fizjologia żywienia

1. ustalenie składu jakościowego i
ilościowego

oraz wartości energetycznej

pokarmów

2. ustalenie dziennego zapotrzebowania
na

poszczególne składniki pokarmowe,
dla zdrowego i chorego, w

zależności

od wieku i otoczenia

3. śledzenie przemiany poszczególnych

składników

wartość energetyczna pokarmów

- 1 g

- węglowodanów – 4,1

kcal

- białek – 4,1 kcal
- tłuszczów – 9,4 kcal

podstawowa przemiana materii

PPM

wydatek energetyczny niezbędny do

podtrzymania podstawowych

czynności życiowych – stałej

temperatury, czynności krążenia i

oddychania, gradientów stężeń

elektrolitów, itp.

najmniejsza produkcja energii, przy

której możliwe jest życie

mięśnie i wątroba – 52%, mózg – 16%,

serce 9%, nerki – 7%

PPM

zależy od: - wieku (dzieci - większa)

- płci (mężczyźni – większa)
- powierzchni ciała (niscy – większa)
- klimatu (w zimnym – większa)
- temp. ciała (↑ temp. – większa)
- rasy
- stan odżywienia (w niedożywieniu –
mniejsza)
- stanu zdrowia (stan zapalny – większa)
- hormonów (↑ h.tarczycy i amin katechol. –
większa)
- OUN (napięcie – większa)
- wieku (maleje z wiekiem)

zapotrzebowanie energetyczne

podstawowe zapotrzebowanie energetyczne:

dla kobiet:
PZE (w kcal) = 655 + (9,6 x masa ciała w kg) +
(1,8 x wzrost w cm) – (4,7 x wiek)

dla mężczyzn:
PZE (w kcal) = 660 + (13,7 x masa ciała w kg) +
(5 x wzrost w cm) – (6,8 x wiek)

zwiększyć o 30, 50 lub 100% przy pracy

siedzącej,
średnio ciężkiej lub ciężkiej fizycznej pracy

zapotrzebowanie energetyczne

praca w pozycji siedzącej –

20-25 kcal/kg należnej m.c.

praca związana ze średnim wysiłkiem

fizycznym - 25-30 kcal/kg należnej m.c.

praca ciężka –

30-40 kcal/kg należnej m.c.

normy żywieniowe

zapotrzebowanie minimalne –

najmniejsza ilość danego składnika,
która chroni przed objawami
niedoboru – zapewnia równowagę
metaboliczną

zapotrzebowanie optymalne – nie tylko

równowaga, ale również wzrost,
odnowę i optymalny stan zdrowia

normy zalecane

- węglowodany – 40-60% zapotrzebowania

energ.
- cukry proste – do 10 %

- białko – 15% (0,8-1 g/kg m.c.)
- tłuszcze – 30%

- nasycone do 10%

- wielonienasycone do 10%

- sód – do 70 mmol/d
- cholesterol – do 300 mg/d
- błonnik – 0k. 25 g/d

ocena stanu odżywienia

1. wskaźnik masy ciała

BMI = kg/m

BMI < 20 – niedowaga
BMI 20-25 – norma
BMI 26-30 – nadwaga
BMI 31-40 – otyłość
BMI >40 – otyłość olbrzymia

ocena stanu odżywienia

2. wskaźnik „talia-biodra”

WHR = obwód w talii/obwód w biodrach

otyłość typu „jabłko ”

- WHR > 0,85 u

kobiet
- WHR > 1 u mężczyzn

3. fałd skórny – nad mięśniem trójgłowym lub

ok.
podłopatkową
>18 mm u mężczyzn – otyłość
> 25 mm u kobiet - otyłość

dieta w otyłości

1. leczenie przyczynowe
2. określenie stopnia nadwagi
3. ustalenie prawidłowego

zapotrzebowania energetycznego

4. określenie dziennego ujemnego bilansu

(↓ o 500-1000kcal od zapotrzebowania)

5.dieta redukcyjna:

