TKANKA

NERWOWA

Frank Agnieszka

Elementy składowe tkanki

nerwowej:

wysoko wyspecjalizowane komórki

nerwowe

(ok. 100 miliardów

) zwane

NEURONAMI

komórki podporowe – czyli GLEJOWE

Substancja międzykomórkowa

prawie nieobecna - nieliczne blaszki

podstawne neurogleju.

• Komórka nerwowa wraz z

wszystkimi wypustkami stanowi

jednostkę strukturalną i

czynnościową tkanki nerwowej i

określana jest jako NEURON.

Podstawowe funkcje tkanki

nerwowej

(1)

• pobudliwość (reagowanie na bodźce i ich

wytwarzanie)

• odbiera, przekazuje i reaguje na impulsy

środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy
światło

• przewodzi ona impulsy z

neuronu

efektorów, od

receptorów

przetwarza

impulsy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi
impulsy z neuronu do innego neuronu,
wytwarza substancje przekaźnikowe.

Podstawowe funkcje tkanki

nerwowej

(2)

• komórki nerwowe umożliwiają organizmowi

normalne funkcjonowanie w danym środowisku,

adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji

w środowisku zarówno wewnętrznym jak

i zewnętrznym.
• neurony stale rejestrują się, analizują

informacje

o stanie wewnętrznym

organizmu

jak

i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co

przygotowują organizm do adekwatnej reakcji.

Podstawowe funkcje tkanki

nerwowej

(3)

• do neuronów należy również

koordynacja aktywności
intelektualnej, świadomości,
podświadomości, aktywności
ruchowej czy też czynności
gruczołów dokrewnych.

Tkanka nerwowa

•Tkanka nerwowa składa się

z ciała komórkowego

(perykarionu) i dwóch

rodzajów wypustek:

dendryty i aksony.

PERYKARION – ciało komórki nerwowej.

Zawiera liczne organelle: dobrze rozwinięty

aparat Golgiego, liczne drobne mitochondria,

lizosomy. Charakterystycznymi cechami

wyposażenia komórki nerwowej są:

• tigroid (ciałka Nissla) – skupienia RNA i

wolnych rybosomów (co oznacza intensywną

syntezę białek), widoczne w mikroskopie

świetlnym jako zasadochłonne grudki

(występują w perykarionie i początkowych,

grubszych odcinkach dendrytów, nie ma ich

w aksonie). Tigroid produkuje znaczne ilości

białek niezbędnych do funkcjonowania

komórki nerwowej, posiadającej – przy

uwzględnieniu wypustek – bardzo znaczną

objętość cytoplazmy i powierzchnię błony

komórkowej.

• neurotubule (mikrotubule) i neurofilamenty

(filamenty pośrednie) - elementy cytoszkieletu,

w perykarionie układające się w sieć, a w

wypustkach tworzące wiązki. Neurotubule,

najliczniejsze w aksonie, współpracujące z

mechanoenzymami, odpowiadają za transport

substancji wysokocząsteczkowych,

pęcherzyków

i organelli między perykarionem a

zakończeniem aksonu (transport aksonalny);

pełnią funkcję podporową.

DENDRYT

DENDRYT– drobne, drzewkowate

wypustki, zazwyczaj liczne,
krótsze, bogato rozgałęzione,
dochodzące do ciała komórki
nerwowej. Podstawową jej rolą jest
odbieranie bodźców albo
przyjmowanie impulsów do innych
komórek i przekazywanie ich do
ciała komórki nerwowej; przewodzi
bodźce elektryczne dośrodkowo
(do perykarionu)

AKSON(neuryt)-

AKSON(neuryt)- wypustka osiowa,

zawsze pojedynczy, dłuższy, słabo
rozgałęziony, odpowiada za
odprowadzenie impulsu od ciała
komórki nerwowej do następnej
komórki; przewodzi bodźce
odśrodkowo

Synapsy

W miejscach, gdzie komórki nerwowe i/lub

ich wypustki stykają się ze sobą i przekazują

sobie bodźce, znajdują się połączenia

synaptyczne (synapsy). Mogą się one

tworzyć pomiędzy wszystkimi elementami

kom. nerwowych (najczęstsze: akson-

dendryt, ponadto: akson-perykarion, akson-

akson), a także między aksonem a inną niż

nerwowa komórką wykonawczą (np. akson-

włókno mięśniowe, p. płytka motoryczna).

