Fizjoterapia kliniczna w ChNW
Fizjoterapia kliniczna w onkologii i medycynie paliatywnej
Częstość występowania nowotworów złośliwych
Nowotwory złośliwe w Polsce są drugą co do częstości przyczyną zgonów:
układ krążenia
nowotwory złośliwe
zgony nagłe
choroby zakaźne
Liczba zgonów na nowotwory złośliwe wzrasta; 1963 - 34500, 2004 - 89815
Wynika to przede wszystkim ze:
wzrostu liczby ludności (1963 r. = 30,7 mln, 2004 r. = 38,2 mln)
procesu starzenia się ludności w Polsce
( 1963 = 6,5%, 2004 = 12,9% powyżej 65 r.ż.)
Ryzyko zgonu na nowotwory złośliwe u mężczyzn wzrosło o około 50%, a u kobiet o około 3%
Zdecydowany wzrost ryzyka u obu płci występuje po 50 roku życia
Zachorowania i zgony na najczęstsze nowotwory złośliwe w Polsce (2004)
KOBIETY
Zachorowania Zgony
Pierś Pierś
Płuco Płuco
Trzon macicy Nowotwory nieokreślone
Okrężnica Okrężnica
Skóra Jajnik
Szyjka macicy Żołądek
Jajnik Trzustka
Odbytnica Szyjka macicy
Żołądek Mózg
Trzustka Pęcherz żółciowy
Nerka Odbytnica
MĘŻCZYŹNI
Zachorowania Zgony
Płuco Płuco
Gruczoł krokowy Nowotwory nieokreślone
Pęcherz moczowy Żołądek
Okrężnica Gruczoł krokowy
Żołądek Okrężnica
Skóra Pęcherz moczowy
Odbytnica Trzustka
Krtań Krtań
Nerka Nerka
Nowotwory nieokreślone Mózg
Mózg Przełyk
Między 1963 a 2004 rokiem doszło do najszybszego wzrostu zagrożenia u mężczyzn nowotworami złośliwymi okrężnicy, płuca
i gruczołu krokowego.
Natomiast zagrożenie nowotworami żołądka zmniejszyło się o 70%.
Najbardziej wzrosło zagrożenie u kobiet nowotworami płuca, okrężnicy, jajnika i trzustki.
Zagrożenie nowotworami żołądka zmalało
o 80%.
Czynniki ryzyka
Genetyczne :
rodzinna polipowatość jelita grubego (okrężnica, odbytnica),
dziedziczny niepolipowaty rak jelita grubego (okrężnica, odbytnica, żołądek, trzon macicy),
dziedziczny rak piersi (pierś, jajnik),
zespół BRCA1 (jajnik, pierś)
Czynniki środowiskowe:
palenie tytoniu 30%
dieta 30%
zakażenia 5%
czynniki zawodowe 5%
zachowania seksualne 4%
alkohol 2%
Czynniki fizyczne:
promieniowanie ultrafioletowe - rak skóry i czerniak złośliwy
promieniowanie jonizujące - białaczki, rak tarczycy, rak piersi, płuc, ślinianek
Czynniki wirusowe :
wirus brodawczaka ludzkiego HPV- rak szyjki macicy
wirus zapalenia wątroby typu B
wirus mięsaka Kaposiego
wirus białaczki T-komórkowej
Czynniki bakteryjne:
zakażenie bakterią Helicobacter Pylori - rak żołądka
Leki hormonalne:
hormonoterapia zastępcza - rak macicy, piersi, jajnika
antykoncepcja hormonalna - rak piersi
Nowotwory tytoniozależne
jama ustna
gardło
przełyk
krtań
płuco
trzustka
nerka
pęcherz moczowy
Nowotwory alkoholozależne
wątroby
jamy ustnej
gardła
przełyku
krtani
piersi
Możliwości uniknięcia ryzyka nowotworów złośliwych
rezygnacja z palenia tytoniu
rezygnacja z picia alkoholu
likwidacja narażenia zawodowego
podwojenie spożycia owoców i warzyw
