WPROWADZENIE
DO PROBLEMATYKI
PRACY
I BEZPIECZEŃSTWA
PRACY

PO TO BY MOŻNA BYŁO W PEŁNI
ZROZUMIEĆ ISTOTĘ ZAGROŻEŃ
ZWIĄZANYCH Z PRACĄ ORAZ ZAPOZNAĆ
SIĘ Z MOŻLIWOŚCIAMI I SPOSOBAMI ICH
OGRANICZANIA BĄDŹ LIKWIDACJI,
NALEŻY WCZEŚNIEJ UŚWIADOMIĆ SOBIE:



CZYM W ISTOCIE JEST SAMA PRACA ,



JAK PRZEBIEGA PROCES PRACY,



KTÓRE CZYNNIKI ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ

PROCESU PRACY / PROCESU WYTWÓRCZEGO

MOGĄ STANOWIĆ ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA DLA

CZŁOWIEKA I OTOCZENIA ORAZ W JAKICH TO

MOŻE STAĆ SIĘ OKOLICZNOŚCIACH,



ŹRÓDŁEM JAKICH ZAGROŻEŃ MOŻE BYĆ SAM

CZŁOWIEK,



W JAKICH OKOLICZNOŚCIACH MOŻE DOJŚĆ DO

WYZWOLENIA SIĘ POTENCJALNEGO ZAGROŻENIA,



JAK PRZEBIEGA PROCES DOCHODZENIA DO

STRATY / WYPADKU I NA CZYM POLEGA JEGO

ISTOTA.

I
PODSTAWY NAUKI
O PRACY

1.
POJĘCIE I ISTOTA
PRACY LUDZKIEJ,
PROCESU PRACY
I PROCESU
WYTWÓRCZEGO

1.1.
POJĘCIE PRACY
LUDZKIEJ

POJĘCIE PRACY

(I)

PRACA LUDZKA STANOWI SZCZEGÓLNĄ
FORMĘ AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA,
UKIERUNKOWANĄ BEZPOŚREDNIO LUB
POŚREDNIO NA PRZEKSZTAŁCANIE DÓBR
PRZYRODY, CZYNIĄC JE ZDOLNYMI DO
ZASPOKAJANIA LUDZKICH POTRZEB.

POJĘCIE PRACY

(II)

PRACA JEST POJĘCIEM NIEROZERWALNIE
ZWIĄZANYM Z CZŁOWIEKIEM.

PRACA TOWARZYSZY CZŁOWIEKOWI OD
POCZĄTKÓW JEGO DZIAŁALNOŚCI WYTWÓRCZEJ,
WE WSZYSTKICH OBSZARACH JEGO AKTYWNOŚCI.

PRACA STANOWI ŹRÓDŁO ZASPOKOJENIA POTRZEB
LUDZKICH, ZARÓWNO INDYWIDUALNYCH JAK I
ZBIOROWYCH

POJĘCIE PRACY

(III)

PRACA WYMAGA WYSIŁKU FIZYCZNEGO I
ZAANGAŻOWANIA UMYSŁOWEGO ZE STRONY
WYKONAWCY, A ZE STRONY PRACODAWCY
OKREŚLONYCH NAKŁADÓW RZECZOWYCH I
ZASILEŃ INFORMACYJNYCH.

EFEKT PRACY ZALEŻY OD WIELKOŚCI
PONIESIONYCH NAKŁADÓW, ZARÓWNO PRACY
ŻYWEJ JAK I UPRZEDMIOTOWIONEJ, A TAKŻE OD
SPOSOBU JEJ WYKONYWANIA I WARUNKÓW W
JAKICH JEST ONA REALIZOWANA.

ROLA PRACY W ŻYCIU CZŁOWIEKA

PRACA BĘDĄC JEDYNYM SPOSOBEM NA
ZASPOKAJANIE POTRZEB CZŁOWIEKA STAJE
SIĘ ZARAZEM WEWNĘTRZNĄ JEGO
POTRZEBĄ, PRZYNOSZĄCĄ MU SATYSFAKCJĘ
Z JEJ WYKONYWANIA ORAZ WYZNACZAJĄCĄ
MU POZYCJĘ SOCJALNĄ I SPOŁECZNĄ W
ŚRODOWISKU, W KTÓRYM ŻYJE.

PRACA JAKO SPECYFICZNY TOWAR



PODLEGA PRAWOM EKONOMICZNYM,



MA SWOJĄ CENĘ,



WPŁYWA NA CENĘ PRODUKTU,



FUNKCJONUJE NA RYNKU PRACY,



MA WYMIAR PRZEDMIOTOWY UKIERUNKOWANY
NA WYTWARZANIE DÓBR I USŁUG ORAZ
PODMIOTOWY, POLEGAJĄCY NA SAMOREALIZACJI
CZŁOWIEKA.

PRACA JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ



WYTWORZONYCH DÓBR, MOGĄCYCH
ZASPOKOIĆ JEGO I INNYCH LUDZI POTRZEBY,



ŚRODKÓW NA UTRZYMANIE JEGO SAMEGO I
RODZINY,



SAMOSPEŁNIENIA SIĘ –

PRACA WYKONYWANA PRZEZ CZŁOWIEKA,
PRZYNOSZĄC MU NIEZAPRZECZALNE KORZYŚCI W
POSTACI:

MOŻE JEDNOCZEŚNIE STANOWIĆ DLA NIEGO
SAMEGO I DLA OTOCZENIA ŹRÓDŁO RÓŻNORAKICH
ZAGROŻEŃ, MOGĄCYCH DOPROWADZIĆ DO STRAT.

RODZAJE PRAC REALIZOWANYCH
W PRZEDSIĘBIORSTWIE

1.2.
ISTOTA PRACY
LUDZKIEJ

ISTOTA PRACY

PRACA JEST FORMĄ DZIAŁANIA.

DZIAŁANIE JEST TO ŚWIADOME, DOWOLNE I
CELOWE ZACHOWANIE SIĘ LUDZKIE.

KAŻDE DZIAŁANIE REALIZOWANE JEST W TZW.
ŁAŃCUCHU DZIAŁANIA.

DZIAŁANIE MOŻE BYĆ JEDNOPODMIOTOWE
(INDYWIDUALNE) LUB WIELOPODMIOTOWE
(ZESPOŁOWE).

DZIAŁANIE MOŻE MIEĆ POSTAĆ CZYNU PROSTEGO
LUB ZŁOŻONEGO.

ELEMENTARNY ŁAŃCUCH DZIAŁANIA

DZIAŁANIA WIELOPODMIOTOWE
(ZESPOŁOWE)

(I)

DZIAŁANIE DWUPODMIOTOWE
ZE WSPÓLNYM PRZEDMIOTEM
DZIAŁANIA I INDYWIDUALNYMI
NARZĘDZIAMI

DZIAŁANIE DWUPODMIOTOWE
ZE WSPÓLNYM PRZEDMIOTEM
DZIAŁANIA I WSPÓLNYM
NARZĘDZIEM

DZIAŁANIA WIELOPODMIOTOWE
(ZESPOŁOWE)

(II)

DZIAŁANIE
WIELOPODMIOTOWE
(ZESPOŁOWE), W KTÓRYM
PRZEDMIOTEM DZIAŁANIA
JEST TWORZYWO
PODLEGAJĄCE
ODDZIAŁYWANIU KOLEJNO
KILKU PODMIOTÓW
DZIAŁANIA.

PRODUK
T

WARUNKI UMOŻLIWIAJĄCE PODJĘCIE DZIAŁANIA
PROWADZĄCEGO DO OSIĄGNIĘCIA
ZAMIERZONEGO EFEKTU



SPRAWCA DZIAŁANIA POWINIEN BYĆ ŚWIADOMYM
CELU, DO JAKIEGO MA DOPROWADZIĆ PODJĘTE PRZEZ
NIEGO DZIAŁANIE / PRACA;



POWINIEN WIEDZIEĆ, CO MA W ZWIĄZKU Z TYM
ZROBIĆ, W JAKI SPOSÓB I PRZY UŻYCIU JAKICH
ŚRODKÓW (NARZĘDZI);



POWINIEN MIEĆ MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI
PODEJMOWANEGO DZIAŁANIA, CO JEST
RÓWNOZNACZNE Z DYSPONOWANIEM OKREŚLONYMI
ŚRODKAMI ORAZ Z ZAISTNIENIEM OKOLICZNOŚCI TEMU
SPRZYJAJĄCYCH / ODPOWIEDNICH WARUNKÓW PRACY;



POWINIEN POSIADAĆ OKREŚLONĄ WIEDZĘ,
UMIEJĘTNOŚCI I PREDYSPOZYCJE.

SZCZEGÓŁOWY OPIS DZIAŁANIA WYMAGA
JEDNOZNACZNEGO OKREŚLENIA:



PODMIOTU DZIAŁANIA, JEGO KWALIFIKACJI I

PRZYGOTOWANIA,



CELU DZIAŁANIA CZYLI TEGO, CO SPRAWCA

DZIAŁAJĄC CHCE LUB POWINIEN OSIĄGNĄĆ,



W JAKI SPOSÓB I ZA POMOCĄ JAKICH NARZĘDZI, CEL

TEN MOŻE LUB POWINIEN BYĆ OSIĄGNIĘTY,



TWORZYWA PODDAWANEGO ODDZIAŁYWANIU

PODMIOTU DZIAŁAJĄCEGO (TWORZYWA

PRZETWARZANEGO),



WARUNKÓW DZIAŁANIA, CZYLI W JAKICH

OKOLICZNOŚCIACH DZIAŁANIE POWINNO BYĆ

REALIZOWANE,



USYTUOWANIA DZIAŁANIA W CZASIE I W

PRZESTRZENI.

1.3.
POJĘCIE I ISTOTA
PROCESU PRACY

POJĘCIE I ISTOTA PROCESU PRACY

(I)

PRACA LUDZKA REALIZOWANA W UKŁADZIE:
PODMIOT DZIAŁANIA – ŚRODKI DZIAŁANIA
(NARZĘDZIA) – PRZEDMIOT DZIAŁANIA
(TWORZYWO), JEST CIĄGIEM (SPLOTEM) DZIAŁAŃ
ELEMENTARNYCH (OPERACJI / RUCHÓW)
CZŁOWIEKA, WYWOŁUJĄCYCH OKREŚLONE
ZDARZENIA W POSTACI KOLEJNYCH PRZEKSZTAŁCEŃ
TWORZYWA JAKO PRZEDMIOTU PRACY, W KIERUNKU
JEGO OSTATECZNEJ POSTACI, JAKĄ JEST PRODUKT.

= { π

, π

, … , π

}

– operacje, zabiegi

POJĘCIE I ISTOTA PROCESU PRACY

(II)

PROCES PRACY JEST JEDNOCZEŚNIE JEDNĄ Z SEKWENCJI
PROCESU WYTWÓRCZEGO (ERGOTRANSFORMACYJNEGO).

POZOSTAŁE SEKWENCJE TO:



PROCES FUNKCJONOWANIA NARZĘDZI I URZĄDZEŃ

= { π

, π

, … ,π

}

– operacje, ruchy robocze



PROCES KOLEJNYCH PRZEKSZTAŁCEŃ WŁAŚCIWOŚCI

TWORZYWA

= { π

, π

, … ,π

}

– kolejne zdarzenia w postaci zmian właściwości

tworzywa

POJĘCIE PROCESU
ERGOTRANSFORMACYJNEGO

PROCES ERGOTRANSFORMACYJNY TO
ŚWIADOMIE STEROWANY PRZEZ
CZŁOWIEKA PROCES, W TRAKCIE KTÓREGO
NASTĘPUJE PRZEKSZTAŁCENIE TWORZYWA
WEJŚCIOWEGO ENERGOMATERIALNEGO
LUB INFORMACYJNEGO W OKREŚLONY
WYTWÓR NA WYJŚCIU.

MODEL PROCESU WYTWÓRCZEGO

(ERGOTRANSFORMACYJNEGO)

(I)

CZAS
ROZPOCZĘCIA
PROCESU

CZAS
ZAKOŃCZENIA
PROCESU

MODEL PROCESU WYTWÓRCZEGO

(ERGOTRANSFORMACYJNEGO)

(II)

PROCES PRACY ( Π

)

PROCES FUNKCJONOWANIA
APARATURY, URZĄDZEŃ ( Π

)

PROCES ZMIAN ZACHODZĄCYCH
W TWORZYWIE ( Π

)

PROCES WYTWÓRCZY

(PRZYKŁAD)

PODZIAŁ PROCESÓW PRACY WEDŁUG
STOSOWANYCH ŚRODKÓW PRACY



PROCESY RĘCZNE – REALIZOWANE Z

WYKORZYSTANIEM RĘCZNYCH NARZĘDZI I

PRZYRZĄDÓW



PROCESY MASZYNOWE – REALIZOWANE Z

WYKORZYSTANIEM MASZYN I URZĄDZEŃ

MECHANICZNYCH



PROCESY APARATUROWE – MAJĄCE

CHARAKTER PROCESÓW FIZYKO –

CHEMICZNYCH REALIZOWANYCH W SPECJALNIE

PRZYSTOSOWANYCH DO TEGO APARATACH

PRACUJĄCYCH W SYSTEMIE CIĄGŁYM LUB

DYSKRETNYM.

1.4.
PROCES WYTWÓRCZY
ORAZ JEGO MIEJSCE W
STRUKTURZE
PROCESU
PRODUKCYJNEGO

ELEMENTY PROCESU WYTWÓRCZEGO



PROCES WYTWÓRCZY PODSTAWOWY



PROCESY WYTWÓRCZE POMOCNICZE



PROCESY OBSŁUGI

PROCES WYTWÓRCZY PODSTAWOWY

PROCES WYTWÓRCZY PODSTAWOWY TO
PROCES, KTÓREGO ZADANIEM JEST
REALIZACJA CELU GŁÓWNEGO
PRZEDSIĘBIORSTWA, JAKIM JEST
PRZETWARZANIE ZASILEŃ MATERIAŁOWO –
ENERGETYCZNYCH W OKREŚLONY PRODUKT.

PROCESY WYTWÓRCZE POMOCNICZE



WYTWARZANIA NARZĘDZI SPECJALNYCH I
OPRZYRZĄDOWANIA,



WYTWARZANIA, PRZETWARZANIA I
DOSTAWY ENERGII.

SĄ NIEZBĘDNĘ DLA NORMALNEGO
PRZEBIEGU PROCESÓW PODSTAWOWYCH.
PROCESY WYTWÓRCZE POMOCNICZE, TO
PROCESY:

PROCESY OBSŁUGI



OBSŁUGA INFORMACYJNA



OBSŁUGA ORGANIZACYJNA



OBSŁUGA SOCJALNA



OBSŁUGA LOGISTYCZNA



OBSŁUGA KONSERWACYJNO –
REMONTOWA



OCHRONA OBIEKTÓW



UTRZYMANIE CZYSTOŚCI

USYTUOWANIE PROCESU WYTWÓRCZEGO
W STRUKTURZE PROCESU
PRODUKCYJNEGO

PROCESY CZĄSTKOWE
(OPERACJE)



OPERACJE TECHNOLOGICZNE



OPERACJE KONTROLNE



OPERACJE TRANSPORTOWE



OPERACJE SKŁADOWANIA I
MAGAZYNOWANIA

POJĘCIE OPERACJI
TECHNOLOGICZNEJ

OPERACJA TECHNOLOGICZNA JEST TO
OPERACJA, W WYNIKU KTÓREJ NASTĘPUJE
ZMIANA KSZTAŁTU, WŁAŚCIWOŚCI
FIZYCZNYCH LUB CHEMICZNYCH MATERIAŁU
WEJŚCIOWEGO LUB TEŻ ZMIANA
TRWAŁEGO POŁOŻENIA OKREŚLONEJ
CZĘŚCI PRODUKTU / PÓŁPRODUKTU W
STOSUNKU DO INNYCH CZĘŚCI.

STRUKTURA OPERACJI
TECHNOLOGICZNEJ

ZABIEGI – CZĘŚCI OPERACJI
WYKONYWANE PRZY JEDNYM
ZAMOCOWANIU

CZYNNOŚCI – CZĘŚCI OPERACJI
ODNOSZĄCE SIĘ DO JEDNYCH I TYCH
SAMYCH ELEMENTÓW

RUCHY ROBOCZE – NAJPROSTSZE
ELEMENTY SKŁADOWE ZABIEGÓW

RUCHY ELEMENTARNE

ELEMENTY OPERACJI
TECHNOLOGICZNEJ

CZŁOWIEK

MASZYNA

OPERACJE

ZABIEGI

CZYNNOŚCI

CHWYTY (RUCHY

ROBOCZE)

RUCHY

(RUCHY ELEMENTARNE)

OPERACJE

ZABIEGI

POJĘCIE PROCESU
TECHNOLOGICZNEGO

PROCES TECHNOLOGICZNY TO GŁÓWNA CZĘŚĆ
PROCESU WYTWÓRCZEGO PODSTAWOWEGO, W
RAMACH KTÓREGO NASTĘPUJE ZMIANA KSZTAŁTÓW,
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKO-CHEMICZNYCH, WYGLĄDU
ZEWNĘTRZNEGO PRZETWARZANEGO TWORZYWA
LUB TRWAŁA ZMIANA WZAJEMNEGO POŁOŻENIA
POSZCZEGÓLNYCH CZĘŚCI WCHODZĄCYCH W
SKŁAD WYTWARZANEGO PRODUKTU (MONTAŻ
PODZESPOŁU / WYROBU).

OPERACJE KONTROLI, TRANSPORTU I
MAGAZYNOWANIA

OPERACJA KONTROLI – POLEGA NA TYM, ŻE
WYKONYWANA CZĘŚĆ, ZESPÓŁ LUB GOTOWY
PRODUKT JEST SPRAWDZANY NA ZGODNOŚĆ Z
WZORCEM, PRZEZ SAMEGO WYKONAWCĘ LUB
SŁUŻBY ZAJMUJĄCE SIĘ KONTROLĄ JAKOŚCI.

OPERACJA TRANSPORTU – POLEGA NA TYM, ŻE
MATERIAŁ LUB PRODUKT / PÓŁPRODUKT ZOSTAJE W
PROCESIE PRODUKCYJNYM PRZEMIESZCZONY Z
JEDNEGO MIEJSCA W DRUGIE.

OPERACJE SKŁADOWANIA I MAGAZYNOWANIA
– WIĄŻĄ SIĘ ZE STANEM SPOCZYNKU OBROBIANEGO
LUB PRZETWARZANEGO PRZEDMIOTU,
POZOSTAJĄCYM W ZWIĄZKU Z OCZEKIWANIEM NA
DALSZĄ OBRÓBKĘ, KONTROLĘ LUB TRANSPORT.

PODZIAŁ PROCESÓW WYTWÓRCZYCH
WEDŁUG KRYTERIUM ZŁOŻONOŚCI

PROCES WYTWÓRCZY PROSTY – PROCES, W TRAKCIE
KTÓREGO TWORZYWO PODLEGA PRZETWORZENIU W WYNIKU
KOLEJNO NASTĘPUJĄCYCH PO SOBIE OPERACJI
TECHNOLOGICZNYCH.

PROCES WYTWÓRCZY ZŁOŻONY – PROCES, KTÓREGO
EFEKTEM JEST PRODUKT POWSTAŁY Z POŁĄCZENIA
WYTWORZONYCH UPRZEDNIO PÓŁPRODUKTÓW / CZĘŚCI.

1.5.
TREŚĆ PRACY

POJĘCIE TREŚCI PRACY

TREŚĆ PRACY TO SZEROKO POJĘTE RELACJE,
JAKIE ZACHODZĄ W PROCESIE PRACY
POMIĘDZY WKŁADEM PRACY FIZYCZNEJ I
UMYSŁOWEJ.

KRYTERIA OKREŚLAJĄCE TREŚĆ PRACY
WEDŁUG CH. WALKNER’A I R. GUEST’A



STOPIEŃ MECHANIZACJI PRACY



STOPIEŃ POWTARZALNOŚCI OPERACJI W

PROCESIE PRACY



UDZIAŁ W PROCESIE PRACY OPERACJI

FIZYCZNYCH



UDZIAŁ W PROCESIE PRACY OPERACJI

WYMAGAJĄCYCH WYSIŁKU UMYSŁOWEGO



MINIMUM KWALIFIKACJI WYMAGANYCH PRZY

WYKONYWANIU DANEJ PRACY



ZAKRES SWOBODY WYBORU TECHNOLOGII

WYKONANIA I INSTRUMENTÓW PRACY

KRYTERIA OKREŚLAJĄCE TREŚĆ PRACY



STRUKTURA I WZAJEMNY STOSUNEK OBCIĄŻEŃ

FIZYCZNYCH I UMYSŁOWYCH



WYMAGANIA DOTYCZĄCE WIEDZY I

UMIEJĘTNOŚCI, JAKIMI POWINIEN DYSPONOWAĆ

PRACOWNIK



RÓŻNORODNOŚĆ I ZAKRES PODEJMOWANYCH

DECYZJI



STOPIEŃ WPŁYWU WYWIERANEGO PRZEZ

PRACOWNIKA NA EFEKTYWNOŚĆ I JAKOŚĆ PRACY

(ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI)



ZŁOŻONOŚĆ REALIZOWANYCH OPERACJI

TECHNOLOGICZNYCH



STOPIEŃ OPERACYJNEGO PODZIAŁU PRACY

(WZBOGACENIE LUB ZUBOŻENIE TREŚCI PRACY)

1.6.
PRACA KIEROWNICZA

POJĘCIE PRACY KIEROWNICZEJ

POD POJĘCIEM PRACY KIEROWNICZEJ NALEŻY
ROZUMIEĆ ZBIÓR DZIAŁAŃ WYKONYWANYCH W
RAMACH FUNKCJI KIEROWNICZYCH, TAKICH JAK:



PLANOWANIE,



ORGANIZOWANIE,



KOORDYNOWANIE,



MOTYWOWANIE DO PRACY,



DYSPONOWANIE ZASOBAMI,



KONTROLOWANIE ORAZ PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ

KORYGUJĄCYCH.

ISTOTA PRACY KIEROWNICZEJ

(I)

PRACA KIEROWNICZA JEST DZIAŁANIEM
REALIZOWANYM W UKŁADZIE:

KIEROWNIK – PODWŁADNY

DZIAŁANIE TO SPROWADZA SIĘ DO TAKIEGO
WPŁYWANIA NA PODWŁADNEGO, ABY TEN CELE
KIERUJĄCEGO UZNAŁ ZA WŁASNE LUB CO NAJMNIEJ
JE AKCEPTOWAŁ.