Każda synapsa składa się z dwóch części:

Synapsy

• (1) część presynaptyczna: przeważnie

kolbkowate zakończenie aksonu, zawiera
pęcherzyki ze specjalną substancją
chemiczną - neuroprzekaźnikiem (np.
acetylocholina, noradrenalina, peptydy)
oraz mitochondria;

• (2) część postsynaptyczna: w jej błonie

są receptory dla neuroprzekaźnika.
Obie części dzieli bardzo wąska szczelina
synaptyczna

Budowa synapsy

chemicznej

1-błona

presynaptyczna

2- szczelina

synaptyczna

3- błona

postsynaptyczn

4 – pęcherzyki

synaptyczne

z mediatorem
5 – receptory

błonowe dla

mediatora

• Impuls przez synapsę przechodzi wyłącznie

od aksonu jednej komórki do dendrytu
drugiej.

Nigdy odwrotnie!!! Dzieje się tak dzięki

wydzielniczej zdolności komórki nerwowej.

• Zakończenie aksonu stanowi kolbka

synaptyczna, w której obecne są
mitochondria,

a przede wszystkim pęcherzyki synaptyczne

zawierająca mediator (neuroprzekaźnik).

• Impuls (fala depolaryzacji) docierający do

kolbki synaptycznej sprawia, że pęcherzyki

łączą się z błoną presynaptyczną i uwalniają

swą zawartość do szpary synaptycznej.

Mediator łączy się z wówczas z błoną

postsynaptyczną będącą fragmentem

dendrytu drugiej komórki i powoduje

powstawanie w niej impulsu (fala

depolaryzacji). Po czym cząsteczka

mediatora zostaje natychmiast rozłożona

przez odpowiednie enzymy obecne w

szparze synaptycznej. Przewodnictwo przez

synapsy ma zatem charakter chemiczny.

• Bodziec wzbudzony na błonie

postsynaptycznej (tzw. potencjał

postsynaptyczny) jest przewodzony

(zazwyczaj przez dendryt) do perykarionu

jako słaby prąd elektryczny. Komórka

nerwowa otrzymuje bodźce równocześnie z

wielu synaps. Dochodzące do perykarionu

prądy sumują się, tworząc tzw. zbiorczy

potencjał postsynaptyczny. Jeżeli jego

wartość jest odpowiednio duża, powoduje to

otwarcie kanałów sodowych w miejscu

odejścia aksonu od perykarionu i

wzbudzenie potencjału czynnościowego.

Synapsy dzielimy na:

• synapsy chemiczne - synapsy

przekazujące bodźce za pośrednictwem
neuroprzekaźników, przewodzą
jednokierunkowo,

• synapsy elektryczne (u człowieka b.

rzadkie) – są to połączenia typu neksus
pomiędzy błoną pre- i postsynaptyczną,
przewodzą dwukierunkowo, są
symetryczne w budowie, nie podlegają
zmęczeniu.

Włókna nerwowe

• Wypustki (głównie aksony) otoczone są

segmentowanymi osłonkami wytworzonymi

przez komórki neurogleju: kom. Schwanna

w obwodowym układzie nerwowym, astrocyty
i oligodendrocyty w centralnym układzie

nerwowym (segment wytworzony jest przez

jedną komórkę).

• Wyróżniamy osłonki: osłonkę mielinową
i osłonkę Schwanna.
• Akson otoczony osłonką nosi nazwę włókna

nerwowego.

