Definicja cukrzycy

Cukrzyca jest to grupa chorób o różnej
etiologii, charakteryzujących się przewlekłą
hiperglikemią spowodowaną zaburzeniem
wydzielania i/albo działania insuliny.
W wyniku choroby dochodzi do przewlekłego
uszkodzenia, zaburzeń czynności i
niewydolności różnych narządów, w tym oczu,
nerek i nerwów.
Osoby z cukrzycą są obciążone zwiększonym
ryzykiem choroby wieńcowej oraz miażdżycy
tętnic obwodowych i mózgowych.

Kryteria rozpoznawania

cukrzycy wg WHO

Objawy cukrzycy oraz przypadkowe

oznaczenie glikemii we krwi (surowica) 

200 mg/dl (11,1 mmol/l)

Stężenie glukozy na czczo

 126 mg/dl

(7 mmol/l)

[na czczo = bez jedzenia minimum 8
godzin]

Stężenie glukozy w 2 godz. OGTT  200

mg/dl (11,1 mmol/l)

Procedura diagnostyczna

rozpoznawanie cukrzycy

oznaczyć glikemię o dowolnej

porze

objawy hiperglikemii, glukozuria, lub hiperglikemia

przygodna

Oznaczyć glikemię na czczo

> 5,5 mmol/l ( 100

mg/dl)

> 11,0 mmol/l ( 200

mg/dl)

 6 mmol/l ( 110 mg/dl)

i < 7,0 mmol/l (<126

mg/dl)

 7,0 mmol/l (> 125

mg/dl)

> 5,0 mmol/l (> 90

mg/dl)

cukrzyca

OGTT - glukoza  200

mg/dl

(11,1 mmol/l)w 2 godz.

testu

coroczne badanie

w kierunku

czynników ryzyka

miażdżycy

(w tym glikemia)

wg European Diabetes Policy Group, 1998-1999

 7,0 mmol/l (> 125

mg/dl)

Cukrzyca typu 1

• o podłożu immunologicznym

- postać szybko postępująca
- postać wolno postępująca (LADA)

•

idiopatyczna

zniszczenie wysp trzustki, prowadzące

zwykle do bezwzględnego niedoboru

insuliny

Cukrzyca typu 1 i 2

procedura diagnostyczna-

różnicowanie

Typ
cukrzycy

Cukrzyca
typu 1

Cukrzyca
typu 2

Cechy charakterystyczne

Zwykle młody wiek i nagły
początek z kwasicą
ketonową, bez nadwagi,
choroby z autoagresji w
rodzinie, niski peptyd C,
p/ciała

Zespół metaboliczny,
obecne powikłania przy
rozpoznaniu, cukrzyca typu
2 w rodzinie

Leczenie

Insulina

zależne od nasilenia
hiperglikemii i
uprzednio
stosowanego
postępowania

To jest cukrzyca

przypadek 1

Kobieta lat 39, (szczupła)

W wywiadach:

w 23 r.ż. - osłabienie wiosenne  choroba Addisona;

w 32 r.ż. - obecność przeciwciał przeciw-tarczycowych;
w 35 r.ż. - bielactwo

Nagłe pogorszenie ostrości wzroku - dno oczu bez
zmian.

Po tygodniu nadmierne pragnienie, wielomocz -
glukoza na czczo = 550 mg/dl; ciała ketonowe w
moczu (+++)

Szpital - leczenie wielokrotnymi wstrzyknięciami
insuliny

Rozpoznanie ostateczne: cukrzyca typu 1,

zespół

poliendokrynologiczny

To jest cukrzyca

przypadek 2

Mężczyzna lat 38, (173 cm, 72 kg)

