Teoria społecznego uczenia się

stara nazwa

Społeczno poznawcza teoria 

Alberta Bandury

makarowski.p

l

Wzmocnienia nie pozwalają wyjaśnić, jak to się 
dzieje, że człowiek może się czegoś nauczyć 
bez wzmocnień i bez gratyfikacji potrzeb 
(nagród)

Centralną rolę w rozwoju osobowości odgrywa 
u

czenie się od innych ludzi przez obserwację

 – 

rozwój odbywa się na zasadzie 
modelowania

Od czego zależy to, że niektóre zachowania 
powtarzamy, a inne nie?

Pojecie modelowania odnosi się do procesu 
uczenia się zachowań 

poprzez obserwowanie 

zachowań innego człowieka – modela

, którego 

istotę stanowi 

naśladowanie tego, co robią inni 

ludzie

Modelowanie powoduje przejęcie zachowań 
stanowiących symboliczne równoważniki 
zachowań modela. O ile więc 

naśladowanie

 

oznacza 

wierne skopiowanie zachowań

, o tyle 

modelowanie

 wyraża 

ten sam nastrój i tę samą  

jakość zachowania

, dostosowane do 

okoliczności, w których znajduje się obserwator

Obserwowanie modela pobudza obserwatora 
do szeregu podobnych, aczkolwiek 
niekoniecznie identycznych zachowań

Bandura wyróżnił trzy rodzaje skutków  
modelowania : 

1.      modelowanie jest 

skutkiem 

zaznajomienia s

ię z 

nie znanym do tej pory 

wzorem zachowania

, np. przez obserwacje 

ludzie uczą się sposobu zażywania narkotyków

 2. wynikiem modelowania może być 
rozhamowanie reakcji, które poprzednio 
nauczono się hamować /efekt rozhamowania/, 
lub tez powstrzymanie się od jakiegoś 
zachowania / efekt hamowania/

3.      łatwiejsze okazywanie pewnych 
zachowań / efekt facylitacji /, czyli jakby 
zarażanie się zachowaniami innych osób-
modeli: obserwator dostosowuje swoje 
zachowanie do zachowań innych osób.

wg M.Ossowskiej cztery grupy najczęściej 
naśladowanych osób :

1.      starsi bywają naśladowani przez 
młodszych
2.      wyżsi w pozycji socjalnej są naśladowani 
przez 
         stojących niżej
3.      przerastający inteligencją – przez mniej 
          inteligentnych
4.      sprawniejsi technicznie – przez mniej 
sprawnych

Jakie są warunki wprowadzania w życie 
zachowań poznanych przez obserwację?

1.zaobserwowanie wzorca
2.przechowywanie
3.motoryczna zdolność do powtórzenia 
czynności
4.motywacja

1. zaobserwowanie wzorca

Dużą rolę pełni to, że jest on 

atrakcyjny, 

znajomy

, albo 

dziwny

 

łatwo uczymy się zachowań, które 
zauważamy u 

bliskich

, które 

imponują

, lub 

przyciągają uwagę 

swą oryginalnością

istotne jest to, że obserwowane zachowania 
mogą być 

zgodne z naszymi potrzebami 

(jak zdobyć wodę w Rzymie)

2. przechowywanie

wzorzec zachowań musi być 

zapamiętany

ważne jest zrozumienie jego 

sensu

, 

o co 

chodzi 

w danym zachowaniu (jak pokazać 

osobie niesłyszącej nie mają zegarka, która 
jest godzina)

3. motoryczna zdolność do 

powtórzenia czynności

przez obserwację uczymy się zachowań 
głownie społecznych, takich 

które możemy 

wykonać 

(sztuka dyskutowania, jak się 

zachować, ale nie jazda na rowerze)

4. motywacja

czyli chęć powtórzenia zachowania

, w 

przeciwnym razie nie zostanie zapamiętany 
(np. z filmu kryminalnego, jak obrabować 
bank)

Większą skłonność do powtarzania zachowań 
występuje gdy wiemy, że zostało ono 
wzmocnione (u innych).