skuteczny skrining raka szyjki macicy, piersi i jelita grubego
Badania przesiewowe (skrining)
Rekomendacje Unii Europejskiej
Rak szyjki macicy - badanie cytologiczne wymazu z ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy u kobiet w wieku 25 - 60 lat z częstotliwością co 3-5 lat
Rak piersi - mammografia u kobiet między 50-69 r.życia, co 2-3 lata
Rak jelita grubego - badanie stolca na krew utajoną jeden raz w roku lub co 2 lata od 50 r. życia Dodatni wynik testu jest wskazaniem do kolonoskopii
Badania przesiewowe
gruczoł krokowy - PSA
żołądek - badanie Helicobacter Pylori, badanie radiologiczne, endoskopowe
jelito grube - sigmoidostomia
jajnik - CA 125, usg z sondą dopochwową
szyjka macicy - test HPV
płuco - spiralna tomografia komputerowa
czerniak skóry - badanie znamion barwnikowych
Wczesna wykrywalność nowotworów
Nowotwory we wczesnym stadium zaawansowania mogą nie powodować żadnych objawów klinicznych lub objawy są nieswoiste i słabo wyrażone
Nowotwory pełnoobjawowe, łatwe diagnostycznie są już zazwyczaj rzadko uleczalne
Stąd konieczność wdrażania standardowych metod diagnostycznych we wszystkich przypadkach mało swoistych objawów, mogących zwiastować nowotwór
Kształtowanie świadomości onkologicznej społeczeństwa to znajomość wczesnych objawów choroby nowotworowej i bezwzględna konieczność szukania pomocy medycznej
Warunkiem sukcesu jest „ czujność onkologiczna”, obowiązująca społeczeństwo
i lekarzy
Dla lekarzy to poszukiwanie objawów choroby nowotworowej i angażowanie się w diagnostykę wykluczającą lub nie nowotwór złośliwy
7 sygnałów ostrzegawczych o raku
Zmiany skóry lub błon śluzowych - niegojące się owrzodzenia, zmiana wyglądu brodawki lub znamienia, pojawienie się guzków o niepokojących cechach (szybki wzrost, krwawienie, sączenie, nieregularne obrysy, obecność strupa).
Zaburzenia ze strony układu pokarmowego:
trudności w połykaniu
uczucie pełności w nadbrzuszu,zgaga, odbijania
zaparcia, biegunki, śluz w stolcu
krew w stolcu
Krwiomocz lub dysuria (parcie na mocz, trudności w oddawaniu moczu).
Krwioplucie, długotrwała chrypka, zmiana charakteru kaszlu lub uporczywy kaszel.
Nieprawidłowe krwawienie lub wydzielina
z dróg rodnych.
Guz (asymetria lub wciągnięcie brodawki) piersi lub innej części ciała, w tym powiększone węzły chłonne.
Ból, osłabienie, chudnięcie.
Etapy postępowania diagnostycznego w onkologii
wywiad
badanie fizykalne
wstępne rozpoznanie
badania laboratoryjne
zlokalizowanie nowotworu
rozpoznanie mikroskopowe
określenie stopnia zaawansowania
ocena czynników prognostycznych
badania związane z wyborem metody leczenia
Określenie stopnia zaawansowania nowotworu
Zaawansowanie nowotworu określa się w systemie TNM stworzonym przez Pierre'a Denoix w 1940 r.
Podstawą systemu jest ocena trzech elementów,tj.