Rutynowe badania - glukoza na czczo = 113 mg/dl; cukromocz
= 0,3%
Badanie kontrolne - glukoza na czczo = 80, a po posiłku = 82
mg/dl
OGTT = 0’ - 91 mg/dl; 60’ - 205 mg/dl; 120’ - 138 mg/dl

w 40 roku życia (1993) nagłe chudnięcie (12 kg w ciągu 3
miesięcy)
glukoza na czczo = 273 mg/dl, po posiłku = 436 mg/dl

(bez nasilonej kwasicy);

Szpital - insulina w 1 dawce 8 Mx + 22 j. Lente - bardzo
chwiejne wartości glikemii (częste niedocukrzenia),
próba leczenia lekami doustnymi - bez powodzenia

Leczenie - wielokrotne wstrzyknięcia insuliny

Rozpoznanie ostateczne - cukrzyca typu 1 (LADA)

Cukrzyca

Standardy rozpoznawania

i leczenia cukrzycy typu 1

Małgorzata Godziejewska-
Zawada

Klinika Endokrynologii CMKP

To jest cukrzyca

przypadek 3

Mężczyzna lat 17, (175 cm, 78 kg)

Rutynowe badania - glukoza na czczo = 170 mg/dl; bez cukru i
bez ciał ketonowych w moczu;
Badania kontrolne - glukoza na czczo = 158, a po posiłku = 160
mg/dl; bez cukru i bez ciał ketonowych w moczu; ciśnienie
prawidłowe; HbA

1C

= 7,8%

W wywiadach rodzinnych: matka chora na cukrzycę od 35
roku życia; leczona lekami doustnymi; ma niewielką nadwagę, nie
ma nadciśnienia, ani zaburzeń gospodarki lipidowej;

Leczenie - długodziałająca pochodna sulfonylomocznika w małej
dawce
 pełne wyrównanie stężeń glukozy
Rozpoznanie ostateczne:

cukrzyca typu MODY

(inny swoisty typ cukrzycy)

Cukrzyca typu 1

procedura terapeutyczna - leczenie

Podstawowa – leczenie insuliną
 wielokrotne wstrzyknięcia insuliny lub
pompa insulinowa, tak aby osiągnąć docelowe
wskaźniki wyrównania glikemii

Systematyczna edukacja i reedukacja
pacjenta

Dieta i wysiłek fizyczny dostosowane
indywidualnie do danego chorego

wg. International Society for Pediatric and Adolescent
Diabetes; aktualne wytyczne, 2000

Cukrzyca typu 1

procedura terapeutyczna - leczenie

Systematyczna kontrola:
glikemii i HbA

1C

, ciśnienia tętniczego krwi,

lipidogramu; mikroalbuminurii i kreatyniny
oraz badanie dna oczu po 5 latach od
rozpoznania
lub od 11 roku życia 1 x w roku;

W razie potrzeby leczenie:
- kwasicy ketonowej w zależności od
zaawansowania zaburzeń metabolicznych;
- powikłań cukrzycy

wg. International Society for Pediatric and Adolescent
Diabetes; aktualne wytyczne, 2000

Cukrzyca typu 1

procedura terapeutyczna- kryteria

wyrównania

stężenia glukozy i HbA

1C

Kryteria wyrównania

glikemii

bez

cukrzycy

wyrównanie

odpowiednie

wyrównanie

nieodpowiednie

HbA

1C

(%Hb)

(standaryzacja wg DCCT)

< 6,1

6,2 – 7,5

>6,5

Samokontrola glikemii

na czczo / przed posiłkami

mmol/l

mg/dl

4,0-5,0

70-90

5,1-6,5

91-120

> 6,5

< 120

po posiłkach (szczyt)