ISTOTA PRACY KIEROWNICZEJ

(II)

DZIAŁANIA SKŁADAJĄCE SIĘ NA PROCES
KIEROWANIA

(I)



POZYSKIWANIE, ZBIERANIE, PRZEKAZYWANIE,
PRZECHOWYWANIE I WYKORZYSTYWANIE INFORMACJI
NAUKOWO -TECHNICZNYCH, EKONOMICZNYCH I
OPERACYJNYCH



ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW NATURY
ORGANIZACYJNO -TECHNICZNEJ, EKONOMICZNEJ,
SPOŁECZNEJ I SOCJALNEJ



OPRACOWYWANIE I PODEJMOWANIE DECYZJI NA
PODSTAWIE UZYSKANYCH INFORMACJI



INFORMOWANIE PODWŁADNYCH O ZLECONYCH IM
ZADANIACH, WYSŁUCHIWANIE UWAG I UDZIELANIE
WYJAŚNIEŃ

DZIAŁANIA SKŁADAJĄCE SIĘ NA PROCES
KIEROWANIA

(II)



MOTYWOWANIE PODWŁADNYCH DO PODJĘCIA DZIAŁAŃ



NADZÓR NAD WYKONYWANIEM ZLECONYCH ZADAŃ,
ICH KOORDYNACJA W PRZYPADKU DZIAŁAŃ
ZESPOŁOWYCH



PRZYJMOWANIE MELDUNKÓW O WYKONANIU POLECEŃ,
OCENA WYKONANIA ZADAŃ



PODEJMOWANIE DZIAŁAŃ REGULACYJNYCH



WYKONYWANIE RÓŻNORODNYCH OPERACJI NATURY
ORGANIZACYJNEJ, ODDZIAŁUJĄCYCH NA KIEROWANY
OBIEKT W CELU REALIZACJI PODJĘTYCH WCZEŚNIEJ
DECYZJI

2.
STANOWISKO PRACY
JAKO PODSTAWOWY
ELEMENT SYSTEMU
PRACY

2.1.
POJĘCIE SYSTEMU
PRACY

POJĘCIE SYSTEMU PRACY

SYSTEM PRACY TO SZCZEGÓLNE ZESPOLENIE
ZASOBÓW LUDZKICH I RZECZOWYCH,
PRZETWARZAJĄCE ZASILENIA WEJŚCIOWE W
POSTACI SUROWCÓW, MATERIAŁÓW, ENERGII I
INFORMACJI W STANY WYJŚCIOWE, MAJĄCE POSTAĆ
PÓŁPRODUKTÓW, PRODUKTÓW LUB USŁUG.

WYNIKIEM PRZETWORZENIA MOŻE BYĆ ZARÓWNO
TWORZYWO MATERIALNE JAK I NIEMATERIALNE.

ISTOTA SYSTEMU PRACY

SYSTEMEM PRACY JEST KAŻDA ORGANIZACJA W
ZNACZENIU RZECZOWYM, W KTÓREJ WYKONYWANA
JEST PRACA.

SYSTEMEM PRACY JEST PRZEDSIĘBIORSTWO,
ODDZIAŁ PRODUKCYJNY, GRUPA STANOWISK PRACY
(LINIA PRODUKCYJNA, GNIAZDO PRODUKCYJNE I IN.),
STANOWISKO PRACY JAKO ELEMENTARNY PODSYSTEM
PRACY (SYSTEM ZEROWEGO STOPNIA).

2.2.
POJĘCIE STANOWISKA
PRACY / STANOWISKA
ROBOCZEGO

POJĘCIE STANOWISKA PRACY

(I)

STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO NAJMNIEJSZA
NIEPODZIELNA JEDNOSTKA PRODUKCYJNA W
PRZEDSIĘBIORSTWIE, W KTÓREJ ODBYWA SIĘ
PRACA URZECZYWISTNIAJĄCA OKREŚLONĄ CZĘŚĆ
ZRÓŻNICOWANEGO PROCESU PRODUKCYJNEGO.

STANOWISKO ROBOCZE JEST ZASADNICZYM
ELEMENTEM STRUKTURY PRODUKCYJNEJ
PRZEDSIĘBIORSTWA, ROZUMIANEJ JAKO UKŁAD
KOMÓREK PRODUKCYJNYCH I ICH POWIĄZAŃ
KOOPERACYJNYCH.

POJĘCIE STANOWISKA PRACY

(II)

STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO
WYDZIELONA CZĘŚĆ PRZESTRZENI
PRODUKCYJNEJ, WYPOSAŻONA W
ODPOWIEDNIE ŚRODKI UMOŻLIWIAJĄCE
INDYWIDUALNEMU PRACOWNIKOWI LUB
GRUPIE PRACOWNIKÓW REALIZOWANIE
OKREŚLONYCH ZADAŃ PRODUKCYJNYCH
(PODPROCESÓW, PROCESÓW
WYTWÓRCZYCH).

POJĘCIE STANOWISKA PRACY

(III)

STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO ZBIÓR
AKTYWNYCH CZYNNIKÓW PROCESU
PRZETWARZANIA DÓBR, WZAJEMNIE
SPRZĘŻONYCH I FUNKCJONUJĄCYCH JAKO
JEDNOLITY, WYKONUJĄCY OKREŚLONE
ZADANIA ELEMENT PRODUKCYJNY.

POJĘCIE STANOWISKA PRACY

(IV)

STANOWISKO PRACY / ROBOCZE TO PODSTAWOWA
KOMÓRKA ORGANIZACYJNA, W KTÓREJ ODBYWA SIĘ
PRACA LUDZKA, WYRÓŻNIAJĄCA SIĘ ZARÓWNO
STATYCZNYM UKŁADEM ELEMENTÓW, JAK I
DYNAMIKĄ REALIZOWANYCH NA NIM PROCESÓW
PRACY ORAZ PROCESÓW FUNKCJONOWANIA
MASZYN, A W ICH EFEKCIE PROCESÓW
PRZETWARZANIA TWORZYWA, STANOWIĄCEGO
PRZEDMIOT PRACY.

POJĘCIE STANOWISKA PRACY

(V)

STANOWISKO PRACY TO NAJMNIEJSZY, CELOWO
WYODRĘBNIONY ELEMENT SYSTEMU PRACY
(SYSTEMU PRODUKCYJNEGO), TRAKTOWANY JAKO
SYSTEM ZEROWEGO STOPNIA, W KTÓRYM
NASTĄPIŁO DYNAMICZNE ZESPOLENIE AKTYWNYCH
CZYNNIKÓW PRACY (PODMIOTU I ŚRODKÓW PRACY).

(0)

= [ C,{ T

,…,T

},R]

ZESPOLENIE CZYNNIKÓW PRACY CZYNI
STANOWISKO PRACY ZDOLNYM DO UCZESTNICTWA
W SZEROKO POJĘTYM PROCESIE PRZETWARZANIA
NAKŁADÓW W WYNIK, MAJĄCY POSTAĆ
OKREŚLONEGO PRODUKTU, PÓŁPRODUKTU LUB
USŁUGI O CHARAKTERZE MATERIALNYM LUB
NIEMATERIALNYM.

USYTUOWANIE STANOWISKA PRACY

KAŻDE STANOWISKO PRACY USYTUOWANE JEST:



W PRZESTRZENI,



W STRUKTURZE ORGANIZACYJNEJ.

STANOWISKO PRACY UCZESTNICZĄCE W PROCESIE
WYTWARZANIA DÓBR LUB USŁUG USYTUOWANE
JEST PONAD TO W STRUKTURZE PRODUKCYJNEJ I
PRODUKCYJNO – ADMINISTRACYJNEJ
PRZEDSIĘBIORSTWA (STOSOWNIE DO
REALIZOWANEGO NA DANYM STANOWISKU PRACY
CZĄSTKOWEGO PROCESU WYTWÓRCZEGO).

2.3.
ISTOTA STANOWISKA
PRACY / STANOWISKA
ROBOCZEGO

ISTOTA STANOWISKA PRACY

(I)

ISTOTĄ KAŻDEGO STANOWISKA PRACY JEST PRZETWARZANIE
NAKŁADÓW W WYNIK STOSOWNIE DO ZLECONYCH MU
ZADAŃ.

ISTOTA STANOWISKA PRACY

(II)

WYNIK UZYSKANY NA STANOWISKU PRACY PRZEKŁADA SIĘ NA
PRZYCHÓD ZE SPRZEDAŻY WYTWORZONEGO DOBRA LUB
USŁUGI, POZOSTAJĄCY W OKREŚLONYM STOSUNKU DO
PONIESIONYCH NAKŁADÓW

WE – WEJŚCIA

WY - WYJŚCIA

N – WYSOKOŚĆ NAKŁADÓW

W – WIELKOŚĆ PRZYCHODÓW ZE
SPRZEDAŻY

STANOWISKO PRACY PRZETWARZAJĄCE
TWORZYWO WEJŚCIOWE W PRODUKT

MODEL PRZEPŁYWOWY

(I)

C – LUDZIE

I – INFORMACJE

N – MASZYNY I URZĄDZENIA

STANOWISKO PRACY PRZETWARZAJĄCE
TWORZYWO WEJŚCIOWE W PRODUKT

MODEL PRZEPŁYWOWY

(II)

W PRZEPŁYWIE OBSŁUGOWYM UCZESTNICZĄ:



CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁAJĄCY,



OBIEKT TECHNICZNY (MASZYNY, URZĄDZENIA),



INFORMACJE.

CZYNNIKI TE NIE ULEGAJĄ PRZETWORZENIU W PROCESIE
PRODUKCYJNYM, A JEDYNIE CZĘŚCIOWEMU ZUŻYCIU (W
PRZYPADKU CZŁOWIEKA MA TO POSTAĆ WYDATKOWANIA
ENERGII, ZMĘCZENIA).

W PRZEPŁYWIE ROBOCZYM MA MIEJSCE TRANSFORMACJA
ZASOBÓW WEJŚCIOWYCH W PRODUKT MATERIALNY LUB
NIEMATERIALNY.

STANOWISKO PRACY USŁUGOWE

MODEL PRZEPŁYWOWY

(I)

C – LUDZIE

I – INFORMACJE

N – URZĄDZENIA

M – MATERIAŁY

O – ODPADY

STANOWISKO PRACY USŁUGOWE

MODEL PRZEPŁYWOWY

(II)

W PRZEPŁYWIE OBSŁUGOWYM UCZESTNICZĄ:



CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁAJĄCY,



OBIEKT TECHNICZNY (MASZYNY, NARZĘDZIA,

APARATURA),



ŚRODKI MATERIAŁOWE,



INFORMACJE.

W PRZEPŁYWIE ROBOCZYM UCZESTNICZY PRZEDMIOT
PODDANY OBSŁUDZE, KTÓRYM MOŻE BYĆ CZŁOWIEK,
TWORZYWO MATERIALNE, INFORMACJA LUB JEDNOSTKA
ORGANIZACYJNA

2.4.
ELEMENTY
OKREŚLAJĄCE
STANOWISKO PRACY

ELEMENTY OKREŚLAJĄCE STANOWISKO
PRACY

(I)



CEL FUNKCJONOWANIA STANOWISKA PRACY, ODNIESIONY
DO CELU SYSTEMU WYŻSZEGO RZĘDU I WYNIKAJĄCE
STĄD ZADANIA



OBSADA OSOBOWA Z OKREŚLENIEM NIEZBĘDNYCH
KWALIFIKACJI PRACOWNIKÓW NA NIM ZATRUDNIONYCH



KSZTAŁT I WIELKOŚĆ POWIERZCHNI WYDZIELONEJ DLA
STANOWISKA PRACY



WYPOSAŻENIE STANOWISKA PRACY W NARZĘDZIA,
MASZYNY, APARATURĘ, URZĄDZENIA KONTROLNO -
POMIAROWE, POMOCE WARSZTATOWE ORAZ ICH
ROZMIESZCZENIE



STRUKTURA STANOWISKA PRACY



ŚRODOWISKO MATERIALNE I SPOŁECZNE

ELEMENTY OKREŚLAJĄCE STANOWISKO
PRACY

(II)



PRZEDMIOT PRACY (TWORZYWO PODLEGAJĄCE
PRZETWORZENIU / OBSŁUDZE)



REALIZOWANY NA STANOWISKU PROCES
PRZETWARZANIA / PROCES TECHNOLOGICZNY



WEJŚCIA ZASILENIOWE W POSTACI ZASOBÓW
ENERGETYCZNO – MATERIAŁOWYCH I INFORMACYJNYCH



WYJŚCIA ZASILENIOWE W POSTACI WYROBÓW,
PÓŁWYROBÓW, USŁUG, ODPADÓW I ZANIECZYSZCZEŃ



SPOSÓB POWIĄZANIA STANOWISKA PRACY Z INNYMI
STANOWISKAMI

STRUKTURA STANOWISKA PRACY

KAŻDE STANOWISKO PRACY CHARAKTERYZUJE SIĘ OKREŚLONĄ
STRUKTURĄ DEFINIOWANĄ JAKO ZBIÓR CZYNNIKÓW PRACY
(LUDZKICH I TECHNICZNYCH) I WZAJEMNYCH RELACJI MIĘDZY
NIMI.

(0)

= { [ C, T

], R }

C – CZYNNIK LUDZKI
T

– OBIEKTY TECHICZNE

R – WZAJEMNE RELACJE MIĘDZY C I T

TAK ROZUMIANA STRUKTURA POWINNA BYĆ DOSTOSOWANA
DO RODZAJU ZADAŃ REALIZOWANYCH NA STANOWISKU PRACY
ORAZ DO STOSOWANEJ PRZY TYM TECHNOLOGII
PRZETWARZANIA LUB OBSŁUGI.

2.5.
KLASYFIKACJA
STANOWISK PRACY

KLASYFIKACJA STANOWISK PRACY

(I)

ZE WZGLĘDU NA CEL UTWORZENIA STANOWISKA
PRACY:



STANOWISKA PRODUKCJI PODSTAWOWEJ,



STANOWISKA PRODUKCJI POMOCNICZEJ;

ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ ZATRUDNIONYCH OSÓB:



STANOWISKA INDYWIDUALNE, OBSŁUGIWANE PRZEZ

JEDNEGO PRACOWNIKA,



STANOWISKA ZESPOŁOWE, OBSŁUGIWANE PRZEZ

DWÓCH LUB WIĘCEJ PRACOWNIKÓW;

ZE WZGLĘDU NA SPECJALIZACJĘ STANOWISKA PRACY:



STANOWISKA UNIWERSALNE,



STANOWISKA SPECJALIZOWANE.

KLASYFIKACJA STANOWISK PRACY

(II)

ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ I POWTARZALNOŚĆ ZADAŃ
PRODUKCYJNYCH:



STANOWISKA O TYPIE PRODUKCJI JEDNOSTKOWEJ,



STANOWISKA O TYPIE PRODUKCJI SERYJNEJ,



STANOWISKA O TYPIE PRODUKCJI MASOWEJ;

ZE WZGLĘDU NA POZIOM MECHANIZACJI PRAC:



STANOWISKA PRACY RĘCZNEJ,



STANOWISKA PRACY RĘCZNO – MASZYNOWEJ,



STANOWISKA PRACY APARATUROWEJ,



STANOWISKA PRACY MASZYNOWEJ,



STANOWISKA PRACY ZAUTOMATYZOWANEJ.

KLASYFIKACJA STANOWISK PRACY

(III)

ZE WZGLĘDU NA RODZAJ REALIZOWANEGO PROCESU
TECHNOLOGICZNEGO:



STANOWISKA OBRÓBCZE,



STANOWISKA MONTAŻOWE,



STANOWISKA ODLEWNICZE I IN.

ZE WZGLĘDU NA UMIEJSCOWIENIE WYKONYWANEJ
PRACY:



STANOWISKA STACJONARNE,



STANOWISKA RUCHOME.

KLASYFIKACJA STANOWISK PRACY ZE
WZGLĘDU NA PEŁNIONE FUNKCJE

2.6.
UKŁADY STANOWISK
PRACY I WYNIKAJĄCE
STĄD RELACJE
I
UWARUNKOWANIA

UKŁADY STANOWISK PRACY
WYNIKAJĄCE Z ICH UCZESTNICTWA
W REALIZACJI PROCESU
WYTWÓRCZEGO



LINIE PRODUKCYJNE



GNIAZDA PRODUKCYJNE



AGREGATY APARATUROWE

LINIA PRODUKCYJNA

JEST TO ZESPÓŁ POWIĄZANYCH ZE SOBĄ
STANOWISK PRODUKCYJNYCH USZEREGOWANYCH
WEDŁUG KOLEJNOŚCI PRZEBIEGU
POSZCZEGÓLNYCH OPERACJI I PODPROCESÓW W
RAMACH PROCESU WYKONANIA OKREŚLONEJ CZĘŚCI
/ PODZESPOŁU WYTWARZANEGO PRODUKTU.

W ZALEŻNOŚCI OD FAZY REALIZOWANEGO
PROCESU WYTWÓRCZEGO WYRÓŻNIA SIĘ LINIE
OBRÓBCZE I MONTAŻOWE.

GNIAZDO PRODUKCYJNE

GNIAZDO PRODUKCYJNE TO ZESPÓŁ WYSPECJALIZOWANYCH
STANOWISK PRODUKCYJNYCH.

GNIAZDO PRODUKCYJNE MOŻE BYĆ ZORGANIZOWANE NA
ZASADZIE SPECJALIZACJI TECHNOLOGICZNEJ (GNIAZDO
TECHNOLOGICZNE) LUB PRZEDMIOTOWEJ (GNIAZDO
PRZEDMIOTOWE).

GNIAZDA PRODUKCYJNE TECHNOLOGICZNE SKŁADAJĄ SIĘ Z
ZESPOŁÓW MASZYN PRZEZNACZONYCH DO WYKONYWANIA
JEDNEGO RODZAJU OPERACJI (GNIAZDO TOKAREK, FREZAREK,
SZLIFIEREK).

GNIAZDO PRODUKCYJNE PRZEDMIOTOWE SKŁADA SIĘ Z
ZESPOŁÓW MASZYN DOBRANYCH DO WYKONYWANIA JEDNEJ
CZĘŚCI, ZESPOŁU CZĘŚCI LUB CAŁEGO WYROBU.

GNIAZDA PRODUKCYJNE
TECHNOLOGICZNE

(PRZYKŁAD)

GRUPA STANOWISK PRACY W UJĘCIU
SYSTEMOWYM

(0)

– STANOWISKO PRACY 1 – INFORMACJE

(1)

– GRUPA STANOWISK (GNIAZDO) 2 – LUDZIE

– ZADANIA 3 – ŚRODKI PRACY

4 - TWORZYWO

5 - PRODUKT 6 -

ODPADY

STANOWISKA PRACY W UJĘCIU
PRAKSEOLOGICZNYM

(I)

W UJĘCIU PRAKSEOLOGICZNYM DOWOLNEJ GRUPY
STANOWISK PRACY (LINIA PRODUKCYJNA, GNIAZDO
PRODUKCYJNE) ISTOTNE ZNACZENIE MA RELACJA
ZABEZPIECZENIA, USTALAJĄCA DLA KAŻDEGO ZŁOŻONEGO
PROCESU WYTWÓRCZEGO, KTÓRE ZE STANOWISK PRACY
UCZESTNICZĄCYCH W JEGO REALIZACJI ZABEZPIECZA
WYRÓŻNIONE STANOWISKO I Z KOLEI KTÓRE STANOWISKO
LUB STANOWISKA SĄ PRZEZ NIE ZABEZPIECZANE.

POD POJĘCIEM FUNKCJI ZABEZPIECZANIA ROZUMIE SIĘ W TYM
PRZYPADKU DOSTARCZANIE W OKREŚLONYM MOMENCIE
ODPOWIEDNIEJ ILOŚCI I O OKREŚLONEJ JAKOŚCI
PÓŁPRODUKTÓW CELEM DALSZEGO ICH PRZETWARZANIA, CO
SPRAWIA, ŻE DANE STANOWISKO MOŻE REALIZOWAĆ
PRZYPISANE MU ZADANIA.

STANOWISKA PRACY W UJĘCIU
PRAKSEOLOGICZNYM

(II)

(0)

JEST ZABEZPIECZANE PRZEZ S

(0)

ZABEZPIECZA S

(0)

GRUPA STANOWISK PRACY STANOWI ZBIÓR STANOWISK
(SYSTEMÓW ZEROWEGO STOPNIA) POŁĄCZONYCH RELACJĄ
ZABEZPIECZENIA.

(1)

= { [S

(0)

, S

(0)

, S

(0)

, … ,S

(0)

], R }

(0)

, S

(0)

, S

(0)

, S

(0)

- STANOWISKA PRACY

R - RELACJA ZABEZPIECZENIA

MODEL PRAKSEOLOGICZNY STANOWISKA
PRACY

– łańcuch działania kierowniczego

– łańcuch działania wykonawczego

1 - 3

– łańcuchy działań

obsługowych/zabezpieczających

- stanowisko pracy

W – wynik działania łańcucha wykonawczego

UZALEŻNIENIE WYNIKÓW PRZETWARZANIA
NA STANOWISKU PRACY OD PROCESÓW
OBSŁUGOWYCH

OS – OBSŁUGA SOCJALNA

OO – OBSŁUGA

ORGANIZACYJNA

OI – OBSŁUGA INFORMACYJNA OL – OBSŁUGA LOGISTYCZNA

OR – OBSŁUGA TECHNICZNA ON – OBSŁUGA
NARZĘDZIOWA

OE – OBSŁUGA ENERGETYCZNA

ZASILANIE
PRODUKT

SYSTEM:
CZŁOWIEK – TECHNIKA –
OTOCZENIE
W REALIZACJI PROCESU
PRACY / PROCESU
WYTWÓRCZEGO

3.1.
POJĘCIE SYSTEMU:
CZŁOWIEK – TECHNIKA
– OTOCZENIE (C – T – O)

POJĘCIE SYSTEMU:
CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE
(C – T – O)

KAŻDY PROCES WYTWÓRCZY
(ERGOTRANSFORMACYJNY) PRZEBIEGA W
SYSTEMIE: CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE
(C – T – O).

SYSTEM: C – T – O TO ZBIÓR ELEMENTÓW
ZWIĄZANYCH BEZPOŚREDNIO Z REALIZACJĄ
PROCESU WYTWÓRCZEGO (CZŁOWIEK,
TECHNIKA) ORAZ ELEMENTÓW POZOSTAJĄCYCH W
OKREŚLONEJ RELACJI Z WYMIENIONYMI WCZEŚNIEJ
ELEMENTAMI I Z SAMYM PROCESEM WYTWÓRCZYM
(OTOCZENIE).

CZŁOWIEK W SYSTEMIE: C – T – O

CZŁOWIEK (C) W SYSTEMIE: C – T – O REALIZUJĄC
PROCES PRACY, STERUJE JEDNOCZEŚNIE
POZOSTAŁYMI SEKWENCJAMI PROCESU
ERGOTRANSFORMACYJNEGO (WYTWÓRCZEGO),
TZN. PROCESEM FUNKCJONOWANIA OBIEKTU
TECHNICZNEGO (Π

) I PROCESEM PRZETWARZANIA

TWORZYWA (Π

), KONTROLUJE ICH PRZEBIEG ORAZ

OSIĄGANE W ZWIĄZKU Z TYM WYNIKI, A JEŚLI
ZACHODZI TAKA POTRZEBA – PODEJMUJE DZIAŁANIA
REGULACYJNE.

