Tkanka nerwowa

Budowa i funkcje

Tkanka nerwowa

Ma zdolność odbierania bodźców
ze środowiska zewnętrznego jak i
wewnętrznego
przekształcania na odpowiednie
impulsy
przekazywania tych bodźców do
odpowiednich ośrodków

Tkanka nerwowa

Jej elementy mają własne, swoiste
nazwy:



Komórka nerwowa – neurocyt



Błona komórkowa – neurolema



Cytoplazma – neuroplazma



Filament pośredni – neurofilament



Mikrotubula – neurotubula

Tkanka nerwowa

Jednostką morfologiczno-
funkcjonalną jest neuron – neurocyt
z wypustkami cytoplazmatycznymi
(liczne i rozgałęzione dendryty oraz
pojedyncza wypustka osiowa akson)
Wypustki neuronu mają
wyspecjalizowane zakończenia

Ciało komórki - perykarion

Zawiera najczęściej jedno (sporadycznie
dwa), okrągłe lub owalne jądro leżące w
większości komórek w środku ciała
komórki (wyjątkowo mimośrodkowo)
Dookoła jądra w cytoplazmie, znajduje
się obfita szorstka siateczka
śródplazmatyczna nazywana tigroidem
lub ziarenkami Nissla.

Ciało komórki - perykarion

Tigroid (rybosomy związane z błoną
tworzą rozetki) syntetyzuje białka,
które są transportowane wzdłuż
wypustek nerwowych gdzie zazwyczaj
są wydzielane.
Aparat Golgiego położony dookoła jądra
o typowej budowie i funkcji
(modyfikacja i segregacja
syntetyzowanego białka)

Ciało komórki - perykarion

Zawiera mikrotubule i neurofilamenty

stanowiące zrąb komórki i biorące udział w

wewnątrzkomórkowym transporcie cząsteczek

wytwarzanych przez ciało komórki
Znajdują się mitochondria
Wtręty komórkowe – lipofuscyna jest przejawem

wyrodnienia komórek
Ciała komórek neuronów wydzielniczych

(jądra przednie i środkowe podwzgórza)

zawierają pęcherzyki wydzielnicze z

prohormonami (oksytocyna, wazopresyna,

statyny i liberyny)

Funkcje perykarionu

Regulacja przez błonę komórkową
przepływu impulsów płynących z
dendrytów do aksonu (błona
podstawy aksonu)
Syntetyzuje większość cząsteczek
(przekaźniki, hormony)

Ciało komórki - perykarion

Mogą mieć różny kształt – gwiaździste,

piramidalne, gruszkowate
W zależności od liczby wypustek

wyróżnia się:

-

wielowypustkowe – wiele dendrtyów

jeden akson (najliczniejsze)

-

dwuwypustkowe – dendryt i akson

-

rzekomojednowypustkowe – od ciała

komórki odchodzą wspólne lecz dalej się

rozłączają tworząc kształt litery „T”

-

jednowypustkowe

-

bezwypustkowe

Wypustki nerwowe

Wypustki nerwowe

Wypustki nerwowe

Nazywane często włóknami
nerwowymi
Od ciała komórki odchodzą dwa
rodzaje wypustek:

1.

Dendryty

2.

Akson

Dendryty

Nazwa dendron – drzewo (gr.)
Otoczone błoną cytoplazmatyczną z cytoplazmą

zawierającą liczne mikrotubule i neurofilamenty

oraz w pobliżu jądra niewielka ilość mitochondriów

rybosomów i szorstkiej siateczki śródplazmatycznej
Na ich powierzchni znajdują się zgrubienia zwane

pączkami dendrytycznymi będącymi synapsami

chemicznymi
Przewodzą impulsy zawsze do ciała komórki
Mikrotubule krótkie, ułożone są końcami „plus” (na

tych końcach zachodzi polimeryzacja) w różne

strony (perykarionu i obwodowi)

Akson

Nazywany również włóknem osiowym ma

średnicę od 1-20μm, a długość może

przekraczać 1 m (średnica jest często

milionową długości)
Od ciała komórki odchodzi tylko jeden akson

w miejscu zwanym podstawą aksonu
Przewodzi impulsy od ciała komórki ku

obwodowi
Może oddawać boczne odgałęzienia tzw.

-kolateralia, a na końcu często się rozgałęzia

dając drzewo końcowe

Akson

Otoczony jest aksolemą, która otacza asoplazmę
Zawiera liczne pęczki mikrotubuli i

neurofilamentów wzmacniających jego strukturę
Mikrotubule są długie wszystkimi końcami

„minus” skierowanymi ku perykarionowi
Mikrotubulom aksonów towarzyszy białko „tau”

(w dendrytach i perykarionie białko MAP2)
Bezładne ułożenie mikrotubul w aksonie będące

następstwem fosforylacji białka tau jest jedną z

przyczyn choroby Alzheimera (filamenty tau) -

pogorszenie transportu produktów perykarionu

Włókna nerwowe

Są wypustkami neuronów (aksony i długie

dendryty)
Długie dendryty np..w neuronach czuciowych

zwojów międzykręgowych uznawane są za

aksony pomimo przewodzenia impulsów do

ciała komórki
W mózgowiu i rdzeniu kręgowym (OUN)

biegną w pęczkach nazywanych drogami lub

traktami
Pęczki włókien nerwowych obwodowego

układu nerwowego nazywają się nerwami

Osłonki włókien

nerwowych

Wytwarzane są przez komórki:

