ŻYWIENIE DIETETYCZNE

W WYBRANYCH

CHOROBACH

ŻYWIENIE DIETETYCZNE

W CHOROBACH UKŁADU

POKARMOWEGO

Żywienie w chorobie wrzodowej

żołądka

i dwunastnicy

Przyczyny choroby

Istotą choroby

jest tworzenie się ubytków w

błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy.

Ubytki mogą dotyczyć także głębszych

warstw, czasem do wątroby i trzustki.

Lokalizują się najczęściej w okolicy

odźwiernika żołądka lub w opuszce

dwunastnicy.

Wrzody żołądka i dwunastnicy są

spowodowane przez bakterie

Helicobacter

pylori

(1983r.).

Bakteria

Helicobacter pylori

towarzyszy:

•

wrzodowi żołądka i dwunastnicy,

•

zapaleniu błony śluzowej żołądka,

•

odgrywa rolę w patogenezie raka żołądka.

Wykrywana jest także u zdrowych osób.

Do zakażenia często dochodzi w dzieciństwie i

infekcja nie leczona może trwać przez całe

życie.

Głównym źródłem zakażenia

są wydzieliny

i wydaliny z przewodu pokarmowego.

Zakażeniu sprzyjają:

•

niski poziom higieny,

•

trudne warunki bytowe.

Znane są różne metody wykrycia infekcji

Helicobacter pylori

Do najbardziej rozpowszechnionych należy

test ureazowy

, polegający na zmianie

zabarwienia krążka diagnostycznego z żółtego

na czerwony pod wpływem jonów amonowych

uwalnianych z mocznika rozkładanego przez

ureazę bakteryjną.

Do ważnych metod wykrycia infekcji zalicza

się

badanie histologiczne.

Materiał do badania pobierany jest przez

gastroskopię.

Są też wykonywane

testy krwi

na antyciała i

testy moczu.

W leczeniu infekcji

Helicobacter pylori

stosuje

się:

•

antybiotyki,

•

leki hamujące wydzielanie żołądkowe,

•

leki osłaniające błonę śluzową.

•

Do powstania choroby wrzodowej

usposabiają:

•

długotrwałe napięcia nerwowe,

•

palenie papierosów,

•

nadużywanie alkoholu,

•

błędy dietetyczne,

•

nieregularnie spożywane posiłki,

•

predyspozycje rodzinne.

Czynniki te wpływają na zwiększone

wydzielanie soku żołądkowego.

Objawy

Choroba może nie dawać dolegliwości albo charakteryzuje się

bólem w nadbrzuszu pojawiającym się okresowo, głównie wiosną

i jesienią.

Bóle te trwają zazwyczaj wiele tygodni, nasilają się w

pół

godziny po spożyciu

posiłku przy

wrzodzie żołądka

do 2-3

godzin

po jedzeniu przy

wrzodzie dwunastnicy

W chorobie wrzodowej dwunastnicy charakterystyczne są bóle

głodowe w nocy i na czczo. Ból ten umiejscawia się nieco na

prawo od pępka.

W okresie pomiędzy bólami chorym może także dokuczać

pieczenie i palenie w nadbrzuszu, zgaga, puste odbijanie,

nudności, wymioty, zaparcia stolca.

Chorobę rozpoznaje się badaniem rentgenowskim lub

endoskopowo (to drugie częściej wykonywane).

Zalecenia żywieniowe

Obecnie w leczeniu choroby wrzodowej

przywiązuje się większą wagę do

leczenia

farmakologicznego

Dieta w chorobie wrzodowej

powinna być

pełnowartościowa z odpowiednią ilością

białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i

soli mineralnych, zgodnie z przyjętymi

normami dla ludzi zdrowych.

Zalecenia żywieniowe powinny być ustalone

indywidualnie dla każdego chorego.