Wyróżniamy dwa rodzaje

włókien nerwowych:

• (1) niezmielinizowane

(bezrdzenne) - osłonkę tworzy
wpuklenie cytoplazmy komórki
Schwanna (w obwodowym ukł.
nerwowym) lub otaczająca akson
wypustka astrocytu (w ośrodkowym
ukł. nerwowym); takie włókna
przewodzą wolniej (przewodzenie
ciągłe*, 0,5-3 m/s)

• Przy przewodzeniu ciągłym (w

włóknach niezmielinizowanych),
kanały sodowe otwierane zmianą
potencjału rozmieszczone są
równomiernie w błonie aksonu.
Lokalna depolaryzacja powoduje
otwarcie sąsiednich kanałów sodowych
– w ten sposób bodziec przemieszcza
się wzdłuż błony ze stałą szybkością.

• (2) zmielinizowane – posiadają osłonkę

mielinową, którą tworzy spiralny układ
warstw fosfolipidowych i białkowych
powstały przez wielokrotne "owinięcie się"
błony komórki glejowej (kom. Schwanna w
obwodowym ukł. nerwowym,
oligodendrocytu w ośrodkowym ukł.
nerwowym) wokół aksonu; takie włókna
przewodzą szybciej (przewodzenie
skokowe*, 3-120 m/s). /

• Pomiędzy segmentami osłonki mielinowej

znajdują się tzw. przewężenia Ranviera,
Osłonka mielinowa pełni funkcję izolatora i
umożliwia szybkie tzw. skokowe
przewodzenie bodźców: impuls
„przeskakuje” z jednego przewężenia
Ranviera (ubytek w osłonce mielinowej, mają
charakter tłuszczowy, w których dokonuje się
odnowienie bodźca (depolaryzacja błony.) na
drugie przewężenie.

•

Pęczki włókien nerwowych

otoczone i poprzedzielane

tkanką łączną budują pień

nerwowy, czyli

nerw

obwodowy

Z uwagi na liczbę wypustek,

komórki nerwowe dzielimy

na:

a) wielobiegunowe

(najpowszechniejsze) – liczne dendryty,

jeden akson. Dzielą się na:

komórki piramidalne – występują w

korze mózgu

komórki gwiaździste – występują w

substancji szarej rdzenia kręgowego

komórki różnokształtne - posiadają

dwa bardzo silne rozgałęzione dendryty

b) dwubiegunowe – jeden dendryt i jeden

akson. Występują w siatkówce, nabłonku

węchowym, przekazują bodźce w nerwie

wzrokowym i węchowym mózgu;

doprowadzają bodźce do ośrodkowego

układu nerwowego.

pseudojednobiegunowe(rzekomojednobiegu

nowe) – od perykarionu odchodzi jedna

wypustka, która dzieli się w kształcie litery

T na dendryt i akson (neurony czuciowe,

bodziec nie przechodzi przez perykarion)

d) jednobiegunowe – posiadają tylko akson,

lub – wyjątkowo – tylko dendryt (b. rzadkie)

Różne typy neuronów od lewej: 1 – komórka dwubiegunowa

o dendrytach krzaczastych (piramidowa); 2- neurony łączące w mózgu

o silnierozwiniętych i rozgałęzionych dendrytach (różnokształtne);

3- neuron ruchowy (gwiaździste); 4- dwubiegunowy neuron czuciowy

(rzekomojednobiegunowe)

Komórki neurogleju

•

Neurony spoczywają na rusztowaniu
utworzonym przez komórki glejowe. Są to
drobne, mocno rozgałęzione komórki o
różnych kształtach, wypełniające przestrzenie
pomiędzy neuronami. Obok funkcji
podporowej komórki glejowe pośredniczą w
odżywianiu neuronów i usuwaniu odpadów ich
przemiany.

•

Mają gwiaździsty kształt (wypustki), nie
uczestniczą w przewodzeniu bodźców,
natomiast pełnią funkcje wspomagające
komórki nerwowe.