Teoria społecznego uczenia się

stara nazwa

Społeczno poznawcza teoria

Alberta Bandury

makarowski.p

l

Wzmocnienia nie pozwalają wyjaśnić, jak to się
dzieje, że człowiek może się czegoś nauczyć
bez wzmocnień i bez gratyfikacji potrzeb
(nagród)

Centralną rolę w rozwoju osobowości odgrywa
u

czenie się od innych ludzi przez obserwację

–

rozwój odbywa się na zasadzie
modelowania

Od czego zależy to, że niektóre zachowania
powtarzamy, a inne nie?

Pojecie modelowania odnosi się do procesu
uczenia się zachowań

poprzez obserwowanie

zachowań innego człowieka – modela

, którego

istotę stanowi

naśladowanie tego, co robią inni

ludzie

Modelowanie powoduje przejęcie zachowań
stanowiących symboliczne równoważniki
zachowań modela. O ile więc

naśladowanie

oznacza

wierne skopiowanie zachowań

, o tyle

modelowanie

wyraża

ten sam nastrój i tę samą

jakość zachowania

, dostosowane do

okoliczności, w których znajduje się obserwator

Obserwowanie modela pobudza obserwatora
do szeregu podobnych, aczkolwiek
niekoniecznie identycznych zachowań

Bandura wyróżnił trzy rodzaje skutków
modelowania :

1.      modelowanie jest

skutkiem

zaznajomienia s

ię z

nie znanym do tej pory

wzorem zachowania

, np. przez obserwacje

ludzie uczą się sposobu zażywania narkotyków

2. wynikiem modelowania może być
rozhamowanie reakcji, które poprzednio
nauczono się hamować /efekt rozhamowania/,
lub tez powstrzymanie się od jakiegoś
zachowania / efekt hamowania/

3.      łatwiejsze okazywanie pewnych
zachowań / efekt facylitacji /, czyli jakby
zarażanie się zachowaniami innych osób-
modeli: obserwator dostosowuje swoje
zachowanie do zachowań innych osób.

wg M.Ossowskiej cztery grupy najczęściej
naśladowanych osób :

1.      starsi bywają naśladowani przez
młodszych
2.      wyżsi w pozycji socjalnej są naśladowani
przez
stojących niżej
3.      przerastający inteligencją – przez mniej
inteligentnych
4.      sprawniejsi technicznie – przez mniej
sprawnych

Jakie są warunki wprowadzania w życie
zachowań poznanych przez obserwację?

1.zaobserwowanie wzorca
2.przechowywanie
3.motoryczna zdolność do powtórzenia
czynności
4.motywacja

1. zaobserwowanie wzorca

Dużą rolę pełni to, że jest on

atrakcyjny,

znajomy

, albo

dziwny

łatwo uczymy się zachowań, które
zauważamy u

bliskich

, które

imponują

, lub

przyciągają uwagę

swą oryginalnością

istotne jest to, że obserwowane zachowania
mogą być

zgodne z naszymi potrzebami

(jak zdobyć wodę w Rzymie)

2. przechowywanie

wzorzec zachowań musi być

zapamiętany

ważne jest zrozumienie jego

sensu

,

o co

chodzi

w danym zachowaniu (jak pokazać

osobie niesłyszącej nie mają zegarka, która
jest godzina)

3. motoryczna zdolność do

powtórzenia czynności

przez obserwację uczymy się zachowań
głownie społecznych, takich

które możemy

wykonać

(sztuka dyskutowania, jak się

zachować, ale nie jazda na rowerze)

4. motywacja

czyli chęć powtórzenia zachowania

, w

przeciwnym razie nie zostanie zapamiętany
(np. z filmu kryminalnego, jak obrabować
bank)

Większą skłonność do powtarzania zachowań
występuje gdy wiemy, że zostało ono
wzmocnione (u innych).