Z diety należy wyłączyć pokarmy:

nasilające dolegliwości,

powodujące bóle brzucha,

wzdęcia,

odbijania,

zgagę,

pokarmy ciężko strawne,

wzdymające,

długo zalegające w żołądku.

Warzywa i owoce

zaleca się w postaci gotowanych

przecierów i rozcieńczonych soków.

Posiłki

należy spożywać co 3-4 godziny, nie częściej

niż 5 w ciągu dnia.

Kolację lekko strawną

powinno się spożyć przed

snem, aby uniknąć bóli nocnych.

W czasie przyjmowania

leków z bizmutem

jest

niewskazane mleko i jego przetwory, ponieważ bizmut

po połączeniu z białkiem mleka traci właściwości

lecznicze.

W chorobie wrzodowej

stosowana jest dieta łatwo

strawna z ograniczeniem substancji pobudzających

wydzielanie soku żołądkowego.

W leczeniu choroby wrzodowej

istotne znaczenie

ma:

- spożywanie posiłków bez pośpiechu,

zdenerwowania,

w dobrej atmosferze,

o stałych porach.

Wskazane jest zarzucenie palenia papierosów.

Żywienie w chorobach miąższu wątroby

Wątroba

jest głównym narządem, w którym zachodzi

wiele przemian ustrojowych - z aminokwasów

pochodzących z pożywienia syntetyzuje białka

ustrojowe, takie jak:

ustrojowe, takie jak:
-

białka narządowe,

białka surowicy krwi,

albuminy,

globuliny,

fibrynogen.

Nadmiar aminokwasów przekształcany jest w

wątrobie w glukozę i kwasy tłuszczowe.

Wyjątek stanowią aminokwasy o rozgałęzionym

łańcuchu bocznym: leucyna, izoleucyna, walina, które

są metabolizowane w mięśniach szkieletowych.

W wątrobie syntetyzowany jest:

- z amoniaku pochodzącego z grup aminowych -

mocznik,

z kwasów tłuszczowych - fosfolipidy, tłuszcze

obojętne, lipoproteiny, ciała ketonowe,

cholesterol i kwasy żółciowe.

Z glukozy powstaje glikogen i odwrotnie z glikogenu

uwalnia się glukoza.

Z węglowodanów i aminokwasów powstają kwasy

tłuszczowe.

Tworzy się glukoza z aminokwasów glukogennych.

Wątroba

reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową.

Zachodzi w niej przemiana:

•

żelaza,

•

miedzi,

•

cynku,

•

molibdenu.

Magazynowane są minerały i witaminy.

Narząd ten wytwarza i wydziela żółć niezbędną do

trawienia i wchłaniania tłuszczów.

Wątroba

pełni funkcję odtruwającą i uczestniczy

w rozkładzie niektórych hormonów.

Do najczęstszych chorób wątroby zalicza się:

•

zapalenie wątroby,

•

marskość wątroby,

•

stłuszczenie wątroby,

•

toksyczne uszkodzenie wątroby.

Przyczyny i objawy

Zapalenie wątroby

Najczęstszą przyczyną zapalenia wątroby jest

zakażenie

•

wirusem B lub C

(drogą pozajelitową przez iniekcje,

zabiegi operacyjne, dentystyczne, stosunek płciowy)

•

wirusem A

(drogą pokarmową).

Przy wirusowym zapaleniu wątroby na kilka dni lub

tygodni przed wystąpieniem żółtaczki pojawiają się u

chorego objawy grypowe (bóle głowy, mięśni,

niewielka gorączka, nudności).

Po nich następują typowe objawy:

•

żółtaczka,

•

ciemny mocz,

•

jasny kał,

•

świąd skóry,

•

uczucie pełności,

•

tępy ból w prawym podżebrzu,

•

wątroba powiększona,

•

bolesna przy ucisku,

•

podwyższone transaminazy

•

dodatnie antygeny świadczące o obecności wirusa żółtaczki

zakaźnej w organizmie.