POJĘCIE CZĘŚCI SYSTEMU: C – T – O
OKREŚLANEJ JAKO TECHNIKA (T)



OBIEKT TECHNICZNY (T

) – MASZYNA / APARATURA,

ZAINSTALOWANE NA STANOWISKU PRACY I

WYKORZYSTYWANE W PROCESIE WYTWÓRCZYM;



ZASOBY ENERGETYCZNO – MATERIAŁOWE (T

) W

POSTACI:



NOŚNIKÓW ENERGII NIEZBĘDNEJ DLA REALIZACJI

PROCESU WYTWÓRCZEGO,



MATERIAŁÓW I SUROWCÓW PRZETWARZANYCH

W TRAKCIE REALIZACJI PROCESU WYTWÓRCZEGO;



SPOSÓB PRZETWARZANIA (T

), NA CO SKŁADAJĄ SIĘ:



TECHNOLOGIA PRZETWARZANIA,



ORGANIZACJA PROCESU WYTWÓRCZEGO.

POJĘCIEM TECHNIKA (T) OKREŚLA SIĘ
NASTĘPUJĄCE ELEMENTY SYSTEMU: C – T – O:

POJĘCIE OTOCZENIA (O)
JAKO ELEMENTU SYSTEMU: C – T – O



ELEMENTY STANOWISKA PRACY, SPEŁNIAJĄCE FUNKCJE

POMOCNICZE,



ELEMENTY ZWIĄZANE Z POMIESZCZENIEM, W KTÓRYM

ZLOKALIZOWANE JEST STANOWISKO PRACY (KUBATURA,

OŚWIETLENIE, URZĄDZENIA NAWIEWOWE, WYCIĄGOWE,

GRZEWCZE I IN.).

OTOCZENIE MATERIALNE DALSZE – INNE STANOWISKA

PRACY, OTOCZENIE NATURALNE, OTOCZENIE

GOSPODARCZE ITP.

OTOCZENIE SPOŁECZNE

JEST TO ZBIÓR ELEMENTÓW, KTÓRE POZOSTAJĄ W
OKREŚLONEJ RELACJI W STOSUNKU DO INNYCH
ELEMENTÓW SYSTEMU: C – T – O , ALE SAME NIE
UCZESTNICZĄ W REALIZACJI PROCESU
WYTWÓRCZEGO. OBEJMUJE ON:

OTOCZENIE MATERIALNE BLIŻSZE

MODEL SYSTEMU:
CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE

3.2.
UKŁAD:
CZŁOWIEK – OBIEKT
TECHNICZNY /
MASZYNA
W SYSTEMIE: C – T – O

UKŁAD:
CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY /
MASZYNA

CZŁOWIEK I OBIEKT TECHNICZNY JAKO
ELEMENTY SYSTEMU: C – T – O, STANOWIĄ –
ODGRYWAJĄCY ISTOTNĄ ROLĘ W REALIZACJI
PROCESU WYTWÓRCZEGO – UKŁAD:
CZŁOWIEK – OBIEKT TECHNICZNY,
NAZYWANY TAKŻE UKŁADEM: CZŁOWIEK –
MASZYNA.

POJĘCIE UKŁADU: CZŁOWIEK –
OBIEKT TECHNICZNY / MASZYNA

UKŁAD: CZŁOWIEK – OBIEKT
TECHNICZNY / MASZYNA TO SYSTEM
DZIAŁANIA ZŁOŻONY Z CZŁOWIEKA I
ODPOWIEDNIEGO ZESTAWU ŚRODKÓW
TECHNICZNYCH, KTÓRYMI TENŻE CZŁOWIEK
POSŁUGUJE SIĘ PRZY WYKONYWANIU
POWIERZONEGO MU ZADANIA W
OKREŚLONYM CZASIE I W OKREŚLONY
SPOSÓB.

CECHY UKŁADU:
CZŁOWIEK – MASZYNA



REALIZUJE CELOWE DZIAŁANIA.



MA CHARAKTER DYNAMICZNY (ZMIENIA SIĘ

W CZASIE, ROZWIJA SIĘ).



MA OKREŚLONĄ TRWAŁOŚĆ (ZUŻYWA SIĘ

I WYMAGA ODNOWY).



MOŻE WCHODZIĆ W INTERAKCJE Z INNYMI

UKŁADAMI.



AKTYWNIE ODDZIAŁUJE NA OTOCZENIE FIZYCZNO

– CHEMICZNE, BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE ORAZ

PODLEGA JEGO ODDZIAŁYWANIU.

ISTOTA UKŁADU: CZŁOWIEK – MASZYNA



URZĄDZENIE SYGNALIZACYJNE S (INFORMACJA OD

MASZYNY),



RECEPTOR R (PRZEJĘCIE INFORMACJI OD MASZYNY ZA

POMOCĄ WZROKU, SŁUCHU, DOTYKU),



UKŁAD NERWOWO – MÓZGOWY UN-M (PROCES

PRZETWARZANIA INFORMACJI, PODJĘCIE DECYZJI),



EFEKTOR E (WYKONANIE PODJĘTEJ DECYZJI,

PRZEKAZANIE INFORMACJI MASZYNIE ZA POMOCĄ

UKŁADU MIĘŚNIOWEGO),



URZĄDZENIE STEROWNICZE ST (ODBIÓR INFORMACJI

PRZEZ MASZYNĘ).

UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA JEST UKŁADEM
WZGLĘDNIE ODOSOBNIONYM, WYODRĘBNIONYM Z
OTOCZENIA, W KTÓRYM NASTĘPUJE PRZEPŁYW –
NIEZBĘDNYCH W TRAKCIE JEGO FUNKCJONOWANIA –
INFORMACJI POPRZEZ NASTĘPUJĄCE ELEMENTY
UKŁADU:

PRZEPŁYW INFORMACJI W UKŁADZIE:
CZŁOWIEK – MASZYNA

C – CZŁOWIEK

UN-M – UKŁAD NERW. –
MÓZG.

R – RECEPTORY

E – EFEKTORY

– OBIEKT TECHNICZNY

S – URZĄDZENIA
SYGNALIZACYJNE

ST – URZĄDZENIA STEROWNICZE

M – PRZEDMIOT PRACY

PODSTAWOWE CECHY UKŁADU:
CZŁOWIEK – MASZYNA



ZWIĘKSZONY STOPIEŃ ZŁOŻONOŚCI, JAKO EFEKT DUŻEJ

LICZBY CZĘŚCI SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA UKŁAD ORAZ

SZEROKIEGO ZAKRESU WYKONYWANYCH PRZEZ NIEGO

FUNKCJI



DUŻA WRAŻLIWOŚĆ NA BODŹCE ZEWNĘTRZNE



OBECNOŚĆ W UKŁADZIE CZŁOWIEKA WRAZ Z JEGO

ZŁOŻONĄ STRUKTURĄ PSYCHICZNĄ



WYSOKI STOPIEŃ ZINTEGROWANIA UKŁADU (WSPÓLNY CEL,

WSPÓLNE PRZEZNACZENIE)



SKOMPLIKOWANE, WIELOFUNKCYJNE DZIAŁANIE



OKREŚLONY STOPIEŃ AUTOMATYZACJI, PRZYCZYNIAJĄCY SIĘ

DO ZWIĘKSZENIA NIEZALEŻNOŚCI W ZACHOWANIU SIĘ

UKŁADU



PODLEGANIE BODŹCOM ZEWNĘTRZNYM O CHARAKTERZE

STOCHASTYCZNYM

UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA
W UJĘCIU CYBERNETYCZNYM

(I)

UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA W UJĘCIU
CYBERNETYCZNYM JEST SYSTEMEM Z
ZACHOWANIEM CELOWYM ZAMKNIĘTYM,
ZMIERZAJĄCYM DO OSIĄGNIĘCIA
OKREŚLONEGO CELU, CZYLI
SAMOSTERUJĄCYM SIĘ, STOSOWNIE DO
ZADANEGO CELU DZIAŁANIA.

UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA
W UJĘCIU CYBERNETYCZNYM

(II)

W UKŁADZIE WYRÓŻNIA SIĘ DWA PODUKŁADY:



STERUJĄCY (CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁANIA),



STEROWANY (MASZYNA JAKO NARZĘDZIE DZIAŁANIA).

PRZEDMIOTEM STEROWANIA SĄ PROCESY:



FUNKCJONOWANIA MASZYNY,



PRZETWARZANIA TWORZYWA.

PODSTAWĘ PODEJMOWANIA DECYZJI D STANOWIĄ:



ZNAJOMOŚĆ CELU DZIAŁANIA c,



INFORMACJE ZWROTNE DOTYCZĄCE STANU

FUNKCJONOWANIA MASZYNY I

I STEROWANEGO PROCESU

PRZETWARZANIA TWORZYWA I

UKŁAD: CZŁOWIEK – MASZYNA
W UJĘCIU CYBERNETYCZNYM

(III)

c – CEL DZIAŁANIA

D – DECYZJA

– INFORMACJA ZWROTNA DOT. FUNKCJONOWANIA MASZYNY

– INFORMACJA ZWROTNA DOT. PROCESU PRZETWARZANIA

TWORZYWA

M – TWORZYWO

M’ – TWORZYWO PRZETWORZONE (PRODUKT / PÓŁPRODUKT)

C – CZŁOWIEK

– MASZYNA

WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA UKŁADU:
CZŁOWIEK – MASZYNA

(I)

MASZYNA STEROWANA PRZEZ CZŁOWIEKA

PÓŁAUTOMAT

C – CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁANIA c – CEL DZIAŁANIA

P – URZĄDZENIE PROGRAMUJĄCE U – URZĄDZENIE ODCZYTUJĄCE
PROGRAM

MW – MECHANIZM WYKONAWCZY UK – URZĄDZENIE KONTROLNO-
STERUJĄCE

WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA UKŁADU:
CZŁOWIEK – MASZYNA

(II)

C – CZŁOWIEK JAKO PODMIOT DZIAŁANIA

P – URZĄDZENIE PROGRAMUJĄCE

U – URZĄDZENIE ODCZYTUJĄCE PROGRAM

MW – MECHANIZM WYKONAWCZY

UK – URZĄDZENIE KONTROLNO-
STERUJĄCE

Pm – PAMIĘĆ

A – ADAPTATOR c – CEL DZIAŁANIA

AUTOMAT

WARUNEK OPTYMALNEGO
WSPÓŁDZIAŁANIA W UKŁADZIE:
CZŁOWIEK – MASZYNA

ABY ELEMENTY UKŁADU: CZŁOWIEK –
MASZYNA MOGŁY ZE SOBĄ
WSPÓŁDZIAŁAĆ W SPOSÓB OPTYMALNY,
KAŻDY Z NICH POWINIEN W UKŁADZIE
WYPEŁNIAĆ TE FUNKCJE I WYKONYWAĆ TE
ZADANIA, W KTÓRYCH WYKAZUJE
PRZEWAGĘ NAD ELEMENTEM DRUGIM.

WPŁYW STOPNIA ROZWOJU OBIEKTU
TECNICZNEGO NA ROZDZIAŁ FUNKCJI W
UKŁADZIE: CZŁOWIEK - MASZYNA



WYDATKOWANIEM ENERGII,



WYKONYWANIEM ZRUTYNIZOWANYCH I POWTARZALNYCH
RUCHÓW ROBOCZYCH,



WYKONYWANIEM ZRUTYNIZOWANYCH OPERACJI
KONTROLNYCH I REGULACYJNYCH,



USTALANIEM STRATEGII PRZEBIEGU PRAC.

W MIARĘ ROZWOJU OBIEKTU TECHNICZNEGO, CZŁOWIEK
ODDAJE MU CORAZ WIĘCEJ FUNKCJI I ZADAŃ ZWIĄZANYCH Z:

OPTYMALNY ROZDZIAŁ FUNKCJI I ZADAŃ MIĘDZY
CZŁOWIEKA I OBIEKT TECHNICZNY JEST PRZEDMIOTEM
BADAŃ ERGONOMICZNYCH.

LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH CZŁOWIEK
WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD MASZYNĄ

(WEDŁUG P. FITTS’A)



WYKRYWANIE SŁABYCH SYGNAŁÓW, ZARÓWNO ZA POMOCĄ
WZROKU JAK I SŁUCHU



WYKRYWANIE SYGNAŁÓW PRZYPADKOWYCH, POJAWIAJĄCYCH
SIĘ NA TLE SZUMU



ODBIÓR, INTERPRETACJA I SCALANIE INFORMACJI
CZĄSTKOWYCH ORAZ UZUPEŁNIANIE BRAKUJĄCYCH INFORMACJI



WYKONYWANIE PŁYNNYCH OPERACJI STEROWANIA



PRZECHOWYWANIE DUŻEJ ILOŚCI INFORMACJI PRZEZ DŁUGI
OKRES I WYKORZYSTYWANIE ICH W ODPOWIEDNIEJ CHWILI
ORAZ UMIEJĘTNOŚĆ KOJARZENIA ZE SOBĄ RÓŻNORODNYCH
INFORMACJI



MYŚLENIE INDUKCYJNE (WYCIĄGANIE WNIOSKÓW I
FORMUŁOWANIE UOGÓLNIEŃ NA PODSTAWIE DOKONANYCH
OBSERWACJI I PRZESŁANEK STANOWIĄCYCH POSZCZEGÓLNE
PRZYPADKI WNIOSKÓW I UOGÓLNIEŃ)

LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH CZŁOWIEK
WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD MASZYNĄ

(WEDŁUG P. FITTS’A) – c.d.



ZMIANY W ZAKRESIE WYKONYWANYCH FUNKCJI W
WYNIKU UCZENIA SIĘ (POPRAWA SPRAWNOŚCI W TOKU
PRACY)



ZDOLNOŚĆ DO DZIAŁANIA W SYTUACJACH
NIEOCZEKIWANYCH I MAŁO PRAWDOPODOBNYCH
(DZIAŁANIA INTUICYJNE)



WYKRYWANIE I POPRAWIANIE BŁĘDÓW, ZARÓWNO
SWOICH, JAK I MASZYNY

LISTA MOŻLIWOŚCI, W KTÓRYCH MASZYNA
WYKAZUJE PRZEWAGĘ NAD CZŁOWIEKIEM

(WEDŁUG P. FITTS’A)



SZYBKOŚĆ DZIAŁANIA



WIELKOŚĆ DYSPONOWANEJ SIŁY I MOCY ORAZ ICH
STABILNOŚĆ



NIEZMIENNOŚĆ WYKONYWANIA STEREOTYPOWYCH
CZYNNOŚĆI I ZADAŃ



PRZECHOWYWANIE INFORMACJI W POSTACI SKRÓCONEJ
I KASOWANIE INFORMACJI



ZDOLNOŚĆ DO WYKONYWANIA WIELU OPERACJI
JEDNOCZEŚNIE



ODPORNOŚĆ (ZAPROGRAMOWANA) NA WARUNKI
ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

ZASADY ROZDZIAŁU FUNKCJI
MIĘDZY CZŁOWIEKA I MASZYNĘ

(I)

ZASADA PRZEWAŻAJĄCYCH MOŻLIWOŚCI – kto lepiej

wykonuje daną funkcję, temu należy ją zlecić.

ZASADA MAKSYMALIZACJI WSKAŻNIKA FUNKCJONOWANIA

CAŁEGO SYSTEMU – obowiązuje poli-optymalizacja

rozwiązań, zarówno w zakresie elementów układu jak i

jego struktury.

ZASADA OPTYMALIZACJI OBJĘTOŚCI INFORMACJI W

SYSTEMIE STEROWANIA – ilość informacji napływającej

do człowieka i maszyny oraz szybkość jej prezentacji

winny odpowiadać ich możliwościom w zakresie

przyjmowania informacji i jej przetwarzania.

„Oddajcie człowiekowi to, co ludzkie, a maszynie... to co
maszynowe, w tym powinna zamykać się istota
prowadzenia prac przy organizowaniu wspólnych działań
ludzi i maszyn” (N. Wiener)

ZASADY ROZDZIAŁU FUNKCJI
MIĘDZY CZŁOWIEKA I MASZYNĘ

(II)

ZASADA WZAJEMNEGO DOPEŁNIANIA – zaleca się

wykorzystanie w procesie funkcjonowania układu:

człowiek - maszyna wspólnych możliwości człowieka i

maszyny, a w razie konieczności rozdzielenie między

nich określonych funkcji.

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI – rozdział

odpowiedzialności za wykonanie zadania między

człowieka i maszynę winien odpowiadać z jednej strony

większej niezawodności obiektów technicznych, z

drugiej zaś zdolności człowieka do przystosowywania

się do istniejących warunków oraz zdolności do

poszukiwania optymalnych rozwiązań w warunkach

nieokreśloności.

ZASADY ROZDZIAŁU FUNKCJI
MIĘDZY CZŁOWIEKA I MASZYNĘ

(III)

ZASADA AKTYWNOŚCI PROWADZĄCEJ DO ZADOWOLENIA

CZŁOWIEKA – należy człowieka obciążyć zadaniami,

których wykonanie pozwoli mu na aktywne wykazanie

się, natomiast maszyna powinna realizować zadania

rutynowe, nie mające charakteru twórczego.

ZASADA ROZDZIAŁU FUNKCJI Z PUNKTU WIDZENIA

ŁATWOŚCI PRZYGOTOWANIA CZŁOWIEKA DO

SPRAWOWANIA ZADANYCH FUNKCJI ORAZ

OGRANICZENIA JEGO OBCIĄŻENIA ENERGETYCZNEGO W

STOPNIU UMOŻLIWIAJĄCYM UTRZYMANIE NIEZBĘDNEGO

POZIOMU JEGO AKTYWNOŚCI I MOTORYCZNOŚCI.

RODZAJE WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA
UKŁADU: CZŁOWIEK – MASZYNA I
OTOCZENIA

MIĘDZY UKŁADEM A OTOCZENIEM BRAK
JAKIEGOKOLWIEK ODDZIAŁYWANIA (W PRAKTYCE NIE
WYSTĘPUJE).

MIĘDZY UKŁADEM A OTOCZENIEM WYSTĘPUJĄ
ODDZIAŁYWANIA O CHARAKTERZE LOSOWYM
(WYPADKOWA ODDZIAŁYWAŃ MOŻE BYĆ DLA UKŁADU
OBOJĘTNA, SPRZYJAJĄCA LUB NIESPRZYJAJĄCA).

MIĘDZY UKŁADEM A OTOCZENIEM ZACHODZI
ZORGANIZOWANA WSPÓŁPRACA, A JEDNOCZEŚNIE
MOŻLIWE SĄ LOSOWE ODDZIAŁYWANIA O
CHARAKTERZE NIEPOŻĄDANYM.

MIĘDZY UKŁADEM A OTOCZENIEM WYSTĘPUJE
ZORGANIZOWANA WALKA, CO OZNACZA, ŻE UKŁAD I
OTOCZENIE SĄ Z NATURY ANTAGONISTYCZNE.

3.3.
ISTOTA
PROJEKTOWANIA
UKŁADÓW
ANTROPOTECHNICZNY
CH

PRZEBIEG PROCESU PROJEKTOWANIA
UKŁADÓW ANTROPOTECHNICZNYCH

(I)

FAZA I. ANALIZA ZADANIA – polega na badaniu i analizie

charakterystyki układu, strumieni informacji z nim
związanych, funkcji poszczególnych elementów
układu, procesów przekształcania wejść w wyjścia,
możliwości człowieka jako operatora w zakresie
wykonywania określonych funkcji.

FAZA II. ROZKŁAD MIĘDZY CZŁOWIEKA I MASZYNĘ FUNKCJI

ZWIĄZANYCH Z WYKONYWANIEM POSZCZEGÓLNYCH
ZADAŃ, PRZY UWZGLĘDNIENIU MOŻLIWOŚCI
CZŁOWIEKA I MASZYNY.

FAZA III. ANALIZA FUNKCJI CZŁOWIEKA POD KĄTEM

EWENTUALNEGO PODZIAŁU ZADAŃ MIĘDZY
OPERATORAMI ZATRUDNIONYMI W UKŁADZIE, Z
UWZGLĘDNIENIEM POWIĄZAŃ INFORMACYJNYCH.

PRZEBIEG PROCESU PROJEKTOWANIA
UKŁADÓW ANTROPOTECHNICZNYCH

(II)

FAZA IV. PROJEKTOWANIE ŚRODKÓW WZAJEMNEGO

POWIĄZANIA CZŁOWIEKA, OBIEKTU TECHNICZNEGO I
OTOCZENIA.

FAZA V. PROJEKTOWANIE DZIAŁAŃ CZŁOWIEKA JAKO

OPERATORA – OKREŚLENIE STRUKTUR I
ALGORYTMÓW DZIAŁANIA, WYMAGAŃ W ZAKRESIE
PREDYSPOZYCJI I SZKOLEŃ ORAZ NORM
ERGONOMICZNYCH.

FAZA VI. SPRAWDZANIE WEWNĘTRZNEJ I ZEWNĘTRZNEJ

ZGODNOŚCI UKŁADU (W TYM ERGONOMICZNOŚCI
UKŁADU) ORAZ PORÓWNYWANIE WYNIKÓW
UZYSKANYCH Z WYMAGANYMI.

WYMAGANIA W ZAKRESIE PROJEKTOWANIA
UKŁADÓW ANTROPOTECHNICZNYCH

KONIECZNOŚĆ ZAPEWNIENIA ZADANYCH

CHARAKTERYSTYK CAŁEGO UKŁADU (niezawodność,

wydajność, szybkość działania).

ZAPEWNIENIE MAKSYMALNEGO WYPEŁNIENIA ZASAD

ERGONOMII.

ZAPEWNIENIE PRZESTRZEGANIA DOPUSZCZALNYCH

WARUNKÓW DZIAŁANIA CZŁOWIEKA JAKO OPERATORA.

ZAPEWNIENIE SPRZYJAJĄCYCH CZŁOWIEKOWI

WARUNKÓW PRACY.

ZAPEWNIENIE OPERATOROWI WYGODNEGO W

EKSPLOATACJI OBIEKTU TECHNICZNEGO.

OPRACOWANIE DOKUMENTACJI TECHNICZNO –

RUCHOWEJ (umożliwia ona operatorowi szybkie

opanowanie sposobu użytkowania obiektu technicznego).

3.4.
CZŁOWIEK W
REALIZACJI PROCESU
PRACY / PROCESU
WYTWÓRCZEGO

MIEJSCE I ROLA CZŁOWIEKA W
REALIZACJI PROCESU PRACY / PROCESU
WYTWÓRCZEGO



JAKO PODMIOT DZIAŁAJĄCY – ŚWIADOMIE PODEJMUJE
SIĘ WYKONANIA OKREŚLONEGO ZADANIA.



JAKO AKTYWNY ELEMENT SYSTEMU: CZŁOWIEK –
TECHNIKA – OTOCZENIE I UKŁADU: CZŁOWIEK –
MASZYNA, STERUJE PROCESEM PRZETWARZANIA
(URUCHAMIA PROCES, KONTROLUJE JEGO PRZEBIEG I
UZYSKIWANE WYNIKI, PODEJMUJE DZIAŁANIA
REGULACYJNE).



OD CZŁOWIEKA W ZNACZNYM STOPNIU ZALEŻĄ
WYNIKI PRACY I JEJ EFEKTYWNOŚĆ.