Uczenie się przez obserwację obejmuje zatem

warunkowanie zastępcze

Gdyby mnie się udało tak zaimponować innym

(wykonując świecę na motorze w centrum
miasta)

Zachowania naśladowcze zależą od
konsekwencji z jakimi się spotykają reakcje
modela, dla obserwatora stanowią tzw.
wzmocnienie zastępcze ; jego zachowanie jest
modyfikowane przez rezultat wzmacniania
zachowań modela

Dzieci szczególnie łatwo:



uczą się od rodziców

 chętnie naśladują

model tej samej płci

powtarzają zachowania osób, które
spostrzegają jako
posiadające

siłę

lub

władzę

 przejawiają skłonność do uczenia się
zachowań

nagradzanych

przez otoczenie i

wywołujące w nim reakcje

sympatii, zachwytu,

zazdrości

Przekonanie o własnej skuteczności

Jeśli nie wierzymy, że potrafimy dane
zachowanie (dobrze) powtórzyć to raczej nie
będziemy skłonni go powtarzać

Nie wierząc nie zgłaszamy się do konkursu, nie
robimy awantury na poczcie, gdyż jest to
zachowania, którego musielibyśmy się
wstydzić

Poczucie własnej skuteczności

To przekonanie o możliwości prowadzenia
skutecznego działania w nowych,
niejednoznacznych, nieprzewidywalnych, a
nawet stresujących sytuacjach

Jest to wiara w siebie, uogólniony sąd
„poradzę sobie”, dotyczący umiejętności
działania w nie do końca znanych warunkach
(przeświadczenia Adama Małysza, że potrafi
oddać dobry skok)

koresponduje z mobilizacją do działania,
wytrwałością, zdolnością znoszenia i
pokonywania przeszkód, dobre samopoczucie

Przekonanie o własnej skuteczności decyduje
o:

-

podjęciu działania

-

wysiłku

w nie wkładanym

-

uczuciach

, jakie mu towarzyszą

-

wytrwałości

w dążeniu do celu

-

radzeniu sobie

z przeszkodami i porażkami

-

poziomu stresu

, jaki osoba jest w stanie

wytrzymać

Odnoszone sukcesy pozwalają na modyfikację
przekonania o własnej skuteczności w kierunku
jego zwiększenia – generalizacja

Kumulacja porażek, podobnie jak i
nagromadzenie sukcesów wywiera wpływ na
przekonanie o własnej skuteczności

Istnieje pewne podobieństwo między
poczuciem kontroli zewnętrznej, a wyuczona
bezradnością

Człowiek uczy się bezradności

, jeśli

spostrzega, że nie ma związku przyczynowego
między otrzymywaniem nagród i kar, a
wykonywanymi przezeń działaniami czy
posiadanymi właściwościami

Człowiek nabiera przekonania

, iż jego kontrola

jest nieefektywna i oczekuje ,że również w
przyszłości , w innych sytuacjach nie będzie
zależności między jego własnym działaniem a
osiąganymi rezultatami

Bezradnością można się zarażać od innych
ludzi

, zwłaszcza od osób z własnej grupy

odniesienia
J.Grzelak sprowadza społeczne źródła
bezradności
do dwóch sytuacji społecznych :

1.      skupienia, g

dy jest ona skoncentrowana

w jednych
rękach

/ despotyczny ojciec, władca /

2.     

rozproszenia kontroli

, gdy kontrola ta jest

rozłożoną
na wszystkich ludzi danej zbiorowości,
tak że
interesowi każdej jednostki
przeciwstawiony jest
interes każdego innego członka tej
zbiorowości

Bezradność człowieka wobec choroby,
konieczność przemijania, starzenia się,
śmierci, wobec skoncentrowanej siły przyrody i
nieprzewidywalnej złośliwości losu jest
potężnym wyzwaniem dla inteligencji
człowieka, a zarazem próbą wyzwolenia się i
odnalezienia poczucia mocy

Temu wszystkiemu, co jest silniejsze od nas
możemy przeciwstawić dzielność, wolę życia,
ambicję działania oraz co najważniejsze
nadzieję i

wiarę, że nie jesteśmy sami

Bowiem to właśnie pozwala człowiekowi żyć ze
swą bezradnością, uzależnienie od innych jest
nie tylko przejawem bezsilności, ale bywa
także wspomożeniem jego sił