W pewnym procencie stan zapalny może się przedłużać, dając

przewlekłe zapalenie wątroby - stacjonarne

(bez postępującego

niszczenia komórek wątrobowych) lub

tzw. przewlekłe aktywne

zapalenie wątroby

, prowadzące do postępującego niszczenia

miąższu wątroby.

Żywienie w zapaleniu pęcherzyka żółciowego

i dróg żółciowych

Przyczyny

Najczęstszą przyczyną zapalenia pęcherzyka

żółciowego i dróg żółciowych są kamienie żółciowe

zamykające przewód pęcherzykowy.

Inne czynniki wywołujące stan zapalny to:

zakażenia bakteryjne,

toksemie,

zastój żółci.

Choroba przebiega ostro lub przewlekle.

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego

Objawy stanu ostrego

Ostre zapalenie rozpoczyna się kolką żółciową w prawym

podżebrzu. Bólom towarzyszą nudności, wymioty, temperatura do

40°C, podwyższony OB, leukocytoza. Choremu podaje się

antybiotyki, środki rozkurczowe, przeciwbólowe i stosuje się dietę.

Zalecenia żywieniowe

W ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego obowiązuje przez 1

dobę głodówka. W tym czasie podaje się płyny ogrzane, słodzoną

herbatę z cytryną, słodkie soki owocowe.

W drugiej dobie wprowadza się

dietę kleikowo-owocową

, którą

stopniowo rozszerza się o przetarte słodkie kompoty, przetarte

kasze z niewielką ilością masła, chudy twarożek, chude mleko.

Napoje podaje się w większych ilościach.

Zmodyfikowaną dietę kiełkową zaleca się od 1-3 dni, następnie

wprowadza się

dietę łatwo strawną z ograniczeniem

tłuszczu.

Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg

żółciowych

Objawy stanu przewlekłego

Chory skarży się na tępe bóle w prawym podżebrzu, w przypadku

współistniejącej kamicy występują napady silnych bóli. Bólom

towarzyszy niesmak w ustach, mdłości, odbijania, wzdęcia,

zaparcie stolca, podwyższony OB i leukocytoza.

Zalecenia żywieniowe

W stanie przewlekłym stosuje się dietę łatwo strawną z

ograniczeniem tłuszczu i błonnika pokarmowego.

Białko

podaje

się w normie fizjologicznej, tj. około 1 g/kg mc.,

tłuszcz

ogranicza

się do 40-50 g na dobę,

węglowodany

uzupełniają wartość

energetyczną diety. Lepiej tolerowane są węglowodany złożone,

pochodzące z produktów zbożowych. Spożywanie w nadmiernej

ilości cukru, słodyczy sprzyja kamicy żółciowej.

Należy zwiększyć podaż

witaminy C

mającej wpływ na

zwalczanie stanu zapalnego.

Z diety wyłącza się produkty zawierające dużo cholesterolu, ostre

przyprawy, używki.

Żywienie w kamicy żółciowej

Przyczyny

Do kamicy prowadzi zastój żółci w drogach żółciowych

z powodu nieprawidłowego składu żółci.

Żółć

składa się z cholesterolu, kwasów żółciowych i

lecytyny.

Przy właściwym stosunku

tych składników cholesterol

rozpuszcza się w żółci i żółć przez drogi żółciowe

dostaje się do dwunastnicy.

Przy nieprawidłowym składzie żółci

kryształki

cholesterolu łączą się z solami wapnia i powstają złogi

w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych.

Objawy kamicy żółciowej

Choroba może przebiegać bezobjawowo do chwili

ataku kolki żółciowej.

Mogą wystąpić ostre ataki, wymioty, silne wzdęcia,

zatrzymania gazów, stolca.

Napady kolki wywołane są błędami dietetycznymi,

stresami, wysiłkiem fizycznym, wstrząsami, kaszlem.

