PROPEDEUTYKA
ONKOLOGII - IV ROK
LEKARSKI
PROPEDEUTYKA
ONKOLOGII - IV ROK
LEKARSKI
Jadwiga Zwiegińcew - Hospicjum
św. Jana Ewangelisty w Szczecinie
Jadwiga Zwiegińcew - Hospicjum
św. Jana Ewangelisty w Szczecinie
PSYCHOLOGICZNE
ASPEKTY CHOROBY
NOWOTWOROWEJ
PSYCHOLOGICZNE
ASPEKTY CHOROBY
NOWOTWOROWEJ
Podstawy komunikacji
Podstawy komunikacji
Zasady etyczne w opiece paliatywnej:
Lekarz musi zdawać sobie sprawę, że
wszyscy jego pacjenci kiedyś umrą
Lekarz nie ma obowiązku podtrzymywania
życia za wszelką cenę
Nawet w najcięższych przypadkach należy
wybierać leczenie najmniej drastyczne
Nigdy nie należy lekceważyć możliwości, że
nieuleczalnie chory mimo wszystko
wyzdrowieje
Zasady etyczne w opiece paliatywnej:
Lekarz musi zdawać sobie sprawę, że
wszyscy jego pacjenci kiedyś umrą
Lekarz nie ma obowiązku podtrzymywania
życia za wszelką cenę
Nawet w najcięższych przypadkach należy
wybierać leczenie najmniej drastyczne
Nigdy nie należy lekceważyć możliwości, że
nieuleczalnie chory mimo wszystko
wyzdrowieje
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Dobra komunikacja jest istotnym elemantem dobrej
opieki
Jest kluczem pomocnym w rozpoznaniu cierpienia
Opierać się musi na prawdzie, delikatności
i wrażliwości
Powinna być pozbawiona dystansowania się od
chorego
i rodziny
Niepewność nie może być pokrywana maską
profesjonalizmu (medykalizacja opieki)
Dobra komunikacja jest istotnym elemantem dobrej
opieki
Jest kluczem pomocnym w rozpoznaniu cierpienia
Opierać się musi na prawdzie, delikatności
i wrażliwości
Powinna być pozbawiona dystansowania się od
chorego
i rodziny
Niepewność nie może być pokrywana maską
profesjonalizmu (medykalizacja opieki)
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Ważne!
Nie zalewać chorego licznymi
przekazami, informacjami
Nie pozwalać pacjentowi jego
otoczeniu zbyt dużo mówić. Może
to obniżyć percepcję i stępić
uwagę.
Ważne!
Nie zalewać chorego licznymi
przekazami, informacjami
Nie pozwalać pacjentowi jego
otoczeniu zbyt dużo mówić. Może
to obniżyć percepcję i stępić
uwagę.
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Empatia - tj najwyższy możliwy do osiągnięcia
przez opiekujących się stopień zrozumienia
cierpień osoby otaczanej płaszczem opieki
Jest niezbędnym czynnikiem budującym
pomosty wzajemnego zaufania i
bezpieczeństwa.
Empatia - tj najwyższy możliwy do osiągnięcia
przez opiekujących się stopień zrozumienia
cierpień osoby otaczanej płaszczem opieki
Jest niezbędnym czynnikiem budującym
pomosty wzajemnego zaufania i
bezpieczeństwa.
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Rodzaje komunikacji:
Werbalna
Niewerbalna - mowa ciała
Rodzaje komunikacji:
Werbalna
Niewerbalna - mowa ciała
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Warunki zewnętrzne: spokój, wygoda,
prywatność, czas
Oczy na równym poziomie; jeśli pacjent jest
w depresji, to oczy lekarza poniżej oczu pacjenta
Umiejętność słuchania:
a) aktywne
b) refleksyjne
c) empatyczne
Warunki zewnętrzne: spokój, wygoda,
prywatność, czas
Oczy na równym poziomie; jeśli pacjent jest
w depresji, to oczy lekarza poniżej oczu pacjenta
Umiejętność słuchania:
a) aktywne
b) refleksyjne
c) empatyczne
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Zadania rozmowy terapeutycznej:
rozbicie problemu na drobne
Rozładowywać emocje
Pomóc w spojrzeniu na problem inaczej
Nakreślić choremu plan działania
Zadania rozmowy terapeutycznej:
rozbicie problemu na drobne
Rozładowywać emocje
Pomóc w spojrzeniu na problem inaczej
Nakreślić choremu plan działania
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Cel przekazywania złych informacji:
Zmniejszenie lęku
Rozbicie zmowy milczenia
Zaspakajanie potrzeby prawdy
Prawda jest lekarstwem, a
przekazywanie
informacji jest procesem!
Cel przekazywania złych informacji:
Zmniejszenie lęku
Rozbicie zmowy milczenia
Zaspakajanie potrzeby prawdy
Prawda jest lekarstwem, a
przekazywanie
informacji jest procesem!
Podstawy komunikacji
c.d.
Podstawy komunikacji
c.d.
Przeszkody w komunikacji:
Różnice w postrzeganiu
Różnice językowe
Szum
Emocje
Nieodpowiedni język ciała
Nieufność
Przeszkody w komunikacji:
Różnice w postrzeganiu
Różnice językowe
Szum
Emocje
Nieodpowiedni język ciała
Nieufność
Ewolucja postaw
psychicznych ludzi
terminalnie chorych w
odniesieniu
do śmierci:
Ewolucja postaw
psychicznych ludzi
terminalnie chorych w
odniesieniu
do śmierci:
E. Kibler - Ross podzieliła
proces umierania na 5 etapów:
Zaprzeczenia
Gniewu
Targowania się
Depresji
Akceptacji
E. Kibler - Ross podzieliła
proces umierania na 5 etapów:
Zaprzeczenia
Gniewu
Targowania się
Depresji
Akceptacji
Ewolucja postaw
psychicznych ludzi
terminalnie chorych w
odniesieniu do śmierci
c.d.
Ewolucja postaw
psychicznych ludzi
terminalnie chorych w
odniesieniu do śmierci
c.d.
R. Buckman podzielił proces
umierania
na 3 etapy:
Etap wstępny
Etap przewlekłej choroby
Etap akceptacji
R. Buckman podzielił proces
umierania
na 3 etapy:
Etap wstępny
Etap przewlekłej choroby
Etap akceptacji
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci c.d.
