NARAŻENIE ZAWODOWE NA ZAKAŻENIA

WIRUSAMI PRZENOSZONYMI DROGĄ

NARUSZENIA CIĄGŁOŚCI TKANEK

(HIV, HBV, HCV)

NARAŻENIE (EKSPOZYCJA)

NARAŻENIE (EKSPOZYCJA)





ZAKAŻENIE

ZAKAŻENIE

Pracownik medyczny, który może ulec

ekspozycji zawodowej to osoba:



Pracująca z pacjentem



Z jego materiałem biologicznym



W laboratorium



Przy utylizacji materiałów
biologicznych

EKSPOZYCJA ZAWODOWA NA

ZAKAŻENIE HIV, HBV, HCV

1.

Zakłucie igłą lub zacięcie ostrym
narzędziem zanieczyszczonym
„zakaźnym” materiałem biologicznym

2.

Pochlapanie błon śluzowych
„zakaźnym” materiałem biologicznym

3.

Kontakt skóry uszkodzonej z
„zakaźnym” materiałem biologicznym

UMAN

UMAN

H

H

I

I

V

V

MMUNODEFICIENCY

MMUNODEFICIENCY

IRUS

IRUS

LUDZKI

LUDZKI

WIRUS

WIRUS

UPOŚLEDZENIA

UPOŚLEDZENIA

ODPORNOŚCI

ODPORNOŚCI

LUDZKI

LUDZKI

WIRUS

WIRUS

UPOŚLEDZENIA

UPOŚLEDZENIA

ODPORNOŚCI

ODPORNOŚCI

A

A

I

I

D

D

S

S

ZESPÓŁ

ZESPÓŁ

NABYTEGO

NABYTEGO

UPOŚLEDZENIA

UPOŚLEDZENIA

ODPORNOŚCI

ODPORNOŚCI

ZESPÓŁ

ZESPÓŁ

NABYTEGO

NABYTEGO

UPOŚLEDZENIA

UPOŚLEDZENIA

ODPORNOŚCI

ODPORNOŚCI

CQUIRED

CQUIRED

MMUNE

MMUNE

EFICIENCY

EFICIENCY

YNDROME

YNDROME

HIV

HIV





AIDS

AIDS

ZACHOROWAĆ NA AIDS tzn.

ZACHOROWAĆ NA AIDS tzn.

ROZWINĄĆ JEDNĄ

ROZWINĄĆ JEDNĄ

Z KILKUDZIESIĘCIU

Z KILKUDZIESIĘCIU

CHORÓB

CHORÓB

„WSKAŹNIKOWYCH”

„WSKAŹNIKOWYCH”

AIDS

AIDS



8 783 obywateli polskich HIV(+)

8 783 obywateli polskich HIV(+)



25 % - kobiety

25 % - kobiety



~ 85 dzieci

~ 85 dzieci



1 682 – AIDS (605 zgonów

1 682 – AIDS (605 zgonów

)

)

EPIDEMIOLOGIA – POLSKA 2004.

EPIDEMIOLOGIA – POLSKA 2004.

ZAKAŻENIE HIV NALEŻY DO ZAKAŻEŃ

szerzących się drogą naruszenia ciągłości

tkanek:



Przetoczenie krwi i preparatów
krwiopochodnych



Iniekcje, zabiegi inwazyjne
medyczne i niemedyczne



Przeszczepy, zapłodnienie
zakażonym nasieniem



Kontakt seksualny = STD



Z matki na dziecko

GRUPY ZWIĘKSZONEGO RYZYKA

ZAWODOWEGO NA ZAKAŻENIE HIV:



Pracownicy laboratoriów



Pielęgniarki oddziałów z chorymi na AIDS



Personel stacji dializ oraz OIOM



Lekarze wykonujący zabiegi inwazyjne



Położne



Personel sprzątający, transportujący i
utylizujący odpady zakaźne

„ZAKAŹNY” MATERIAŁ BIOLOGICZNY



KREW I PREPARATY KRWIOPOCHODNE



NASIENIE



WYDZIELINA POCHWOWA



PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY



PŁYN OWODNIOWY



PŁYN Z OPŁUCNEJ, OTRZEWNEJ, OSIERDZIA, STAWOWY



MLEKO



NIEUTRWALONE TKANKI I NARZĄDY POCHODZĄCE OD
CZŁOWIEKA ŻYWEGO LUB ZE ZWŁOK



KOMÓRKI LUB HODOWLE TKANKOWE



KAŻDA WYDZIELINA I WYDALINA ZAWIERAJĄCA
WIDOCZNĄ KREW

„

NIEZAKAŹNY” MATERIAŁ BIOLOGICZNY



STOLEC



MOCZ



ŁZY



ŚLINA



POT



WYMIOTY



WYDZIELINA

NOSOWO-GARDŁOWA



AEROZOLE

OD CZEGO ZALEŻY RYZYKO ZAKAŻENIA HIV?