T = ocena ogniska pierwotnego
N = ocena stanu okolicznych węzłów chłonnych
M = obecność przerzutów odległych
T - ocena ogniska pierwotnego
Tx - ognisko pierwotne nie może być ocenione
To - ognisko pierwotne nieobecne
Tis - rak in situ
T1 - guz zwykle do 2 cm śr. ograniczony do narządu, z którego się wywodzi
T2 -
T3 -
T4 - guz każdej wielkości z naciekaniem sąsiednich narządów
N - ocena stanu okolicznych węzłów chłonnych
Nx - regionalne węzły chłonne nie mogą być ocenione
No - brak przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych
N1 - pojedyncze przerzuty
N2 - pakiety węzłowe
N3 - odległe przerzuty do węzłów chłonnych
M - obecność przerzutów odległych
Mx - przerzuty odległe nie mogą być ocenione
Mo - brak przerzutów odległych
M1 - przerzuty odległe obecne
Określenie stanu wydolności pacjenta według skali Karnofskiego
100 prawidłowa aktywność fizyczna, nie ma dolegliwości
90 nieznaczne upośledzenie aktywności fizycznej i wydolności wysiłkowej
80 utrzymanie zwykłej aktywności fizycznej wymaga wysiłku
70 niezdolny do normalnej aktywności, ale samoobsługujący się
60 w zasadzie samoobsługujący się, ale okresowo wymagający pomocy
50 potrzebuje stałej opieki, w tym częsta pomoc lekarska
40 praktycznie leżący, wymaga opieki specjalistycznej
30 chory obłożnie, wymaga opieki pielęgniarskiej
20 stan ciężki, wymaga hospitalizacji i intensywnego leczenia podtrzymującego
10 stan terminalny (agonalny)
Aktualne metody leczenia nowotworów
Leczenie radykalne - ma na celu trwałe i całkowite wyeliminowanie nowotworu z ustroju za pomocą leczenia chirurgicznego, napromieniania, chemioterapii i leczenia skojarzonego
Leczenie paliatywne - stosuje się w przypadkach, kiedy nie ma szans całkowitego wyleczenia tylko przejściowe zahamowanie procesu nowotworowego i przedłużenia życia chorego. Stosuje się chirurgię, napromienianie, chemioterapię i hormonoterapię
Leczenie objawowe - nie wpływa na przebieg procesu nowotworowego, ale wyłącznie łagodzi objawy choroby.
Polega na leczeniu przeciwbólowym i pielęgnacji chorego
Chirurgia onkologiczna
Operacje rozpoznawcze - chirurgiczne pobranie tkanki do badania mikroskopowego
Operacje radykalne - usunięcie calości nowotworu
Operacje przerzutów - dotyczą przerzutów do węzłów chłonnych, pojedynczych przerzutów do płuc, wątroby, mózgu.
Kojarzone są z radio- i chemioterapią.
Operacje cytoredukcyjne - mają zmniejszyć masę guza w celu umożliwienia skutecznego leczenia napromienianiem i chemioterapią (jajnik, odbytnica)
Operacje wytwórcze - odtworzenie rozległych ubytków ciała, likwidacja trwałych kalectw
Operacje paliatywne - nakłucia odbarczające,opanowywanie krwotoków, przywrócenie drożności dróg oddechowych, pokarmowych, moczowych, chirurgia bólu
Radioterapia
Radioterapia to leczenie wykorzystujące energię jonizującą, uzyskaną za pomocą:
aparatów rentgenowskich
akceleratorów i przyspieszaczy emitujących fotony o wysokiej energii
izotopów promieniotwórczych stosowanych miejscowo (brachyterapia) lub systemowo
(do krwiobiegu: stront 89, jod 125)
Wyróżniamy:
teleradioterapię - źródła promieniowania są na zewnątrz pacjenta
brachyterapię - źródła promieniowania w postaci aplikatorów są umieszczone w narządach zajętych chorobą lub bezpośrednio w guzie
(brachyterapia dooskrzelowa, dopochwowa, do jamy macicy)
Radioterapia
Radioterapia może być stosowana pojedynczo lub
w połączeniu z chirurgią i chemioterapią.