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci c.d.
Etap wstępny:
chory zagrożony rychłą śmiercią reaguje
mieszaniną
odczuć, które mogą obejmować:
Strach
Niepokój
Niedowierzanie
Gniew
Wyparcie
Poczucie winy
Poczucie humoru
Ambiwalencja uczuć
Nadzieja
Rozpacz
Targowanie się
Etap wstępny:
chory zagrożony rychłą śmiercią reaguje
mieszaniną
odczuć, które mogą obejmować:
Strach
Niepokój
Niedowierzanie
Gniew
Wyparcie
Poczucie winy
Poczucie humoru
Ambiwalencja uczuć
Nadzieja
Rozpacz
Targowanie się
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci c.d.
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci c.d.
Etap przewlekłej
choroby:
Tu następuje rozwiązywanie
problemów emocjonalnych
Często chory jest w depresji
Etap przewlekłej
choroby:
Tu następuje rozwiązywanie
problemów emocjonalnych
Często chory jest w depresji
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci
c.d.
Ewolucja postaw psychicznych ludzi
terminalnie chorych w odniesieniu do
śmierci
c.d.
Etap akceptacji:
Pogodzenie się ze śmiercią pomaga
w rozładowywaniu lęku
Umożliwia dokonania bilansu
życiowego
Podejmowanie decyzji dotyczących
przyszłości, a nawet daje szansę
wewnętrznego rozwoju
Etap akceptacji:
Pogodzenie się ze śmiercią pomaga
w rozładowywaniu lęku
Umożliwia dokonania bilansu
życiowego
Podejmowanie decyzji dotyczących
przyszłości, a nawet daje szansę
wewnętrznego rozwoju
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Dobre działanie zależne jest od reakcji
chorego
W zależności od typu chorego przekładamy
rozmowę na inny czas lub kontrolujemy
tę rozmowę
Dobre działanie zależne jest od reakcji
chorego
W zależności od typu chorego przekładamy
rozmowę na inny czas lub kontrolujemy
tę rozmowę
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Mówimy ostrożnie, bez ostrych
sformułowań
Stwarzamy możliwości zadawania pytań
Akceptujemy wybuch uczuć
Kończymy aktem nadziei
Mówimy ostrożnie, bez ostrych
sformułowań
Stwarzamy możliwości zadawania pytań
Akceptujemy wybuch uczuć
Kończymy aktem nadziei
Umiejętność komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Złe wiadomości są zawsze niepomyślne.
Ważna jest forma, w jakiej są przedstawione
Istnieją wyraźne emocjonalne ograniczenia
psychologiczne co do ilości niepomyślnych
informacji, jakie ludzie mogą wytrzymać w
czasie jednej rozmowy.
Konieczne jest więc dozowanie informacji
i pozostawienie chorym i rodzinom czasu, by
mogli oswoić się ze złymi wiadomościami.
Złe wiadomości są zawsze niepomyślne.
Ważna jest forma, w jakiej są przedstawione
Istnieją wyraźne emocjonalne ograniczenia
psychologiczne co do ilości niepomyślnych
informacji, jakie ludzie mogą wytrzymać w
czasie jednej rozmowy.
Konieczne jest więc dozowanie informacji
i pozostawienie chorym i rodzinom czasu, by
mogli oswoić się ze złymi wiadomościami.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Jako ogólną regułę należy przyjąć, że chorzy
będą informowani o chorobie, możliwościach
leczenia czy rokowania w delikatny i uczciwy
sposób
wraz z udzieleniem wsparcia.
W odniesieniu do autonomii chorego
i respektowania dokonywanego przez niego
wyboru, szczególnie istotne jest, aby chory
posiadał niezbędne informacje umożliwiające
dokonanie świadomego wyboru.
Jako ogólną regułę należy przyjąć, że chorzy
będą informowani o chorobie, możliwościach
leczenia czy rokowania w delikatny i uczciwy
sposób
wraz z udzieleniem wsparcia.
W odniesieniu do autonomii chorego
i respektowania dokonywanego przez niego
wyboru, szczególnie istotne jest, aby chory
posiadał niezbędne informacje umożliwiające
dokonanie świadomego wyboru.
Komunikacja pomiędzy chorym
i członkami rodziny
Komunikacja pomiędzy chorym
i członkami rodziny
Chorzy i rodziny korzystający z opieki paliatywnej
często przeżywają stres.
Nierzadko komunikacja jest niedostateczna
lub wcale nie istnieje.
Te sytuacje stwarzają bardzo duże ryzyko
wywołania nieporozumień i wzajemnych uraz.
Poszczególne osoby sprawujące opiekę mogą mieć
poczucie ponoszenia niezasłużonego ciężaru.
Odżywają poprzednio odczuwane napięcia
wynikające
z rywalizacji lub zazdrości, co może spowodować
wymykanie się spod kontroli całego procesu opieki
nad chorym.
Chorzy i rodziny korzystający z opieki paliatywnej
często przeżywają stres.
Nierzadko komunikacja jest niedostateczna
lub wcale nie istnieje.
Te sytuacje stwarzają bardzo duże ryzyko
wywołania nieporozumień i wzajemnych uraz.
Poszczególne osoby sprawujące opiekę mogą mieć
poczucie ponoszenia niezasłużonego ciężaru.
Odżywają poprzednio odczuwane napięcia
wynikające
z rywalizacji lub zazdrości, co może spowodować
wymykanie się spod kontroli całego procesu opieki
nad chorym.
Komunikacja pomiędzy
chorym
i członkami rodziny
c.d.
Komunikacja pomiędzy
chorym
i członkami rodziny
c.d.
Do podstawowych zadań pracowników służby
zdrowia należy przekonywanie potencjalnych
stron konfliktu o potrzebie dzielenia się
informacjami oraz uświadamiania sobie wagi
wzajemnego ujawniania swoich uczuć i
emocji.
Choćby jedno spotkanie z rodziną “ konferencja
rodzinna” może spowodować ogromną zmianę
i pomoc w ratowaniu sytuacji, która w
przeciwnym wypadku szybko może wyzwolić
uczucia złości, goryczy i oburzenia.