-

oligodendrocyty w OUN – mielinowa (rdzenna)

-

lemocyty (komórki Schwanna) w obwodowym

układzie nerwowym – mielinowa i/lub glejowa

(neurolema)
Wytwarzanie osłonki polega na nawijaniu

spłaszczonej cytoplazmy lemocytu (w OUN

oligodendrocytu) dookoła włókna nerwowego
Grubość osłonki zależy od średnicy włókna (im

jest większa tym osłonka jest grubsza)

Wytwarzanie osłonki

Osłonki włókien

nerwowych

Lemocyty wytwarzają osłonkę tej części

aksonu do którego przylegają (międzywęźla)
Pomiędzy segmentami międzywęźla

znajdują się przewężenia bezmielinowe tzw.

przewężenia Ranviera
Osłonka mielinowa jest dobrym izolatorem

elektrycznym
W układzie nerwowym występują włókna z

osłonkami – zmielinizowane i bez osłonek –

niezmielinizowane

Neuron

Przewodzenie impulsów

Dzięki enzymowi transbłonowej ATP-azie (pompa

sodowo-potasowa)
Ciągle przenoszone są jony Na

+

na zewnątrz i jony

K

+

do wnętrza komórki (sodu więcej jak potasu +

duże aniony)
W efekcie jest duże stężenie jonów Na

+

na

zewnętrznej powierzchni błony,a małe na

wewnętrznej
Daje to dynamiczną równowagę elektryczną

nazywaną – potencjałem spoczynkowym w

którym jest dodatni ładunek na zewnątrz błony i
ujemny po stronie wewnętrznej

Przewodzenie impulsów

Przewodzenie impulsów

W stanie spoczynku błona komórkowa
jest więc spolaryzowana, a jej potencjał
jest ujemny (ok.-90mV)
W błonie komórkowej znajdują się białka
kanałowe przez które pod wpływem
impulsu jony Na

+

wpływają do wnętrza,

a jony K

+

na zewnątrz

Powoduje to wyrównanie potencjałów
czyli – depolaryzację błony

Białka kanałowe

Przewodzenie impulsów

Przepływ jonów prowadzi do

rozprzestrzeniania się różnicy potencjałów i

otwierania kolejnych kanałów
Wyrównanie różnicy potencjałów (przepływu

jonów między zewnętrzną, a wewnętrzną

powierzchnia błony) – kanały jonowe zostają

unieczynnione
Pompa sodowo-potasowa w kilka milisekund

wyrównuje różnice potencjałów co prowadzi

do uczynnienia kanałów czyli gotowości do

ponownego otwarcia

Przewodzenie impulsów

Przepływ impulsów we włóknach

niezmielinizowanych odbywa się w sposób

ciągły i dlatego ma stosunkowo niewielką

prędkość ok. 0,5-2 m/s
We włóknach zmielinizowanych depolaryzacja

aksolemy następuje w węźle Ranviera (liczne

białka kanałowe)
Nie może się rozprzestrzeniać wzdłuż aksolemy

międzyęźli (brak białek kanałowych)
Pole elektryczne przenosi się z węzła do węzła w

sposób skokowy i dzięki temu jest znacznie

szybsze ok. 3-120 m/s

Komórka nerwowa

Nerw - budowa

Synapsy

Połączenia czynnościowe w których
następuje przekazywanie impulsu
nerwowego z jednej komórki nerwowej
do drugiej
Wyróżnić można ze względu na sposób
przekazywania bodźców synapsy:

1.

Chemiczne (znamienita większość)

2.

Elektryczne (połączenia typu nexus)

Synapsy

W każdej synapsie wyróżniamy część:
Presynaptyczną – kolbowato zakończone
rozgałęzienia aksonu zawierające
pęcherzyki synaptyczne z
neuromediatorami (acetylocholina,
noradrenalina, dopamina, serotonina) oraz
peptydy będące neuromodulatorami (np.
endorfina, motylina, VIP). Znajdują się tu
również mitochondria i neurotubule.

Synapsy

Część postsynaptyczna to błona
otaczające perykarion, dendryty czy
akson na powierzchni której znajdują się
receptory dla mediatorów
Pomiędzy tymi częściami występuje
szczelina synaptyczna z mostkami
utworzonymi z kadheryn dwu błon
ułatwiającymi umocowanie tych obu
części

Przekazanie impulsu

Impuls dochodzi do części

presynaptycznej
Błony pęcherzyków synaptycznych

łączą się z aksolemą
Na zasadzie egzocytozy mediatory

wydzielane są do szczeliny

synaptycznej i reagują z

odpowiednimi dla siebie receptorami

Przekazanie impulsu

Połączenie mediatora z receptorem
powoduje otwarcie kanałów jonowych w
następnej komórce
W synapsach pobudzających powoduje
to przepływ jonów Na

+

/K

+

depolaryzację

W synapsach hamujących otwierają się
kanały Cl

-

co powoduje hiperpolaryzację

czyli zmniejszenie wrażliwości komórki
na bodźce

Synapsy