Radioterapia:
radykalna - z myślą o wyleczeniu (rak odbytnicy, płuca)
uzupełniająca - pooperacyjna (rak piersi)
paliatywna - w celu zwalczania objawów
(ból, krwawienie, przeszkody), stosuje się najczęściej przy przerzutach do kości, mózgu,
w celu zniesienia ucisku dróg oddechowych, pokarmowych i układu moczowego
Promienioczułość nowotworów
Nowotwory o najwyższej promieniowrażliwości- białaczki, chłoniaki złośliwe, nasieniak
Nowotwory o średniej promieniowrażliwości- rak skóry, szyjki macicy, gardła, krtani, języka
Nowotwory o niskiej promieniowrażliwości- rak jelita grubego, tarczycy, mięsaki tkanek miękkich, czerniak złośliwy
Leczenie systemowe
Chemioterapia - leczenie cytostatykami, czyli związkami niszczącymi komórki
Hormonoterapia - stosowana w leczeniu nowotworów hormonozależnych (rak piersi, gruczołu krokowego, trzonu macicy, tarczycy)
Terapia biologiczna - leki wpływające na funkcje immunologiczne (cytokiny, czynniki wzrostu)
Powikłania radioterapii i chemioterapii
Powikłania
wczesne - w trakcie leczenia i do 3 miesięcy po leczeniu, trwają krótko i są najczęściej odwracalne.
późne - występują po 3 miesiącach od zakończenia leczenia, mogą trwać nawet do kilku lat, część z nich jest nieodwracalna i utrwalona.
odczyny miejscowe -
wczesne : rumień skóry, zapalenie błon śluzowych,
późne : zwłóknienia (płuc, nerek), popromienna martwica kości, przetoki.
powikłania ogólnoustrojowe - uszkodzenie szpiku kostnego, nudności
i wymioty, biegunki, gorączka, objawy dyspeptyczne.
Wczesne powikłania radioterapii
Reakcje skórne - ograniczenie mycia skóry, ochrona przed urazami i słońcem ,wietrzenie okolic objętych odczynem:
Rumień i złuszczanie naskórka na sucho - allantoin zasypka, dekspanthenol, hydrokortyzon 1% krem.
Złuszczanie naskórka na wilgotno - maść witaminowa, linomag, silol, hydrokortyzon 1% krem, Biafine krem, Argosulfan.
Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła
zakaz palenia tytoniu i picia alkoholu,
unikanie pokarmów gorących, zimnych, ostrych, kwaśnych,
dieta wysokobiałkowa, zespół witamin B2,B6, A+E, PP,
płukanie jamy ustnej - roztwór sody spożywczej, roztwór wody utlenionej( 1 cz. 3% H2O2 + 2 cz.H2O), płyn witaminowo- glicerynowy, rumianek, szałwia, roztwór betadyny.
Stany zapalne jamy ustnej i gardła
W razie bólów podczas jedzenia - lignokaina spray lub 2% żel, smarowanie maścią z anestezyną.
Rp. Anesthesini 5,0
Glycerini ad 50,0
M.f. ung.
Leki przeciwbólowe - NLPZ
(naproksen, diklofenak)
Wysychanie śluzówki - Vit.A płyn, płukanie solą fizjologiczną, sztuczna ślina, żucie gumy, zamrożone kostki ananasa.
Zakażenia bakteryjne i grzybicze - antybiotyki, sulfonamidy, leki przeciwgrzybicze (nystatyna, flukonazol, ketokonazol).