Do podstawowych zadań pracowników służby
zdrowia należy przekonywanie potencjalnych
stron konfliktu o potrzebie dzielenia się
informacjami oraz uświadamiania sobie wagi
wzajemnego ujawniania swoich uczuć i
emocji.
Choćby jedno spotkanie z rodziną “ konferencja
rodzinna” może spowodować ogromną zmianę
i pomoc w ratowaniu sytuacji, która w
przeciwnym wypadku szybko może wyzwolić
uczucia złości, goryczy i oburzenia.
Komunikacja pomiędzy chorym
i członkami rodziny
c.d.
Komunikacja pomiędzy chorym
i członkami rodziny
c.d.
Należy zwrocić uwagę na zaspokojenie
szczególnych potrzeb dzieci i młodocianych.
W bardzo napiętych sytuacjach rodzinnych dzieci
są czasami wykluczane z procesu opiekowania się
w sposób zamierzony, na skutek źle rozumianego
usiłowania “ chronienia” ich.
Dzieci mogą być źródłem wielkiego komfortu i
pomocy dla swoich rodziców i innych osób
dorosłych, pod warunkiem jednak zaspokojenia ich
potrzeb w zakresie znacznego wsparcia i udzielenia
niezbędnych wyjaśnień.
Należy zwrocić uwagę na zaspokojenie
szczególnych potrzeb dzieci i młodocianych.
W bardzo napiętych sytuacjach rodzinnych dzieci
są czasami wykluczane z procesu opiekowania się
w sposób zamierzony, na skutek źle rozumianego
usiłowania “ chronienia” ich.
Dzieci mogą być źródłem wielkiego komfortu i
pomocy dla swoich rodziców i innych osób
dorosłych, pod warunkiem jednak zaspokojenia ich
potrzeb w zakresie znacznego wsparcia i udzielenia
niezbędnych wyjaśnień.
Komunikacja pomiędzy
pracownikami służby zdrowia
Komunikacja pomiędzy
pracownikami służby zdrowia
Duża liczba pracowników służby zdrowia, wywodząca
się z różnych dyscyplin może być włączona w opiekę nad
jednym chorym.
trudność stanowi potrzeba zrozumienia odmiennych
punktów widzenia, szczególnie gdy istnieją różnice w
opiniach dotyczących właściwej strategii postępowania.
Zalecane jest, aby nastąpiła otwarta wymiana opinii, z
preferencją udziału osoby z zewnątrz, która będzie
koordynowała spotkanie.
Duża liczba pracowników służby zdrowia, wywodząca
się z różnych dyscyplin może być włączona w opiekę nad
jednym chorym.
trudność stanowi potrzeba zrozumienia odmiennych
punktów widzenia, szczególnie gdy istnieją różnice w
opiniach dotyczących właściwej strategii postępowania.
Zalecane jest, aby nastąpiła otwarta wymiana opinii, z
preferencją udziału osoby z zewnątrz, która będzie
koordynowała spotkanie.
Wywiad:
Wywiad:
Określenie głównych problemów i
potrzeb chorego
Trzeba pamiętać, że często informacje
dla lekarza (np fusowaty charakter
wymiotów, wyniki badań dodatkowych) są
mało istotne dla chorego i na odwrót,
lekarz lub pielęgniarka lekceważą pewne
bardzo ważne dla osoby chorej sprawy
(np wyjście ze szpitala na wesele syna)
Określenie głównych problemów i
potrzeb chorego
Trzeba pamiętać, że często informacje
dla lekarza (np fusowaty charakter
wymiotów, wyniki badań dodatkowych) są
mało istotne dla chorego i na odwrót,
lekarz lub pielęgniarka lekceważą pewne
bardzo ważne dla osoby chorej sprawy
(np wyjście ze szpitala na wesele syna)
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Należy przeprowadzać w odpowiednio korzystnych
warunkach.
Najlepiej, jeśli jeśli rozmowa odbywa się
w “ cztery oczy”.
Rozmowa z rodziną - osobno.
Chory powinien mieć wygodną pozycję.
Upewnić się trzeba, czy chory czuje się fizycznie
zdolny i chętny do rozmowy.
Należy przeprowadzać w odpowiednio korzystnych
warunkach.
Najlepiej, jeśli jeśli rozmowa odbywa się
w “ cztery oczy”.
Rozmowa z rodziną - osobno.
Chory powinien mieć wygodną pozycję.
Upewnić się trzeba, czy chory czuje się fizycznie
zdolny i chętny do rozmowy.
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Każdy człowiek ma swoją własną, sobie
właściwą przestrzeń , w której czuje się
najlepiej i którą należy uszanować i dlatego
zachować odpowiednią odległość między
rozmówcami.
Nie wolno spieszyć się.
Pytania otwarte np “jak pan spał dzisiejszej
nocy?” zamiast “czy pan dobrze spał?”
Każdy człowiek ma swoją własną, sobie
właściwą przestrzeń , w której czuje się
najlepiej i którą należy uszanować i dlatego
zachować odpowiednią odległość między
rozmówcami.
Nie wolno spieszyć się.
Pytania otwarte np “jak pan spał dzisiejszej
nocy?” zamiast “czy pan dobrze spał?”
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Jeśli pacjent mówiąc o swoich problemach
wyraża się ogólnikowo, warto zachęcać go
do wyjaśnienia np” proszę powiedzieć
o tym coś więcej, co to dla pana znaczy..”
Powtarzać ostatnie słowa wypowiedzi
chorego, aby go upewnić, że słuchamy
uważnie.
Podsumowywanie wypowiedzi chorego.
Jeśli pacjent mówiąc o swoich problemach
wyraża się ogólnikowo, warto zachęcać go
do wyjaśnienia np” proszę powiedzieć
o tym coś więcej, co to dla pana znaczy..”
Powtarzać ostatnie słowa wypowiedzi
chorego, aby go upewnić, że słuchamy
uważnie.
Podsumowywanie wypowiedzi chorego.