Stadium zakażenia „źródła”



Rodzaj ekspozycji



Częstość ekspozycji



Objętość dawki zakażającej



Przyjmowanie leków
antyretrowirusowych przez
„źródło”



Użycie środków ochrony osobistej

NARAŻENIE NA ZAKAŻENIE HIV



ZAKŁUCIE – 0,3%



POCHLAPANIE ŚLUZÓWEK
KRWIĄ – 0,03% - 0,09%



KONTAKT KRWI Z
USZKODZONĄ SKÓRĄ – bardzo
niskie~0%



EKSPOZYCJA NA INNE PŁYNY
ZAKAŹNE – 0%

Czynniki zwiększające ryzyko

nabycia zakażenia po

parenteralnej ekspozycji na HIV

(wg: Problemy HIV i AIDS, 1998;4,1)

OBJĘTOŚĆ DAWKI ZAKAŻAJĄCEJ



Głębokość zakłucia



Średnica igły ze światłem



Użycie rękawiczek ochronnych !

PRZY ZAKŁUCIU PRZEZ RĘKAWICZKĘ

LATEKSOWĄ:

•

igłą pełną - usunięciu ulega

86% krwi

•

igłą wydrążoną – usunięciu ulega

od 46% do 63% krwi

Zasady profilaktyki

przedekspozycyjnej



Zachowanie uniwersalnych środków ostrożności (rękawiczki,
fartuch, maska, okulary) w przypadku każdego kontaktu z
wydzielinami i wydalinami organizmu pacjenta



Zabezpieczenie skaleczeń i otarć naskórka nieprzemakalnym
opatrunkiem



Przestrzeganie zasad odkażania i sterylizacji narzędzi i sprzętu
zgodnie z zaleceniami producenta



Stosowanie bezpiecznych technik operacyjnych



Przystępowanie w rękawiczkach do mycia i sterylizacji ostrych
narzędzi



Zakaz dotykania rękawiczkami i narzędziami zabrudzonymi
krwią sprzętu znajdującego się w otoczeniu (klamki, krany)

Zasady postępowania po ekspozycji

na krew i inny potencjalnie infekcyjny

materiał (IPIM) mogący zawierać HIV



W każdym przypadku, bezpośrednio po ekspozycji, przeprowadź
odkażenie:



Jeżeli doszło do przekłucia skóry należy dobrze umyć zranioną
okolicę wodą i mydłem (przy braku wody można użyć płynów do
mycia rąk na bazie alkoholu [60-90%]);



Jeżeli na skórze znajduje się krew, niezależnie od tego, czy skóra
jest uprzednio uszkodzona (czy są, na niej zmiany, otarcia itp.)
należy umyć ją dobrze wodą i mydłem;



Jeżeli skażone są oczy, należy wypłukać okolicę oczu delikatnie,
lecz dokładnie wodą, lub 0,9% NaCI, przy otwartych powiekach;



Jeżeli krew dostanie się do ust, należy wypluć ją i przepłukać
jamę ustną wodą kilkanaście razy

POSTĘPOWANIE PO EKSPOZYCJI NA

POSTĘPOWANIE PO EKSPOZYCJI NA

POTENCJALNIE ZAKAŹNY MATERIAŁ

POTENCJALNIE ZAKAŹNY MATERIAŁ

BIOLOGICZNY:

BIOLOGICZNY:

1. Przemyć skórę i/lub śluzówki
2. Ocenić ryzyko zakażenia –

AKTUALNE

SZCZEPIENIE p/wzw

B

?!

3. Pobrać krew: p/ciała anty-HIV, HBsAg,

p/ciała anty-HCV, p/ciała anty-HBs
(„źródło”, eksponowany)

4. Rozpocząć podawanie leków ARV

bezpośrednio po ekspozycji
(optymalnie w ciągu 4 h, do 24h; TEST
CIĄŻOWY; uwzględnić lekooporność)

PO EKSPOZYCJI :

PO EKSPOZYCJI :

1. Objawy kliniczne OIR ???
2. Morfologia + aminotransferazy +

bilirubina + mocznik + kreatyninę +

diastazy + mleczany (1 x w

tygodniu)

3. P/ciała anty-HIV: 0, 6, 12 tygodni;
po 3 i 6 miesiącah (po 12 m-cach tylko

u osób eksponowanych jednocześnie na

HIV i HCV)

4. Antygen p-24 + PCR w hodowli

komórkowej ( jednorazowo w 15

dniu po ekspozycji)

PROTOKÓŁ POSTĘPOWANIA

PROTOKÓŁ POSTĘPOWANIA

POEKSPOZYCYJNEGO

POEKSPOZYCYJNEGO

1.

Data ekspozycji

2.

Rodzaj procedury i użytego narzędzia

3.

Rodzaj ekspozycji

4.

STOSOWANE ŚRODKI OCHRONY

OSOBISTEJ?

5.

„źródło” HCV, HBV, HIV ?

6.

Eksponowany HCV ? Szczepienie HBV ?

HIV?

7.