Nudności i wymioty
Przyczyny nudności i wymiotów w zaawansowanej chorobie nowotworowej:
spowodowane przez nowotwór - krew w żołądku, zaparcia, hepatomegalia, wodobrzusze, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, ból, kaszel
spowodowane leczeniem - radioterapia, chemioterapia, leki (opioidy)
choroby towarzyszące - wrzód trawienny, niewydolność nerek, zaburzenia metaboliczne
Postępowanie:
niefarmakologiczne - jedzenie małymi porcjami, spożywanie owoców, warzyw, przekąsek między posiłkami, unikanie przykrych zapachów
środki przeciwwymiotne - dobierać stosownie do mechanizmu wywołującego
korekcja odwracalnych przyczyn - zmiana opioidu
farmakologiczne
Leczenie nudności i wymiotów
Leki I rzutu: metoclopramid lub haloperidol lub thiethylperazine(Torecan),pojedynczo lub w kombinacji,
Leki II rzutu: dimenhydrynat(Aviomarin), levomepromazyna (Tisercin), prometazyna (Diphergan),deksamethason, pochodne hyoscyny( Buscolisyni, Scopolan)- stosujemy lek(i) I rzutu z wybranym lekiem II rzutu lub lek II rzutu,
Leki III rzutu : ondansetron (Zofran), tropisetron ( Navoban), granisetron lub inne leki (benzodwuazepiny, leki przeciwdepresyjne) - stosujemy lek(i) I i/lub II rzutu z lekiem III rzutu lub lek III rzutu.
Nudności i wymioty w czasie radioterapii
Grupa dużego ryzyka - powyżej 90%, napromienianie całego ciała - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3 ,sterydy przed każdym napromienieniem i 24 godz. po.
Grupa umiarkowanego ryzyka - 60-90%, napromienianie górnej części jamy brzusznej - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3 przed każdym napromienieniem.
Grupa małego ryzyka - 30-60%, napromienianie dolnej części klatki piersiowej, miednicy, czaszki oraz osi mózgowo-rdzeniowej - antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3 przed radioterapią
Grupa minimalnego ryzyka - poniżej 30%, napromienianie gruczołu sutkowego, głowy i szyi, czaszki oraz kończyn, leczenie przeciwwymiotne stosowane wtedy tylko, gdy jest potrzebne.
Biegunki
Częste powikłanie spowodowane zapaleniem śluzówki jelita cienkiego
i w konsekwencji zaburzeniami wchłaniania zwrotnego wody.
Leczenie: nawodnienie doustne lub dożylne, uzupełnienie soli mineralnych i wodorowęglanów, zastosowanie leków przeciwbiegunkowych (Loperamid,węgiel,nifuroksazyd,Reasec,
tanalbina, opioidy,)
Upośledzenie czynności szpiku
Dla większości cytostatyków okres największego wpływu uszkadzającego szpik kostny przypada pomiędzy 6 a 14 dniem po ich podaniu.
Leukopenia - obniżenie liczby granulocytów obojętnochłonnych prowadzi do spadku odporności, zwiększenia infekcji wirusowych, grzybiczych, bakteryjnych (cefalosporyny z aminoglikozydami),
spadek il. granulocytów poniżej 500/mm3 z towarzyszącą gorączką powyżej 38oC - hospitalizacja, antybiotykoterapia, leki przeciwgrzybicze, czynnik wzrostu
(Neupogen)
liczba granulocytów powyżej 500/mm3 bez gorączki - leczenie domowe, osłona antybiotykowa, przeciwgrzybicza.
Upośledzenie czynności szpiku
Anemia
Ht powyżej 0,30- podawanie substratów do wytwarzania krwinek czerwonych( żelaza, kwasu foliowego, wit.B12),
Ht między 0,30 a 0,20- podanie erytropoetyny lub przetoczenie masy erytrocytarnej,
Ht poniżej 0,20 - stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Trombocytopenia -poniżej 20 000/mm3 płytek z objawami krwawienia do nosa, pęcherza moczowego, OUN wymaga przetoczenia masy płytkowej, pomocniczo sterydy, wit. C, rutyna.
Późne powikłania radio- i chemoterapii
Tarczyca - u chorych napromienianych na okolicę szyi może wystąpić niedoczynność tarczycy. Leczenie substytucyjne preparatami hormonalnymi tarczycy.