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Co pewien czas warto wtrącać zachęcające
pytania “ czy jeszcze coś”
Aby nawiązać lepszy kontakt z rozmówcą,
prowadzący wywiad wtrąca zapewnienia
empatyczne (“ to musiało być dla pana bardzo
ciężkie”)…
Strategia niewerbalna - mowa ciała
(uśmiech, mimika, kontakt wzrokowy, przyjazne
gesty, czasem dotyk itp)
Co pewien czas warto wtrącać zachęcające
pytania “ czy jeszcze coś”
Aby nawiązać lepszy kontakt z rozmówcą,
prowadzący wywiad wtrąca zapewnienia
empatyczne (“ to musiało być dla pana bardzo
ciężkie”)…
Strategia niewerbalna - mowa ciała
(uśmiech, mimika, kontakt wzrokowy, przyjazne
gesty, czasem dotyk itp)
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Aktywne słuchanie..” no tak”, hm”..
Cisza … - szczególnie, gdy odpowiedź jest
zbyt trudna.
Strategia zniechęcająca może też być użyta
np dla skrócenia rozmowy i polega na
skoncentrowaniu się na pytaniach
somatycznych.
Aktywne słuchanie..” no tak”, hm”..
Cisza … - szczególnie, gdy odpowiedź jest
zbyt trudna.
Strategia zniechęcająca może też być użyta
np dla skrócenia rozmowy i polega na
skoncentrowaniu się na pytaniach
somatycznych.
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Błędy w rozmowie
:
zalicza się zadawanie pytań wielokrotnych,
zawierających kilka problemów np “ czy pan
odczuwa duszność, kaszel i zmęczenie”
Udzielanie pochopnych rad.
Zdawkowe uspokajania
Stosowanie fachowego żargonu.
Błędy w rozmowie
:
zalicza się zadawanie pytań wielokrotnych,
zawierających kilka problemów np “ czy pan
odczuwa duszność, kaszel i zmęczenie”
Udzielanie pochopnych rad.
Zdawkowe uspokajania
Stosowanie fachowego żargonu.
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Nietaktowna i zniechająca jest gwałtowna
zmiana tematu.
W sferze niewerbalnej: pośpiech
(spoglądanie na zegarek, przyśpieszanie
odpowiedzi); też zamknięta postawa, unikanie
wzroku, dotyku, bezosobowa mina, bez uśmiechu).
Nietaktowna i zniechająca jest gwałtowna
zmiana tematu.
W sferze niewerbalnej: pośpiech
(spoglądanie na zegarek, przyśpieszanie
odpowiedzi); też zamknięta postawa, unikanie
wzroku, dotyku, bezosobowa mina, bez uśmiechu).
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Nie zagłaskać chorego
Należy ustalić od strony pacjenta: co chory wie
o chorobie, jakie są jego główne problemy,
jak widzi swoją przyszłość, czy ma oparcie
psychiczne
Od strony lekarza i pielęgniarki należy określić:
główne problemy czy potrzeby chorego w sferze
somatycznej, psychicznej, duchowej i socjalnej.
Nie zagłaskać chorego
Należy ustalić od strony pacjenta: co chory wie
o chorobie, jakie są jego główne problemy,
jak widzi swoją przyszłość, czy ma oparcie
psychiczne
Od strony lekarza i pielęgniarki należy określić:
główne problemy czy potrzeby chorego w sferze
somatycznej, psychicznej, duchowej i socjalnej.
Wywiad
c.d.
Wywiad
c.d.
Podsumowanie konieczne pod koniec rozmowy.
Przedstawienie choremu własnych planów
działania ( badania dodatkowe, konsultacje, plan
leczenia itp).
Jasno określić na czym będzie polegała opieka,
kiedy przyjdzie lekarz, pielęgniarka,
Poinformować, gdzie można ich zastać w nagłym
wypadku - zwiększa to poczucie bezpieczeństwa
i poprawia samopoczucie.
Podsumowanie konieczne pod koniec rozmowy.
Przedstawienie choremu własnych planów
działania ( badania dodatkowe, konsultacje, plan
leczenia itp).
Jasno określić na czym będzie polegała opieka,
kiedy przyjdzie lekarz, pielęgniarka,
Poinformować, gdzie można ich zastać w nagłym
wypadku - zwiększa to poczucie bezpieczeństwa
i poprawia samopoczucie.
Umiejętność komunikowania
się
z pacjentem
Umiejętność komunikowania
się
z pacjentem
Upośledzenie funkcji poznawczych może
powodować, że komunikowanie się w opiece
paliatywnej jest szczególnie trudne.
Istotne jest, aby brać pod uwagę
upośledzenie funkcji poznawczych, które
może mieć zmienne nasilenie oraz
regularnie sprawdzać , na ile przekazane
infofmacje zostały zrozumiane.
Upośledzenie funkcji poznawczych może
powodować, że komunikowanie się w opiece
paliatywnej jest szczególnie trudne.
Istotne jest, aby brać pod uwagę
upośledzenie funkcji poznawczych, które
może mieć zmienne nasilenie oraz
regularnie sprawdzać , na ile przekazane
infofmacje zostały zrozumiane.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Mówimy ostrożnie, bez ostrych
sformułowań
Stwarzamy możliwości zadawania pytań
Akceptujemy wybuch uczuć
Kończymy aktem nadziei
Mówimy ostrożnie, bez ostrych
sformułowań
Stwarzamy możliwości zadawania pytań
Akceptujemy wybuch uczuć
Kończymy aktem nadziei
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Umiejętność
komunikowania się z
pacjentem
c.d.
Dobre działanie zależne jest od
reakcji chorego
W zależności od typu chorego
przekładamy rozmowę na inny
czas lub kontrolujemy tę rozmowę
Dobre działanie zależne jest od
reakcji chorego
W zależności od typu chorego
przekładamy rozmowę na inny
czas lub kontrolujemy tę rozmowę
Trudności w komunikacji
c.d.
Trudności w komunikacji
c.d.
Chory w lęku:
Wpierw należy uzyskać od chorego zgodę na
rozmowę.
Ustalić przyczynę lęku np jeżeli chory boi się
śmierci lub umierania, w rzeczywistości boi się nie
tyle samego faktu, ile swojego wyobrażenia o nim.
Przy lękach egzystencjalnych trzeba
zaproponować lekturę, kontakt z osobą
duchowną
Wzbudzić nadzieję.
