Podstawy
prawoznawstwa

Prawo a normy
pozaprawne

dr Karol

Dąbrowski

[e-mail]

Wielość norm

* moralnych
* religijnych
* obyczajowych
* korporacyjnych

Wymiar kulturowy
norm

* świat kultury a świat natury
* normy kulturowe
* wzory zachowań
** normatywne
** nienormatywne (tradycja,
mit, przesąd)
* role społeczne

Kultura

=ogół

wytworów
materialnych
i niematerialnych
stworzonych przez
człowieka

Jan Szczepański (1913 - 2004)

Jan Szczepański

(1913 - 2004): polski socjolog,

profesor Uniw. Łódzkiego, rektor w

latach 1952 - 1956, poseł na Sejm w

okresie PRL, członek Rady Państwa,

doktor honoris causa Sorbony (1980).

Kultura to tradycja
wszystkich zmarłych
pokoleń, ciążąca jak
zmora na umysłach
żyjących.

Karol Marks (1818 - 1883)

źródło: Wikimedia Commons.

Martha Nussbaum (ur. 1947)

źródło: Wikimedia Commons, autor Robin Holland, maj 2008.

Tradycja to dyktatura
starców.

Normy moralne

* ocena zachowań z punktu widzenia idei
dobra, prawdy, słuszności, sprawiedliwości
itp.
* zewnętrzne zachowanie i przeżycia
wewnętrzne
* stosunek wobec siebie, przyrody, bóstwa
* heteronomiczność i jednoczesna
autonomiczność - internalizacja
* brak formalizacji, promulgacji, kodyfikacji
* naśladownictwo i modelowanie
* sankcja rozproszona, spontaniczna -
wewnętrzne przeżycia naruszenia normy
(wyrzuty sumienia, wstyd, żal itp.)

podejście
maksymalistyczne
(perfekcjonistyczne)

* dążenie do doskonałości moralnej
* nakazy i zakazy
* ideały i cnoty
* problem majątku

podejście
minimalistyczne
(solidarnościowe)

* spełnienie podstawowych
obowiązków wobec siebie i innych

Moralność

=

zespół norm

regulujących ludzkie
zachowanie z punktu
widzenia dobra i zła

Etyka

=

nauka o moralności

Etyka zawodowa

nauka o normach moralnych
związanych z wykonywaniem
danego zawodu

* dotyczy wszystkich zawodów,
w szczególności zaufania
publicznego
* oblicze, status zawodu
i korporacji
* relacje z klientami
* relacje z członkami korporacji
* z władzami publicznymi
* reguły techniczne wykonywania
zawodu

Etyka zawodowa c.d.

Normy prawne a moralne

* ocena zewnętrznego zachowania
i wewnętrznych pobudek
* heteronomiczny charakter
* formalizacja i promulgacja
* sankcja sformalizowana
* szeroki zasięg podmiotowy
(normy generalne i abstrakcyjne)

Normy religijne

* uzasadnienie w kategoriach dobra
i zła, dobrych i złych uczynków,
grzechu
* odwołanie się do autorytetu
bóstwa
* sankcja pośmiertna i wykluczenie
z grona wyznawców

Normy religijne c.d.

* obyczajowe
* obrzędowe
* wewnątrzorganizacyjne

Wtedy wyznaczył Mojżesz trzy miasta za
Jordanem na wschodzie, by tam mógł uciec
zabójca, który by nieumyślnie zabił bliźniego,
nie mając przedtem do niego nienawiści.
Chroniąc się do jednego z tych miast, będzie
mógł ocalić życie.

Księga Powtórzonego Prawa
(Pwt) 4.41-42.

Normy obyczajowe

* konwencja społeczna i środowiskowa
* zmienność czasowa i terytorialna
* anonimowość źródła

Normy korporacyjne

Konstytucja RP z 1997 r.

Związki treściowe
między prawem a
moralnością

* różny zakres regulacji
** zachowania obojętne prawnie
istotne moralnie
** obojętne moralnie istotne
prawnie
** istotne moralnie i prawnie

moralnoś

ć

prawo

* zbieżność regulacji = wzajemne
wzmacnianie norm
* rozbieżność = wzajemne
osłabienie

moralność

prawo

Prawo jako minimum
moralności

zalety i wady
rozwiązania

*wielość i różnorodność systemów
moralnych
* zróżnicowana hierarchia norm
* związek moralności z polityką
* powody ustanowienia norm prawnych
* laicyzacja i autonomia prawa
* niezależność światopoglądowa od prawa
i moralności
* zabezpieczenie i wzmocnienie
podstawowych zasad moralnych prawem
* korelacja zmian w prawie i moralności
* prawo w służbie interesów władzy lub
większości

Związki funkcjonalne między
prawem a moralnością

* oddziaływanie - odsyłanie - wspieranie -
osłabianie
* na polu tworzenia - stosowania - interpretacji
- przestrzegania prawa
* wprowadzanie zasad moralnych do prawa
* zbliżanie prawa do społeczeństwa
* przełamywanie "sztywności" prawa
* oddziaływanie poprzez prawo na zasady
moralne pewnych grup społecznych
* wpływ moralności na funkcjonowanie prawa
* wspólność zasad a różne rozumienie ich treści

Konflikt między
prawem a moralnością

na poziomie normy prawnej

na poziomie systemu
prawnego

* odebranie mocy obowiązującej normie
prawnej (kierunek prawnonaturalny)
* obojętność norm prawnych wobec moralnych
(pozytywizm prawniczy)
* krytyka i dążenie do legalnej zmiany norm
prawnych
* krytyka i sankcjonowanie norm moralnych
sprzecznych z normami prawnymi
* osłabienie oddziaływania (spadek gotowości
do ich przestrzegania)

* odrzucenie systemu prawnego, odebranie
prawowitości, legitymacji społecznej, bojkot

Zmowa powszechna
przeciwko rządowi

Edward Abramowski (1868 - 1918)

źródło: Wikimedia Commons.

Zasada neutralności
prawa

w państwie
demokratycznym
prawo nie służy
doprowadzeniu ludzi
do doskonałości