Płuca - zapalenie pęcherzyków płucnych z gorączką, objawami niewydolności oddechowej prowadzi do zwłóknienia płuc. Leczenie mało skuteczne; glikokortykosterydy, leki krążeniowe i tlenoterapia.
Narządy jamy brzusznej - zaburzenia czynności wątroby, nerek, jelit.
Popromienne zapalenie jelita grubego- leczenie salazopiryną. Błona śluzowa ulega wygojeniu w ciągu 1-3 miesięcy.
Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, przewlekłe uszkodzenie nerek.
Ostry zespół rozpadu guza - zaburzenia metaboliczne, ostra niewydolność nerek na skutek krystalizacji w cewkach nerkowych kwasu moczowego, powstałego ze zniszczenia przez cytostatyki komórek - leczenie; nawodnienie, alkalizacja moczu, inhibitor oksydazy ksantynowej( allopurinol).
Serce
uszkodzenie serca ostre, podostre
(zaburzenia rytmu, zapalenia osierdzia
i mięśnia sercowego, niedokrwienie, ostra niewydolność lewokomorowa)
przewlekłe oraz późne (zaburzenia rytmu, kardiomiopatia). Leczenie: dieta z ograniczeniem soli, leki moczopędne, inhibitory konwertazy angiotensyny.
Zespoły zakrzepowo-zatorowe
związane z unieruchomieniem pacjentów, zastojem krwi i niedotlenieniem (niedokrwistość), wytwarzaniem cytokin przez komórki nowotworowe, odwodnieniem.
Zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych, zakrzepica żyły wątrobowej, wrotnej, śledzionowej, żył trzewnych, nerkowych, zakrzepica drobnych tętnic mózgowych, zatorowość płucna.
Leczenie - heparyna, antykoagulanty doustne.
Układ nerwowy - polineuropatia czuciowa (ototoksyczność), ruchowa, mieszana oraz encefalopatia.
Leczenie mało skuteczne (magnez, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne).
Skóra - utrata włosów ma charakter odwracalny.
Gonady - przedwczesna menopauza, bezpłodność, hipogonadyzm,azoospermia.
Efekt karcinogenny - powstanie nowotworów późnych(gł. białaczek, rzadziej chłoniaków i nowotworów litych) w 7-10 lat po terapii.
Rehabilitacja w onkologii
Rehabilitacja chorych na nowotwory złośliwe
Celem rehabilitacji w onkologii jest zmniejszenie ujemnych następstw chorób nowotworowych i ich leczenia w sferze fizycznej, psychicznej, zawodowej i społecznej.
Prof.Andrzej Kułakowski Instytut Onkologii w Warszawie 1972 r. - pierwsza placówka rehabilitacji dla kobiet po radykalnej operacji raka piersi
Nestor polskiej szkoły rehabilitacji profesor Wiktor Dega
„Ruch jako lek nie ma substancji ani opakowania. Przekazanie go choremu wraz z osobowością i sercem, czyni ten lek niezastąpionym”.
