Lekarskie rozpoznanie śmierci opiera

się na stwierdzeniu obecności
charakterystycznych zmian, które
występują po zgonie człowieka.

Do znamion śmierci zaliczamy:
- plamy opadowe (livores mortis)
- stężenie pośmiertne (rigor mortis)
- oziębienie ciała (frigor mortis)
- bladość ciała (palor mortis)

Poszczególne znamiona śmierci

pojawiają się w różnej kolejności i
rozwijają się z różną szybkością. Ich
wspólną cechą jest to, że
wykształcają się całkowicie w
pierwszych 12 godzinach po
zgonie, stąd nazywamy je także
wczesnymi cechami śmierci.

plamy pośmiertne (livores mortis)

Pojawiają się najwcześniej na

tylnobocznych powierzchniach szyi (od 20

min do 1 godz.) skąpe oznaczają śmierć

powolną, natomiast obfite śmierć nagłą.

Podczas oglądu bierze się pod uwagę:
- umiejscowienie (położenie zwłok)
- rozległość (rodzaj śmierci)
- zabarwienie (przyczyna)
- zachowanie pod wpływem ucisku

(czas śmierci)

Z chwilą ustania czynności serca

krew pod wpływem siły ciężkości
zaczyna spływać do naczyń żylnych i
włosowatych znajdujących się w
najniżej położonych częściach ciała.
Rozszerzone i wypełnione krwią
naczynia skóry i tkanki podskórnej
uwidaczniają się w postaci plam o
sinowiśniowym zabarwieniu. Po
pierwszych 30 minutach po zgonie są
to nieduże plamy, widoczne na karku i
uszach.

Później zaczynają się one zlewać

obejmując całą niżej położoną powierzchnię

skóry zwłok z wyjątkiem miejsc uciśniętych

przez podłoże, na którym spoczywają

zwłoki.

Po upływie 4 – 6 godzin plamy opadowe są

już w pełni wykształcone.

W pierwszych 6 – 8 godzinach przy

zmianie pozycji zwłok plamy ulegają

całkowitemu przemieszczeniu, tworząc się

ponownie w obszarach najniżej położonych

(wędrówka plam).

Po upływie 10 – 12 godzin plamy utrwalają

się i nie przemieszczają się. Plama

opadowa zmienia się w plamę dyfuzyjną.

W pierwszych godzinach plamy

bledną wyraźnie pod uciskiem palca,
pojawiając się ponownie po
zwolnieniu ucisku. W okresach
późniejszych wskutek rozpadu i
nasiąkania tkanek barwnikiem krwi,
ucisk nie zmienia już zabarwienia.
Plamy pośmiertne, wyglądem
przypominają sińce, czyli
podbiegnięcia krwawe.

Wyrazistość, rozległość i szybkość

powstawania plam opadowych zależy
od ilości i stanu krwi.

U osób silnie zbudowanych,

zmarłych w pełni sił życiowych,
plamy opadowe występują szybciej i
są wyraźniejsze i rozleglejsze niż u
osób wyniszczonych i wątłych.

Zależą one również od stanu

pośmiertnego krwi, która może być

płynna lub też tworzyć skrzepy.

- w przypadku długiej agonii czynność

serca powoli zamiera a krążenie staje

się coraz wolniejsze. W tym czasie

krwinki jako gatunkowo cięższe

opadają na dno zbiorników a

krzepnące osocze daje bezbarwne

skrzepy.

- w przypadku gdy okres konania jest

krótki powstają skrzepy

ciemnoczerwone.

Krew która skrzepła daje plamy

opadowe mniej rozległe i mniej
intensywne.

Gdy krew nie krzepnie, większa ilość

krwi spływa do naczyń włosowatych i
żył, a plamy opadowe powstają
szybciej, są rozleglejsze i
intensywniejsze.

Barwa plam opadowych zależy od

ilości i barwy krwi.

- sinawe lub sinofioletowe – krew

odtleniona

- żywoczerwone – zatrucia CO,

benzyną, zw. cyjanu, w niskich temp.
(skóra jest łatwiej przepuszczalna dla
tlenu, a chłonność hemoglobiny jest
zwiększona)

- brunatnoszare – zatrucia chloranem

potasu, benzenem i aniliną (przemiana
Hb w metHb)

stężenie pośmiertne (rigor mortis)

W momencie śmierci klinicznej

zupełnemu zwiotczeniu ulegają

wszystkie mięśnie ciała. Po upływie

pewnego czasu dochodzi do

stopniowego skrócenia mięśni oraz ich

usztywnieniu. Zjawisko to nazywamy

stężeniem pośmiertnym, które jest

wynikiem toczących się jeszcze po

śmierci klinicznej procesów

biochemicznych w mięśniach.