WARUNKI EFEKTYWNEGO DZIAŁANIA WYNIKAJĄCE
Z POZYCJI CZŁOWIEKA I ROLI, JAKĄ ON PEŁNI W
REALIZACJI PROCESU PRACY



CZŁOWIEK POWINIEN CHCIEĆ PRACOWAĆ (POWINIEN MIEĆ DO
TEGO ODPOWIEDNIĄ MOTYWACJĘ);



POWINIEN BYĆ ŚWIADOMYM CELU, DO JAKIEGO MA DOPROWADZIĆ
PODJĘTE PRZEZ NIEGO DZIAŁANIE;



POWINIEN WIEDZIEĆ CO MA W ZWIĄZKU Z TYM ZROBIĆ, W JAKI
SPOSÓB I PRZY UŻYCIU JAKICH ŚRODKÓW;



POWINIEN MIEĆ MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI PODEJMOWANEGO
DZIAŁANIA, CO OZNACZA, ŻE POWINIEN DYSPONOWAĆ
OKREŚLONYMI ŚRODKAMI, DZIAŁAĆ W OKREŚLONYCH WARUNKACH
ORGANIZACYJNYCH, FIZYCZNYCH I SPOŁECZNYCH, SPRZYJAJĄCYCH
WYKONYWANIU ZADANIA;



POWINIEN DYSPONOWAĆ OKREŚLONYMI UMIEJĘTNOŚCIAMI;



POWINIEN POSIADAĆ ODPOWIEDNIE PREDYSPOZYCJE I
UZDOLNIENIA;



POWINIEN ODZNACZAĆ SIĘ ODPOWIEDNIĄ KONDYCJĄ
PSYCHOFIZYCZNĄ.

UWARUNKOWANIA EFEKTYWNEJ PRACY

MOTYWACJA CZŁOWIEKA DO PRACY

MOTYWACJA TO ZESPÓŁ SIŁ I CZYNNIKÓW
POBUDZAJĄCYCH I PODTRZYMUJĄCYCH CZŁOWIEKA
W ZACHOWANIACH ZMIERZAJĄCYCH DO
OSIĄGNIĘCIA OKREŚLONEGO CELU LUB CELÓW, DO
ZASPOKOJENIA TĄ DROGĄ ODCZUWANYCH
POTRZEB.

WŚRÓD CZYNNIKÓW MOTYWUJĄCYCH CZŁOWIEKA
DO PRACY WYRÓŻNIA SIĘ:



BODŹCE EKONOMICZNE,



BODŹCE POZAEKONOMICZNE.

BODŹCE EKONOMICZNE

BODŹCE EKONOMICZNE TO WYNAGRODZENIE
ROZUMIANE JAKO EKWIWALENT OTRZYMYWANY
PRZEZ PRACOWNIKA ZA WYKONANĄ PRZEZ NIEGO
PRACĘ. OBEJMUJE ONO OGÓŁ PŁACOWYCH I
POZAPŁACOWYCH KORZYŚCI MATERIALNYCH,
KTÓRYCH ZAKRES WYNIKA ZE STOSUNKU PRACY
ORAZ Z ODPOWIEDNICH PRZEPISÓW
WEWNĘTRZNYCH I PRZEPISÓW PRAWA PRACY.

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O SKUTECZNOŚCI
MOTYWACYJNEJ FUNKCJI PŁAC



TO, W JAKIM STOPNIU W OCENIE PRACOWNIKA
PŁACA ZASPOKAJA JEGO POTRZEBY,



TO, NA ILE SPEŁNIONE ZOSTAJE POCZUCIE
NALEŻNEJ MU KWOTY WYNAGRODZENIA,



TO, CZY RELACJA PŁACY I NAKŁADU PRACY ZE
STRONY PRACOWNIKA W PORÓWNANIU Z INNYMI
STANOWISKAMI PRACY JEST W JEGO UZNANIU
SPRAWIEDLIWA,



RELACJA POZIOMU OTRZYMYWANEGO PRZEZ
PRACOWNIKA WYNAGRODZENIA DO AKTUALNEJ
STOPY ŻYCIOWEJ SPOŁECZEŃSTWA.

ZNACZENIE BODŹCÓW
POZAEKONOMICZNYCH

BODŹCE POZAEKONOMICZNE POZWALAJĄ NA
SPEŁNIENIE TAKICH POTRZEB JAK:



POTRZEBA POSIADANIA AUTORYTETU U INNYCH,
WŁADZY ZAPEWNIAJĄCEJ PRESTIŻ SPOŁECZNY ORAZ
POCZUCIA ODPOWIEDZIALNOŚCI,



POTRZEBA WZBUDZANIA SZACUNKU U INNYCH,



POTRZEBA POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI I ZAUFANIA
DO SIEBIE SAMEGO,



POTRZEBA POSZUKIWANIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI
ROZUMIANEJ JAKO ŚWIADOMOŚĆ WŁASNYCH
MOŻLIWOŚCI, W TYM MOŻLIWOŚCI ZNALEZIENIA
SWEGO MIEJSCA W STOSUNKU DO INNYCH I DO SIEBIE
SAMEGO.

MODEL KSZTAŁTOWANIA POTRZEB
CZŁOWIEKA

KWALIFIKACJE I CECHY OSOBOWE
CZŁOWIEKA

SPRAWNOŚĆ CZŁOWIEKA ORAZ JEGO NIEZAWODNOŚĆ W
PRACY ZALEŻĄ MIĘDZY INNYMI OD POSIADANYCH PRZEZ
NIEGO UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH, BĘDĄCYCH FUNKCJĄ
OSIĄGNIĘTYCH KWALIFIKACJI.

KWALIFIKACJE CZŁOWIEKA WYRAŻANE SĄ WIEDZĄ,
DOŚWIADCZENIEM I UMIEJĘTNOŚCIAMI WZBOGACONYMI
TAKIMI CECHAMI OSOBOWYMI, JAK:



UMIEJĘTNOŚĆ PRACY W ZESPOLE,



UMIEJĘTNOŚCI KIEROWNICZE,



POCZUCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI,



ODPORNOŚĆ NA STRES,



ŁATWOŚĆ NAWIĄZYWANIA KONTAKTÓW.

STAN PSYCHOFIZYCZNY CZŁOWIEKA



STAN JEGO ZDROWIA,



STAN EMOCJONALNY, SPOWODOWANY

OKREŚLONYMI PRZEŻYCIAMI OSOBISTYMI,



UŻYCIE PRZEZ CZŁOWIEKA ŚRODKÓW

OBNIŻAJĄCYCH KONDYCJĘ FIZYCZNĄ (LEKI,

NARKOTYKI I IN.),



ZMĘCZENIE SPOWODOWANE NIEWŁAŚCIWYMI

WARUNKAMI PRACY LUB PRZECIĄŻENIEM PRACĄ,



ŚWIADOMOŚĆ ISTNIEJĄCYCH W MIEJSCU PRACY

ZAGROŻEŃ,



STRES.

NA STAN PSYCHOFIZYCZNY CZŁOWIEKA W MIEJSCU
PRACY MOGĄ MIEĆ WPŁYW:

RODZAJE ZMĘCZENIA
WYSTĘPUJĄCEGO U CZŁOWIEKA



ZMĘCZENIE FIZYCZNE (STATYCZNE LUB
DYNAMICZNE)



ZMĘCZENIE UMYSŁOWE



ZMĘCZENIE PSYCHONERWOWE
(SPOWODOWANE PRZECIĄŻENIEM
EMOCJONALNYM)



ZMĘCZENIE CHRONICZNE

OBJAWY ZMĘCZENIA



SPOWOLNIENIE RUCHÓW



WZROST CZĘSTOŚCI ODDECHU



ZMNIEJSZENIE AKTYWNOŚCI UMYSŁOWEJ



OSŁABIENIE UWAGI



OBNIŻONA POBUDLIWOŚĆ UKŁADU
NERWOWEGO

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE ZMĘCZENIE



CZYNNIKI WEWNĘTRZNE, ZWIĄZANE
BEZPOŚREDNIO Z PROCESEM PRACY



CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE, ZWIĄZANE Z
OTOCZENIEM, W KTÓRYM REALIZOWANY
JEST PROCES PRACY

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE
WYWOŁUJĄCE ZMĘCZENIE



ZWIĘKSZONY WYSIŁEK FIZYCZNY, NIEZBĘDNY

DO WYKONANIA PRACY



MONOTONIA PRACY WYWOŁANA:



NIEZMIENNOŚCIĄ PROCESÓW PRACY,



NIEZMIENNOŚCIĄ OTACZAJĄCYCH WARUNKÓW,



KONIECZNOŚCIĄ STAŁEJ KONCENTRACJI

UWAGI,



ZBYT ŁATWĄ PRACĄ (UBOGĄ W TREŚCI).



PODEJMOWANIE DECYZJI O ISTOTNYM

ZNACZENIU



SPOSÓB POZYSKIWANIA INFORMACJI ORAZ ICH

ILOŚĆ I ZŁOŻONOŚĆ

CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE WYWOŁUJĄCE
ZMĘCZENIE



CZYNNIKI FIZYCZNE ŚRODOWISKA PRACY



TEMPERATURA I WILGOTNOŚĆ POWIETRZA



CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE



SKŁAD CHEMICZNY ATMOSFERY, STOPIEŃ

ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA



OŚWIETLENIE (NATĘŻENIE ŚWIATŁA, JASKRAWOŚĆ),

BARWY



PROMIENIOWANIE OPTYCZNE (NADFIOLETOWE,

WIDZIALNE, PODCZERWONE)



PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE



HAŁAS (NATĘŻENIE DŹWIĘKU LUB CZĘSTOŚĆ DŹWIĘKU

– WYWOŁUJĄ ZMĘCZENIE NARZĄDU SŁUCHU, ZMIANY

W UKŁADZIE NERWOWYM, ZABURZENIA RÓWNOWAGI,

UTRUDNIENIA KONCENTRACJI I WSTRZĄSY)



STOSUNKI SPOŁECZNE

PODSTAWOWE ZASADY ZARZĄDZANIA PRACĄ
WYNIKAJĄCE Z POZYCJI CZŁOWIEKA W SYSTEMIE:
C – T – O I JEGO ROLI
W REALIZACJI PROCESU PRACY

3.5.
SYSTEM: C – T – O
W KSZTAŁTOWANIU
ŚRODOWISKA PRACY

SYSTEM: C – T – O
W KSZTAŁTOWANIU ŚRODOWISKA PRACY

ELEMENTY SYSTEMU: CZŁOWIEK –
TECHNIKA – OTOCZENIE MAJĄ ISTOTNY
WPŁYW NA KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA
PRACY (MATERIALNEGO I SPOŁECZNEGO), W
JAKIM FUNKCJONUJĄ CZŁOWIEK I OBIEKT
TECHNICZNY ORAZ PRZEBIEGA PROCES
WYTWÓRCZY, A POŚREDNIO NA
KSZTAŁTOWANIE WARUNKÓW PRACY.

SYSTEM: CZŁOWIEK – TECHNIKA –
OTOCZENIE
W KSZTAŁTOWANIU ŚRODOWISKA PRACY
I WARUNKÓW PRACY

C –

CZŁOWIEK

T –

TECHNIKA

S – OTOCZENIE SPOŁECZNE

M – OTOCZENIE MATERIALNE

4.
ISTOTA ŚRODOWISKA
PRACY ORAZ JEGO
ROLA
W KSZTAŁTOWANIU
WARUNKÓW PRACY

4.1.
POJĘCIE
ŚRODOWISKA PRACY

POJĘCIE ŚRODOWISKA PRACY

ŚRODOWISKO PRACY TO OGÓŁ CZYNNIKÓW
KSZTAŁTUJĄCYCH WARUNKI, W JAKICH PRZEBIEGA
PRACA LUDZKA.

NA UKSZTAŁTOWANIE TAK ROZUMIANEGO
ŚRODOWISKA PRACY MAJĄ WPŁYW BEZPOŚREDNI
LUB POŚREDNI WSZYSTKIE ELEMENTY SYSTEMU:
C – T – O ORAZ ŚRODOWISKO NATURALNE.

ZNACZENIE ŚRODOWISKA PRACY W
KSZTAŁTOWANIU WARUNKÓW PRACY

ŚRODOWISKO PRACY KSZTAŁTUJE WARUNKI PRACY,
CZYNIĄC JE MNIEJ LUB BARDZIEJ KOMFORTOWYMI.
MOŻE ONO STWARZAĆ RÓŻNEGO RODZAJU
UCIĄŻLIWOŚCI, WYWIERAJĄC NEGATYWNY WPŁYW
NA USTRÓJ LUDZKI I NA POZIOM NIEZAWODNOŚCI
CZŁOWIEKA, PRZENOSZĄC TYM SAMYM NA NIEGO
ŹRÓDŁO RÓŻNORAKICH ZAGROŻEŃ. MOŻE ONO
TAKŻE ZAGRAŻAĆ BEZPOŚREDNIO ZDROWIU LUB
ŻYCIU SAMEGO CZŁOWIEKA.

4.2.
MATERIALNE
ŚRODOWISKO PRACY

CZYNNIKI MATERIALNEGO ŚRODOWISKA
PRACY

(I)

CZYNNIKI ZWIĄZANE Z POMIESZCZENIEM, W KTÓRYM
WYKONYWANA JEST PRACA



PRZESTRZEŃ (KUBATURA)



WEJŚCIA, WYJŚCIA



SCHODY, DRABINY



WYKONANIE I UTRZYMANIE PODŁÓG



OKNA, ŚWIETLIKI



BARWY ŚCIAN



OGRZEWANIE, WIETRZENIE



OŚWIETLENIE NATURALNE I SZTUCZNE



URZĄDZENIA HIGIENICZNO – SANITARNE



URZĄDZENIA TECHNICZNE, INSTALACJE I ICH
ROZMIESZCZENIE

CZYNNIKI MATERIALNEGO ŚRODOWISKA
PRACY

(II)

CZYNNIKI FIZYCZNE



MIKROKLIMAT (TEMPERATURA, WILGOTNOŚĆ, RUCH
POWIETRZA)



PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE



CIŚNIENIE ATMOSFERYCZNE



HAŁAS, DRGANIA MECHANICZNE, WSTRZĄSY,
WIBRACJE



ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA PYŁAMI I GAZAMI

CZYNNIKI CHEMICZNE W POSTACI:



CIAŁ STAŁYCH,



CIECZY,



AEROZOLI,



PYŁÓW,



GAZÓW UŻYWANYCH W PROCESIE PRZETWARZANIA.

CZYNNIKI BIOLOGICZNE

CZŁOWIEK W MATERIALNYM
ŚRODOWISKU PRACY

POMIESZCZENIE

C – człowiek T

– obiekt techniczny, urządzenia, instalacje

PT – proces transformacji tworzywa

CF – czynniki fizyczne CCH – czynniki chemiczne CB – czynniki

biologiczne

CP – czynniki związane z pomieszczeniem

– zasoby energetyczno - materiałowe, wykorzystywane lub

przetwarzane w procesie transformacji

WPŁYW ŚRODOWISKA
MATERIALNEGO NA CZŁOWIEKA

NASILENIE SIĘ WPŁYWU POSZCZEGÓLNYCH
CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY
PRZYCZYNIA SIĘ DO WZROSTU NIEZBĘDNEGO
ZE STRONY CZŁOWIEKA – WYSIŁKU FIZYCZNEGO
I PSYCHICZNEGO, SPOWODOWANEGO POJAWIENIEM
SIĘ SZEREGU UTRUDNIEŃ ZWIĄZANYCH Z
WYKONYWANIEM PRACY, A PONAD TO MOŻE
SPOWODOWAĆ POJAWIENIE SIĘ ZAGROŻENIA
UTRATY ZDROWIA, A W SKRAJNYM PRZYPADKU –
ŻYCIA.

SPOSOBY OKREŚLANIA WPŁYWU
CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA
PRACY NA ORGANIZM CZŁOWIEKA



POMIARY I OCENĘ NASILENIA SIĘ ODDZIAŁYWANIA
POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW,



PORÓWNANIE OTRZYMANYCH WARTOŚCI Z
OBOWIĄZUJĄCYMI LUB ZALECANYMI NORMAMI,



OCENĘ ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ORGANIŹMIE
CZŁOWIEKA.

WPŁYW CZYNNIKÓW MATERIALNEGO ŚRODOWISKA
PRACY NA ORGANIZM CZŁOWIEKA MOŻNA OKREŚLIĆ
STOSUJĄC:

METODY I ŚRODKI LIKWIDACJI LUB
MINIMALIZOWANIA ODDZIAŁYWANIA
SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA
PRACY



LIKWIDACJA LUB OSŁABIENIE ODDZIAŁYWANIA

CZYNNIKA SZKODLIWEGO U JEGO ŹRÓDŁA



STOSOWANIE RÓŻNEGO RODZAJU ŚRODKÓW

TŁUMIĄCYCH LUB IZOLUJĄCYCH DANY

CZYNNIK OD OTOCZENIA



STOSOWANIE ŚRODKÓW OCHRONY

OSOBISTEJ

4.3.
SPOŁECZNE
ŚRODOWISKO PRACY

POJĘCIE SPOŁECZNEGO ŚRODOWISKA
PRACY

(I)

SPOŁECZNE ŚRODOWISKO PRACY TWORZĄ ZESPOŁY
LUDZI REALIZUJĄCYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE
ZAPLANOWANE ZADANIA ORAZ OSOBY Z
BEZPOŚREDNIEGO KIEROWNICTWA.

MIĘDZY CZŁONKAMI TYCH ZESPOŁÓW ORAZ MIĘDZY
NIMI A KIEROWNICTWEM ZACHODZĄ OKREŚLONE
RELACJE, MAJĄCE ISTOTNE ZNACZENIE Z PUNKTU
WIDZENIA REALIZACJI POWIERZONYCH IM ZADAŃ.

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE PRACY MA WPŁYW NA
SAMOPOCZUCIE PRACOWNIKÓW I ICH ZDROWIE
PSYCHICZNE ORAZ DETERMINUJE POZIOM
UTRUDNIEŃ ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ
PRZYDZIELONYCH IM ZADAŃ.

POJĘCIE SPOŁECZNEGO ŚRODOWISKA
PRACY

(II)

KIEROWNICTWO

PRACOWNIK

POZOSTALI
CZŁONKOWIE
ZESPOŁU

5.
ORGANIZACJA PRACY

5.1.
POJĘCIE I ISTOTA
ORGANIZACJI

POJĘCIE ORGANIZACJI

„ORGANIZACJA” TO CZYNNOŚĆ ORGANIZOWANIA
(ASPEKT CZYNNOŚCIOWY)

„ORGANIZACJA” TO EFEKT OSIĄGNIĘTY W WYNIKU
CZYNNOŚCI ORGANIZOWANIA, KTÓRY MA POSTAĆ
UKŁADU LUB PROCESU CHARAKTERYZUJĄCEGO SIĘ
CECHĄ ZORGANIZOWANIA
(ASPEKT RZECZOWY)

„ORGANIZACJA” TO CECHA WŁAŚCIWA RZECZY
ZORGANIZOWANEJ
(ASPEKT ATRYBUTOWY)

POJĘCIE ORGANIZOWANIA

(I)

ORGANIZOWANIE TO ZESPÓŁ CZYNNOŚCI
POLEGAJĄCYCH NA TAKIM DOBORZE I
UKSZTAŁTOWANIU ZASOBÓW LUDZKICH I
RZECZOWYCH ORAZ PRZEBIEGAJĄCYCH
PROCESÓW, BY MOGŁY ONE PRZYCZYNIĆ SIĘ
DO POWODZENIA PRZEDSIĘBIORSTWA JAKO
CAŁOŚCI.

POJĘCIE ORGANIZOWANIA

(II)

ORGANIZOWANIE TO TAKI DOBÓR I
UKSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW LUDZKICH I
RZECZOWYCH, ICH WZAJEMNE POWIĄZANIE
ORAZ TAKIE UPORZĄDKOWANIE W CZASIE I
PRZESTRZENI REALIZOWANYCH DZIAŁAŃ,
KTÓRE ZAPEWNIĄ POWODZENIE CAŁOŚCI
ZORGANIZOWANEJ, A POWODZENIEM TYM
JEST OSIĄGNIĘCIE ZAŁOŻONEGO CELU
DZIAŁANIA ORGANIZACJI.

ISTOTA ORGANIZOWANIA

(I)

ORGANIZOWANIE TO DOBÓR, UPORZĄDKOWANIE I ZESPOLENIE
ELEMENTÓW SKŁADOWYCH PROCESU / PODPROCESÓW ORAZ
CZYNNIKÓW UCZESTNICZĄCYCH W JEGO REALIZACJI LUB
POZOSTAJĄCYCH Z NIM W OKREŚLONYCH RELACJACH, W
WYMIARZE CZASU, PRZESTRZENI I WZAJEMNEGO
DOSTOSOWANIA.

ISTOTA ORGANIZOWANIA

(II)

ORGANIZOWANIE TO ŚWIADOME I CELOWE
ODDZIAŁYWANIE PODMIOTU
ORGANIZUJĄCEGO NA RZECZ / PRZEDMIOT
ORGANIZOWANY CELEM WYWOŁANIA W NIM
OKREŚLONYCH ZMIAN POLEGAJĄCYCH NA
NASILENIU SIĘ CECHY ZWANEJ ORGANIZACJĄ
W ZNACZENIU ATRYBUTOWYM.

ISTOTA ORGANIZOWANIA

(III)



PODMIOT DZIANIA / ORGANIZUJĄCY,



POŚREDNIK DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO /

NARZĘDZIE, W POSTACI METOD I TECHNIK

ORGANIZOWANIA, ZA POMOCĄ KTÓRYCH

PODMIOT ORGANIZUJĄCY ODDZIAŁUJE NA

PRZEDMIOT ORGANIZOWANY,



PRZEDMIOT ORGANIZOWANIA, PODLEGAJĄCY

ODDZIAŁYWANIU PODMIOTU ORGANIZUJĄCEGO.

ORGANIZOWANIE JEST SZCZEGÓLNĄ FORMĄ
DZIAŁANIA. JAK W KAŻDYM DZIAŁANIU MOŻNA
WYRÓŻNIĆ TU TRZY ELEMENTY SKŁADAJĄCE SIĘ NA
TZW. ELEMENTARNY ŁAŃCUCH DZIAŁANIA
ORGANIZATORSKIEGO. SĄ TO:

ISTOTA ORGANIZOWANIA

(IV)

PO – PODMIOT ORGANIZUJĄCY

N – ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA ORGANIZATORSKIEGO (METODY I

TECHNIKI ORGANIZATORSKIE)

UO – PRZEDMIOT ORGANIZOWANY W POSTACI UKŁADU

RO – PRZEDMIOT ORGANIZOWANY W POSTACI PROCESU

PRZEDMIOT ORGANIZOWANIA



UKŁAD ELEMENTÓW POZOSTAJĄCYCH W OKREŚLONYCH
RELACJACH Z REALIZOWANYM PROCESEM
PRZETWARZANIA, OBEJMUJĄCY CZŁOWIEKA, CZYNNIKI
MATERIALNE (OBIEKTY TECHNICZNE, URZĄDZENIA,
NOŚNIKI ENERGII, TWORZYWO PODLEGAJĄCE
TRANSFORMACJI, ELEMENTY OTOCZENIA
MATERIALNEGO), CZYNNIKI NIEMATERIALNE (ZASOBY
INFORMACYJNE, SPOSÓB PRZETWARZANIA TWORZYWA
WEJŚCIOWEGO W PRODUKT),



PROCES PRZETWARZANIA TWORZYWA MATERIALNEGO
LUB NIEMATERIALNEGO W OKREŚLONY PRODUKT ORAZ
PROCESY OBSŁUGI.