mmol/l

mg/dl

4,0-7,5

70-135

7,6-9,0

136-160

> 9,0

>160

przed snem

mmol/l

mg/dl

4,0-5,0

70-90

5,1-6,5

110-135

> 6,5

< 120

wg European Diabetes Policy Group, 1998

i ADA: Clinical Practice Recomendation 2001

Cukrzyca typu 1

procedura terapeutyczna- kryteria

wyrównania

stężenia lipidów, ciśnienie tętnicze

Kryteria wyrównania lipidów

małe ryzyko

ryzyko

duże ryzyko

Cholesterol całk. w surowicy

mmol/l

mg/dl

< 4,8

< 185

4,8 - 6,0

185 - 230

> 6,0

> 230

Cholesterol LDL w surowicy

mmol/l

mg/dl

< 3,0

< 115

3,0 - 4,0

115 - 155

> 4,0

> 155

Cholesterol HDL w surowicy

mmol/l

mg/dl

> 1,2

> 46

1,0 - 1,2

39 - 46

< 1,0

< 39

Trójglicerydy w surowicy

mmol/l

mg/dl

< 1,7

< 150

1,7 - 2,2

150 - 200

> 2,2

> 200

Kryterium wyrównania ciśnienia tętniczego <
130/85 mm Hg

wg European Diabetes Policy Group, 1998

i ADA: Clinical Practice Recomendation 2001

Cukrzyca typu 1

procedura terapeutyczna- kryteria

wyrównania

ocena kliniczna

Ocena
kliniczna

Zwiększone
stężenie
glukozy

Zmniejszone
stężenie
glukozy

Stan idealny
(bez
cukrzycy)

Prawidłowe
stężenie
glukozy

Prawidłowe
stężenie
glukozy

Stan
optymaln
y

Bez
objawów

Sporadycz
ne łagodne
hipoglikem
ie

Stan
niezadowalający

wielomocz, pragnienie,
moczenie,
niedostateczny
przyrost wagi

Epizody ciężkiej
hipoglikemii (utrata
przytomności, drgawki)

wg. International Society for Pediatric and Adolescent
Diabetes;
aktualne wytyczne, 2000

Algorytm postępowania

podejrzenie cukrzycy (E10, E11)

Badanie podmiotowe i
przedmiotowe

Badania

laboratoryjne

(stężenie glukozy na

czczo

)

Nadmierne

pragnienie, wielomocz

i glukoza

 200 mg/dl (11,1

mmol/l)

2 x

 126

mg/dl

(7 mmol/l)

glukoza  110 i < 126

mg/dl

( 6,1 mmol/l i < 7

mmol/l)

oraz

kwasica

ketonowa
TAK

NIE

CUKRZYCA

Diagnostyka różnicowa - OGTT

glukoza  200 mg/dl (11,1

mmol/l)

w 2 godz. testu

Cukrzyca

typu 1

(E10)

Cukrzyca

typu 2

(E11)

Inne swoiste

typy

cukrzycy

Cukrzyca

nie

określona

Diagnostyka

różnicowa

Algorytm postępowania

diagnostyka

różnicowa

Cukrzyca typu 1 (E10)

bez nadwagi albo szczupły, skłonność do
kwasicy, cukrzyca typu 1 lub choroby z
autoagresji w rodzinie, obecność bielactwa
lub innych chorób immunologicznych, w
przypadkach wątpliwych niski peptyd C lub
obecne p/ciała anty-GAD

Leczenie podstawowe - insulina

Cukrzyca typu 2 (E11)

Cechy zespołu

metabolicznego, obecne

powikłania cukrzycy

Leczenie w zależności od

nasilenia zaburzeń

metabolicznych

Inne swoiste typy cukrzycy

Znana przyczyna: choroby trzustki, choroby
endokrynologiczne, przebyte schorzenia
wirusowe, zaburzenia genetyczne i choroby
uwarunkowane genetyczne, czynniki
toksyczne, leki, inne

Leczenie w zależności od rodzaju

cukrzycy

i nasilenia zaburzeń metabolicznych

Cukrzyca nie określona

Trudności w określeniu typu

etiologicznego cukrzycy

Leczenie w zależności od

nasilenia zaburzeń

metabolicznych, a w razie

silnego podejrzenia cukrzycy

typu 1 - insulina