Stężenie pośmiertne pojawia się

szybciej przy wysokiej temperaturze
otoczenia oraz gdy śmierć
poprzedzona jest znacznym wysiłkiem
mięśniowym.

Najwcześniej, bo po upływie 30 – 60

minut, obejmuje ono:

- mięsień sercowy
- przeponę
- przewód pokarmowy
- pęcherz moczowy.

Z mięśni szkieletowych najpierw, tj.

w 1- 3 godziny po śmierci, stężenie
pośmiertne obejmuje mięśnie
palców rąk i stóp. W pozostałych
mięśniach szkieletowych całkowite
stężenie pośmiertne następuje w
ciągu 6 – 8 godzin.

Stężenie pośmiertne ustępuje na ogół

w tej kolejności, w jakiej się pojawiło –
po upływie 48 – 72 godzin po śmierci.

W skutek stężenia pośmiertnego:
- żuchwa podnosi się i zamyka usta
- palce zginają się w kierunku dłoni
- włosy na głowie ulegają

nastroszeniu

- moszna i prącie kurczą się
- pojawia się ‘gęsia skórka’

Stężenie pośmiertne rozwija się

zazwyczaj w kierunku z góry ku
dołowi. Ustępuje ono w tym samym
porządku, w jakim rozwijało się, a
stopień i czas trwania stężenia zależy
od siły i rozwoju mięśni

Stężenie pośmiertne rozwija się szybciej:
- w cieple
- w przypadkach skrwawienia się
- w rozległych uszkodzeniach mózgu i

rdzenia przedłużonego

- w porażeniu prądem elektrycznym
- w zatruciu kwasami
- w przypadkach zgonów

poprzedzonych drgawkami

Najznaczniejsze stężenie występuje

po śmierci na cholerę.

Stężenie pośmiertne może nie

występować:

- w przypadkach śmierci otrucia

fosforanem

- w chorobach zakaźnych
- w chorobach posocznicowych

oziębienie ciała (frigor mortis)

Zaczyna się po 1 godz.
Zależy od:
- temperatury otoczenia
- wilgotności
- podściółki tłuszczowej
- odzieży
Najwcześniej ochładzają się części

"odstające" - nogi, ręce (które już po

upływie 1 – 2 godzin po śmierci stają się

wyczuwalnie chłodne przy dotyku) ,

najpóźniej tułów.

Ustanie krążenia i oddychania oraz

szybkie wygasanie procesów
przemiany materii, przy równoczesnej
stałej utracie ciepła prowadzi do
stopniowego oziębiania się zwłok.
Proces ten trwa tak długo, aż dojdzie
do wyrównania temperatury ciała z
temperaturą otoczenia, tj. około 16 –
20 godzin. Ciepłota ciała obniża się
średnio o 1˚C na godzinę.

Niekiedy występuje zjawisko

odwrotne – podwyższenie ciepłoty
ciała po śmierci. Stwierdza się to na
zwłokach osób zmarłych na :

- cholerę
- tężec
- niektóre choroby OUN
Ciepłota zwłok dochodzi nieraz do

45,5˚C

bladość powłok (palor mortis)

-najlepiej widoczna na górnych

partiach ciała

Bladość pośmiertna występuje

wskutek zatrzymania krążenia krwi i jej

opadania do najniżej położonych części

ciała.

Ma charakterystyczny szarawy odcień,

czasami żółtawy „woskowy”, co często

określamy jako „trupią bladość”.

wysychanie pośmiertne

W wyniku ustania krążenia i

przemieszczania się krwi oraz płynów

ustrojowych do miejsc najniżej położonych

w niektórych miejscach dochodzi do

wysychania.

Najszybciej wysycha rogówka, która przy

zamkniętych powiekach mętnieje już po

pierwszej godzinie.

Wysychanie spojówek przejawia się w

postaci żółtawych plam widocznych na

bocznych powierzchniach gałki ocznej.

Podatne na wysychanie są też:
- czerwień wargowa (przybiera brunatne

zabarwienie)

- skrzydełka nosa
- opuszki palców (stają się jakby cieńsze i

sinobrunatnawe).

Miejsca w których doszło do otarcia

naskórka lub jego maceracji szybciej i
wyraźniej wysychają, sprawiając że
nawet drobne urazy stają się wyraźnie
widoczne.