DZIAŁANIE ORGANIZATORSKIE / ORGANIZOWANIE
MOŻE BYĆ UKIERUNKOWANE NA:

SZCZEGÓLNE CECHY DZIAŁANIA
ORGANIZATORSKIEGO

DZIAŁANIE ORGANIZATORSKIE – JAK KAŻDE INNE
DZIAŁANIE – POWINNO MIEĆ OKREŚLONY CEL, DO
KTÓREGO WINNO ONO DOPROWADZIĆ, BĘDĄCY W
TYM PRZYPADKU FUNKCJĄ CELU PRZEDMIOTU
ORGANIZOWANEGO.

DZIAŁANIE ORGANIZATORSKIE – JAK KAŻDE
DZIAŁANIE – POWINNO BYĆ SKUTECZNE I
EFEKTYWNE.

UWARUNKOWANIA SKUTECZNOŚCI I
EFEKTYWNOŚCI DZIAŁANIA
ORGANIZATORSKIEGO



DOSTOSOWANIE POZIOMU WIEDZY PODMIOTU

ORGANIZUJĄCEGO I JEGO PRZYGOTOWANIA

ZAWODOWEGO DO STOPNIA ZŁOŻONOŚCI

PODEJMOWANEGO DZIAŁANIA I ROZWIĄZYWANYCH W

ZWIĄZKU Z TYM PROBLEMÓW



CECHY OSOBOWOŚCI ORGANIZATORA, SPRZYJAJĄCE

PODEJMOWANYM DZIAŁANIOM



SKUTECZNOŚĆ ŚRODKÓW POZOSTAJĄCYCH W JEGO

DYSPOZYCJI, W TYM OPANOWANYCH PRZEZ NIEGO

METOD I TECHNIK ORGANIZATORSKICH



DOSTOSOWANIE METOD I TECHNIK ORGANIZATORSKICH

DO WŁAŚCIWOŚCI PRZEDMIOTU ORGANIZOWANEGO I

STOPNIA JEGO ZŁOŻONOŚCI



PRZEKONANIE OSÓB POZOSTAJĄCYCH W OKREŚLONYM

ZWIĄZKU Z PRZEDMIOTEM ORGANIZOWANYM /

PRZEORGANIZOWYWANYM DO SŁUSZNOŚCI

PODEJMOWANYCH W TYM ZAKRESIE DZIAŁAŃ

ORGANIZATORSKICH

MIARY EFEKTÓW DZIAŁANIA
ORGANIZATORSKIEGO



POŚREDNIO ZA POMOCĄ OSIĄGNIĘTYCH PRZEZ
PRZEDMIOT ORGANIZOWANY EFEKTÓW
EKONOMICZNYCH I JAKOŚCIOWYCH,



BEZPOŚREDNIO ZA POMOCĄ ODPOWIEDNIEGO
ZESTAWU WSKAŻNIKÓW.

MIARĄ EFEKTU DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO
JEST OSIĄGNIĘTY SKUTEK W POSTACI POZIOMU
ZORGANIZOWANIA PRZEDMIOTU
ORGANIZOWANEGO, MIERZONY:

UKŁAD DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO

(I)

DZIAŁANIE ORGANIZATORSKIE JEST PROCESEM
SEKWENCYJNYM, BIEŻĄCO KORYGOWANYM W OPARCIU O
INFORMACJE ZWROTNE DOTYCZĄCE UZYSKIWANYCH
REZULTATÓW ORGANIZOWANIA.

UKŁAD DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO MOŻNA WIĘC
TRAKTOWAĆ JAKO SZCZEGÓLNY PRZYPADEK UKŁADU
CYBERNETYCZNEGO.

POD POJĘCIEM „WZORCA” (OZNACZONEGO NA SCHEMACIE
UKŁADU) NALEŻY ROZUMIEĆ OKREŚLONY MODEL
FUNKCJONOWANIA ORGANIZOWANEJ CAŁOŚCI, JAKI CHCEMY
UZYSKAĆ PO ZAKOŃCZENIU PROCESU JEJ ORGANIZOWANIA,
PRZY CZYM MODEL TEN POWINIEN Z JEDNEJ STRONY
ODPOWIADAĆ CELOWI ORGANIZOWANIA, Z DRUGIEJ ZAŚ
UWZGLĘDNIAĆ SPECYFIKĘ PRZEDMIOTU ORGANIZOWANEGO.

UKŁAD DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO

(II)

PO – PODMIOT ORGANIZUJĄCY
RO – PRZEDMIOT ORGANIZOWANY
c – CEL ORGANIZOWANIA
I

– INFORMACJA POCZĄTKOWA O PRZEDMIOCIE

ORGANIZOWANYM I

– INFORMACJA ZWROTNA O SIĄGNIĘTYM

STOPNIU ZORGANIZOWANIA

- ZAKŁÓCENIA WEWNĘTRZNE

– ZAKŁÓCENIA ZEWNĘTRZNE

RELACJA DOSTOSOWANIA

POJĘCIE TECHNIK ORGANIZATORSKICH



INSTRUMENTY BADAWCZE W POSTACI MODELI
GRAFICZNYCH (FORMULARZE, WYKRESY),
MODELI FIZYCZNYCH (MAKIETY, MODELE
TRÓJWYMIAROWE), MODELI MATEMATYCZNYCH
I PRZYRZĄDÓW SPECJALISTYCZNYCH,



SPOSÓB WYKORZYSTANIA OKREŚLONYCH
INSTRUMENTÓW W CELU REALIZACJI ZAŁOŻEŃ
WYNIKAJĄCYCH Z WYBRANEJ METODY.

TECHNIKI ORGANIZATORSKIE TO OKREŚLONE
WZORCE POSTĘPOWANIA, NA KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ:

CYKL DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIEGO

FAZA DIAGNOZY, OBEJMUJĄCA OGÓLNĄ CHARAKTERYSTYKĘ

PROBLEMU, SFORMUŁOWANIE CELU BADAŃ, USTALENIE

OGRANICZEŃ W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMU, USTALENIE

KRYTERIÓW, JAKIE BĘDĄ BRANE POD UWAGĘ PRZY OCENIE I

AKCEPTACJI ROZWIĄZAŃ ORAZ OPRACOWANIE PLANU BADAŃ,

NA KONIEC BADANIE WSTĘPNE PROWADZĄCE DO ROZPOZNANIA

BADANEGO STANU ORGANIZACJI, OKREŚLANE MIANEM

DIAGNOZY ORGANIZACYJNEJ;

FAZA POSZUKIWAŃ, OBEJMUJĄCA PROCES TWORZENIA

KONCEPCJI W OPARCIU O ZEBRANE I ODPOWIEDNIO

ZESTAWIONE INFORMACJE OGÓLNE, WIEDZĘ TEORETYCZNĄ I

DOŚWIADCZENIE;

FAZA DECYZJI, W TRAKCIE KTÓREJ WINIEN NASTĄPIĆ WYBÓR

WARIANTU NAJBARDZIEJ W DANYCH WARUNKACH

KORZYSTNEGO ORAZ PODJĘCIE DECYZJI CO DO JEGO

WDROŻENIA;

FAZA REALIZACJI (WDRAŻANIA), OBEJMUJĄCA OPRACOWANIE

DOKUMENTÓW WDROŻENIOWYCH, WDROŻENIE NOWEJ

ORGANIZACJI I KONTROLĘ EFEKTÓW JEJ WDROŻENIA.

PODSTAWOWE
ZASADY
ORGANIZOWANIA
UKŁADÓW

WYMAGANE CECHY UKŁADU
ZORGANIZOWANEGO

UKŁAD ELEMENTÓW POSIADAJĄCY CECHĘ
ZORGANIZOWANIA, ODZNACZAJĄCY SIĘ ICH
WZAJEMNYM POWIĄZANIEM, WINIEN W PEŁNI
ODPOWIADAĆ WARUNKOM
UPORZĄDKOWANIA I HARMONIZACJI, PRZEZ
CO ROZUMIE SIĘ TAKI ICH DOBÓR I TAKIE ICH
WZAJEMNE POWIĄZANIE, BY MOGŁY ONE
WSPÓŁPRZYCZYNIAĆ SIĘ DO OSIĄGNIĘCIA
CELU CAŁOŚCI.

SIŁY INTEGRUJĄCE I DEZINTEGRUJĄCE W
UKŁADZIE JAKO PRZEDMIOCIE
ORGANIZOWANIA

W ZALEŻNOŚCI OD STOPNIA DOBORU ELEMENTÓW UKŁADU W
ASPEKCIE ISTNIEJĄCYCH POMIĘDZY NIMI RELACJI,
WYNIKAJĄCYCH Z WYZNACZONYCH IM CELÓW CZĄSTKOWYCH I
SPOSOBU ICH FUNKCJONOWANIA, POMIĘDZY NIMI MOGĄ
POJAWIĆ SIĘ SIŁY INTEGRUJĄCE LUB DEZINTEGRUJĄCE ICH
WSPÓŁDZIAŁANIE

SIŁY INTEGRUJĄCE SPRAWIAJĄ, ŻE ELEMENTY
WSPÓŁDZIAŁAJĄCE WSPÓŁPRZYCZYNIAJĄ SIĘ DO OSIĄGNIĘCIA
CELU UKŁADU. SIŁY DEZINTEGRUJĄCE OSŁABIAJĄ
WEWNĘTRZNE POWIĄZANIA, UTRUDNIAJĄC WSPÓŁDZIAŁANIE I
OSIĄGNIĘCIE CELU CAŁOŚCI, A NAWET MOGĄ DOPROWADZIĆ
DO ROZKŁADU DANEJ CAŁOŚCI / UKŁADU.

WARUNEK PRAWIDŁOWEGO
FUNKCJONOWANIA ORGANIZACJI / UKŁADU

WARUNKIEM PRAWIDŁOWEGO FUNKCJONOWANIA
KAŻDEJ ORGANIZACJI W ZNACZENIU RZECZOWYM /
KAŻDEGO UKŁADU JEST UTRZYMANIE PRZEWAGI SIŁ
INTEGRUJĄCYCH NAD SIŁAMI DEZINTEGRUJĄCYMI,
CO UMOŻLIWIA POPRAWNE JEGO
FUNKCJONOWANIE.

WARUNKIEM NIEZBĘDNYM DLA LIKWIDACJI
ISTNIEJĄCYCH W ORGANIZACJI / UKŁADZIE
KONFLIKTÓW I WZMOCNIENIA SIŁ INTEGRUJĄCYCH
JEST LIKWIDACJA SYTUACJI KONFLIKTOWYCH
POPRZEZ HARMONIZACJĘ WEWNĘTRZNĄ UKŁADU
ORAZ UKŁADU Z OTOCZENIEM.

DZIAŁANIA HARMONIZUJĄCE UKŁAD



HARMONIZACJA CELÓW CZĄSTKOWYCH
POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW W ASPEKCIE CELU
CAŁOŚCIOWEGO ORGANIZACJI



DOBÓR ELEMENTÓW UKŁADU ZE WZGLĘDU NA ICH
CECHY



DOSTOSOWANIE WZAJĘMNYCH RELACJI POMIĘDZY
ELEMENTAMI UKŁADU DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH ZE
STRUKTURY CELÓW (W ASPEKCIE ICH WSPÓŁDZIAŁANIA)



OKREŚLENIE SPOSOBU FUNKCJONOWANIA ELEMENTÓW
UKŁADU ZE WZGLĘDU NA USTALONE RELACJE POMIĘDZY
NIMI ORAZ ZE WZGLĘDU NA POPRAWNE JEGO
FUNKCJONOWANIE



DOSTOSOWANIE SPRZĘŻEN INFORMACYJNYCH POMIĘDZY
ELEMENTAMI UKŁADU DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z
ZASAD JEGO FUNKCJONOWANIA

HARMONIZACJA W PROCESIE
ORGANIZOWANIA UKŁADÓW

ŚRODKI SŁUŻĄCE POPRAWIE
HARMONIZACJI ELEMENTÓW UKŁADU

PROBLEMATYKA WZAJEMNEGO
DOSTOSOWANIA
W ORGANIZACJI UKŁADÓW

ORGANIZOWANIE
PROCESÓW

ISTOTA ORGANIZOWANIA PROCESÓW

PODSTAWOWYM ZADANIEM DZIAŁAŃ
ORGANIZATORSKICH UKIERUNKOWANYCH NA
PROCESY JEST ZAPEWNIENIE W ICH WYNIKU
HARMONIJNEGO PRZEBIEGU PODPROCESÓW /
OPERACJI SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA DANY PROCES,
PRZEZ CO NALEŻY ROZUMIEĆ, ŻE WYTWORZONE W
ICH EFEKCIE PRODUKTY SĄ WZAJEMNIE
WSPÓŁUŻYTECZNE.

POD POJĘCIEM PRODUKTU W TYM ZNACZENIU
NALEŻY ROZUMIEĆ PÓŁWYRÓB, ZASILENIE
MATERIAŁOWE, ENERGETYCZNE, INFORMACYJNE LUB
USŁUGĘ.

ISTOTA HARMONIZACJI PRZEBIEGU
ELEMENTÓW SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA
PROCES

5.2.
POJĘCIE ORGANIZACJI
PRACY, JEJ CELE I
ZADANIA

POJĘCIE ORGANIZACJI PRACY

POD POJĘCIEM ORGANIZACJI PRACY ROZUMIE SIĘ:



CELOWY DOBÓR I ZESPOLENIE W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ
PROCESU PRACY, OSOBOWYCH I RZECZOWYCH CZYNNIKÓW
PRACY,



UPORZĄDKOWANIE W CZASIE I PRZESTRZENI ZBIORU
DZIAŁAŃ WYKONYWANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA W TRAKCIE
REALIZACJI PROCESU PRACY.

WEDŁUG T. KOTARBIŃSKIEGO „KAŻDA PRACA JAKO

SPLOT CZYNÓW JEST ZAWSZE W JAKIŚ SPOSÓB

ZORGANIZOWANA, TZN. MNIEJ LUB BARDZIEJ

UPORZĄDKOWANA I ZMIERZA DO OKREŚLONEGO

CELU”.

ZADANIA ORGANIZACJI PRACY

PODSTAWOWYM ZADANIEM DZIAŁAŃ
ORGANIZATORSKICH UKIERUNKOWANYCH NA PRACĘ
JEST TAKIE ORGANICZNE ZESPOLENIE ELEMENTÓW
UCZESTNICZĄCYCH W REALIZACJI PROCESU PRACY
ORAZ TAKIE USTALENIE KOLEJNOŚCI, CZASU
TRWANIA I UMIEJSCOWIENIE W PRZESTRZENI
POSZCZEGÓLNYCH CZYNNOŚCI PODSTAWOWYCH,
ABY PRACA PRZEBIEGAŁA BEZ PRZESZKÓD, A
FUNKCJE PODSYSTEMÓW WSZYSTKICH SZCZEBLI I
PRZEDSIĘBIORSTWA JAKO CAŁOŚCI REALIZOWANE
BYŁY W SPOSÓB PLANOWY, RYTMICZNY I
EFEKTYWNY.

ISTOTA ORGANIZACJI PRACY

ZASADA WZAJEMNEGO DOSTOSOWANIA
W ORGANIZACJI PRACY

ISTOTA WZAJEMNEGO DOSTOSOWANIA
CZŁOWIEKA, TECHNIKI, OTOCZENIA I
ŚRODOWISKA PRACY

c –

CZŁOWIEK

T – TECHNIKA

O - OTOCZENIE

– OBIEKT TECHNICZNY

– TWORZYWO

– PROCES

PRZETWARZANIA

– ORGANIZACJA PROCESU

– TECHNOLOGIA

– ŚRODOWISKO PRACY

RELACJE WZAJEMNEGO
DOSTOSOWANIA

5.3.
PRZEDMIOT
ORGANIZACJI PRACY

PRZEDMIOT ORGANIZACJI PRACY

PRZEDMIOTEM ORGANIZACJI PRACY SĄ
PROCESY PRACY / PROCESY WYTWÓRCZE W
ELEMENTARNYCH OGNIWACH SYSTEMU
PRACY / PRZEDSIĘBIORSTWA (NA
STANOWISKACH PRACY) ORAZ ICH PRZEBIEGI
MIĘDZY TYMI OGNIWAMI.

PROBLEMATYKA ORGANIZACJI PRACY

(I)



WZAJEMNE DOSTOSOWANIE ELEMENTÓW UKŁADU:

C – T – O, UCZESTNICZĄCYCH W REALIZACJI

PROCESU PRACY



PODZIAŁ PRACY, WSPÓŁDZIAŁANIE W TRAKCIE

REALIZACJI PROCESU PRACY / PROCESU WYTWÓRCZEGO,

WYKORZYSTANIE CZASU PRACY, ROZMIESZCZENIE KADR



PRZEBIEG PROCESU PRACY / PROCESU WYTWÓRCZEGO

NA STANOWISKU PRACY I MIĘDZY STANOWISKAMI



METODY PRACY (SPOSÓB I KOLEJNOŚĆ WYKONANIA

CZYNNOŚCI, KOORDYNACJA RUCHÓW, RYTMICZNOŚĆ)



DOBÓR PRACOWNIKÓW DO REALIZOWANYCH ZADAŃ



NORMOWANIE PRACY

PROBLEMATYKA ORGANIZACJI PRACY

(II)



WARUNKI PRACY (BEZPIECZEŃSTWO PRACY, HIGIENA,
KULTURA I ESTETYKA, WARUNKI ODPOCZYNKU W
CZASIE PRACY)



AKTYWIZACJA PRACOWNIKÓW



ROZWÓJ SAMODZIELNOŚCI, INICJATYWY,
ZAINTERESOWANIA WYNIKAMI PRACY



KSZTAŁTOWANIE I ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
PRACOWNIKÓW



EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE LUDZKICH I
MATERIALNYCH ZASOBÓW PRACY



WZROST WYDAJNOŚCI PRACY

5.4.
ORGANIZACJA
PRZEBIEGU PRACY
LUDZKIEJ

POJĘCIE ORGANIZACJI PRZEBIEGU
PRACY LUDZKIEJ

POD POJĘCIEM ORGANIZACJI PRZEBIEGU
PRACY LUDZKIEJ ROZUMIE SIĘ TAKI DOBÓR
PRACOWNIKÓW ORAZ TAKI PODZIAŁ I
KOOPERACJĘ PRACY MIĘDZY NIMI, KTÓRE
ZAPEWNIAJĄ OPTYMALNY PRZEBIEG
PROCESU / OPERACJI NA DANYM
STANOWISKU I / LUB W UKŁADZIE
STANOWISK.

PROBLEMATYKA OBJĘTA ORGANIZACJĄ
PRZEBIEGU PRACY LUDZKIEJ



ROZMIESZCZENIE W CZASIE I W PRZESTRZENI
PRZEBIEGU POSZCZEGÓLNYCH PODPROCESÓW I
OPERACJI



PODZIAŁ (SPECJALIZACJA) I ŁĄCZENIE
(KOOPERACJA) PRACY LUDZKIEJ ZAANGAŻOWANEJ
W REALIZACJĘ POSZCZEGÓLNYCH PODPROCESÓW
I OPERACJI



WYDZIELENIE W DOBOWYM BILANSIE CZASU,
ODPOWIEDNICH OKRESÓW PRZEZNACZONYCH NA
REALIZACJĘ ŚCIŚLE OKREŚLONYCH GRUP OPERACJI
(ZABIEGÓW) LUB PARTII PRODUKCJI

SZCZEGÓLNA CECHA ORGANIZACJI PRACY

PROBLEMATYKA ZWIĄZANA Z ORGANIZACJĄ PRACY
OBEJMUJE KWESTIE DOTYCZĄCE ZARÓWNO
ORGANIZACJI UKŁADU (UKŁADU UCZESTNICZĄCEGO
W REALIZACJI PROCESU PRACY / PROCESU
WYTWÓRCZEGO) JAK I ORGANIZACJI PRZEBIEGU W
CZASIE I PRZESTRZENI SAMEGO PROCESU PRACY /
PROCESU WYTWÓRCZEGO.

PROBLEMATYKA ORGANIZACJI PRACY WYKAZUJE
PONAD TO SILNE ZWIĄZKI Z PROBLEMATYKĄ
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY / STANOWISKA
ROBOCZEGO.

5.5.
FORMY ORGANIZACJI
PRACY

POJĘCIE FORMY ORGANIZACJI
PRACY

POD POJĘCIEM FORMY ORGANIZACJI PRACY
ROZUMIE SIĘ STOPIEŃ ZESPOLENIA
PRACOWNIKÓW WYKONUJĄCYCH OKREŚLONE
OPERACJE W RAMACH PROCESU
WYTWÓRCZEGO.

RODZAJE FORM ORGANIZACJI PRACY



PRACA INDYWIDUALNA – STANOWI NAJPROSTSZĄ
FORMĘ ORGANIZACJI PRACY.
W WARUNKACH PRACY INDYWIDUALNEJ KAŻDY
PRACOWNIK SAMODZIELNIE REALIZUJE ZADANIA
PRZYDZIELONE PRZEZ KIEROWNIKA SZCZEBLA
WYKONAWCZEGO.



PRACA ZESPOŁOWA – STANOWI PODSTAWOWĄ FORMĘ
ORGANIZACJI PRACY.

W WARUNKACH PRACY ZESPOŁOWEJ WYKONYWANIE

PEWNYCH UPORZĄDKOWANYCH ZBIORÓW CZYNNOŚCI I
OPERACJI POWIERZA SIĘ OKREŚLONEJ GRUPIE OSÓB,
POMIĘDZY KTÓRYMI ISTNIEJĄ BEZPOŚREDNIE ZWIĄZKI
WYNIKAJĄCE ZE STRUKTURY PROCESU PRODUKCYJNEGO.

5.6.
OGÓLNE ZASADY
ORGANIZACJI PRACY

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(I)

ZASADA EKONOMII DZIAŁANIA

NALEŻY TAK DOBIERAĆ ŚRODKI I METODY
DZIAŁANIA, ABY PONIESIONE NAKŁADY DAŁY
OPTYMALNY EFEKT, LUB TEŻ BY MOŻNA BYŁO
OSIĄGNĄĆ POŻĄDANY EFEKT PRZY MINIMALNYCH
NAKŁADACH.

ZASADA OPTYMALNEGO WYNIKU DZIAŁANIA

NALEŻY ZWIĘKSZYĆ ZUŻYCIE ŚRODKÓW LUB
NAKŁADY PRACY DO TAKIEGO POZIOMU, PRZY
KTÓRYM WYNIK UŻYTECZNY MOŻE BYĆ OPTYMALNY.

