Stanisław Wyspiański jako

artysta wszechstronny

S

tanisław Wyspiański –

urodził się 15 stycznia 1869 w Krakowie

Od 1880 roku wychowywał się u

bezdzietnego wujostwa Kazimierza i Joanny

(Janiny) Stankiewiczów. Stankiewiczowie

byli ludźmi wysokiej kultury, w ich domu

bywali m.in. Jan Matejko, Józef Szujski,

Karol Estreicher i Władysław

Łuszczkiewicz

Autoportret rysunek ołówkiem

1890

Widok z okna pracowni na

Kopiec Kościuszki

Bliskość Wawelu, oglądanego

codziennie z okien pracowni

wzbudzała i żywiła wyobraźnię

małego wrażliwego chłopca Nic więc

dziwnego, że widok wysokiej skarpy z

zamkiem,

Kurzą Stopką

i katedrą utrwalił się

na zawsze w jego

pamięci

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości

zaczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych
podejmując równocześnie studia na
Uniwersytecie Jagiellońskim w
dziedzinie historii sztuki. Nie był
Wyspiański w Szkole Sztuk Pięknych
bezpośrednim uczniem Jana Matejki, ale
to właśnie jego zaprosił Matejko do prac
nad polichromią w kościele Mariackim.

Na rusztowaniach spędził

pół roku, szybko
awansując do roli prawej
ręki Matejki i architekta
Tadeusza Stryjeńskiego.
Ta praca była dla
Wyspiańskiego
wspaniałą szkołą
poznawania tajników
warsztatu malarskiego i
wpłynęła na jego sztukę
mocniej niż oficjalne
studia

 Autoportret

1890

Trzyletnia podróż poety po Europie

pozwoliła na gruntowne poznanie

modnych wówczas prądów w każdej

dziedzinie sztuki: w malarstwie, w

literaturze w teatrze, w architekturze

Oprócz witraży Wyspiański tworzy
wiele dzieł malarskich, z których
najbardziej znane to liczne widoki
Wawelu, wiejskie pejzaże, sady z
chochołami, kopce Kościuszki, portrety
dzieci, żony – chłopki i swoje własne
autoportrety

Namalował wiele

portretów swoich

dzieci:

Helenki, Mietka i

Stasia.

Używał najczęściej

techniki pasteli, gdyż

był uczulony na

składniki farb

olejnych.

Wszystkie te
plastyczne
arcydzieła
zostały
przyćmione
nieco przez
twórczość
literacką,
zwłaszcza
przez utwory
dramatyczne.

Meleager

1899, wyst. 1908

Protesilas i Laodamia

1899, wyst.

1903

Warszawianka

, wyd i wyst. 1898

Klątwa

1899, wyst. 1909

Sędziowie

, 1900, wyst. 1907

Wesele

wyd. i wyst. 1901

Weimar 1829

fragmenty, 1904

Wyzwolenie

wyd. i wyst. 1903

Legion

1900, wyst. 1911

Bolesław Śmiały

wyd. i wyst.

1903

Achilleis. Sceny dramatyczne

,

wyd. 1903, wyst. 1925

Noc Listopadowa 1904, wyst.

1908

Skałka 1907

Zygmunt August 1907

nieukończony, wyd. zupełnie

1930, wyst. 1932

Akropolis 1904, wyst. 1926

Powrót Odysa 1907, wyst. 1917

Kwiaty nocą 1906, wyst. 1921

Do swoich dramatów rysował projekty

scenografii oraz kostiumów

Śmiertelnie chory pisał przepiękne

liryki

Wyspiański zmarł 28

listopada 1907 roku

mając zaledwie 38 lat.

Pochowany został w

ukochanym Krakowie, w

polskim Akropolis na

Skałce.

“

“

Niech nikt nad grobem mi nie płacze”

Niech nikt nad grobem mi nie płacze”

Niech nikt nad grobem mi nie płacze

Niech nikt nad grobem mi nie płacze

krom jednej mojej żony,

krom jednej mojej żony,

za nic mi wasze łzy sobacze

za nic mi wasze łzy sobacze

i żal ten wasz zmyślony

i żal ten wasz zmyślony

Niech, kto chce, grudę ziemi ciśnie,

Niech, kto chce, grudę ziemi ciśnie,

aż kopiec mnie przywali.

aż kopiec mnie przywali.

Nad kurhan słońce niechaj błyśnie

Nad kurhan słońce niechaj błyśnie

i zeschłą glinę pali

i zeschłą glinę pali

A kiedyś może, kiedyś jeszcze,

A kiedyś może, kiedyś jeszcze,

gdy mi się sprzykrzy leżeć

gdy mi się sprzykrzy leżeć

rozburzę dom ten, gdzie się mieszczę

rozburzę dom ten, gdzie się mieszczę

i w słońcu pocznę bieżeć

i w słońcu pocznę bieżeć

Prace plastyczne Wyspiańskiego często

odrzucano z powodu niezrozumienia u

współczesnych. Dotychczas w świecie

artystycznym promowano wierność

historyczną a nie o wyobrażenia twórcy

.

Bitwa pod Grunwaldem

W swojej koncepcji teatru ogromnego

Wyspiański dążył do syntezy wielu sztuk:

słowa, muzyki, rzeźby, architektury,

malarstwa. To widoczny wpływ Wagnera,

którego muzyczne dramaty oglądał na

scenach Berlina i Monachium. W

dramatach Wyspiańskiego świat realny

splata się ze swiatem fantastycznym,

przeszłość miesza się z teraźniejszością

.

Duże zasługi położył dla rozwoju sztuki

użytkowej. Zajmował się grafiką książkową

(ilustracje, np. do “Iliady” Homera), stolarką

(projektował meble), haftem, wyrobami z

metalu, polichromią, drukarstwem.

Projektował także wnętrza, detale (np.

balustrady schodów, kurtyna do teatru

Słowackiego) i całość wystroju

poszczególnych pomieszczeń, począwszy od

mebli, kończąc na obiciach itp. Wiele jego

motywów zdobniczych wywodziło się ze

sztuki ludowej i z tradycji staropolskiej

Był największą indywidualnością
Młodej Polski, swoją wszechstronnością
przypominał mistrzów renesansu.
Pędzlem i piórem walczył o polską
duszę, chcąc wyrwać ją z gnuśności i
rozleniwienia. Jego życie miało wymiar
antycznej tragedii: wizjoner sztuki – a
patrzy jak upadają jego artystyczne
projekty; wyrachowany intelektualista
– a żeni się z chłopką; subtelny poeta –
a umiera na wstydliwą chorobę
weneryczną