Uczenie się przez obserwację obejmuje zatem 

warunkowanie zastępcze

Gdyby mnie się udało tak zaimponować innym 

(wykonując świecę na motorze w centrum 
miasta)

Zachowania naśladowcze zależą od 
konsekwencji z jakimi się spotykają reakcje 
modela, dla obserwatora stanowią tzw. 
wzmocnienie zastępcze ; jego zachowanie jest 
modyfikowane przez rezultat wzmacniania 
zachowań modela

Dzieci szczególnie łatwo:

 

uczą się od rodziców

 chętnie naśladują 

model tej samej płci

  powtarzają zachowania osób, które 
spostrzegają jako     
  posiadające 

siłę 

lub 

władzę

 przejawiają skłonność do uczenia się 
zachowań 

nagradzanych

 przez otoczenie i 

wywołujące w nim reakcje 

sympatii, zachwytu, 

zazdrości

Przekonanie o własnej skuteczności

Jeśli nie wierzymy, że potrafimy dane 
zachowanie (dobrze) powtórzyć to raczej nie 
będziemy skłonni go powtarzać

Nie wierząc nie zgłaszamy się do konkursu, nie 
robimy awantury na poczcie, gdyż jest to 
zachowania, którego musielibyśmy się 
wstydzić

Poczucie własnej skuteczności

To przekonanie o możliwości prowadzenia 
skutecznego działania w nowych, 
niejednoznacznych, nieprzewidywalnych, a 
nawet stresujących sytuacjach

Jest to wiara w siebie, uogólniony sąd 
„poradzę sobie”, dotyczący umiejętności 
działania w nie do końca znanych warunkach 
(przeświadczenia Adama Małysza, że potrafi 
oddać  dobry skok)

koresponduje z mobilizacją do działania, 
wytrwałością, zdolnością znoszenia i 
pokonywania przeszkód, dobre samopoczucie

Przekonanie o własnej skuteczności decyduje 
o:

- 

podjęciu działania

- 

wysiłku

 w nie wkładanym

- 

uczuciach

, jakie mu towarzyszą

- 

wytrwałości

 w dążeniu do celu

- 

radzeniu sobie

 z przeszkodami i porażkami

- 

poziomu stresu

, jaki osoba jest w stanie 

wytrzymać

Odnoszone sukcesy pozwalają na modyfikację 
przekonania o własnej skuteczności w kierunku 
jego zwiększenia – generalizacja

Kumulacja porażek, podobnie jak i 
nagromadzenie sukcesów wywiera wpływ na 
przekonanie o własnej skuteczności

Istnieje pewne podobieństwo między 
poczuciem kontroli zewnętrznej, a wyuczona 
bezradnością

Człowiek uczy się bezradności

, jeśli 

spostrzega, że nie ma związku przyczynowego 
między otrzymywaniem nagród i kar, a 
wykonywanymi przezeń działaniami czy 
posiadanymi właściwościami

Człowiek nabiera przekonania

, iż jego kontrola 

jest nieefektywna i oczekuje ,że również w 
przyszłości , w innych sytuacjach nie będzie 
zależności między jego własnym działaniem a 
osiąganymi rezultatami 

Bezradnością można się zarażać od innych 
ludzi

, zwłaszcza od osób z własnej grupy 

odniesienia
J.Grzelak sprowadza społeczne źródła 
bezradności 
do dwóch sytuacji społecznych :

1.      skupienia, g

dy jest ona skoncentrowana 

w jednych 
         rękach

 / despotyczny ojciec, władca /

2.      

rozproszenia kontroli

, gdy kontrola ta jest 

rozłożoną 
         na wszystkich ludzi danej zbiorowości, 
tak że 
         interesowi każdej jednostki 
przeciwstawiony jest 
         interes każdego innego członka tej 
zbiorowości

Bezradność człowieka wobec choroby, 
konieczność przemijania, starzenia się, 
śmierci, wobec skoncentrowanej siły przyrody i 
nieprzewidywalnej złośliwości losu jest 
potężnym wyzwaniem dla inteligencji 
człowieka, a zarazem próbą wyzwolenia się i 
odnalezienia poczucia mocy
 

Temu wszystkiemu, co jest silniejsze od nas 
możemy przeciwstawić dzielność, wolę życia, 
ambicję działania oraz co najważniejsze 
nadzieję i 

wiarę, że nie jesteśmy  sami

Bowiem to właśnie pozwala człowiekowi żyć ze 
swą bezradnością,  uzależnienie od innych jest 
nie tylko przejawem bezsilności, ale bywa 
także wspomożeniem jego sił