Cele Kształcenia

Cele Kształcenia

Cele nauczania

Cele nauczania

to świadomie

to świadomie

założone efekty, które

założone efekty, które

pragniemy uzyskać w wyniku

pragniemy uzyskać w wyniku

procesu kształcenia;

procesu kształcenia;

zamierzone właściwości

zamierzone właściwości

uczniów, wyrażające się

uczniów, wyrażające się

opanowaniem przez nich

opanowaniem przez nich

określonych czynności

określonych czynności

(wiadomości i umiejętności).

(wiadomości i umiejętności).

W literaturze przedmiotu można też

W literaturze przedmiotu można też

znaleźć podział bardziej szczegółowy,

znaleźć podział bardziej szczegółowy,

wyliczający kolejno cele:

wyliczający kolejno cele:

v    ogólne, np. wyznaczające kierunki

v    ogólne, np. wyznaczające kierunki

działań w edukacji, jak np. Ustawa o

działań w edukacji, jak np. Ustawa o

systemie oświaty,

systemie oświaty,

v    kierunkowe, jak choćby te określające

v    kierunkowe, jak choćby te określające

wytyczne w zakresie np. kształcenia

wytyczne w zakresie np. kształcenia

zawodowego czy dotyczące doskonalenia

zawodowego czy dotyczące doskonalenia

umiejętności wykorzystywania przez

umiejętności wykorzystywania przez

uczniów technologii informacyjnej -- zapisy

uczniów technologii informacyjnej -- zapisy

takie odnajdziemy np. w podstawach

takie odnajdziemy np. w podstawach

programowych,

programowych,

v    etapowe, np. dla kolejnych etapów

v    etapowe, np. dla kolejnych etapów

kształcenia (np. dla gimnazjum), które

kształcenia (np. dla gimnazjum), które

formułują np. autorzy programów

formułują np. autorzy programów

nauczania,

nauczania,

v    szczegółowe, którymi posługują się

v    szczegółowe, którymi posługują się

nauczyciele np. w projektach

nauczyciele np. w projektach

edukacyjnych czy planowaniu wynikowym;

edukacyjnych czy planowaniu wynikowym;

szczególną postacią celów szczegółowych

szczególną postacią celów szczegółowych

są cele operacyjne („czynnościowe”),

są cele operacyjne („czynnościowe”),

formułowane np. podczas sporządzania

formułowane np. podczas sporządzania

kartotek testów czy tworzenia planów

kartotek testów czy tworzenia planów

dydaktycznych (odpowiedników tzw.

dydaktycznych (odpowiedników tzw.

konspektów lekcji). Należy pamiętać, iż

konspektów lekcji). Należy pamiętać, iż

wszystkie cele operacyjne są celami

wszystkie cele operacyjne są celami

szczegółowymi, ale nie wszystkie cele

szczegółowymi, ale nie wszystkie cele

szczegółowe są celami operacyjnymi. By

szczegółowe są celami operacyjnymi. By

się nimi stać, muszą bowiem spełniać

się nimi stać, muszą bowiem spełniać

odpowiednia kryteria, tj. powinny być:

odpowiednia kryteria, tj. powinny być:

odpowiednie, jednoznaczne, wykonalne,

odpowiednie, jednoznaczne, wykonalne,

obserwowalne, mierzalne,

obserwowalne, mierzalne,

upodmiotowione, komunikatywne,

upodmiotowione, komunikatywne,

określone czasowo.

określone czasowo.

Operacjonalizacja

Operacjonalizacja

celów to

celów to

zamiana celów ogólnych na

zamiana celów ogólnych na

operacyjne, w wyniku czego

operacyjne, w wyniku czego

doprecyzowuje się je, uszczegóławia,

doprecyzowuje się je, uszczegóławia,

konkretyzuje i upodmiotawia. Tym

konkretyzuje i upodmiotawia. Tym

samym cele operacyjne powinny być:

samym cele operacyjne powinny być:

odpowiednie, jednoznaczne,

odpowiednie, jednoznaczne,

wykonalne, obserwowalne,

wykonalne, obserwowalne,

mierzalne, upodmiotowione,

mierzalne, upodmiotowione,

komunikatywne i określone czasowo.

komunikatywne i określone czasowo.

CELE OPERACYJNE

CELE OPERACYJNE

Forma nadawana celom kształcenia. Z

Forma nadawana celom kształcenia. Z

operacyjnym formułowaniem celów

operacyjnym formułowaniem celów

kształcenia mamy do czynienia wówczas,

kształcenia mamy do czynienia wówczas,

gdy jest opisany wynik, jaki powinien

gdy jest opisany wynik, jaki powinien

zostać osiągnięty po odbytym kształceniu.

zostać osiągnięty po odbytym kształceniu.