Chory w lęku:
Wpierw należy uzyskać od chorego zgodę na
rozmowę.
Ustalić przyczynę lęku np jeżeli chory boi się
śmierci lub umierania, w rzeczywistości boi się nie
tyle samego faktu, ile swojego wyobrażenia o nim.
Przy lękach egzystencjalnych trzeba
zaproponować lekturę, kontakt z osobą
duchowną
Wzbudzić nadzieję.
Trudności w komunikacji
c.d.
Trudności w komunikacji
c.d.
Chory przygnębiony:
Badanie przyczyn.
Płaczu nie należy tłumić, trzeba dać prawo do płaczu.
Chorzy w depresji skłonni winić siebie za wszystko
Pomocne tutaj jest przeniesienie uwagi z choroby
na konkretny objaw, który mamy szansę usunąć.
Aktywizować chorych, ale początkowonależy dawać
łatwe cele (np najpierw posiedzieć w łóżku kilka minut,
a potem w fotelu.)
Chory przygnębiony:
Badanie przyczyn.
Płaczu nie należy tłumić, trzeba dać prawo do płaczu.
Chorzy w depresji skłonni winić siebie za wszystko
Pomocne tutaj jest przeniesienie uwagi z choroby
na konkretny objaw, który mamy szansę usunąć.
Aktywizować chorych, ale początkowonależy dawać
łatwe cele (np najpierw posiedzieć w łóżku kilka minut,
a potem w fotelu.)
Trudności w komunikacji
c.d.
Trudności w komunikacji
c.d.
Chory z poczucie
małowartościowości
i winy:
U kobiet rzeczą ważną jest zwrócenie uwagi na
korzystne szczegóły urody (włosy, oczy, uśmiech)
Jeśli chory mocuje się z własnym poczuciem winy, a
to okazuje się uzasadnione, trzeba to nazwać po
imieniu
i skłonić do wypowiedzenia, a następnie spróbować
wspólnie spojrzeć na sprawę z innej perspektywy
Chory z poczucie
małowartościowości
i winy:
U kobiet rzeczą ważną jest zwrócenie uwagi na
korzystne szczegóły urody (włosy, oczy, uśmiech)
Jeśli chory mocuje się z własnym poczuciem winy, a
to okazuje się uzasadnione, trzeba to nazwać po
imieniu
i skłonić do wypowiedzenia, a następnie spróbować
wspólnie spojrzeć na sprawę z innej perspektywy
Trudności w komunikacji
c.d.
Trudności w komunikacji
c.d.
Chory w gniewie:
Na początku trzeba rozpoznać gniew.
Określić możliwe przyczyny rozdrażnienia
Gniew może być wyrazem przeniesienia
innego uczucia np lęku
Należy uznać prawo chorego do bycia złym, a
po dokładnym przeanalizowaniu przyczyn trzeba
próbować ukierunkować jego uwagę na
niedaleką przyszłość, zachęcając do
aktywności ( przepracowany gniew mobilizuje do
wysiłku).
Chory w gniewie:
Na początku trzeba rozpoznać gniew.
Określić możliwe przyczyny rozdrażnienia
Gniew może być wyrazem przeniesienia
innego uczucia np lęku
Należy uznać prawo chorego do bycia złym, a
po dokładnym przeanalizowaniu przyczyn trzeba
próbować ukierunkować jego uwagę na
niedaleką przyszłość, zachęcając do
aktywności ( przepracowany gniew mobilizuje do
wysiłku).
Trudności w komunikacji
c.d.
Trudności w komunikacji
c.d.
Chory bierny, który
odmawia współpracy i nie chce
rozmawiać:
Ważne jest, aby każdorazowo zapewnić życzliwą
obecność, zaspakajać w miarę możliwości potrzeby
somatyczne i szukać cierpliwie “szczeliny”, przez którą
można dotrzeć do wewnętrznej przestrzeni chorego.
Rozmowę należy prowadzić cichym głosem, powoli,
robiąc
długie przerwy i czekając cierpliwie na jakąś
reakcję po zadaniu kolejnego pytania.
można powiedzieć (“ widzę, że nie chce pan dzisiaj
rozmawiać”, dobrze jest też używać słowo my’)
W ostateczności uszanować wolę chorego . ( “widzę, że
nie jest pan dziś usposobiony do rozmowy, przyjdę
jutro”)
Chory bierny, który
odmawia współpracy i nie chce
rozmawiać:
Ważne jest, aby każdorazowo zapewnić życzliwą
obecność, zaspakajać w miarę możliwości potrzeby
somatyczne i szukać cierpliwie “szczeliny”, przez którą
można dotrzeć do wewnętrznej przestrzeni chorego.
Rozmowę należy prowadzić cichym głosem, powoli,
robiąc
długie przerwy i czekając cierpliwie na jakąś
reakcję po zadaniu kolejnego pytania.