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(II)

ZASADA OPTYMALNEGO PODZIAŁU PRACY

PRACĘ ZŁOŻONĄ NALEŻY TAK ROZŁOŻYĆ NA
ELEMENTY PROSTSZE I POWIERZYĆ JE ODDZIELNYM
WYKONAWCOM, BY MOŻNA BYŁO ZAPEWNIĆ
ZWIĘKSZENIE WYDAJNOŚCI PRACY, PRZY
JEDNOCZESNYM UTRZYMANIU POCZUCIA
ZADOWOLENIA Z WYKONYWANEJ PRACY.

ZASADA KONCENTRACJI PRACY

POWIERZAJĄC WYKONYWANIE JEDNORODNYCH
ZADAŃ / CZYNNOŚCI TYM SAMYM WYKONAWCOM
MOŻNA UZYSKAĆ WZROST WYDAJNOŚCI PRACY POD
WARUNKIEM, ŻE ZAKRES SPECJALIZACJI BĘDZIE
UTRZYMANY NA ROZSĄDNYM POZIOMIE.

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(III)

ZASADA HARMONIZACJI PRACY

IM LEPIEJ ZHARMONIZOWANE SĄ DZIAŁANIA OSÓB
UCZESTNICZĄCYCH W REALIZACJI PROCESU
WYTWÓRCZEGO, ŚRODKI PRACY, KTÓRYMI ONI SIĘ
POSŁUGUJĄ I POSZCZEGÓLNE OKRESY DZIAŁANIA,
TYM LEPSZE UZYSKUJE SIĘ WYNIKI.

ZASADA EKONOMII RUCHÓW

NALEŻY DĄŻYĆ DO MINIMALIZACJI ZUŻYCIA ENERGII
PRACUJĄCEGO CZŁOWIEKA.

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(IV)

ZASADA PRACY BEZPIECZNEJ

PRACA WYKONYWANA W WARUNKACH
GWARANTUJĄCYCH BEZPIECZEŃSTWO, ZWIĘKSZA
MOTYWACJĘ I SPRZYJA WZROSTOWI WYDAJNOŚCI
PRACY.

ZASADA SPRAWNEGO DZIAŁANIA

NALEŻY DĄŻYĆ DO STWORZENIA ODPOWIEDNICH
WARUNKOW TECHNICZNYCH, ORGANIZACYJNYCH I
MOTYWACYJNYCH WYKONYWANIA PRACY ORAZ DO
ODPOWIEDNIEGO DOSTOSOWANIA DO CZŁOWIEKA
MASZYN, URZĄDZEŃ, NARZĘDZI I OTOCZENIA
PRACY.

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(V)

ZASADA CIĄGŁOŚCI PRACY

NAJLEPSZE WYNIKI UZYSKUJE SIĘ PRZY
RÓWNOMIERNYM I NIEPRZERWANYM CIĄGU PRACY.

ZASADA INTENSYFIKACJI PRACY

NALEŻY DĄŻYĆ DO ZWIĘKSZENIA ILOŚCI I JAKOŚCI
WYKONYWANEJ PRACY.

ZASADA KOMPLEKSOWOŚCI ORGANIZACJI
PRACY

ŻADNEGO OGNIWA W PROCESIE PRACY NIE MOŻNA
ROZPATRYWAĆ W ODERWANIU OD WIĘKSZEJ
CAŁOŚCI, KTÓREJ ONO JEST CZĘŚCIĄ.

ZASADY ORGANIZACJI PRACY

(VI)

ZASADA INDYWIDUALNOŚCI ORGANIZACJI
PRACY

PRZY ORGANIZOWANIU PRACY NALEŻY BRAĆ POD
UWAGĘ TO, ŻE KAŻDE OGNIWO UCZESTNICZĄCE W
PROCESIE PRACY (W TYM TAKŻE STANOWISKO
PRACY) MA SWOISTE I NIEPOWTARZALNE CECHY.

ZASADA SPECJALIZACJI PRACY

ODNOSI SIĘ DO GRUPOWANIA STANOWISK PRACY
WEDŁUG PODOBIEŃSTWA OPERACJI (SPECJALIZACJA
TECHNOLOGICZNA) LUB WEDŁUG PODOBIEŃSTWA
PRZEDMIOTU PRZETWARZANIA (SPECJALIZACJA
PRZEDMIOTOWA).

ZASADA RACJONALIZACJI RUCHÓW I SPOSOBÓW
PRZEMIESZCZANIA CIĘŻARÓW
W PROCESIE PRACY

ZASADA RUCHÓW RÓWNOCZESNYCH – zaleca

wykorzystywanie w procesie pracy obydwu rąk, co

pozwala zwiększyć wydajność pracy oraz zmniejszyć

przeciążenie mięśni jednej ręki;

ZASADA EKONOMICZNOŚCI RUCHÓW – ruchy powinny

być jak najprostsze;

ZASADA CIĄGŁOŚCI I PŁYNNOŚCI RUCHÓW – ruchy takie

są ekonomiczniejsze od prostoliniowych z nagłymi

zmianami kierunków;

ZASADA DOTYCZĄCA PRZEMIESZCZANIA CIĘŻARÓW –

krótkie i płynne ruchy, zmniejszenie ciężaru narzędzi,

zrównoważenie ciężaru przeciwciężarami, przesuwanie

części zamiast ich przenoszenia, zasada rytmu pracy,

zasada ruchów kontrolowanych i swobodnych.

5.7.
ASPEKTY
ORGANIZACJI PRACY

ASPEKTY ORGANIZACJI PRACY



ASPEKT SOCJOLOGICZNY



ASPEKT PSYCHOLOGICZNY



ASPEKT FIZJOLOGICZNY



ASPEKT ERGONOMICZNY



ASPEKT TECHNICZNY



ASPEKT EKONOMICZNY

Z CHARAKTERU PRACY I UCZESTNICZĄCYCH W
PROCESIE PRACY CZYNNIKÓW WYNIKAJĄ NASTĘPUJĄCE
ASPEKTY DZIAŁAŃ ORGANIZATORSKICH:

WŁAŚCIWIE POJMOWANA ORGANIZACJA PRACY
POWINNA W SPOSÓB KOMPLEKSOWY UWZGLĘDNIAĆ
WSZYSTKIE TE ASPEKTY, PONIEWAŻ TYLKO TAKIE
PODEJŚCIE MOŻE ZAPEWNIĆ ODPOWIEDNIĄ
SPRAWNOŚĆ I EFEKTYWNOŚĆ PRACY.

ASPEKT SOCJOLOGICZNY
ORGANIZACJI PRACY



KSZTAŁTOWANIE WŁAŚCIWYCH STOSUNKÓW
MIĘDZYLUDZKICH W TRAKCIE REALIZACJI
PROCESU PRACY



STWARZANIE WARUNKÓW SPRZYJAJĄCYCH
PODNOSZENIU KWALIFIKACJI

ASPEKT PSYCHOLOGICZNY
ORGANIZACJI PRACY



ODPOWIEDNIE DO KWALIFIKACJI PRACOWNIKA

STOPNIOWANIE TRUDNOŚCI WYKONYWANEGO

ZADANIA



WYTWORZENIE U PRACOWNIKA POCZUCIA

BEZPIECZEŃSTWA



UTRZYMANIE DOBREGO SAMOPOCZUCIA

POPRZEZ ODPOWIEDNIO DOBRANY ZESPÓŁ

WRAŻEŃ ESTETYCZNYCH



DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO ROZWOJU U

PRACOWNIKÓW OSOBOWOŚCI I AKTYWNOŚCI

ASPEKT FIZJOLOGICZNY ORGANIZACJI
PRACY



KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA FIZYCZNEGO
PRACY PRZYJAZNEGO CZŁOWIEKOWI



KSZTAŁTOWANIE WARUNKÓW PRACY



DOSTOSOWANIE ŚRODKÓW PRODUKCJI I ICH
ROZMIESZCZENIA DO WARUNKÓW CZŁOWIEKA



DOSTOSOWANIE PRZEBIEGU PROCESU PRACY DO
ZMIAN ZACHODZĄCYCH W ORGANIŹMIE
CZŁOWIEKA



DZIAŁANIA W KIERUNKU ZMNIEJSZENIA
OBCIĄŻENIA ORGANIZMU CZŁOWIEKA W
PROCESIE PRACY

ASPEKT ERGONOMICZNY
ORGANIZACJI PRACY



OPTYMALNE DOSTOSOWANIE NARZĘDZI,
URZĄDZEŃ, TECHNOLOGII PRZETWARZANIA,
ORGANIZACJI PROCESU PRACY / PROCESU
PRZETWARZANIA ORAZ MATERIALNEGO
ŚRODOWISKA PRACY DO WYMAGAŃ I POTRZEB
FIZJOLOGICZNYCH, PSYCHICZNYCH I
SPOŁECZNYCH CZŁOWIEKA



ZAPEWNIENIE HARMONIJNEGO I EFEKTYWNEGO
WSPÓŁDZIAŁANIA CZŁOWIEKA I OBIEKTÓW
TECHNICZNYCH W SYSTEMIE:
CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE

ASPEKT TECHNICZNY ORGANIZACJI
PRACY



DOSTOSOWANIE STRUKTURY PROCESU

PRACY DO WYKONYWANEGO ZADANIA



DOSTOSOWANIE WYPOSAŻENIA

STANOWISKA PRACY DO REALIZOWANEGO

NA TYM STANOWISKU PROCESU

TECHNOLOGICZNEGO



OKREŚLENIE PRAWIDŁOWEJ KOOPERACJI I

SPECJALIZACJI W REALIZACJI PROCESU

PRACY

ASPEKT EKONOMICZNY ORGANIZACJI
PRACY



ZAPEWNIENIE WARUNKÓW DLA
MAKSYMALNEJ SPRAWNOŚCI I
EKONOMICZNOŚCI PRACY



ZAPEWNIENIE WŁAŚCIWEGO
WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW PRODUKCJI W
PROCESIE PRACY

6.
ORGANIZACJA
STANOWISKA PRACY

6.1.
ISTOTA ORGANIZACJI
STANOWISKA PRACY

DZIAŁANIA ORGANIZATORSKIE
SKŁADAJĄCE SIĘ NA ORGANIZACJĘ
STANOWISKA PRACY



USTALENIE WŁAŚCIWEJ LOKALIZACJI STANOWISKA PRACY



OKREŚLENIE WIELKOŚCI POWIERZCHNI PRODUKCYJNEJ I

JEJ KSZTAŁTU ODPOWIEDNIO DO POTRZEB



DOBÓR WYPOSAŻENIA STANOWISKA PRACY W POSTACI

MASZYN, URZĄDZEŃ I POMOCY WARSZTATOWYCH ORAZ

ICH ROZMIESZCZENIE NA STANOWISKU PRACY,

ODPOWIEDNIO DO REALIZOWANEGO PROCESU

PRZETWARZANIA



DZIAŁANIA ZAPEWNIAJĄCE ODPOWIEDNIE WARUNKI

PRACY (DOSTOSOWANIE WARUNKÓW PRACY DO

CZŁOWIEKA I REALIZOWANEGO PRZEZ NIEGO PROCESU

PRACY)



DZIAŁANIA ZAPEWNIAJĄCE WŁAŚCIWĄ OBSŁUGĘ

STANOWISKA PRACY I REALIZOWANEGO NA NIM PROCESU



PROWADZENIE DOKUMENTACJI ZWIĄZANEJ Z

ORGANZACJĄ STANOWISKA PRACY

6.2.
ZASADY ORGANIZACJI
STANOWISKA PRACY

ZASADY ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(I)



ZASADA ODPOWIEDNIEJ LOKALIZACJI

STANOWISKA PRACY I JEGO WŁAŚCIWEGO

ROZPLANOWANIA



ODPOWIEDNIE USYTUOWANIE STANOWISKA PRACY WZGLĘDEM

INNYCH STANOWISK



ODPOWIEDNIE ROZMIESZCZENIE NA STANOWISKU PRACY

MASZYN, URZĄDZEŃ, MATERIAŁÓW I IN.



DOSTOSOWANIE DO POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z REALIZOWANEGO

PROCESU – PRZESTRZENI PRACY



ZAPROJEKTOWANIE ODPOWIEDNICH DRÓG TRANSPORTOWYCH

ZAPEWNIAJĄCYCH SPRAWNY PRZEPŁYW PRZETWARZANEGO

TWORZYWA



ZASADA OPTYMALNYCH WARUNKÓW PRACY



ZAPEWNIENIE OPTYMALNYCH DLA CZŁOWIEKA I REALIZOWANEGO

PROCESU WARUNKÓW FIZYCZNYCH (OŚWIETLENIE, TEMPERATURA

I WILGOTNOŚĆ POWIETRZA, HAŁAS, WSTRZĄSY I IN.)



ZAPEWNIENIE OPTYMALNYCH DLA CZŁOWIEKA WARUNKÓW

SPOŁECZNYCH

ZASADY ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(II)



ZASADA OPTYMALNEGO WYPOSAŻENIA

STANOWISKA PRACY W URZĄDZENIA

PODSTAWOWE I POMOCNICZE, W PRZYRZĄDY

POMIAROWE I IN.



ZASADA EKONOMII RUCHÓW W ZAKRESIE

ZALEŻNYM OD ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY



ZASADA OPTYMALNYCH WARUNKÓW I

BEZPIECZNEJ PRACY NA STANOWISKU



ZASADA OPTYMALNEJ OBSŁUGI STANOWISKA

PRACY

6.3.
ERGONOMICZNE
ASPEKTY
ORGANIZACJI
STANOWISKA PRACY

ERGONOMICZNE ASPEKTY
PROJEKTOWANIA ORGANIZACJI
STANOWISKA PRACY

(I)

PROJEKTUJĄC ORGANIZACJĘ STANOWISKA PRACY ORAZ

OBIEKTY TECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROCESIE

PRACY, NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ:



SPOSÓB REAGOWANIA CZŁOWIEKA

OBSŁUGUJĄCEGO URZĄDZENIE TECHNICZNE NA

BODŹCE ZEWNĘTRZNE W PRZYPADKU ZMĘCZENIA,

PRZESTRACHU, NAPIĘCIA NERWOWEGO, NAGŁYCH

ZMIAN WARUNKÓW PRACY,



PRZY PODZIALE ZADAŃ - KONIECZNOŚĆ

TRAKTOWANIA CZŁOWIEKA I URZĄDZENIA

TECHNICZNEGO JAKO JEDNOLITEGO UKŁADU:

CZŁOWIEK – MASZYNA ORAZ UWZGLĘDNIANIA W

KAŻDEJ SYTUACJI, POTRZEB I MOŻLIWOŚCI OBU

ELEMENTÓW TEGOŻ UKŁADU.

ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(II)

PROJEKTUJĄC STANOWISKO PRACY NALEŻY STARAĆ SIĘ UZYSKAĆ

ODPOWIEDZI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:



CO JEST POTRZEBNE DO OBSŁUGI MASZYNY / URZĄDZENIA

NA STANOWISKU PRACY I UTRZYMANIA ICH W RUCHU?



ILE OSÓB STANOWI OBSŁUGĘ MASZYNY / URZĄDZENIA NA

STANOWISKU PRACY?



JAKIE KWALIFIKACJE POWINNA MIEĆ OBSŁUGA?



ZA POMOCĄ JAKICH RECEPTORÓW (ZMYSŁÓW) PRACOWNIK

OBSŁUGUJĄCY MASZYNĘ / URZĄDZENIE BĘDZIE UZYSKIWAŁ

NIEZBĘDNE INFORMACJE O PRACY MASZYNY / URZĄDZENIA I

JEJ WYNIKACH?



JAKIE SYGNAŁY BĘDZIE ODBIERAŁ PRACOWNIK OBSŁUGUJĄCY

MASZYNĘ / URZĄDZENIE (ŚWIATŁO, BARWA, DŹWIĘK,

WSKAZANIA PRZYRZĄDU)?



JAKA POWINNA BYĆ REAKCJA PRACOWNIKA NA

POSZCZEGÓLNE SYGNAŁY (ZMIANA POŁOŻENIA DŹWIGNI,

PRZYCISKU, GAŁKI)?

ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(III)

PROJEKTUJĄC STANOWISKO PRACY NALEŻY STARAĆ SIĘ UZYSKAĆ
ODPOWIEDZI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:



CZY OBSERWACJA WYKONYWANEJ OPERACJI
TECHNOLOGICZNEJ NIE PRZESZKADZA W ODBIERANIU
SYGNAŁÓW (INFORMACJI) OD MASZYNY / URZĄDZENIA?



JAK POWINNY BYĆ ROZMIESZCZONE URZĄDZENIA
SYGNALIZACYJNE I STERUJĄCE ORAZ JAKI WPŁYW NA ICH
ROZMIESZCZENIE MAJĄ WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO?



JAK NAJLEPIEJ WYKORZYSTAĆ NA STANOWISKU PRACY
ŚRODKI ŁĄCZNOŚCI?



JAKIE WARUNKI POWINNO SPEŁNIAĆ OTOCZENIE FIZYCZNE
STANOWISKA PRACY?



W JAKIEJ POZYCJI BĘDZIE PRACOWAŁ CZŁOWIEK?

ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(IV)

DLA ZAPEWNIENIA WŁAŚCIWYCH WARUNKÓW PRACY, PRZY
PROJEKTOWANIU ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY, NALEŻY
WYKORZYSTYWAĆ M.IN. DANE ANTROPOMETRYCZNE ORAZ
INNE INFORMACJE O WŁAŚCIWOŚCIACH ORGANIZMU
CZŁOWIEKA. NAJWAŻNIEJSZE Z NICH TO:



WYMIARY CIAŁA LUDZKIEGO,



ZASIĘG RUCHÓW KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH,



WIELKOŚĆ POLA WIDZENIA,



OSTROŚĆ WZROKU,



OBSZAR I PRÓG SŁYSZALNOŚCI,



POZYCJA PRZY PRACY,



USYTUOWANIE OBSZARU WYKONYWANYCH RUCHÓW /
OPERACJI.

ERGONOMICZNE ASPEKTY PROJEKTOWANIA
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY

(V)

DOSTOSOWUJĄC STANOWISKO PRACY DO APARATU RUCHOWEGO
CZŁOWIEKA, NALEŻY MIĘDZY INNYMI WZIĄĆ POD UWAGĘ
NASTĘPUJĄCE PRAWIDŁOWOŚCI:



RĘKA ODDZIAŁYWUJE W RUCHU Z NAJWIĘKSZĄ SIŁĄ W
KIERUNKU DO KORPUSU - W POZYCJI PRZEDRAMIENIA PRZY
KĄCIE OD 90

DO 120



CZŁOWIEK W POZYCJI SIEDZĄCEJ MOŻE PRACOWAĆ Z SIŁĄ
WYNOSZĄCĄ DO 30 KG,



PRZY POWTARZAJĄCYCH SIĘ RUCHACH ROBOCZYCH NIE
NALEŻY PRZEKRACZAĆ SIŁY 13,5 KG DLA RĘKI I 27 KG DLA
NOGI,



RUCHY W POZIOMIE SĄ SZYBSZE NIŻ W PIONIE,



RUCHY KOŁOWE RĄK DO ŚRODKA SĄ WYGODNIEJSZE NIŻ
W KIERUNKU ODWROTNYM.

ZAKRES RUCHÓW KOŃCZYN GÓRNYCH I DOLNYCH

POWIERZCHNIE ZASIĘGÓW PRZY PRACY W
POZYCJI SIEDZĄCEJ

WIELKOŚĆ POLA WIDZENIA

OBSZAR SŁYSZALNOŚCI

SPOSÓB UMIESZCZENIA OBRABIANEJ
POWIERZCHNI

(I)

SPOSÓB UMIESZCZENIA OBRABIANEJ
POWIERZCHNI

(II)

EFEKTY SPEŁNIENIA WYMAGAŃ
ERGONOMICZNYCH W ZAKRESIE
ORGANIZACJI STANOWISKA PRACY



LEPSZA I WYDAJNIEJSZA PRACA



ZMNIEJSZENIE BIOLOGICZNYCH KOSZTÓW PRACY



ZMNIEJSZENIE LICZBY ORAZ KOSZTÓW BŁĘDÓW
POPEŁNIANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA W TRAKCIE PRACY



ZWIĘKSZENIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY I ELIMINACJA
CHORÓB ZAWODOWYCH



LEPSZE WYKORZYSTANIE CZASU PRACY



OGRANICZENIE ABSENCJI CHOROBOWEJ



ZWIĘKSZENIE SATYSFAKCJI Z PRACY ORAZ POZYTYWNEJ
MOTYWACJI



ODCZUCIE SATYSFAKCJI I PRZYJEMNOŚCI Z KONTAKTU Z
URZĄDZENIAMI TECHNICZNYMI

STRATY SPOWODOWANE NIESPEŁNIENIEM
WYMAGAŃ ERGONOMICZNYCH PRZEZ
WARUNKI PANUJĄCE NA STANOWISKU
PRACY



STRATY EKONOMICZNE BEZPOŚREDNIE JAKO EFEKT
NISKIEJ WYDAJNOŚCI I JAKOŚCI PRACY, SPOWODOWANEJ
PRZEMĘCZENIEM PRACOWNIKA W WYNIKU ZŁYCH
WARUNKÓW PRACY, WYPADKAMI PRZY PRACY I
CHOROBAMI ZAWODOWYMI



STRATY EKONOMICZNE POŚREDNIE JAKO EFEKT UTRATY
ZDROWIA PRZEZ PRACOWNIKÓW, PŁYNNOŚCI KADR,
USZKODZENIA MASZYN I NARZĘDZI



STRATY MORALNE W POSTACI ZŁEGO SAMOPOCZUCIA,
NISKIEGO ETOSU PRACY, BRAKU POCZUCIA
PODMIOTOWOŚCI, WZROSTU APATII

7.
OCZEKIWANIA
WIĄZANE Z PRACĄ

OCZEKIWANIA WIĄZANE Z PRACĄ
ZE STRONY PRACOWNIKA



ZAPEWNIĆ MU MOŻLIWOŚĆ UZYSKANIA ŚRODKÓW NA

UTRZYMANIE SIEBIE I RODZINY,



UMOŻLIWIĆ OTRZYMANIE SPRAWIEDLIWEJ I GODZIWEJ

W JEGO ODCZUCIU ZAPŁATY ZA JEJ WYKONANIE,

ODPOWIADAJĄCEJ AKTUALNEJ STOPIE ŻYCIOWEJ

SPOŁECZEŃSTWA I PONIESIONEMU W ZWIĄZKU Z NIĄ

WYSIŁKOWI,



ZAPEWNIĆ UZNANIE U INNYCH ORAZ PRESTIŻ

SPOŁECZNY,



UMOŻLIWIĆ STAŁY ROZWÓJ I DOSKONALENIE,



ZAPEWNIĆ MINIMUM KOMFORTU ZWIĄZANEGO Z JEJ

REALIZACJĄ ORAZ POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA



ZAPEWNIĆ POCZUCIE SATYSFAKCJI Z JEJ WYKONYWANIA

PRACA POWINNA:

OCZEKIWANIA WIĄZANE Z PRACĄ
ZE STRONY PRACODAWCY



PRACA POWINNA ZAPEWNIĆ PRACODAWCY
UZYSKANIE OKREŚLONYCH PARAMETRÓW
JAKOŚCIOWYCH, CZASOWYCH I KOSZTOWYCH.



