PROPEDEUTYKA
LEŚNICTWA

Dr inż. Justyna NOWAKOWSKA

Wykład 5

Podstawowe gatunki
lasotwórcze



Iglaste



Sosna (So)



Świerk (Św)



Jodła (Jd)



Modrzew (Md)



Liściaste



Dąb (Db)



Buk (Bk)



Brzoza (Brz)



Olsza (Ol)

Sosna zwyczajna (Pinus
sylvestris)



Zasięg od Wielkiej Brytanii i

Hiszpanii po Serbię, Kaukaz

i wschodnią Syberię, a na

północy sięga Półwyspu

Skandynawskiego



W Polsce zasięgiem

obejmuje cały kraj z

wyjątkiem terenów górskich



Mało wymagająca (optimum:

Bśw-BMśw), rośnie w

skrajnie różnych warunkach

Sosna zwyczajna (Pinus
sylvestris)



Na północnych krańcach zasięgu rośnie

na wysokościach do 1000 m n.p.m, a na

południu do 1200-2500 m n.p.m.



Korona luźna, początkowo stożkowata, z

wiekiem rozłożysta (parasolowata)



Osiąga przeciętnie około 30 m wysokości

(wyjątkowo 40 m) i 50-120 cm grubości,

rosnąć może ponad 300 lat (najstarsza w

Polsce sosna, rosnąca koło Mińska Maz.

ma około 380 lat)

Sosna zwyczajna (Pinus
sylvestris)



Drzewo jednopienne



Gatunek światłożądny



Kora czerwono-
brązowa, u starszych
drzew spękana

Uroczysko Doliska
LZD w Rogowie

(fot. J. Nowakowska)

Sosna zwyczajna (Pinus
sylvestris)

Sosna
zwyczaj
na

Pomnik przyrody
woj. lubuskie

(fot. J. Nowakowska)

Świerk pospolity (Picea
abies)



Zasięg: północno-wschodnia

(Finlandia, Norwegia, Polska)

i wschodnia (Rosja – Ural,

mieszańce z Picea obovata)

Europa, góry środkowej

Europy, SW i W Alpy, Karpaty

i Bałkany – do płn. Grecji.



W Polsce rośnie w północno-

wschodniej części kraju i na

południu, w górach i na

pogórzu. Pas bezświerkowy

w centralnej Polsce.

Świerk pospolity - zasięg

Świerk pospolity (Picea
abies)



Rośnie na wysokościach do ok.

2000 m n.p.m. (w zależności

od położenia geograficznego)



Korona smukła, stożkowata



Osiąga wysokość 40-50

metrów (najwyższy w Zawoi,

BPN) i średnicę do 1,5 metra,

rosnąć może 300 lat

(najstarszy, 350-letni świerk w

Polsce, rośnie w Strzelcach

Opolskich)

Świerk pospolity (Picea
abies)



W górach tworzy bory

regla górnego



Stanowi górną granicę lasu
(w Karpatach 1100-1650

m, w Sudetach 200-250 m

niżej)

Świerk pospolity (Picea
abies)



Na niżu tworzy drzewostany
jednogatunkowe i mieszane z
udziałem brzozy i sosny



2 piętro w drzewostanach
sosnowych (płn-wsch)

Świerk pospolity- dolna
warstwa

Nadl.
Szczebra

(fot. J. Nowakowska)

Świerk pospolity- drugie
piętro

Nadl. Szczebra

(fot. J.

Nowakowska)

Świerk pospolity (Picea
abies)



Drzewo jednopienne



Toleruje ocienienie



Kora

czerwonobrązowa

lub szarobrązowa,

początkowo gładka,

z wiekiem łuskowata

Jodła pospolita (Abies
alba)



Występuje w górach

środkowej i południowej

Europy. Nie rośnie w

Skandynawii, Anglii i na

Półwyspie Iberyjskim (z

wyjątkiem Pirenejów)



W Polsce przebiega

północna granica jej

naturalnego zasięgu:

Nowa Sól, Ostrów Wlkp.,

Łódź, Lublin i Zamość

Jodła (Abies sp.)-
występowanie

Jodła pospolita (Abies
alba)



W Tatrach rośnie do

1400 m n.p.m., w

Alpach do 2000 m

n.p.m.



Korona wąska, luźno

ugałęziona



Dorasta do 50 m

wysokości
i ponad 1,5 m grubości

Jodła pospolita (Abies
alba)

Najpotężniejszym okazem była
"Gruba Jodła" rosnąca koło Zawoi,
ścięta na początku XX w., obwód na
pierśnicy wynosił 6,76 m (grubość
2,15 m)

Jodła pospolita (Abies
alba)



Aktualnie najwyższa jest jodła
rosnąca w Nowym Dworze
(woj. świętokrzyskie) - mierzy
51 m



Najgrubsza w Polsce jodła ma
pierśnicę ponad 1,5 m

Jodła pospolita (Abies
alba)



Wrażliwa na zanieczyszczenie

powietrza



Wrażliwa na niskie temperatury



Tworzy drzewostany lite lub

mieszane z bukiem, rzadziej z

sosną lub świerkiem.