W literaturze, dotyczącej operacjonalizacji

W literaturze, dotyczącej operacjonalizacji

celów kształcenia, wymieniane są trzy

celów kształcenia, wymieniane są trzy

składniki, które powinny być spełnione,

składniki, które powinny być spełnione,

aby uznać, że cel został wyrażony

aby uznać, że cel został wyrażony

operacyjnie:

operacyjnie:

dokładne określenie i nazwane czynności,

dokładne określenie i nazwane czynności,

która uczeń będzie musiał wykonać;

która uczeń będzie musiał wykonać;

opisanie warunków, które powinny

opisanie warunków, które powinny

towarzyszyć tej czynności, którą uczeń

towarzyszyć tej czynności, którą uczeń

będzie wykonywał (z czego może lub musi

będzie wykonywał (z czego może lub musi

korzystać, na jakiej aparaturze będzie dana

korzystać, na jakiej aparaturze będzie dana

czynność wykonywał);

czynność wykonywał);

jaką zakładamy sprawność, którą

jaką zakładamy sprawność, którą

uczeń powinien osiągnąć w

uczeń powinien osiągnąć w

odniesieniu sprawdzanej czynności.

odniesieniu sprawdzanej czynności.

Cele operacyjne można sformułować

Cele operacyjne można sformułować

dla każdej jednostki lekcyjnej i dla

dla każdej jednostki lekcyjnej i dla

każdego z jej elementów. Przykład

każdego z jej elementów. Przykład

celu sformułowanego w sposób

celu sformułowanego w sposób

operacyjny: uczeń powinien umieć

operacyjny: uczeń powinien umieć

odróżniać i prawidłowo nazywać

odróżniać i prawidłowo nazywać

elementy składowe silnika

elementy składowe silnika

elektrycznego.

elektrycznego.

Trzy sposoby ujęcia celów kształcenia:

Trzy sposoby ujęcia celów kształcenia:

Tradycyjne – przedstawia się w nim

Tradycyjne – przedstawia się w nim

charakterystykę jednego lub więcej celów, nie

charakterystykę jednego lub więcej celów, nie

stosując żadnej klasyfikacji.

stosując żadnej klasyfikacji.

Opisowe – obejmuje zestawienia celów

Opisowe – obejmuje zestawienia celów

ułatwiające osobom odpowiedzialnym za

ułatwiające osobom odpowiedzialnym za

działalność dydaktyczną (np. Nauczycieli)

działalność dydaktyczną (np. Nauczycieli)

orientację w tym, do czego ma zmierzać ta

orientację w tym, do czego ma zmierzać ta

działalność, lecz nie stanowią wystarczającego

działalność, lecz nie stanowią wystarczającego

układu odniesienia do mierzenia jej wyników.

układu odniesienia do mierzenia jej wyników.

Taksonomiczne – wzorowane na

Taksonomiczne – wzorowane na

przyrodoznawstwie, zmierza do ścisłego,

przyrodoznawstwie, zmierza do ścisłego,

kompletnego i rozłącznego ujęcia celów

kompletnego i rozłącznego ujęcia celów

kształcenia, z założeniem, że poszczególne

kształcenia, z założeniem, że poszczególne

pozycje taksonomiczne mogą stać się

pozycje taksonomiczne mogą stać się

przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się

przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się

genetycznie, funkcjonalnie, bądź ze względu na

genetycznie, funkcjonalnie, bądź ze względu na

wyniki końcowe.

wyniki końcowe.

Taksonomia celów kształcenia –

Taksonomia celów kształcenia –

hierarchiczna klasyfikacja wybranej

hierarchiczna klasyfikacja wybranej

dziedziny celów kształcenia. Można

dziedziny celów kształcenia. Można

wyróżnić cztery takie dziedziny:

wyróżnić cztery takie dziedziny:

emocjonalną

emocjonalną

poznawczą

poznawczą

światopoglądową

światopoglądową

praktyczną

praktyczną

Cztery kategorie celów:

Cztery kategorie celów:

Uczestnictwo w działaniu

Uczestnictwo w działaniu

Polega na świadomym i uważnym

Polega na świadomym i uważnym

odbieraniu określonego rodzaju bodźców

odbieraniu określonego rodzaju bodźców

oraz wykonywaniu czynności

oraz wykonywaniu czynności

odpowiadających przyjętej roli, jednak bez

odpowiadających przyjętej roli, jednak bez

wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie

wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie

unika danego rodzaju działania, ani go tez

unika danego rodzaju działania, ani go tez

nie podejmuje z własnej woli. Chętnie

nie podejmuje z własnej woli. Chętnie

natomiast dostosowuje się do sytuacji.

natomiast dostosowuje się do sytuacji.