można powiedzieć (“ widzę, że nie chce pan dzisiaj
rozmawiać”, dobrze jest też używać słowo my’)
W ostateczności uszanować wolę chorego . ( “widzę, że
nie jest pan dziś usposobiony do rozmowy, przyjdę
jutro”)
Reakcje psychiczne na
chorobę
Reakcje psychiczne na
chorobę
“ normalne”
Dezorganizacja psychiczna:
zahamowanie, milczenie,
zamknięcie się w sobie; u innych
odwrotnie - pobudzenie i skargi
“ normalne”
Dezorganizacja psychiczna:
zahamowanie, milczenie,
zamknięcie się w sobie; u innych
odwrotnie - pobudzenie i skargi
Reakcje emocjonalne na
chorobę:
Reakcje emocjonalne na
chorobę:
Lęk ( przed śmiercią,
egzystencjalny,przed umieraniem,
samotnością, odrzuceniem)
Gniew
Poczucie winy
Przygnębienie
Nadzieja
Lęk ( przed śmiercią,
egzystencjalny,przed umieraniem,
samotnością, odrzuceniem)
Gniew
Poczucie winy
Przygnębienie
Nadzieja
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Lęk:
( przed śmiercią, egzystencjalny,przed
umieraniem, samotnością,
odrzuceniem)
Przyczyny pozapsychologiczne wiążą się
z:
- przyjmowaniem niektórych leków np
sterydów, eufiliny, metoklopramidu
- nagłym odstawieniem leków po
dłuższym ich stosowaniu ( np pochodnych
benzodiazepiny, morfiny)
stany niedotlenienia, hipoglikemia, ból,
ustanie czynności fizjologicznych
Lęk:
( przed śmiercią, egzystencjalny,przed
umieraniem, samotnością,
odrzuceniem)
Przyczyny pozapsychologiczne wiążą się
z:
- przyjmowaniem niektórych leków np
sterydów, eufiliny, metoklopramidu
- nagłym odstawieniem leków po
dłuższym ich stosowaniu ( np pochodnych
benzodiazepiny, morfiny)
stany niedotlenienia, hipoglikemia, ból,
ustanie czynności fizjologicznych
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Gniew:
Reakcja uczuciowa na
przeszkodę
w realizacji celów, na pojawienie
się nieprawidłowości
Gniew:
Reakcja uczuciowa na
przeszkodę
w realizacji celów, na pojawienie
się nieprawidłowości
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Poczucie winy:
Pozostaje w związku z gniewem
“ agresja skierowana przeciwko
sobie”
Uzasadnione np palenie papierosów
Nie akceptowane np wewnętrzne
uczucie zazdrości wobec zdrowych
czy przyjaciół
Poczucie winy:
Pozostaje w związku z gniewem
“ agresja skierowana przeciwko
sobie”
Uzasadnione np palenie papierosów
Nie akceptowane np wewnętrzne
uczucie zazdrości wobec zdrowych
czy przyjaciół
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Reakcje emocjonalne na
chorobę
c.d.
Nadzieja:
Zmniejsza radykalnie następstwa uczuć negatywnych
Stan oczekiwania od przyszłości czegoś dobrego
Mobilizuje do działania
Ułatwia znoszenie trudności
Bardzo istotny element jakości życia
Nadzieja:
Zmniejsza radykalnie następstwa uczuć negatywnych
Stan oczekiwania od przyszłości czegoś dobrego
Mobilizuje do działania
Ułatwia znoszenie trudności
Bardzo istotny element jakości życia
Strategie radzenia sobie z
chorobą
Strategie radzenia sobie z
chorobą
Postawa bierna
Postawa czynna
Postawa bierna
Postawa czynna
Zmiany trybu życia
zalecane choremu na
nowotwór
Zmiany trybu życia
zalecane choremu na
nowotwór
Należy zachęcać do
trybu życia możliwie
jak najbardziej
czynnego
Należy zachęcać do
trybu życia możliwie
jak najbardziej
czynnego
Kultura leczenia
Kultura leczenia
Podmiotowe traktowanie pacjenta
Szanowanie woli chorego.
Nie krytykowanie przed chorym i jego
rodziną innych specjalistów
Przeprowadzanie rozmów z chorym w
warunkach intymnych.
Poinformowanie, zachęcenie i jak
najszybsze skierowanie chorych do
specjalistycznej opieki paliatywnej.
Podmiotowe traktowanie pacjenta
Szanowanie woli chorego.
Nie krytykowanie przed chorym i jego
rodziną innych specjalistów
Przeprowadzanie rozmów z chorym w
warunkach intymnych.
Poinformowanie, zachęcenie i jak
najszybsze skierowanie chorych do
specjalistycznej opieki paliatywnej.
Jak przekazać złą
wiadomość?!
Jak przekazać złą
wiadomość?!
Zastanów się, gdzie to zrobić
Nie zaczynaj od otwartych pytań
Sprawdź najpierw, co pacjent wie o swojej
chorobie
Daj strzał ostrzegawczy ( obawiam się, że to
wygląda poważniej, niż myślałem)
Przerwa ( obserwuj, czy chce więcej)
Używaj eufemizmów ( zależnie od sytuacji pacjenta)
Przekaż złą wiadomość.
Zastanów się, gdzie to zrobić
Nie zaczynaj od otwartych pytań
Sprawdź najpierw, co pacjent wie o swojej
chorobie
Daj strzał ostrzegawczy ( obawiam się, że to
wygląda poważniej, niż myślałem)
Przerwa ( obserwuj, czy chce więcej)
Używaj eufemizmów ( zależnie od sytuacji pacjenta)
Przekaż złą wiadomość.
Prawo chorych do
informacji
c.d.
Prawo chorych do
informacji
c.d.
Przerwa
Zostań, zapewnij wsparcie
Obserwuj uczucia pacjenta ( np. Czy jest
na ciebie zły)
Spytaj delikatnie, jak się czuje ( to może
wydawać się głupie z mojej strony, ale czy
mógłby pan mi powiedzieć co teraz czuje?
Prowadź dalej dyskusję, gdy jest
potrzebna.
Bądź realistyczny.
Pozostaw nadzieję.(Są rzeczy, które
możemy zrobić.)
Przerwa
Zostań, zapewnij wsparcie
Obserwuj uczucia pacjenta ( np. Czy jest
na ciebie zły)
Spytaj delikatnie, jak się czuje ( to może
wydawać się głupie z mojej strony, ale czy
mógłby pan mi powiedzieć co teraz czuje?
Prowadź dalej dyskusję, gdy jest
potrzebna.
Bądź realistyczny.
Pozostaw nadzieję.(Są rzeczy, które
możemy zrobić.)
TRUDNE PYTANIA:
TRUDNE PYTANIA:
Dlaczego Ja?
Dlaczego cierpię?
Jak długo jeszcze?
Czy Ja umieram?
Pytania te świadczą o głębokim bólu duchowym i
egzystencjalnym chorego.
Nie należy dokonywać starań, aby poszukać
odpowiedzi na pytania, na które ani pytany, ani
pytający nie mogą znaleźć sensownej odpowiedzi
i na które takiej odpowiedzi nie ma.
Wszelkie daremne słowa i próby odpowiedzi
mogą nasilić cierpienia.
Dlaczego Ja?
Dlaczego cierpię?
Jak długo jeszcze?
Czy Ja umieram?
Pytania te świadczą o głębokim bólu duchowym i
egzystencjalnym chorego.
Nie należy dokonywać starań, aby poszukać
odpowiedzi na pytania, na które ani pytany, ani
pytający nie mogą znaleźć sensownej odpowiedzi
i na które takiej odpowiedzi nie ma.