PRACA POWINNA BYĆ EFEKTYWNA, POWINNA
CECHOWAĆ JĄ ODPOWIEDNIA RELACJA
UZYSKANYCH DZIĘKI NIEJ EFEKTÓW DO
PONIESIONYCH NAKŁADÓW, ZARÓWNO PRACY
ŻYWEJ JAK I UPRZEDMIOTOWIONEJ.

II
PODSTAWY
BEZPIECZEŃSTWA
PRACY

1
PRACA JAKO ŹRÓDŁO
ZAGROŻEŃ DLA
CZŁOWIEKA I
OTOCZENIA

PRACA JAKO ŹRÓDŁO ZAGROŻEŃ



WYTWORZONYCH DÓBR, MOGĄCYCH
ZASPOKOIĆ JEGO I INNYCH LUDZI POTRZEBY,



ŚRODKÓW NA UTRZYMANIE JEGO SAMEGO I
RODZINY,



SAMOSPEŁNIENIA SIĘ –

PRACA WYKONYWANA PRZEZ CZŁOWIEKA,
PRZYNOSZĄC MU KORZYŚCI W POSTACI:

MOŻE JEDNOCZEŚNIE STANOWIĆ DLA NIEGO
SAMEGO I DLA OTOCZENIA ŹRÓDŁO RÓŻNORAKICH
ZAGROŻEŃ, MOGĄCYCH DOPROWADZIĆ DO STRAT
MATERIALNYCH, A TAKŻE W POSTACI UTRATY
ZDROWIA, A NAWET ŻYCIA.

ZAGROŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY

CZŁOWIEK W ŚRODOWISKU PRACY NARAŻONY
JEST NA ODDZIAŁYWANIE RÓŻNORODNYCH
CZYNNIKÓW, ZAGRAŻAJĄCYCH JEGO ZDROWIU
I ŻYCIU. MOGĄ TO BYĆ CZYNNIKI: FIZYCZNE,
CHEMICZNE, BIOLOGICZNE,
PSYCHOFIZJOLOGICZNE I IN.

KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW Z PUNKTU
WIDZENIA SKUTKÓW ICH ODDZIAŁYWANIA
NA ORGANIZM LUDZKI



CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE – ZAGRAŻAJĄCE
ŻYCIU CZŁOWIEKA,



CZYNNIKI SZKODLIWE – ZAGRAŻAJĄCE
ZDROWIU CZŁOWIEKA,



CZYNNIKI UCIĄŻLIWE.

W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU STĘŻENIA DANEGO
CZYNNIKA LUB NATĘŻENIA JEGO ODDZIAŁYWANIA
NA ORGANIZM LUDZKI, CZYNNIK
ZAKWALIFIKOWANY JAKO UCIĄŻLIWY MOŻE
OKAZAĆ SIĘ SZKODLIWYM LUB NIEBEZPIECZNYM.

PRACA WYKONYWANA PRZEZ CZŁOWIEKA W
WARUNKACH NARAŻENIA NA ODDZIAŁYWANIE
CZYNNIKÓW NIEBEZPIECZNYCH LUB SZKODLIWYCH,
STWARZA MOŻLIWOŚĆ WYSTĄPIENIA
NIEKORZYSTNYCH SKUTKÓW DLA JEGO ZDROWIA
LUB ŻYCIA.

PRAWDOPODOBIEŃSTWO WYSTĄPIENIA TEGO
RODZAJU SKUTKÓW OKREŚLA SIĘ MIANEM RYZYKA
ZAWODOWEGO.

RYZYKO ZAWODOWE

2.
PODSTAWOWE
POJĘCIA ZWIĄZANE Z
BEZPIECZEŃSTWEM
PRACY

2.1.
POJĘCIA ZAGROŻENIA
I JEGO ŹRÓDŁA,
ZAGROŻENIA
POTENCJALNEGO
I POZIOMU
ZAGROŻENIA

POJĘCIE ZAGROŻENIA

(I)



ZAGROŻENIE TO CZYNNIK LUB SYTUACJA,
POTENCJALNIE NIEBEZPIECZNA, MOGĄCA
SPOWODOWAĆ URAZY, CHOROBY,
USZKODZENIA LUB ZNISZCZENIE MIENIA,
ŚRODOWISKA PRACY LUB TEŻ KOMBINACJĘ TYCH
MOŻLIWOŚCI (OHSAS 18001).



ZAGROŻENIE TO STAN ŚRODOWISKA PRACY,
MOGĄCY SPOWODOWAĆ WYPADEK LUB
CHOROBĘ (PN-N-18001)



ZAGROŻENIE TO NIEBEZPIECZNA SYTUACJA,
KTÓRA MOŻE PROWADZIĆ DO SZKÓD.

POJĘCIE ZAGROŻENIA

(II)



ZAGROŻENIE TO POTENCJALNE WARUNKI,
KTÓRE AKTYWIZUJĄC SIĘ W SEKWENCJE
ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH MOGĄ
DOPROWADZIĆ DO STRAT.



ZAGROŻENIE TO ŹRÓDŁO NIEBEZPIECZEŃSTWA.



ZAGROŻENIE TO MOŻLIWOŚĆ POWSTANIA
OKREŚLONYCH STRAT, USTALONA DLA SYTUACJI,
JAKA MA MIEJSCE PO ZAJŚCIU POJEDYNCZEGO
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO W
ROZPATRYWANYM SYSTEMIE:
CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE.

ZAGROŻENIE ZNACZĄCE

JEST TO ZAGROŻENIE, MOGĄCE
SPOWODOWAĆ POWAŻNE I
NIEODWRACALNE USZKODZENIA ZDROWIA
LUB ŚMIERĆ, WYSTĘPUJĄCE PRZY
WYKONYWANIU PRAC SZCZEGÓLNIE
NIEBEZPIECZNYCH LUB W SYTUACJACH
POWAŻNYCH AWARII.

POZIOM ZAGROŻENIA

POJĘCIE POZIOMU ZAGROŻENIA SŁUŻY
OSZACOWANIU MOŻLIWOŚCI WYWOŁANIA PRZEZ
ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE OKREŚLONYCH STRAT.

POZIOM ZAGROŻENIA JEST TYM WYŻSZY IM
WIĘKSZA JEST MOŻLIWOŚĆ WYWOŁANIA
OKREŚLONYCH STRAT PRZEZ DANE ZDARZENIE
NIEPOŻĄDANE.

W PRZYPADKU NIEKTÓRYCH RODZAJÓW ZAGROŻEŃ,
WIELKOŚĆ STRAT ZALEŻNA JEST TAKŻE OD CZASU
NARAŻENIA CZŁOWIEKA NA ODDZIAŁYWANIE
OKREŚLONEGO CZYNNIKA SZKODLIWEGO (Np.
CZYNNIK AKUSTYCZNY, TOKSYCZNY I IN.).

POZIOM ZAGROŻENIA

(PRZYKŁAD)

RODZAJE ZAGROŻEŃ

RODZAJ ZAGROŻENIA ZALEŻY OD CHARAKTERU
JEGO ŹRÓDŁA, TO JEST: OD CHARAKTERU
URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH, Z KTÓRYMI PRACOWNIK
MA KONTAKT NA STANOWISKU PRACY, RODZAJU
REALIZOWANEGO PROCESU WYTWÓRCZEGO I
PRZETWARZANEGO TWORZYWA, RODZAJU
CZYNNIKÓW ŚRODOWISKA MATERIALNEGO, NA
ODDZIAŁYWANIE KTÓRYCH CZŁOWIEK JEST
NARAŻONY W TRAKCIE PRACY (Np. ZAGROŻENIE
MECHANICZNE, ELEKTRYCZNE, POŻAROWE,
WYBUCHOWE, AKUSTYCZNE I IN.)

CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA RODZAJ
ZAGROŻENIA

POJĘCIE ŹRÓDŁA ZAGROŻENIA –
ZAGROŻENIE POTENCJALNE

ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA – TO CZYNNIK
BĘDĄCY ELEMENTEM UKŁADU: CZŁOWIEK –
TECHNIKA – OTOCZENIE / ŚRODOWISKO, W
KTÓRYM MOŻE ZAISTNIEĆ ZAGROŻENIE
POTENCJALNE CZYLI SYTUACJA
SPRZYJAJĄCA POJAWIENIU SIĘ ZJAWISKA LUB
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO,
POWODUJĄCA STAN ZAGROŻENIA, W TYM
STAN ZAGROŻENIA WYPADKOWEGO.

POJĘCIE ZAGROŻENIA
POTENCJALNEGO

NA ZAGROŻENIE POTENCJALNE – WEDŁUG
HEPBURN’A – SKŁADAJĄ SIĘ OKREŚLONE
WŁAŚCIWOŚCI, ZARÓWNO CZYNNIKA LUDZKIEGO
(INDYWIDUALNE CECHY PSYCHOFIZYCZNE,
PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE, CZYNNIK
SOCJOLOGICZNY), JAK I MATERIALNEGO (MASZYNY,
URZĄDZENIA, INSTALACJI, SUROWCA, MATERIAŁU),
KTÓRE SPRZYJAJĄ POJAWIENIU SIĘ ZJAWISKA LUB
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.

POJĘCIE STANU ZAGROŻENIA

STAN ZAGROŻENIA – TO ZAGROŻENIE O
OKREŚLONYM POZIOMIE, STWARZAJĄCE MOŻLIWOŚĆ
ZAISTNIENIA STRAT, USTALONĄ DLA SYTUACJI JAKA
MOŻE POJAWIĆ SIĘ W WYNIKU ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO.

PRZEJŚCIE ZE STANU ZAGROŻENIA DO STRAT NIE
JEST ZDARZENIEM PEWNYM. ODBYWA SIĘ ONO Z
OKREŚLONYM PRAWDOPODOBIEŃSTWEM, TYM
WIEKSZYM IM WYŻSZY JEST POZIOM ZGROŻENIA.

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ NA
STANOWISKU PRACY



JAKIE CZYNNIKI SZKODLIWE, NIEBEZPIECZNE LUB
UCIĄŻLIWE, MOGĄCE STANOWIĆ ŹRÓDŁO
ZAGROŻENIA / POTENCJALNE ZAGROŻENIE,
WYSTĘPUJĄ NA DANYM STANOWISKU PRACY,



KTO I W JAKI SPOSÓB JEST NARAŻONY NA
ODDZIAŁYWANIE TEGO RODZAJU CZYNNIKÓW,



JAKIE JEST PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA STRATY I CO STANOWIĆ MOŻE JEJ
ISTOTĘ.

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ NA STANOWISKU PRACY
POLEGA NA USTALENIU:

CO OZNACZA, ŻE UKŁAD: CZŁOWIEK /
MASZYNA JAKO ELEMENT SYSTEMU: C – T –
O STANOWI ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA ?

OZNACZA TO, ŻE W OKREŚLONEJ SYTUACJI JEGO
CECHY / SŁABOŚCI MOGĄ STANOWIĆ ZAGROŻENIE
POTENCJALNE, KTÓRE W SPRZYJAJĄCYCH TEMU
WARUNKACH MOŻE SIĘ WYZWOLIĆ W POSTACI
OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO
PIERWOTNEGO, DOPROWADZAJĄCEGO W KOŃCU DO
STRAT.

2.2.
POJĘCIE STRATY,
STRATA
NATYCHMIASTOWA
I OPÓŹNIONA

POJĘCIE STRATY



NATYCHMIASTOWA,



OPÓŹNIONA.

PRZYKŁADY PONIESIONYCH STRAT:

UTRATA ZDROWIA LUB ŻYCIA,

- STRATA MORALNA (UTRATA ZAUFANIA,
UTRATA DOBREGO IMIENIA),
- STRATA MATERIALNA, FINANSOWA.

STRATA – TO NIECHCIANY, MIMOWOLNY UBYTEK
CZEGOŚ, CO SIĘ POSIADAŁO, A CO STANOWIŁO
OKREŚLONĄ WARTOŚĆ.

STRATA – TO PONIESIONA SZKODA.

STRATA MOŻE BYĆ:

2.3.
POJĘCIE ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO,
ZDARZENIE
NIEPOŻĄDANE
PIERWOTNE I WTÓRNE

WARUNEK POJAWIENIA SIĘ STANU
ZAGROŻENIA

STAN ZAGROŻENIA / ZAGROŻENIE O OKREŚLONYM
POZIOMIE MOŻE POJAWIĆ SIĘ TYLKO JAKO REZULTAT
ZJAWISKA LUB ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO.

OZNACZA TO, ŻE ZAGROŻENIE NIE WYSTĄPI, JEŚLI
DO TAKIEGO ZDARZENIA NIE DOJDZIE, NAWET W
SYTUACJI ZAISTNIENIA ZAGROŻENIA
POTENCJALNEGO.

POJĘCIE ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO



USZKODZENIE / AWARIA URZĄDZENIA TECHNICZNEGO,



BŁĄD POPEŁNIONY PRZEZ CZŁOWIEKA W TRAKCIE
WYKONYWANIA PRACY, BŁEDNIE PODJĘTA PRZEZ NIEGO
DECYZJA I IN.

ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE JEST TO ZDARZENIE,
KTÓREGO ZAJŚCIE W ROZPATRYWANYM SYSTEMIE:
C – T – O WYWOŁUJE W EFEKCIE ZAGROŻENIE DLA
CHRONIONYCH DÓBR, TAKICH JAK ZDROWIE I ŻYCIE
CZŁOWIEKA, DOBRA MATERIALNE, ŚRODOWISKO
NATURALNE I IN.

PRZYKŁADY ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH

MOŻLIWOŚĆ ZAISTNIENIA ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO

ZAISTNIENIE ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO
NASTĘPUJE Z PEWNYM
PRAWDOPODOBIEŃSTWEM, KTÓRE JEST TYM
WIĘKSZE IM MNIEJSZA JEST NIEZAWODNOŚĆ
CZYNNIKA STANOWIĄCEGO ŹRÓDŁO
OKREŚLONEGO ZAGROŻENIA I IM WYŻSZY
JEST POZIOM ZAGROŻENIA.

ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE
PIERWOTNE I WTÓRNE

ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE PIERWOTNE MOŻE BYĆ
PRZYCZYNĄ POJAWIENIA SIĘ SEKWENCJI WTÓRNYCH
ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH, Z KTÓRYCH KAŻDE
KOLEJNE ZWIĘKSZA POZIOM ZAGROŻENIA,
DOPROWADZAJĄC W KOŃCU DO STRAT.

JEŚLI ZWIĄZANE Z TYM WYZWOLENIE „POTENCJAŁU
NIEBEZPIECZEŃSTWA” ZACHODZI W SPOSÓB NAGŁY I
OPRÓCZ STRAT MATERIALNYCH / FINANSOWYCH
DOCHODZI DO STRAT LUDZKICH
(NATYCHMIASTOWYCH LUB OPÓŹNIONYCH),
PRZEJŚCIE ZE STANU ZAGROŻENIA DO STRAT
NAZYWANE JEST WYPADKIEM, W PRZYPADKU STRAT
DUŻYCH – KATASTROFĄ.

2.4.
POJĘCIE I ISTOTA
WYPADKU

POJĘCIE WYPADKU

(I)



JEST TO NIEPOŻĄDANE ZDARZENIE
POWODUJĄCE ŚMIERĆ, CHOROBĘ, URAZ,
SZKODĘ LUB INNEGO RODZAJU STRATĘ
(OHSAS 18001).



JEST TO ZDARZENIE NAGŁE WYWOŁANE
PRZYCZYNĄ ZEWNĘTRZNĄ, POWODUJĄCE URAZ
LUB ŚMIERĆ (PN-N-18001).



JEST TO NIEZAMIERZONE I NIE DAJĄCE SIĘ
KONTROLOWAĆ WYDARZENIE, W KTÓRYM AKCJA
LUB REAKCJA JAKIEGOŚ PRZEDMIOTU,
SUBSTANCJI, OSOBY LUB PROMIENIOWANIA
POCIĄGA ZA SOBĄ USZKODZENIA CIELESNE.

POJĘCIE WYPADKU

(II)



JEST TO WYDARZENIE, PRZY KTÓRYM W WYNIKU

NAGŁEGO ZEWNĘTRZNEGO DZIAŁANIA LUB NA

SKUTEK PRZEBIEGU PRACY NASTĘPUJE

USZKODZENIE CIAŁA.



JEST TO NIEPLANOWANE, NIEKONTROLOWANE I

NIEPOŻĄDANE WYDARZENIE LUB NAGŁE

NIESZCZĘŚCIE, KTÓRE PRZERYWA DZIAŁALNOŚĆ

LUB CZYNNOŚĆ (FUNKCJĘ).



SĄ TO WSZELKIE NAGŁE ODCHYLENIA OD

NORMALNEGO PRZEBIEGU PROCESÓW

WYTWÓRCZYCH, KTÓRE SPOWODOWAŁY

USZKODZENIE CIAŁA CZŁOWIEKA LUB JEGO

ŚMIERĆ.

WYPADEK A AWARIA

WYPADEK OZNACZA USZKODZENIE CIAŁA
LUDZKIEGO.

AWARIA OZNACZA USZKODZENIE OBIEKTU
TECHNICZNEGO.

ISTOTA WYPADKU PRZY PRACY

WYPADEK PRZY PRACY TO NAGŁE ZDARZENIE
WYWOŁANE PRZYCZYNĄ ZEWNĘTRZNĄ, KTÓRE
MIAŁO MIEJSCE W ZWIĄZKU Z PRACĄ, O ILE
SPOWODOWAŁO ONO STAŁĄ, WZGLĘDNIE CZASOWĄ
NIEZDOLNOŚĆ DO PRACY LUB ŚMIERĆ PRACOWNIKA.

CECHĄ POZWALAJĄCĄ ODRÓŻNIĆ WYPADEK OD
CHOROBY ZAWODOWEJ JEST NAGŁOŚĆ ZDARZENIA.

WYPADEK JAKO NASTĘPSTWO ZWIĄZKU
PRZYCZYNOWEGO MIĘDZY CZYNNIKIEM
MATERIALNYM I LUDZKIM

WYPADEK JAKO URAZ LUB SCHORZENIE POWSTAŁE
NAGLE, JEST NASTĘPSTWEM BEZWARUNKOWEGO
ZWIĄZKU PRZYCZYNOWEGO, JAKI ZACHODZI W
WARUNKACH WADLIWEJ ORGANIZACJI PRACY /
STANIE ZAGROŻENIA MIĘDZY CZYNNIKIEM
MATERIALNYM I LUDZKIM

ZALEŻNOŚĆ PRZYCZYNOWA POMIĘDZY
AWARIĄ
A POSTĘPOWANIEM LUDZI

(I)

ISTNIEJE ŁAŃCUCH ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY AWARIĄ
CZYLI ZAGROŻENIEM TECHNICZNYM, BĘDĄCYM
PRZYCZYNĄ KTÓREGOŚ Z OGÓŁU ZAGROŻEŃ
ISTNIEJĄCYCH W DANYM ŚRODOWISKU PRACY A
POSTĘPOWANIEM LUDZI WPŁYWAJĄCYCH NA DANY
FRAGMENT WYPOSAŻENIA ZAKŁADU PRACY, JAKO
PRZYCZYNĄ ZAGROŻENIA.

AWARIA MOŻE STAĆ SIĘ BEZPOŚREDNIĄ PRZYCZYNĄ
URAZU WTEDY I TYLKO WTEDY, GDY W JEJ ZASIĘGU
ZNAJDUJE SIĘ CZŁOWIEK.

ZALEŻNOŚĆ PRZYCZYNOWA POMIĘDZY
AWARIĄ I POSTĘPOWANIEM LUDZI

(II)

POSTĘPOWANIE
LUDZI

AWARIA
(ZAGROŻENIE
TECHNICZNE)

URAZ / WYPADEK
(GDY CZŁOWIEK
ZNAJDUJE SIĘ W
ZASIĘGU
MASZYNY)

PODSTAWOWE CECHY PRZYPISYWANE WYPADKOM
PRZY PRACY



SĄ ZDARZENIAMI NAGŁYMI,



MOGĄ BYĆ WYNIKIEM DZIAŁANIA CZYNNIKÓW:

LUDZKIEGO, MATERIALNEGO I ORGANIZACYJNEGO,



SĄ CZĘSTO WYNIKIEM BŁĘDÓW, JAKIE POPEŁNIONO PRZY

PRZYGOTOWANIU CZŁOWIEKA DO PRACY, W

ROZPOZNANIU JEGO CECH CHARAKTERU, WIEDZY I

UMIEJĘTNOŚCI ORAZ DOSTOSOWANIU DO NIEGO

MATERIALNEGO ŚRODOWISKA PRACY (ZWŁASZCZA W

ZAKRESIE ORGANIZACJI PRACY I WYMAGAŃ

ERGONOMICZNYCH),



SĄ ZDARZENIAMI DOPROWADZAJĄCYMI DO URAZU LUB

SCHORZENIA,



POWODUJĄ ZAKŁÓCENIA HARMONII ŚRODOWISKA

SPOŁECZNEGO ZAKŁADU PRACY,



POCIĄGAJĄ ZA SOBĄ STRATY EKONOMICZNE, PONOSZONE

ZARÓWNO PRZEZ SAMEGO PRACOWNIKA JAK I PRZEZ

ZAKŁAD PRACY.

SYTUACJE SPRZYJAJĄCE WYPADKOM

(I)



MOŻLIWOŚĆ KONTAKTU CZŁOWIEKA Z ENERGIĄ O

WIELKOŚCI PRZEKRACZAJĄCEJ ZDOLNOŚCI

PRZYSTOSOWAWCZE JEGO ORGANIZMU



MOŻLIWOŚĆ KONTAKTU Z NIEBEZPIECZNYMI

SUBSTANCJAMI



NADMIERNA CIĘŻKOŚĆ WYKONYWANYCH

CZYNNOŚCI, POWODUJĄCA – NA SKUTEK

ZMĘCZENIA – OBNIŻENIE SPRAWNOŚCI CZŁOWIEKA



NADMIERNA STRESOGENNOŚĆ, WYNIKAJĄCA ZE

ZŁOŻONOŚCI REALIZOWANEGO ZADANIA,

POCZUCIA ZAGROŻENIA, PRESJI CZASOWEJ,

NIESPODZIEWANYCH UTRUDNIEŃ, SPIĘTRZEŃ

OTRZYMYWANYCH INFORMACJI,

ODPOWIEDZIALNOŚCI ITP. (POWSTAJĄCY SILNY

STRES DEZORGANIZUJE PERCEPCJĘ,

PODEJMOWANIE DECYZJI, CZYNNOŚCI )

SYTUACJE SPRZYJAJĄCE WYPADKOM

(II)



KONIECZNOŚĆ STAŁEGO DOSTOSOWYWANIA SIĘ
DO ZMIENIAJĄCYCH SIĘ CECH OTOCZENIA, BEZ
MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA USTALONEGO
ALGORYTMU WYKONANIA OKREŚLONYCH
CZYNNOŚCI ROBOCZYCH



MONOTONIA DZIAŁANIA LUB STEREOTYPOWO
WYKONYWANA PRACA, PRZYCZYNIAJĄCA SIĘ DO
UTRWALANIA „RUTYNOWYCH” NAWYKÓW, NIE
ZAWSZE ZGODNYCH Z ZASADAMI
RACJONALNEGO DZIAŁANIA

MODEL ZAGROŻENIA WYPADKOWEGO



ZGROŻENIE WYPADKOWE POTENCJALNE MOŻNA

PRZEDSTAWIĆ W POSTACI ZALEŻNOŚCI FUNKCYJNEJ:

= f(L ∙ M ∙ S), gdzie: L – czynnik ludzki,

M – czynnik materialny,
S – czynnik organizacyjny;



ZAGROŻENIE WYPADKOWE AKTUALNE W POSTACI:

= f(L ∙ M ∙ S ∙ T), gdzie: T – okres aktywności

zespołu

czynników.