Długotrwałe błędy żywieniowe (nieregularne

spożywanie posiłków, niedobór błonnika w diecie,

nadmiar tłuszczów zwierzęcych) sprzyjają kamicy.

Posiłki są bodźcem wpływającym na obkurczanie

pęcherzyka żółciowego.

Zalecenia żywieniowe

Dieta powinna być łatwo strawna z

ograniczeniem tłuszczów, jak w zapaleniu

pęcherzyka żółciowego.

Osoby mające kamicę bezobjawową, bez

zaburzeń czynności przewodu pokarmowego,

nie wymagają ograniczeń dietetycznych.

Dieta powinna zawierać pokarmy bogate w

błonnik pokarmowy.

Większą ilość błonnika w diecie zwiększa

pasaż jelit, jest mniejszy kontakt pokarmu z

bakteriami jelitowymi, przez co zmniejsza się

ilość soli żółciowych, powstających w jelicie.

Pokarmy

należy spożywać świeże, nie

przechowywane w lodówkach, nie odmrażane

kilkakrotnie, aby nie dopuścić do infekcji

pokarmowych i biegunek.

W czasie biegunki

występuje utrata soli żółciowych

i niedoboru ich w żółci, przez co częściej dochodzi do

wytrącenia się złogów cholesterolu.

Najwłaściwszym sposobem leczenia kamicy jest

zabieg operacyjny

, polegający na usunięciu

pęcherzyka żółciowego wraz ze złogami.

Zabieg ten wykonuje się coraz częściej metodą

laparoskopową, tzn. bez otwierania jamy brzusznej.

Obecność kamieni

w pęcherzyku żółciowym

i w drogach żółciowych można stwierdzić

wykonując podstawowe badania:

rentgenowskie - choleocystografię

ultrasonografie.

Szeroko dostępne badania ultrasonograficzne

(USG) pozwalają, za pomocą ultradźwięków,

wykryć stan zapalny pęcherzyka i dróg

żółciowych oraz kamienie nawet o średnicy 2-

3 mm.

Żywienie w zapaleniu trzustki

Ostre zapalenie trzustki

Ostre zapalenie trzustki jest chorobą poważną,

zagrażającą życiu człowieka, wymaga leczenia

szpitalnego.

Przyczyny

Chorobę może wywołać wiele czynników, jak:

uraz brzucha,

zabiegi operacyjne w jamie brzusznej,

kamica żółciowa,

zakażenia i działanie substancji toksycznych,

alkoholizm.

Objawy:

•

silne bóle brzucha,

•

nudności,

•

wymioty,

•

zatrzymanie gazów i stolca,

•

niedrożność,

•

porażenie jelit,

•

czasem biegunki,

•

temperatura do 39-40°C.

W krótkim czasie rozwija się:

•

wstrząs,

•

podwyższone stężenie glukozy we krwi,

•

zwiększona aktywność enzymów (amylazy i lipazy).

Dochodzi do zmian martwiczych i krwotocznych w

miąższu trzustki i trawienia trzustki przez

produkowane przez nią enzymy.

Zalecenia żywieniowe

W ostrym zapaleniu trzustki nie jest wskazana

stymulacja zmienionego zapalnie narządu.

U chorych obserwuje się wzmożoną przemianę materii.

Wielu pacjentów z zapaleniem trzustki jest

niedożywionych.

Wszystkie te fakty wskazują na konieczność jak

najwcześniejszego włączenia żywienia pozajelitowego,

które jest stosowane przez kilka dni.

W miarę poprawy stanu chorego, na zlecenie lekarza,

podaje się (przez 1-2 dni): słabą, gorzką herbatę,

rumianek, wodę przegotowaną.