Wszelkie daremne słowa i próby odpowiedzi
mogą nasilić cierpienia.
Wszystko, co mówimy
winno być prawdą, ale nie wszystko co jest
prawdą, musimy powiedzieć.
Nie zawsze chorzy chcą rozmawiać o śmierci, jeśli
chcą, trzeba im dać do tego prawo, jeśli nie,
trzeba to uszanować.
Musimy założyć, że chociaż człowiek ma prawo do
prawdy o swoim stanie, to nie ma obowiązku jej
poznania.
Elisabeth Kubler-Ross
Wszystko, co mówimy
winno być prawdą, ale nie wszystko co jest
prawdą, musimy powiedzieć.
Nie zawsze chorzy chcą rozmawiać o śmierci, jeśli
chcą, trzeba im dać do tego prawo, jeśli nie,
trzeba to uszanować.
Musimy założyć, że chociaż człowiek ma prawo do
prawdy o swoim stanie, to nie ma obowiązku jej
poznania.
Elisabeth Kubler-Ross
Jeśli pogładzisz dłoń drugiej
osoby, będzie to o wiele
ważniejsze, niż wszystkie
słowa.
Jeśli pogładzisz dłoń drugiej
osoby, będzie to o wiele
ważniejsze, niż wszystkie
słowa.
„Jeżeli jest coś, co rani cierpiącego
człowieka to rezerwa, z jaką się do
niego zbliżamy.
Nie musimy, nawet nie powinniśmy
mówić zbyt wiele – raczej nastawić się
na bardzo uważne słuchanie.
Pustki (...) nie sposób wypełnić
słowami, wypełnić ją może jedynie
obecność człowieka”.
Ks. Z. Pawlak
„Jeżeli jest coś, co rani cierpiącego
człowieka to rezerwa, z jaką się do
niego zbliżamy.
Nie musimy, nawet nie powinniśmy
mówić zbyt wiele – raczej nastawić się
na bardzo uważne słuchanie.
Pustki (...) nie sposób wypełnić
słowami, wypełnić ją może jedynie
obecność człowieka”.
Ks. Z. Pawlak
POTRZEBY PACJENTA
POTRZEBY PACJENTA
Potrzeby pacjenta zwykle ocenia się w obszarze potrzeb fizycznych,
emocjonalnych, socjalnych i duchowych.
CZTERY KWADRANTY POTRZEB wg ELISABETH
KUBLER-ROSS
Potrzeby pacjenta zwykle ocenia się w obszarze potrzeb fizycznych,
emocjonalnych, socjalnych i duchowych.
CZTERY KWADRANTY POTRZEB wg ELISABETH
KUBLER-ROSS
Duchowo – intuicyjny
(13-19 lat)
Fizyczny
(do 1.roku)
Intelektualny
(6-13lat)
Uczuciowy
(1-6lat)
HIERARCHIA WAŻNOŚCI POTRZEB
Hierarchia potrzeb Maslowa
HIERARCHIA WAŻNOŚCI POTRZEB
Hierarchia potrzeb Maslowa
HIERARCHIA POTRZEB MASLOWA
HIERARCHIA POTRZEB MASLOWA
۩ Potrzeby fizjologiczne –
(najniższy poziom, jedzenie, woda, tlen, potrzeby
seksualne, brak napięcia, sen) gdy nie są zaspokojone, dominują nad
wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o
przebiegu zachowania człowieka;
۩ Potrzeba bezpieczeństwa – (zależności, opieki i oparcia, potrzeba wygody,
spokoju, wolności od strachu) pobudza do działania, zapewniając
nienaruszalność;
۩ Potrzeba przynależności – (więzi, afiliacji, miłości i bycia kochanym)
występuje w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i
obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków,
uczestnictwa w życiu grupy;
۩ Potrzeba szacunku – (potrzeba zaufania do siebie, poczucie własnej
wartości, kompetencji, poważania) – potrzeba uznania (szacunku) i prestiżu
we własnych oczach i w oczach innych ludzi;
۩ Potrzeby fizjologiczne –
(najniższy poziom, jedzenie, woda, tlen, potrzeby
seksualne, brak napięcia, sen) gdy nie są zaspokojone, dominują nad
wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o
przebiegu zachowania człowieka;
۩ Potrzeba bezpieczeństwa – (zależności, opieki i oparcia, potrzeba wygody,
spokoju, wolności od strachu) pobudza do działania, zapewniając
nienaruszalność;
۩ Potrzeba przynależności – (więzi, afiliacji, miłości i bycia kochanym)
występuje w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i
obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków,
uczestnictwa w życiu grupy;
۩ Potrzeba szacunku – (potrzeba zaufania do siebie, poczucie własnej
wartości, kompetencji, poważania) – potrzeba uznania (szacunku) i prestiżu
we własnych oczach i w oczach innych ludzi;
۩ Potrzeba samorealizacji – (potrzeba posiadania celów,
potrzeba spełnienia swojego potencjału) – wyraża się w
dążeniu człowieka do rozwoju możliwości; stanowi
środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub
reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb,
wypływa z wysokiego poziomu samoświadomości,
wrażliwości społecznej, twórczej osobowości, wysokiej
samooceny, spontaniczności i otwartości na nowe
wyzwania; zaspokojenie potrzeby samorealizacji daje
jednostce poczucie spełnienia;
۩ Potrzeba samorealizacji – (potrzeba posiadania celów,
potrzeba spełnienia swojego potencjału) – wyraża się w
dążeniu człowieka do rozwoju możliwości; stanowi
środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub
reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb,
wypływa z wysokiego poziomu samoświadomości,
wrażliwości społecznej, twórczej osobowości, wysokiej
samooceny, spontaniczności i otwartości na nowe
wyzwania; zaspokojenie potrzeby samorealizacji daje
jednostce poczucie spełnienia;
Potrzeby poznawcze – (potrzeby wiedzy, rozumienia,
nowości);
Potrzeby estetyczne – (potrzeba harmonii i piękna) są
wyrazem twórczej strony każdego człowieka;
Potrzeba transcendencji – (najwyższy poziom, potrzeba
przeżywania szczytowego doświadczenia, potrzeby
duchowe) wykraczająca poza potrzeby skupione na własnym
szczęściu dążenie do wyjścia poza własną jaźń, dążenie do
jej zaspokojenia zakłada wkraczanie na wyższe stany
świadomości.