30-40% białka

20-30% tłuszczów
(wielonienasycone)
sole mineralne, witaminy

dieta w otyłości

dąży się do zmniejszenia masy ciała o

- 0,5 – 1 kg/tydzień
- ok.10%/6 miesięcy

ograniczyć tłuszcze
zwiększyć ilość warzyw i owoców
zwiększyć ilość pokarmów

bogatoresztkowych

posiłki spożywać regularnie

dieta w cukrzycy

- współczesna dieta cukrzycowa –

tożsama z regułami zdrowego żywienia

- regularność spożywania posiłków
- zbliżona łączna kaloryczność posiłków

każdego dnia

- zmniejszona ilość kalorii u osób z

nadwagą

- cukrzyca 2 typu leczona dietą lub lekami

doustnymi – 3 posiłki na dobę

- insuliny ludzkie – 5 posiłków na dobę
- analogi insulin – 3-4 posiłki na dobę

dieta w cukrzycy

- białko – 15-20 zapotrzebowania energetycznego,

0,8 g/kg m.c., preferowane białko roślinne, ryby,
drób

- tłuszcze – do 30% zapotrzebowanie

energetycznego, nasycone do
10%,wielonienasycone do 10%, jednonienasycone
– 10%.,
cholesterol do 300 mg/d, w hypercholesterolemii
do 200 mg/d

- węglowodany – 50-60% zapotrzebowania

energetycznego
całkowite wyłączenie z diety cukrów prostych

dieta w cukrzycy

- węglowodany złożone – produkty zbożowe –

kasze gruboziarniste, płatki zbożowe,

pieczywo ciemne, musli,ryż nie

oczyszczony, ziemniaki, makarony

- mleko i przetwory mleczne – tylko o niskiej

zawartości tłuszczu (mleko, twarogi ,

jogurty, serki, kefir);

ograniczyć sery żółte, topione, mleko

skondensowane, śmietana

- mięso, wędliny – chude (wołowe, cielęcina,

królik, kurczak, indyk), szynka, polędwica,

wędliny drobiowe;
ograniczyć – salami, parówki, mielonki,

pasztety, kiełbasy, podroby

- polecane ryby, zwłaszcza morskie

przeciwwskazane ryby wędzone

dieta w cukrzycy

- preferowane białko roślinne – rośliny

strączkowe, produkty zbożowe

- jajka – 2 na tydzień
- do smarowania margaryny miękkie

lub mixy

- tłuszcze nienasycone – olej sojowy,

slonecznikowy, kukurydziany i
arachidowy, a do smażenia
rzepakowy lub z oliwek

dieta w cukrzycy

- błonnik rozpuszczalny (hamuje szybkość

wchłaniania glukozy z p. pok.) – fasola, groch,
płatki owsiane, kapusta, brokuły marchew

- błonnik nierozpuszczalny (reguluje perystaltykę)

– otręby, pieczywo razowe, ryż nie łuskany

- warzywa bogate w węglowodany – ziemniaki,

kukurydza groszek konserwowy – należy
kontrolować ich ilość

- pozostałe (kalafior, kapusta, pomidory,

marchew, pietruszka, sałata, cebula, papryka
pory, ogórki, rzodkiewki – można w większych
ilościach

dieta w cukrzycy

- owoce (błonnik i witaminy) 300-400 g/d

w kilku porcjach, surowe, o niskiej

zawartości cukru
- ograniczyć – winogrona, banany,

śliwki, owoce suszone i z puszek
- mniej cukrów – maliny, mandarynki,

jabłka, pomarańcze, brzoskwinie,

gruszki, kiwi, porzeczki, wiśnie
- najmniej cukru – grejpfrut, arbuz,

truskawki

dieta w cukrzycy

- cukier – do 1 łyżeczki dziennie

aspartam- 40 mg /kg m.c. (1 tab. – 20

mg )
acesulfam, peptis T – odporne na

działanie temperatury

- sól – do 6g/d (1 łyżeczka)

eliminacja potraw konserwowanych

(gotowych)
przyprawy ziołowe i korzenne

- alkohol – do 20 g czystego etanolu na

dobę (u osób bez przeciwwskazań);
nie na czczo

dieta w cukrzycy

przyrządzanie posiłków:

gotowanie w wodzie
gotowanie na parze
duszenie
pieczenie w folii
grillowanie

usuwać tłuszcz z mięsa, skórę z kurczaka
zabielać jogurtem naturalnym, nie śmietaną
smarować margaryną i mixami
smażyć na oleju rzepakowym lub z oliwek