Podejmowanie działania

Podejmowanie działania

Oznacza samorzutne rozpoczynanie danego

Oznacza samorzutne rozpoczynanie danego

działania i wewnętrznym zaangażowaniu w

działania i wewnętrznym zaangażowaniu w

wykonywanie odpowiednich czynności. Uczeń nie

wykonywanie odpowiednich czynności. Uczeń nie

tylko dopasowuje się do sytuacji, w jakiej się

tylko dopasowuje się do sytuacji, w jakiej się

znalazł, ale i organizuje je w pewien sposób.

znalazł, ale i organizuje je w pewien sposób.

Nastawienie na działanie

Nastawienie na działanie

Jest konsekwentnym wykonywaniem danego

Jest konsekwentnym wykonywaniem danego

rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby

rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby

wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego

wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego

wyników. Uczeń jest zwolennikiem tego działania i

wyników. Uczeń jest zwolennikiem tego działania i

zachęca do niego innych, poglądom jego brak

zachęca do niego innych, poglądom jego brak

jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.

jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.

System działania

System działania

Oznacza regulowanie określonego

Oznacza regulowanie określonego

typu działalności za pomocą

typu działalności za pomocą

harmonijnie uporządkowanego zbioru

harmonijnie uporządkowanego zbioru

zasad postępowania, z którymi uczeń

zasad postępowania, z którymi uczeń

identyfikuje się do tego stopnia, że

identyfikuje się do tego stopnia, że

można je uznawać za cechy jego

można je uznawać za cechy jego

osobowości. Uczeń nie zawodzi w

osobowości. Uczeń nie zawodzi w

trudnych sytuacjach, jego działania

trudnych sytuacjach, jego działania

odznaczają się skutecznością i

odznaczają się skutecznością i

swoistością.

swoistością.

DZIEDZINA POZNAWCZA

DZIEDZINA POZNAWCZA

Zapamiętanie wiadomości

Zapamiętanie wiadomości

Przypominanie sobie pewnych

Przypominanie sobie pewnych

terminów, faktów, praw i teorii

terminów, faktów, praw i teorii

naukowych.

naukowych.

Zrozumienie wiadomości

Zrozumienie wiadomości

Wyraża się przedstawieniem

Wyraża się przedstawieniem

wiadomości w innej formie, niż były

wiadomości w innej formie, niż były

zapamiętane, podporządkowaniem i

zapamiętane, podporządkowaniem i

streszczaniem, czynieniem podstawą

streszczaniem, czynieniem podstawą

prostego wnioskowania.

prostego wnioskowania.

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

Stosowanie wiadomości w sytuacjach

typowych

typowych

Obejmuje praktyczne posługiwanie się

Obejmuje praktyczne posługiwanie się

wiadomościami wg podanych uprzednio

wiadomościami wg podanych uprzednio

wzorów.

wzorów.

Stosowanie sytuacji w sytuacjach

Stosowanie sytuacji w sytuacjach

problemowych

problemowych

Obejmuje formułowanie problemów,

Obejmuje formułowanie problemów,

dokonywanie analizy i syntezy nowych

dokonywanie analizy i syntezy nowych

zjawisk, formułowanie planu działania,

zjawisk, formułowanie planu działania,

tworzenie oryginalnych przedmiotów i

tworzenie oryginalnych przedmiotów i

wartościowanie przedmiotów wg pewnych

wartościowanie przedmiotów wg pewnych

kryteriów.

kryteriów.

DZIEDZINA ŚWIATOPOGLĄDOWA

DZIEDZINA ŚWIATOPOGLĄDOWA

Kategorie celów kształcenia:

Kategorie celów kształcenia:

Przekonanie o prawdziwości wiedzy

Przekonanie o prawdziwości wiedzy

Oznacza zaufanie do prawdziwości określonej

Oznacza zaufanie do prawdziwości określonej

informacji o rzeczywistości, ale bez jej

informacji o rzeczywistości, ale bez jej

wartościowania, a tym bardziej angażowania się

wartościowania, a tym bardziej angażowania się

w jej stosowanie. Uczeń nie kwestionuje tej

w jej stosowanie. Uczeń nie kwestionuje tej

informacji co można uznać już za wstępne

informacji co można uznać już za wstępne

osiągnięcie światopoglądowe.

osiągnięcie światopoglądowe.