Jodła pospolita (Abies
alba)



Drzewo jednopienne



Gatunek cienioznośny



Kora początkowo gładka,

popielata, z wiekiem zmienia

się w popękaną,

brazowoszarą korowinę

Modrzew (Larix)



modrzew europejski (Larix decidua Mill.) i

modrzew polski (Larix decidua var. polonica,

Larix polonica Racib.)



dorasta do 45 m wysokości w naturalnym

środowisku tylko w Tatrach,



jego odmiana modrzew polski (Larix polonica

Racib.), występuje w Pieninach i na niżu.



Rekordowe modrzewie - Larix decidua var.

polonica - rosną na Górze Chełmowej w

Świętokrzyskim PN. Najwyższy ma 40 m

wysokości i 1,38 m grubości, najgrubszy -

1,6 m grubości.

Modrzew (Larix)

Najstarszy modrzew europejski w Polsce

rośnie w Jabłonnie w woj. mazowieckim.
Ma wysokość 29 m, 118 cm średnicy
(2005 r.).

Dawniej wierzono, że w pniu modrzewia

przebywają i straszą jękami dusze ludzi

zmarłych w nienaturalny sposób.

Źródło:

„

http://pl.wikipedia.org/wiki/Modrzew_europejski

”

Modrzew
(Larix)



Wrażliwy na suszę.



Dorosłe drzewa są odporne na

silne mrozy, młode sadzonki

mogą wiosną przemarzać.



Dostosowany do klimatu

kontynentalnego gór śr.

Europy, o mroźnych zimach. W

Europie rośnie w wysokich

partiach gór do 2500 m

n.p.m., sięga górnej granicy

lasu (w Tatrach dużo niżej).



W niższych partiach tworzy

często lasy iglaste wraz ze

świerkiem i sosną.

Modrzew (Larix)

Lasy

rogowskie

(fot. J.
Nowakowska)

Modrzew (Larix)

Rezerwat „Modrzewina” k/Grójca

(fot. J. Nowakowska)

Modrzew (Larix)



Drzewo jednopienne



Gatunek

światłolubny



Kora początkowo

gładka, z wiekiem

zmienia się w

popękaną,

brazowoszarą

korowinę

Dąb (Quercus L.)



Dąb szypułkowy (Quercus robur) i dąb

bezszypułkowy (Quercus petraea,

Quercus sessilis), dąb czerwony

(Quercus rubra) z Ameryki Północnej



Dbs – większe wymagania żyznościowe i

wilgotnościowe, dorasta do 50 m

wysokości,



Dbb – dorasta do 40 m wysokości,



Pierśnica nawet do 2-3 metrów



Długowieczne, żyją nawet kilkaset lat



Najczęściej uznawane za pomniki

przyrody

Dąb szypułkowy (Q.
robur)

Dąb bezszypułkowy (Q.
petraea)

Dąb (Quercus L.)



Najbardziej znany: Bartek
(Zagnańsk, powiat kielecki,
woj. świętokrzyskie).
Rozpiętość korony 20 m x 40
m, wysokość 27 m, obwód
pnia 985 cm, wiek 645 - 670
lat (nie 1200)

Dąb „Bartek”

Dąb (Quercus)



Najstarszy: Chrobry (trasie Szprotawa -

Przemków, powiat Żagań, woj. Lubuskie,

ponoć Otto III spotkał się tu z Bolesławem

Chrobrym). Rozpiętość korony ok. 16 m,

wysokość 28 m, obwód pnia 992 cm, wiek ok.

745 lat.



Jego żołędzie zostały poświęcone przez JPII

podczas pielgrzymki leśników do Watykanu.

Wyhodowano z nich 500 sadzonek (każda z

certyfikatem), które zostały zasadzone w całej

Polsce (również na SGGW - koło Biblioteki)

Dąb „Chrobry”

Dąb (Quercus)



Najgrubszy: Napoleon (pradolina Odry, 3
km na wschód od Zaboru, powiat
zielonogórski), obwód 1043 cm,
wysokość 22 m, wiek ok.. 660-700 lat



Największe skupisko dębów w Europie:
Rogaliński PK - 1435 dębów o obwodzie
ponad 200 cm, z czego 860 to pomniki
przyrody. Najsłynniejsze to: Lech, Czech,
Rus i Edward.