PONIEWAŻ WYPADEK PRZY PRACY JEST
NASTĘPSTWEM BEZWARUNKOWEGO ZWIĄZKU
PRZYCZYNOWEGO W FORMIE NEGATYWNEJ, JAKI
ZACHODZI W CZASIE I W OKREŚLONYCH
WARUNKACH ORGANIZACYJNYCH POMIĘDZY
CZYNNIKAMI MATERIALNYMI I LUDZKIMI –

POJĘCIE ZDARZENIA WYPADKOWEGO /
POTENCJALNIE WYPADKOWEGO



TO SYTUACJA, KTÓRA SPOWODOWAŁA WYPADEK LUB
MOGŁA POTENCJALNIE GO SPOWODOWAĆ
(OHSAS 18001).



TO ZDARZENIE WYPADKOWE, KTÓRE NIE POWODUJE
CHOROBY, OBRAŻEŃ, ZNISZCZEŃ LUB INNYCH STRAT
(OHSAS 18001).



TO NIEBEZPIECZNE ZDARZENIE ZWIĄZANE Z
WYKONYWANĄ PRACĄ, PODCZAS KTÓREGO NIE
DOCHODZI DO URAZÓW LUB POGORSZENIA STANU
ZDROWIA (PN-N-18001).

ZDARZENIE WYPADKOWE

ZDARZENIE POTENCJALNIE WYPADKOWE

2.5.
POJĘCIE RYZYKA
I POZIOMU RYZYKA

POJĘCIE RYZYKA

Z LOSOWOŚCIĄ ZJAWISK I ZDARZEŃ
PROWADZĄCYCH DO WYPADKU / STRATY ZWIĄZANE
JEST POJĘCIE RYZYKA.

POD POJĘCIEM RYZYKA W ZNACZENIU OGÓLNYM –
ROZUMIE SIĘ PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA OKREŚLONEGO ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO ORAZ KONSEKWENCJI Z TYM
ZWIĄZANYCH.

POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO

(I)

POD POJĘCIEM RYZYKA ZAWODOWEGO ROZUMIE SIĘ
MOŻLIWOŚĆ DOZNANIA PRZEZ CZŁOWIEKA STRAT
(SZKÓD), PODCZAS OKREŚLONEGO CZASU JEGO
ŻYCIA LUB PODCZAS TRWANIA PODJĘTEGO PRZEZ
NIEGO OKREŚLONEGO DZIAŁANIA, WSKUTEK
RÓŻNEGO RODZAJU ZJAWISK I ZDARZEŃ
NIEPOŻĄDANYCH WYSTĘPUJĄCYCH W
ROZPATRYWANYM UKŁADZIE: CZŁOWIEK – TECHNIKA
– OTOCZENIE / ŚRODOWISKO.

POJĘCIE

RYZYKA ZAWODOWEGO

(II)

RYZYKO ZAWODOWE TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA OKREŚLONEGO ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO ORAZ KONSEKWENCJI Z TYM
ZWIĄZANYCH W UKŁADZIE: CZŁOWIEK – OBIEKT
TECHNICZNY, FUNKCJONUJĄCYM W OKREŚLONYM
ŚRODOWISKU MATERIALNYM, W ZWIĄZKU Z
REALIZACJĄ PROCESU PRACY.

POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO

(III)



KOMBINACJA PRAWDOPODOBIEŃSTWA LUB

CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA OKREŚLONYCH

ZAGROŻEŃ I WIELKOŚCI STRAT, JAKIE ONE MOGĄ

SPOWODOWAĆ – JAKO TAKIE JEST ONO MIARĄ

PRAWDOPODOBIEŃSTWA ZDARZENIA

NIEPOŻĄDANEGO I JEGO SKUTKÓW;



KOMBINACJA CZĘSTOŚCI LUB

PRAWDOPODOBIEŃSTWA WYSTĄPIENIA

OKREŚLONEGO ZDARZENIA NIEBEZPIECZNEGO I

KONSEKWENCJI Z TYM ZWIĄZANYCH.

RYZYKO ZAWODOWE MAJĄCE SWOJE ŹRÓDŁO W
UKŁADZIE: CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE /
ŚRODOWISKO, DEFINIOWANE JEST TAKŻE JAKO:

POJĘCIE RYZYKA ZAWODOWEGO

(

WEDŁUG PN-N-18002 : 2000)

RYZYKO ZAWODOWE TO PRAWDOPODOBIEŃSTWO
WYSTĄPIENIA NIEPOŻĄDANYCH ZDARZEŃ
ZWIĄZANYCH Z WYKONYWANĄ PRACĄ, W
SZCZEGÓLNOŚCI WYSTĄPIENIA U PRACOWNIKÓW
NIEKORZYSTNYCH SKUTKÓW ZDROWOTNYCH W
WYNIKU ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH
WYSTĘPUJĄCYCH W ŚRODOWISKU PRACY LUB
SPOSOBU WYKONANIA PRACY.

RODZAJE RYZYKA



RYZYKO STRAT FINANSOWYCH /
MATERIALNYCH



RYZYKO SKAŻENIA ŚRODOWISKA



RYZYKO UTRATY ZDROWIA



RYZYKO STRAT LUDZKICH I IN.

RYZYKO INDYWIDUALNE I ZBIORCZE

POJĘCIE RYZYKA MOŻNA WIĄZAĆ Z
POJEDYNCZYM CZŁOWIEKIEM (RYZYKO
INDYWIDUALNE) LUB Z GRUPĄ
PRACOWNIKÓW (RYZYKO ZBIORCZE).

ZWIĄZEK RYZYKA Z CZASEM

CZŁOWIEK MOŻE PONOSIĆ STRATY NIE
TYLKO NA SKUTEK ZDARZEŃ
NIEPOŻĄDANYCH, ALE TAKŻE JAKO EFEKT
ODDZIAŁYWANIA W CZASIE NA JEGO
ORGANIZM CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH.

RYZYKO CAŁKOWITE I CZĄSTKOWE

RYZYKO CAŁKOWITE, TO TAKIE RYZYKO,
KTÓRE UWZGLĘDNIA MOŻLIWOŚĆ
WYWOŁANIA STRAT PRZEZ KAŻDE ZE
ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH (Np. upadek,
uderzenie, porażenie prądem itd.)

RYZYKO CZĄSTKOWE WYRAŻA
MOŻLIWOŚĆ WYWOŁANIA STRAT PRZEZ
OKREŚLONE, WSKAZANE ZDARZENIE
NIEPOŻĄDANE.

2.6.
POZIOM
BEZPIECZEŃSTWA/RYZY
KA
W SYSTEMIE: C – T – O

CZYNNIKI OD KTÓRYCH ZALEŻY POZIOM
BEZPIECZEŃSTWA W SYSTEMIE: C – T – O



CZYNNIKI ZWIĄZANE Z NIEZAWODNOŚCIĄ ELEMENTÓW
SYSTEMU: C – T – O



CZYNNIKI DECYDUJĄCE O MOŻLIWOŚCIACH ZAISTNIENIA
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO



CZYNNIKI ZWIĄZANE Z ZAGROŻENIAMI POWSTAJĄCYMI W
WYNIKU POJAWIENIA SIĘ ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH



CZYNNIKI DECYDUJĄCE O POZIOMIE ZAGROŻENIA
POJAWIAJĄCEGO SIĘ W WYNIKU ZAISTNIENIA ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO

MOŻLIWOŚĆ POJAWIENIA SIĘ ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W
SYSTEMIE: C – T – O LUB W KTÓRYMŚ Z ELEMENTÓW TEGO
SYSTEMU, OKREŚLANA JEST JAKO JEGO ZAWODNOŚĆ.

MIARY RYZYKA



CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O MOŻLIWOŚCI
ZAISTNIENIA ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH W
SYSTEMIE: C – T – O ,



CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O POZIOMIE
ZAGROŻENIA POJAWIAJĄCEGO SIĘ W WYNIKU
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO,

NAJPROSTRZYM WYRAZEM ZALEŻNOŚCI POZIOMU
RYZYKA OD:

SĄ ZWIĄZKI MIĘDZY ODPOWIEDNIMI WIELKOŚCIAMI
OKREŚLAJĄCYMI POZIOMY RYZYKA, ZAWODNOŚCI I
ZAGROŻENIA, NAZYWANE MIARAMI RYZYKA.

ZWIĄZKI MIARY RYZYKA Z MIARAMI
NIEZAWODNOŚCI I ZAGROŻEŃ

MIARA
RYZYKA =

MIARA
NIEZAWODNOŚ
CI

MIARA
ZAGROŻENI
A

ŚWIADOMOŚĆ TYCH ZWIĄZKÓW STANOWI
PODSTAWĘ WSZELKICH METOD ANALIZY RYZYKA

PRAWDOPODOBIEŃSTWO
POJAWIENIA SIĘ STRATY

PRAWDOPODOBIEŃSTWO POJAWIENIA SIĘ
STRATY

NIEMNIEJSZEJ NIŻ

W OKRESIE

FUNKCJONOWANIA SYSTEMU: C – T – O

Λc(t) = P{ C(t) ≥ c }

PRAWDOPODOBIEŃSTWO
POJAWIENIA SIĘ STRATY

PRAWDOPODOBIĘŃSTWO POJAWIENIA SIĘ STRATY

NIEMNIEJSZEJ NIŻ

W OKRESIE JEDNOSTKOWYM

Λc(1) = Q(1) × Z(c)
gdzie:
Q(1)

PRADOPODOBIEŃSTWO ZAJŚCIA

ZDARZENIA

W PRZYJĘTYM OKRESIE JEDNOSTKOWYM (Np.
błąd popełniony przez pracownika)

Q(1) = 1 – R(1) R(1)

MIARA

NIEZAWODNOŚCI

Z(c)

PRAWDOPODOBIEŃSTWO TEGO, ŻE ZAJŚCIE

ZDARZENIA

SPOWODUJE STRATY

NIEMNIEJSZE NIŻ

Z(c) = P{ C(1) ≥ c / A }

ZAKRES DOKONYWANEJ ANALIZY
BEZPIECZEŃSTWA / RYZYKA

(I)



ANALIZĘ ISTNIEJĄCYCH ZAGROŻEŃ,



ANALIZĘ ZAWODNOŚCI ELEMENTÓW SYSTEMU:
C – T – O,

ANALIZA BEZPIECZEŃSTWA / RYZYKA POWINNA
OBEJMOWAĆ SWOIM ZAKRESEM:

WYKORZYSTUJĄC PRZY TYM TECHNIKI MIERZENIA
I MODELOWANIA INDYWIDUALNYCH STRAT
LUDZKICH.

ZAKRES DOKONYWANEJ ANALIZY
BEZPIECZEŃSTWA / RYZYKA

(II)

ZNACZENIE ANALIZY RYZYKA

ANALIZA POZIOMU BEZPIECZEŃSTWA, W TYM
ANALIZA RYZYKA STANOWIĄ PODSTAWĘ
WSZELKICH RACJONALNYCH DZIAŁAŃ W
ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY,
ZARÓWNO W SKALI STANOWISKA PRACY,
GRUPY STANOWISK JAK I
PRZEDSIĘBIORSTWA.

3.
PROCES
DOCHODZENIA
DO STRATY

3.1.
ISTOTA PROCESU
DOCHODZENIA
DO STRATY

PRZEBIEG PROCESU DOCHODZENIA DO
STRAT

(I)

SYTUACJA NA WEJŚCIU

ISTNIENIE OKREŚLONEGO ZAGROŻENIA POTENCJALNEGO,
MAJĄCEGO SWOJE ŹRÓDŁO W KTÓRYMŚ Z ELEMENTÓW
SYSTEMU: C – T – O

FAZA I

POJAWIENIE SIĘ PIERWOTNEGO ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO
WYWOŁUJĄCEGO STAN ZAGROŻENIA, KTÓREMU MOŻNA
PRZYPISAĆ PEWIEN „POTENCJAŁ NIEBEZPIECZEŃSTWA”.

FAZA II

NIEKONTROLOWANE WYZWOLENIE SIĘ „POTENCJAŁU
NIEBEZPIECZEŃSTWA” – BEZPOŚREDNIE LUB W POSTACI
SEKWENCJI WTÓRNYCH ZDARZEŃ NIEPOŻADANYCH, MOGĄCYCH
DOPROWADZIĆ DO POWSTANIA STRAT MATERIALNYCH I
LUDZKICH.

PRZEBIEG PROCESU DOCHODZENIA DO
STRAT

(II)

PRZEBIEG PROCESU DOCHODZENIA DO
STRAT

(III)

PRZEBIEG PROCESU DOCHODZENIA DO
STRAT

WNIOSKI

(I)

ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA MOŻE TKWIĆ W UKŁADZIE: CZŁOWIEK –
TECHNIKA – OTOCZENIE / ŚRODOWISKO.

STAN ZAGROŻENIA, BĘDĄCY W ISTOCIE ZAGROŻENIEM O
OKREŚLONYM POTENCJALE / POTENCJAŁEM
NIEBEZPIECZEŃSTWA, POJAWIA SIĘ TYLKO JAKO SKUTEK
ZDARZENIA NIEPOŻĄDANEGO (NIE WYSTĄPI ON JEŚLI DO
TAKIEGO ZDARZENIA NIE DOJDZIE, CHOĆBY NAWET ISTNIAŁO
ŹRÓDŁO ZAGROŻENIA).

PRZEJŚCIE ZE STANU ZAGROŻENIA DO STRAT NIE JEST
ZDARZENIEM PEWNYM; DOCHODZI DO TEGO Z OKREŚLONYM
PRAWDOPODOBIEŃSTWEM, KTÓRE JEST TYM WIĘKSZE IM
WYŻSZY JEST POZIOM ZAGROŻENIA. PODOBNIE I WIELKOŚĆ
STRAT MOŻE BYĆ TRAKTOWANA JAKO ZMIENNA LOSOWA
(MOŻE ONA TAKŻE PRZYJĄĆ WARTOŚĆ ZEROWĄ NAWET W
SYTUACJI DUŻEGO ZAGROŻENIA).

PRZEBIEG PROCESU DOCHODZENIA DO
STRAT

WNIOSKI

(II)

ZDARZENIE NIEPOŻĄDANE POJAWIAJĄCE SIĘ W
TRAKCIE PRZEBIEGU KTÓREJŚ Z SEKWENCJI
PROCESU WYTWÓRCZEGO
(ERGOTRANSFORMACYJNEGO), JAKO REZULTAT
WYZWOLENIA SIĘ OKREŚLONEGO POTENCJAŁU
ZAGROŻENIA, MOŻE WYWOŁAĆ ZDARZENIE
WTÓRNE I JEGO KONSEKWENCJE W POSTACI
AWARII, STANU NIESPRAWNOŚCI LUB WYPADKU,
ZWIĄZANE Z PRZEBIEGIEM POZOSTAŁYCH
SEKWENCJI TEGO PROCESU.

3.2.
ANALIZA SYTUACJI
ZWIĄZANEJ
Z
DOPROWADZENIEM
DO STRATY

ISTOTA ANALIZY SYTUACJI ZWIĄZANEJ Z
DOJŚCIEM DO STRATY LUB MOGĄCEJ
DOPROWADZIĆ DO NIEJ

(I)



ODTWORZENIA RZECZYWISTEGO PROCESU, KTÓRY

DOPROWADZIŁ DO OKREŚLONEJ STRATY,



OKREŚLENIA JAKIE POTENCJALNE ZDARZENIA

NIEPOŻĄDANE MOGŁY LUB MOGĄ DOPROWADZIĆ DO

ZAISTNIAŁEJ BĄDŹ ZAŁOŻONEJ STRATY,



OKREŚLENIA JAKIE MOGĄ BYĆ KONSEKWENCJE

ZAISTNIAŁEGO LUB POTENCJALNEGO ZDARZENIA

NIEPOŻĄDANEGO, Z JEDNOCZESNYM PODANIEM ICH

PRAWDOPODOBIEŃSTWA.

W PRZYPADKU PRZEPROWADZANIA ANALIZY SYTUACJI, KTÓRA
DOPROWADZIŁA DO STRATY, BĄDŹ TEŻ W SPRZYJAJĄCYCH
TEMU WARUNKACH MOŻE DO NIEJ DOPROWADZIĆ, MAMY
NAJCZĘŚCIE DO CZYNIENA Z POTRZEBĄ;

ISTOTA ANALIZY SYTUACJI ZWIĄZANEJ Z
DOJŚCIEM DO STRATY LUB MOGĄCEJ
DOPROWADZIĆ DO NIEJ

(II)



ODTWORZENIA TEGO, CO SIĘ STAŁO I DOPROWADZIŁO

DO SYTUACJI NAM ZNANEJ (OKREŚLONEJ STRATY),



ROZPOZNANIA TEGO, CO MOGŁO LUB MOŻE SIĘ

ZDARZYĆ – Z JEDNOCZESNYM OSZACOWANIEM JEGO

PRAWDOPODOBIEŃSTWA – ABY DOSZŁO DO OKREŚLONEJ

SYTUACJI (STRATY) RZECZYWISTEJ LUB POTENCJALNEJ,



OKREŚLENIA TEGO, CO MOŻE SIĘ ZDARZYĆ PO

ZAISTNIENIU OKREŚLONEJ SYTUACJI / ZDARZENIA I JAKI

TO MOŻE PRZYNIEŚĆ OSTATECZNY SKUTEK.

W WYMIENIONYCH PRZYPADKACH, DZIAŁANIA NIEZBĘDNE DLA
DOKONANIA ANALIZY SYTUACJI ZWIĄZANEJ Z ZAISTNIENIEM
STRATY LUB DOPROWADZENIEM DO NIEJ, SPROWADZAJĄ SIĘ
DO:

METODY PRZYDATNE W TRAKCIE ANALIZY
SYTUACJI DOPROWADZAJĄCEJ DO STRATY
ORAZ SYTUACJI PO ZAJŚCIU
OKREŚLONEGO ZDARZENIA
NIEPOŻĄDANEGO



MODELOWANIE PROCESU DOCHODZENIA DO
STRATY



DIAGRAM BŁĘDÓW / NIESPRAWNOŚCI



DIAGRAM / DRZEWO ZDARZEŃ

3.3.
MODELOWANIE
PROCESÓW
DOCHODZENIA DO
STRAT

ISTOTA MODELOWANIA

MODELOWANIE W ZNACZENIU OGÓLNYM
JEST NARZĘDZIEM BADANIA
DOŚWIADCZALNEGO, W TRAKCIE KTÓREGO
BADANY OBIEKT JEST ZASTĘPOWANY PRZEZ
INNY OBIEKT (MODEL), UŁATWIAJĄCY
ROZPOZNANIE BADANEJ RZECZYWISTOŚCI
LUB ABSTRAKCJI.

POJĘCIE MODELU

MODEL STANOWI ODWZOROWANIE
NAJISTOTNIEJSZYCH CECH BADANEGO LUB
PROJEKTOWANEGO OBIEKTU Z PUNKTU WIDZENIA
CELÓW, JAKIM POWINIEN ON SŁUŻYĆ W OKREŚLONEJ
RZECZYWISTOŚCI LUB ABSTRAKCJI.

MODEL WINIEN UKAZYWAĆ STRUKTURĘ
MODELOWANEGO OBIEKTU ORAZ RELACJE MIĘDZY
PRZYCZYNAMI I SKUTKAMI ORAZ MIĘDZY CELAMI I
UWARUNKOWANIAMI LUB OGRANICZENIAMI.

ISTOTA MODELOWANIA PROCESU
DOCHODZENIA DO STRATY

(I)



USYTUOWANIA W BADANYM SYSTEMIE: C – T – O

ŹRÓDEŁ WYZWALAJĄCEGO SIĘ ZAGROŻENIA I

MIEJSC KONCENTRACJI POTENCJAŁU

NIEBEZPIECZEŃSTWA,



USYTUOWANIA W CZASIE POSZCZEGÓLNYCH

SYTUACJI I ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH I ICH

WZAJEMNYCH POWIĄZAŃ.

MODELOWANIE PROCESU DOCHODZENIA DO STRAT
POLEGA NA ODTWORZENIU ZA POMOCĄ ŚRODKÓW
GRAFICZNYCH:

ISTOTA MODELOWANIA PROCESU
DOCHODZENIA DO STRATY

(II)



ELEMENTÓW UKŁADU: CZŁOWIEK – TECHNIKA – OTOCZENIE

/ ŚRODOWISKO JAKO ŹRÓDEŁ OKREŚLONYCH ZAGROŻEŃ

BĄDŹ TEŻ ELEMENTÓW NARAŻONYCH NA STRATY



PRZEBIEGÓW PROCESU PRACY, PROCESU

FUNKCJONOWANIA OBIEKTU TECHNICZNEGO I PROCESU

PRZETWARZANIA,



ZISTNIAŁYCH KOLEJNYCH ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH,



PODEJMOWANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA DZIAŁAŃ

SZCZEGÓLNYCH (NIEBĘDĄCYCH CZĘŚCIĄ REALIZOWANEGO

PRZEZ NIEGO PROCESU PRACY),



PRZEPŁYWU INFORMACJI / SYGNAŁÓW POMIĘDZY

ELEMENTAMI SYSTEMU: C – T – O ,



WZAJEMNEGO ODZIAŁYWANIA ZAISTNIAŁYCH W PROCESIE

ZDARZEŃ NIEPOŻĄDANYCH.

JEST GRAFICZNYM ODWZOROWANIEM PROCESU , KTÓRY
DOPROWADZIŁ DO STRATY (WYPADKU LUB AWARII),
Z UWZGLĘDNIENIEM:

EFEKTY JAKIE MOŻNA UZYSKAĆ W
WYNIKU MODELOWANIA PROCESU
DOCHODZENIA DO STRATY



POMÓC W OPISANIU, IDENTYFIKACJI,

ANALIZOWANIU I UDOKUMENTOWANIU

PROCESU KTÓRY DOPROWADZIŁ DO STRATY

(AWARII, WYPADKU),



STAĆ SIĘ ISTOTNYM ELEMENTEM DZIAŁAŃ

PODEJMOWANYCH W KIERUNKU WYJAŚNIENIA

PRZYCZYN DOJŚCIA DO WYPADKU / AWARII

ORAZ POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA PRACY.

MODELOWANIE PROCESU DOCHODZENIA
DO STRATY POWINNO: