15. Tkanka nerwowa

- powstaje z neuroektodermy

Komórki cewy nerwowej przeształcają się w:

- neuroblasty (powstają neurony)

- spongioblasty (pochodzą k. glejowe)

Wielkość komórek nerwowych waha się od 4- 120 mikrometrów

Największe neuromery występują w:

- tworze siatkowatym pnia mózgu

- rogach przednich rdzenia kręgowego (neurony wielobiegunowe)

- obszarze ruchowym kory mózgu (komórki piramidalne)

Budowa neuronu:

- perykarion

- zawiera jądro i organella

- ciałka Nissla – tigroid

- neurofilamenty

- akson

- długa wypustka odchodząca od ciała komórki nerwowej i przewodząca sygnały do innych komórek

- dendryty

- liczne krótkie wypustki zwiększające pole powierzchni dostępnej dla wytwarzania połączeń z aksonami innych neuronów

- odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki

Charakterystyczne struktury:

Tigroid – ciałka nissla

- grudki substancji zasadochłonnej w komórkach nerwowych – znajdowane w ciałach komórek nerwowych i dendrytach (nigdy w aksonie)

- specyficzna dla neuronów postać szorstkiej siateczki śródplazmatycznej – miejsce intensywnej syntezy białek ( skupisko rybosomów oraz RNA) – wysokie tempo metabolizmu.

Kryteria klasyfikacji komórek nerwowych

- kształt perykarionu

- liczba wypustek

- długość aksonu

- wielkość i obraz morfologiczny jądra i cytoplazmy

- pełnione funkcje

Podział komórek nerwowych ze względu na kształt ciała neuronu

- neurony ziarniste

- gwieździste

- posiada symetrycznie rozmieszczone liczne dendryty

- nadają jej kształt gwiezdzisty

- komórki występują w s szarej rdzenia kręgowego

- piramidalne

- kształtem przypominają piramide

- komórki motoryczne rdzenia i mózgu

- występują w korze nowej mózgu

- gruszkowate

- w warstwie zwojowej kory móżdżku

- wieloboczne

Podział ze względu na ilość wypustek

- rzekomojednobiegunowe

- ciało komórki gruszkowate

- odchodząca jedna wypustka posiada kształt litery T

- szczególny rodzaj komórek dwubiegunowych – perykariony znajdują się w zwojach rdzeniowych

- od perykarionu odchodzi jedna wypustka która rozdziela się na akson i dendryt (przewodzi impulsy w kierunku ciała komórki)

- są to jedyne neurony, w których dendryty tworzą długie wypustki

- sięgają one do różnych nabłonków i mięśni – skąd przewodzą impuls do perykarionów tworzących w głębi ciała zwoje (rdzeniowe i mózgowe)

- neuryty tych komórek wchodzą do CUN i przekazują impulsy innym neuronom

- neurony aferentne

- jednobiegunowe

- posiadają jedną wypustke

- występują w życiu zarodkowym i w jądrach podwzgórza (u org. dojrzałych)

- dwubiegunowe

- owalne lub wrzecionowate

- z biegunów wychodzą dwie wypustki

- siatkówka i nabłonek błony węchowej

- stosunkowo długie neuryty komórek dwubiegunowych przekazują bodźce w nerwie wzrokowym i wechowym do mózgu

Neurony wytworzyły specjalne typy połączeń międzykomórkowych nazywane synapsami

- może to być połączenie neuronu z:

- innym neuronem

czyli

- synapsa nerwowo-nerwowa

- włóknem mięśniowym

- komórką gruczołową

Podział synaps na typy:

- Chemiczne

- zakończenie neronu uwalnia substancję chemiczną (mediator synaptczny) – dyfuduje przez szczelinę synaptyczną i pobudza następną komórkę

- najpowszechniejsze

- asymetryczne

- podlegają zmęczeniu i przewodzą jednokierunkowo

- występują w ośrodkowym i obwodowym u. nerwowym

- Elektryczne

- błona presynaptyczna i postsynaptyczna są blisko – impuls przeskakuje bezpośrednio z jednej komórki na drugą

- mogą przewodzić dwukierunkowo

- symetryczne

- nie męczą się

- występują rzadko –tylko w ośrodkowym u. nerwowym

Komórki neurogleju

- ośrodkowy

- astrocyty

- oligodendrocyty

- komórki ependymy

- komórki mezogleju

- obwodowy

-k. schwanna

Astrocyty

- włókniste

- małe jądro

- skąpa cytoplazma

- długie, ciękie wypustki

- występują obficie w istocie białej ośrodkowego u. nerwowego

- Funkcje: transport substancji energetycznych i metabolicznych

- protoplazmatyczne

- duże jądra

- liczne wypustki cytopl.

- Funkcje: czynny transport cząstek oraz jonów przez cytopl.

- oligodendrocyty

- małe jądro

- nieliczne wypustki cytoplazm.

- Funkcja: wytwarzanie osłonek mielinowych włókien osiowych

Funkcja

- transport s. odżywczych

- izolacja komórek nerwowych od środowiska zewnętrznego

Komórki wyściółki (ependymocyty) – pokrywają ściany komór mózgu oraz kanału środkowego rdzenia kręgowego (błona nabłonka jednowarstwowego sześciennego – ependyma)

- cecha charakt.

- obecność mikrokosmków (sporadycznie) oraz rzęsek pokrywających powierzchnie komórkowe zwróconych w strone komór

- podstawowa funkcja

- wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego

Komórki mezogleju –są makrofagami osiadłymi na terenie ośrodkowego u.n.

Lemocyty (neurolemocyty) komórki Schwanna – komórki osłonkowe

- komórki glejowe otaczające aksony neuronów prebiegające w obrębie nerwów poza ośrodkowym ukłądem nerwowym

- mogą tworzy jedyną osłonkę aksonu ( włókna bezrdzenne - >osłonka schwanna)

- mogą także wytwarzać osłonkę mielinową wokół otaczanego aksonu (-> włókna rdzenne)

Otoczka mielinowa

- osłonka włókien nerwowych wytworzona przez oligodendrocyty w ośr. u.n.

- przez komórki Schwanna w obw. u.n.

- oligodendrocyty – mogą tworzyć kilka wypustek – tworzą otoczki mielinowe na kilku aksonach

- komórki schwanna owijając się kilkakrotnie wokół aksonów tworzą osłonkę z własnej błoy komórkowej

Wyróżniamy włókna

- bezmielinowe

- średnica 0,5-2 mikrometrów

- szybkość przewodzenia 0,5-2m/s

- mielinowe

- średnica 1-20 mikrometrów

- szybkość przewodzenia 60-120 m/s

- w osłonce mielinowej występują przerwy – przewężenia Ranviera

- impuls nerwowy, podczas przechodzenia przez osłonkę, ulega zmniejszeniu

- dochodząc do kolejnych przewężeń Ranviera, ulega „regeneracji” przez wywołanie w tym miejscu potencjału czynnościowego

Komórki satelitarne – zmodyfikowane kom. Schwanna -amficyty – komórki glejowe zlokalizowane w obwodowym u.n.

- wytwarzają wokół komórek zwojowych torebkę – zwane są także komórkami płaszczowymi

- towarzyszą one zwojowym komórkom nerwowym

- są składnikami zwojów czuciowych związanych z neuronami czaszkowymi i rdzeniowymi

Neurony z komórkami glejowymi pełnią dwie podstawowe funkcje:

- organizują i koordynują wiele czynności organizmu

- przejawy aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości

- aktywność ruchowa, trzewna

- czynność gruczołów dokrewnych

- wytwarzają, odbierają, poddają analizie i przewodzą sygnały o stanie otoczenia i wewnętrznym stanie organizmu