Opracowano zasady postępowania rehabilitacyjnego w takich kierunkach, jak:
rehabilitacja po leczeniu raka gruczołu piersiowego
rehabilitacja chorych na nowotwory płuca
rehabilitacja chorych leczonych z powodu guzów tkanek miękkich i kości
rehabilitacja chorych po leczeniu nowotworów głowy i szyi
rehabilitacja chorych po zabiegach operacyjnych w obrębie jamy brzusznej
rehabilitacja niedowładów i porażeń będących następstwem zabiegów operacyjnych, radioterapii i chemioterapii
rehabilitacja chorych przed i po rozległych operacjach odtwórczych
metody zapobiegania i zwalczania obrzęku chłonnego
postępowanie z chorymi w okresie terminalnym
Rehabilitacja po mastektomii
Fizyczne następstwa leczenia raka piersi:
brak piersi
ograniczenie zakresu ruchu w stawie ramiennym po stronie operowanej
osłabienie siły mięśniowej kończyny i obręczy barkowej po stronie operowanej
obrzęk limfatyczny kończyny
wady postawy (odstająca łopatka)
Psychiczne następstwa leczenia raka piersi:
lęk przed śmiercią, kalectwem
lęk przed rozbiciem rodziny
wiązanie utraty piersi z obniżeniem wartości jako kobiety i matki
zespoły lękowe prowadzące czasem do depresji
Program kompleksowego usprawniania
Rehabilitacja psychofizyczna w czasie pobytu w szpitalu - trwa 5-14 dni, obejmuje:
rozmowy terapeutyczne - przekonanie o konieczności udziału w procesie usprawniania, informacje o operacjach odtwórczych
okres pooperacyjny - ćwiczenia indywidualne i zespołowe, wstępna profilaktyka przeciwobrzękowa, psychoterapia, uzupełnienie ubytku piersi protezą tymczasową
wytyczne dalszego postępowania
Postępowanie rehabilitacyjne po opuszczeniu szpitala - 6 tygodni, obejmuje:
profilaktykę przeciwobrzękową - ćwiczenia oddechowe, nauka automasażu,
usprawnianie kończyny i pasa barkowego strony operowanej
indywidualne i zbiorowe zajęcia psychoterapeutyczne
Postępowanie specjalne w przypadku wystąpienia obrzęku limfatycznego lub wad postawy:
różne formy masażu
elektrostymulacja komputerowa mięśni
wodolecznictwo
kinezyterapia (rekreacja, pływanie)
Postępowanie utrwalające uzyskane wyniki - sanatoria, kluby „Amazonki”
Obrzęk limfatyczny
Najczęstszą przyczyną OL jest choroba nowotworowa, w której obrzęk chłonny powstaje w wyniku zajęcia układu chłonnego przez komórki nowotworowe lub z ucisku przez guz utrudniający odpływ chłonny a także jako powikłanie leczenia onkologicznego (wycięcia węzłów chłonnych czy radioterapii)
Najczęściej występuje u kobiet z rakiem piersi i po operacyjnym usunięciu pachwinowych węzłów chłonnych
Klasyfikacja obrzęku limfatycznego
I - niewielkich rozmiarów obrzęk ustępujący podczas elewacji kończyny
II - trwały, plastyczny lub elastyczny
III - twardy, zniekształcający kończynę ze zmianami troficznymi skóry
II-IIIIII
Leczenie obrzęku limfatycznego
Postępowanie fizjoterapeutyczne:
ręczny drenaż limfatyczny
leczenie kompresyjne (uciskowe)
ćwiczenia fizyczne i oddechowe
elewacja czyli wyższe ułożenie kończyny
Przeciwwskazania do masażu limfatycznego
Zdekompensowana niewydolność krążenia lub nerek - bezwzględne przeciwwskazanie
ostre stany zapalne skóry z objawami
ogólnymi - bezwzględne przeciwwskazanie
ostre zakrzepowe zapalenie żył
zakrzepica żył głębokich
nadczynność tarczycy
Rehabilitacja chorych na nowotwory płuca
Celem jest:
korekcja istniejących przed zabiegiem zaburzeń mechanizmów oddychania
zapobieganie niekorzystnym następstwom zabiegu