Potrzeby poznawcze – (potrzeby wiedzy, rozumienia,
nowości);
Potrzeby estetyczne – (potrzeba harmonii i piękna) są
wyrazem twórczej strony każdego człowieka;
Potrzeba transcendencji – (najwyższy poziom, potrzeba
przeżywania szczytowego doświadczenia, potrzeby
duchowe) wykraczająca poza potrzeby skupione na własnym
szczęściu dążenie do wyjścia poza własną jaźń, dążenie do
jej zaspokojenia zakłada wkraczanie na wyższe stany
świadomości.
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii.
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii.
Medycyna uzupełniająca i
alternatywna = CAM
ang. complementary
and alternative medicine
jest grupą różnorodnych systemów z zakresie
medycyny i opieki zdrowotnej, kierunków leczenia i
produktów, których obecnie nie uważa się za część
medycyny konwencjonalnej
.
Na ogół nie są one stosowane w szpitalach i poradniach.
Nie są przedmiotem powszechnej edukacji
w uczelniach medycznych ???
Medycyna uzupełniająca i
alternatywna = CAM
ang. complementary
and alternative medicine
jest grupą różnorodnych systemów z zakresie
medycyny i opieki zdrowotnej, kierunków leczenia i
produktów, których obecnie nie uważa się za część
medycyny konwencjonalnej
.
Na ogół nie są one stosowane w szpitalach i poradniach.
Nie są przedmiotem powszechnej edukacji
w uczelniach medycznych ???
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii
c.d.
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii
c.d.
Medycyna z wykorzystywaniem różnych
postaci energii: pola
elektromagnetycznego
Dotyk terapeutyczny
Medycyna manualna: chiropraktyka (np
terapia manualna kręgosłupa) i masaż
leczniczy (manipulacje na tkankach miękkich
Medycyna oparta na związku umysł -
ciało. Relaksacja jest wspólnym elementem
jednego z nich
Medycyna z wykorzystywaniem różnych
postaci energii: pola
elektromagnetycznego
Dotyk terapeutyczny
Medycyna manualna: chiropraktyka (np
terapia manualna kręgosłupa) i masaż
leczniczy (manipulacje na tkankach miękkich
Medycyna oparta na związku umysł -
ciało. Relaksacja jest wspólnym elementem
jednego z nich
Leczenie
niekonwencjonalne w
onkologii
c.d.
Leczenie
niekonwencjonalne w
onkologii
c.d.
Medytacja: zamierzona autoregulacja uwagi, mającą
sprzyjać specyficznej koncentracji umysłu oraz
świadomości doświadczeń wewnętrznych i
zewnętrznych
Hipnoza:zazwyczaj stanowi wstęp do procedury,
podczas której informuje się, że będą jej
przedstawione sugestie dotyczące doświadczeń
wyobrażeniowych, po tym dana osoba( medium)
będzie kierowana przez inną( hipnotyzera) reagując
na jej sugestie dotyczące zmian subiektywnych
doświadczeń oraz percepcji, odczuwania, emocji,
myśli lub zachowań”
Medytacja: zamierzona autoregulacja uwagi, mającą
sprzyjać specyficznej koncentracji umysłu oraz
świadomości doświadczeń wewnętrznych i
zewnętrznych
Hipnoza:zazwyczaj stanowi wstęp do procedury,
podczas której informuje się, że będą jej
przedstawione sugestie dotyczące doświadczeń
wyobrażeniowych, po tym dana osoba( medium)
będzie kierowana przez inną( hipnotyzera) reagując
na jej sugestie dotyczące zmian subiektywnych
doświadczeń oraz percepcji, odczuwania, emocji,
myśli lub zachowań”
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii
c.d.
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii
c.d.
Joga:oznacza grupę praktyk duchowych,
mających pochodzić z indii
Biofeedback: biologiczne sprzężenie
zwrotne
Homeopatia: oparta na regule podobne
leczy się podobnym
akupunktura
Joga:oznacza grupę praktyk duchowych,
mających pochodzić z indii
Biofeedback: biologiczne sprzężenie
zwrotne
Homeopatia: oparta na regule podobne
leczy się podobnym
akupunktura
Fakty:
Fakty:
W samym 1997 r. społeczeństwo USA
wydało 36 - 47 miliardów dolarów na
sposoby leczenia z zakresu CAM
Płatności te są wyższe niż bieżące wydatki
społeczeństwa amerykańskiego na
wszystkie przypadki hospitalizacji w
1997 r.
Stanowią połowę sumy bieżących
wydatków na usługi lekarzy stosujących
tradycyjne formy leczenia.
W samym 1997 r. społeczeństwo USA
wydało 36 - 47 miliardów dolarów na
sposoby leczenia z zakresu CAM
Płatności te są wyższe niż bieżące wydatki
społeczeństwa amerykańskiego na
wszystkie przypadki hospitalizacji w
1997 r.
Stanowią połowę sumy bieżących
wydatków na usługi lekarzy stosujących
tradycyjne formy leczenia.
Fakty
c.d.
Fakty
c.d.
Pomimo ogromnej popularności, jakim
cieszy się CAM, jej skuteczność jest
przedmiotem kontrowersji.
Postrzegana jest jako dziedzina
obejmująca nieudokumentowane
kierunki leczenia o
kwestionowanej skuteczności
Pomimo ogromnej popularności, jakim
cieszy się CAM, jej skuteczność jest
przedmiotem kontrowersji.
Postrzegana jest jako dziedzina
obejmująca
nieudokumentowane
kierunki leczenia o
kwestionowanej skuteczności
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii c.d.
Leczenie
niekonwencjonalne
w onkologii c.d.
Stosowanie CAM w
perspektywie
odległej może stać się możliwą
przeszkodą na drodze do pomyślnego
uzyskania pozytywnych
wyników terapii.
Stosowanie CAM w
perspektywie
odległej może stać się możliwą
przeszkodą na drodze do pomyślnego
uzyskania pozytywnych
wyników terapii.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