Przekonanie o wartości wiedzy

Przekonanie o wartości wiedzy

Pojawia się tu zaufanie do danego rodzaju

Pojawia się tu zaufanie do danego rodzaju

informacji jako źródła poznania i pożytku, ale

informacji jako źródła poznania i pożytku, ale

jeszcze bliżej nieokreślonego. Uczeń wykazuje

jeszcze bliżej nieokreślonego. Uczeń wykazuje

szacunek dla tej wiedzy i dla ludzi, którzy ją

szacunek dla tej wiedzy i dla ludzi, którzy ją

posiadają, sam jednak zajmuje się czymś innym,

posiadają, sam jednak zajmuje się czymś innym,

dość dalekim od jej stosowania.

dość dalekim od jej stosowania.

Nastawienie do zastosowania wiedzy

Nastawienie do zastosowania wiedzy

To konsekwentne dążenie do wykorzystania

To konsekwentne dążenie do wykorzystania

danego rodzaju informacji w celu

danego rodzaju informacji w celu

zaspokojenia ważnych potrzeb i spełnienia

zaspokojenia ważnych potrzeb i spełnienia

uznanych powinności. Każda okazja do

uznanych powinności. Każda okazja do

poszerzenia i zastosowania wiedzy na

poszerzenia i zastosowania wiedzy na

obecny temat jest przez ucznia dobrze

obecny temat jest przez ucznia dobrze

wykorzystywana, i w tym okresie daje

wykorzystywana, i w tym okresie daje

przykład innym członkom grupy.

przykład innym członkom grupy.

System zastosowań wiedzy

System zastosowań wiedzy

Stanowi działanie zharmonizowane z

Stanowi działanie zharmonizowane z

osobowością posiadacza danego rodzaju

osobowością posiadacza danego rodzaju

informacji w sposób pełny i niezawodny.

informacji w sposób pełny i niezawodny.

Uczeń staje się działaczem, „kapłanem

Uczeń staje się działaczem, „kapłanem

danej wiary”, organizatorem na rzecz jej

danej wiary”, organizatorem na rzecz jej

upowszechniania.

upowszechniania.

DZIEDZINA PRAKTYCZNA

DZIEDZINA PRAKTYCZNA

(PSYCHOMOTORYCZNA)

(PSYCHOMOTORYCZNA)

Naśladowanie działania

Naśladowanie działania

Jest to planowe spostrzeganie

Jest to planowe spostrzeganie

przedmiotów i wzorowych działań

przedmiotów i wzorowych działań

związanych z tymi przedmiotami oraz

związanych z tymi przedmiotami oraz

etapowe wykonywanie własnych działań z

etapowe wykonywanie własnych działań z

systematyczną kontrolą.

systematyczną kontrolą.

Odtwarzanie działania

Odtwarzanie działania

Wykonywanie działania praktycznego w

Wykonywanie działania praktycznego w

całości bez konieczności jednoczesnego

całości bez konieczności jednoczesnego

obserwowania wzoru, ale z niewielką

obserwowania wzoru, ale z niewielką

jeszcze skutecznością i płynnością. Uczeń

jeszcze skutecznością i płynnością. Uczeń

koryguje działanie na podstawie własnych

koryguje działanie na podstawie własnych

doświadczeń i jest w stanie ćwiczyć je

doświadczeń i jest w stanie ćwiczyć je

samodzielnie.

samodzielnie.

Sprawność działania w stałych warunkach

Sprawność działania w stałych warunkach

Dokładne wykonywanie wyuczonego działania

Dokładne wykonywanie wyuczonego działania

praktycznego i osiąganie zamierzonego wyniku,

praktycznego i osiąganie zamierzonego wyniku,

jeżeli istotne okoliczności tego działania się nie

jeżeli istotne okoliczności tego działania się nie

zmieniają. Ewentualna zmiana sytuacji, a

zmieniają. Ewentualna zmiana sytuacji, a

zwłaszcza potrzeba koordynacji tego działania z

zwłaszcza potrzeba koordynacji tego działania z

innymi czynnościami, zakłóca jednak jego

innymi czynnościami, zakłóca jednak jego

płynności, a dostosowanie do zmiany pochłania

płynności, a dostosowanie do zmiany pochłania

wiele energii.

wiele energii.

Sprawność działania w zmiennych

Sprawność działania w zmiennych

warunkach

warunkach

Automatyzacja działania pozwalająca na

Automatyzacja działania pozwalająca na

uzyskanie najwyższej skuteczności przy bardzo

uzyskanie najwyższej skuteczności przy bardzo

niewielkim nakładzie energii i czasu. Struktura

niewielkim nakładzie energii i czasu. Struktura

działania jest elastyczna, a jego powiązanie z

działania jest elastyczna, a jego powiązanie z

innymi działaniami jest harmonijne.

innymi działaniami jest harmonijne.