leczenie powstałych po zabiegu nieprawidłowości i zaburzeń w mechanizmie oddychania
Okres przedoperacyjny:
nauka wykonywania ćwiczeń oddechowych
nauka odruchu wywoływania kaszlu i efektywnego odksztuszania
ćwiczenia ogólnokondycyjne
psychoterapia
Postępowanie po zabiegu operacyjnym:
ćwiczenia kaszlu i odksztuszania
stosowanie różnych pozycji ułożeniowych, ćwiczenia mięśni szyi i pasa barkowego, ćwiczenia korekcyjne w obrębie klatki piersiowej i kręgosłupa
wczesna pionizacja
Rehabilitacja chorych leczonych z powodu guzów tkanek miękkich i kości
Ze względu na różnego stopnia kalectwa (włącznie z amputacją kończyny) wskazana duża indywidualizacja postępowania
ćwiczenia oddechowe i ogólnokondycyjne
ćwiczenia usprawniające, utrzymujące ruchomość w sąsiednich stawach i wzmacniające siłę mięśni
profilaktyka przeciwobrzękowa (masaże, ćwiczenia fizyczne,wysokie układanie kończyny)
wczesne uruchamianie i pionizacja
właściwe zaopatrzenia w ortezy (łuski, temblaki, pasy usztywniające) sprzęt ortopedyczny (balkoniki, kule, protezy kończyn)
Rehabilitacja chorych po leczeniu nowotworów głowy i szyi
Częste zabiegi radykalne i duże ubytki morfologiczne i czynnościowe:
ubytki mięśni mimicznych
ograniczenie ruchomości szyjnego odcinka kręgosłupa
zmniejszenie zakresu ruchów w stawie barkowym
asymetria ustawienia łopatek
obniżenie lub uniesienie barku
Indywidualna zależna od lokalizacji nowotworu, rodzaju operacji, rozległości zabiegu operacyjnego i radioterapii
Rehabilitacja ruchowa obejmuje mięśnie mimiczne (niedowłady lub porażenia nerwu twarzowego), mięśnie karku, szyi, pasa barkowego i kręgosłupa
Rehabilitacja po całkowitej laryngektomii
z powodu raka krtani - wytworzenie tzw. zastępczej mowy przełykowej lub sztuczna krtań czyli elektryczny wibrator oraz nauka obsługi rurki tracheostomijnej
Rehabilitacja chorych po zabiegach w obrębie jamy brzusznej
Dotyczy postępowania ze stomiami:
okres przedoperacyjny - rehabilitacja psychiczna
okres pooperacyjny - ćwiczenia oddechowe, profilaktyka przeciwzakrzepowa, pionizacja, ćwiczenia mięśni tułowia, nauka czynności higienicznych i pielęgnacyjnych przetoki, psychoterapia
Dotyczy także operacji ginekologicznych i urologicznych:
ćwiczenia oddechowe
nauka kaszlu i efektywnego odksztuszania
ćwiczenia mięśni tułowia, kończyn dolnych
profilaktyka przeciwzakrzepowa
pionizacja
ćwiczenia ogólnokondycyjne
nauka czynności higienicznych i pielęgnacyjnych u chorych z urostomią
Rehabilitacja w opiece paliatywnej
Cele:
łagodzenie bólu
zmniejszenie duszności
redukcja obrzęku chłonnego
zapobieganie odleżynom
zmniejszenie deficytu ruchomości i siły mięśniowej
utrzymanie aktywności ruchowej i niezależności funkcjonalnej
edukacja członków zespołu oraz rodziny
Rehabilitacja powinna być ciągła i trwać przez wszystkie fazy choroby
Rehabilitacja ma nie tylko korzystne skutki medyczne, ale także zmniejsza uczucie osamotnienia
Stan pacjenta (osłabienie, wyniszczenie, ból, niedowłady) warunkują intensywność i zakres terapii
Fulton i Else sformułowali zasadę „często, ale po trochu”
Procedury rehabilitacyjne w opiece paliatywnej
Kinezyterapia - ćwiczenia bierne, czynno-bierne, czynne, izometryczne, masaż
Fizykoterapia - łagodne ciepłolecznictwo (okłady żelowe), łagodne światłolecznictwo (sollux, Bioptron, promienie laserowe), elektroterapia (jonoforeza, prądy diadynamiczne, TENS)
Terapia zajęciowa
Muzykoterapia
Zaopatrzenie ortopedyczne