POTWIERDZENIE PRZEZ

SZEFA/ŚWIADKA

Wirusowe zapalenie wątroby

typu B powoduje wirus HBV

(hepatitis B)

Epidemiologia HBV - podstawowe

dane



Ponad 2 mld ludzi na świecie miało
kontakt z wirusem



Szacuje się, że na świecie jest więcej,
niż 350 mln przewlekłych nosicieli
wirusa



Ponad 250 tys. ludzi rocznie ginie na
świecie z powikłań zakażenia HBV

WŚRÓD PRACOWNIKÓW SŁUŻBY ZDROWIA

MARKERY SEROLOGICZNE ZAKAŻENIA HBV

WYSTĘPUJĄ 10 X CZĘŚCIEJ NIŻ W POPULACJI

Epidemiologia - drogi szerzenia

zakażenia HBV



Parenteralne:



- transfuzje krwi i produktów krwiopochodnych



- przypadkowe zakłucia ostrym skażonym
narzędziem wśród personelu med.



- wymiana igieł i strzykawek przez
narkomanów



wymiana innych ostrych narzędzi

Epidemiologia - drogi szerzenia

zakażenia HBV



Nieparenteralne:



- z matki na dziecko (!) - zakaźność

zależy od fazy zakażenia u matki



- seksualna



- wskutek przypadkowych kontaktów

tzw. poziomych (b. bliskie kontakty

oralne, pogryzienia, poprzez

przedmioty)

HBsAg znajduje się w:



Mleku



Żółci



Płynie mózgowo-rdzeniowym



Stolcu



Wydzielinie nosowo-

gardłowej



Ślinie



Nasieniu



Pocie



Płynie maziowym

Epidemiologia HBV - zakaźność

płynów ustrojowych



Krew, osocze, ślina, kał, mocz, żółć, łzy,
nasienie i inne



Ilość krwi wystarczająca do wywołania
zakażenia - 0,0004ml

(objętość kropli krwi 0,05ml)



Przyczyna wysokiej zakaźności - duże
stężenie wirusa we krwi - 10

12

/ml



Przypadkowe zakłucie skażoną igłą -
ryzyko zakażenia sięga 30%!!

NARAŻENIE ZAWODOWE NA HBV ZALEŻY

OD:



RODZAJ I STOPIEŃ

KONTAKTU Z

KRWIĄ (ilość

cząstek HBV)



STATUS

SEROLOGICZNY

„ŹRÓDŁA”

(HBsAg/HBeAg)

Profilaktyka zakażenia HBV



unikanie ryzykownych zachowań ( w tym

seksualnych)



poprawa standardów sanitarno-higienicznych

w placówkach służby zdrowia



uodpornienie czynne (=szczepienia) -

najbardziej efektywny sposób zapobiegania

zakażeniu



uodpornienie bierne (=surowica) -

szczególne sytuacje

Uodpornienie bierne



Noworodki urodzone z matek HBs-dodatnich (w
połączeniu ze szczepionką)



pracownicy służby zdrowia nieskutecznie immunizowani
po przypadkowym zakłuciu skażonym narzędziem



pracownicy służby zdrowia wcześniej nie immunizowani
po przypadkowym zakłuciu skażonym narzędziem (w
połączeniu ze szczepionką)



chorzy wcześniej nie immunizowani albo nieskutecznie
immunizowani poddani rozległym operacjom zwłaszcza
w połączeniu z immunosupresją

Uodpornienie czynne -

szczepienia ochronne



Wskazania do szczepień szerokie - zasadniczo
wszystkie osoby seronegatywne



Wysoki profil bezpieczeństwa szczepionki



Duża skuteczność po podaniu trzech dawek
szczepionki (z wyjątkiem osób o obniżonej
odporności)



Wskazane oznaczenie antygenu HBs przed
szczepieniem (dorośli, wielokrotnie
hospitalizowani, z grup ryzyka, itp.)

Wirusowe zapalenie wątroby

typu C powoduje wirus HCV

(hepatitis C)

Drogi przenoszenia HCV



Przezskórna / parenteralna

- podanie krwi i preparatów

krwiopochodnych

- zakłucie igłą ( narkomani dożylni,

służba zdrowia )- ryzyko zakażenia ok.3%

- źle wyjałowiony sprzęt medyczny



Kontakty seksualne

- hetero i homoseksualne możliwe



Horyzontalna i wertykalna

Grupy wysokiego ryzyka zakażenia

HCV



Osoby po wielokrotnych transfuzjach krwi i
preparatów krwiopochodnych



Chorzy na hemofilę



Pacjenci dializowani



Pacjenci po przeszczepach



Pracownicy służby zdrowia



Narkomani (dożylni, wąchacze kokainy)



Partnerzy seksualni / domownicy osób
zakażonych HCV

NARAŻENIE ZAWODOWE NA HCV



Zakłucie - 0% - 7% (~1,8%)



Pochlapanie śluzówek – brak
danych



Kontakt z uszkodzona skórą – nie

powoduje

zakażenia

NIE MA SZCZEPIONKI ANI

SWOISTEJ SUROWICY (!!!)

HIV HBV



Dawka krwi

0,1 ml 0,0004 ml



Odporność na temperaturę

56

0

C 120

0

C



Wrażliwość na związki TAK NIE

chemiczne



Przeżycie wirusa

poza organizmem kilka h ~7 dni

DZIĘKUJĘ.