Następnie przechodzi się stopniowo na żywienie

drogą przewodu pokarmowego, wprowadzając

klasyczną dietę kleikową (przez 1-3 dni),

zawierającą w swoim składzie kleiki, sucharki

rozmoczone w gorzkiej herbacie, po czym podaje się

dietę kleikowo-owocową (1-5 dni),

a następnie

wzbogaca się ją o chude mleko, twarożek, wafle,

ziemniaki pur

Diety te są niefizjologiczne i nie mogą być podawane

przez długi czas.

Dietę kleikowo-owocową

rozszerza się, dochodząc

do diety łatwo strawnej, niskotłuszczowej,

niskoresztkowej, jak w przewlekłym zapaleniu

trzustki. Można podać niewielką ilość żółtka.

Węglowodany powinny pochodzić większości z

produktów zbożowych.

Przewlekłe zapalenie trzustki

Przyczyny

Przewlekłe zapalenie trzustki rozwija się najczęściej w

następstwie:

•

nie wyleczonego ostrego zapalenia trzustki,

•

kamicy i przewlekłych stanów zapalnych dróg

żółciowych,

•

stanów chorobowych utrudniających odpływ soku

trzustkowego i żółci,

•

wrzodów żołądka drążących do trzustki,

•

przewlekłego alkoholizmu.

Objawy

bóle pojawiające się w lewym podżebrzu,

brak łaknienia,

nudności,

wzdęcia,

stany podgorączkowe,

źle się czuje po tłustych pokarmach,

pojawiają się uporczywe, cuchnące stolce

tłuszczowe,

chory słabnie.

Obserwuje się u niego spadek masy ciała,

dochodzi do wtórnego zespołu złego

wchłaniania jelitowego.

Czasem występuje cukrzyca.

Zalecenia żywieniowe

Dieta ma na celu odciążenie trzustki w procesie trawienia.

Konieczne je stosowanie preparatów zawierających

trawienne enzymy trzustkowe.

Zaburzenia wydzielania trzustki dotyczą trawienia

wszystkich składników pokarmowych.

W przewlekłym zapaleniu stosowana dieta powinna

być:

łatwo strawna,

niskotłuszczowa,

niskoresztkowa.

Większa ilość

tłuszczów

w diecie nie wchłania się i

powoduje stan nieżytowy jelit.

Białko

podaje się w normie fizjologicznej 1,0-1,5 g/kg

masy ciała.

Głównym źródłem energii są

węglowodany łatwo

przyswajalne,

pochodzące z produktów nie obfitujących

w błonnik. Są to: sucharki, czerstwe pszenne pieczywo,

kasza, kleiki, drobny makaron, lane kluseczki, glukoza,

cukier, miód, dżemy i przeciery, owoce bez pestek,

ziemniaki purée.

ŻYWIENIE DIETETYCZNE W CHOROBACH UKŁADU

MOCZOWEGO

Choroby układu moczowego można podzielić na:

a) choroby nerek,

b) choroby dróg moczowych.

Do chorób nerek zalicza się:

ostre zapalenie nerek,

przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe

zapalenie nerek, toksyczne uszkodzenie nerek, zespół

nerczycowy, rak nerki, torbielowatość nerek oraz ostrą i

przewlekłą niewydolność nerek (mocznica), która jest

zespołem dolegliwości związanych z upośledzeniem

czynności nerek.

Do chorób dróg moczowych należą:

kamica nerkowa,

zapalenie miedniczek nerkowych, nowotwory dróg

moczowych.

Rola nerek polega na:

•

wydalaniu toksycznych produktów przemiany

azotowej – mocznika, kreatyniny i innych substancji,

•

regulowaniu

gospodarki

elektrolitowo-wodnej

regulowaniu

gospodarki

elektrolitowo-wodnej

(składu płynów ustrojowych i ich objętości,

•

utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej,

•

kształtowaniu prawidłowego ciśnienia,

•

syntezie aktywnej formy witaminy D, która zwiększa

wchłanianie wapnia,

•

wytwarzaniu

hormonu

erytropoetyny,

wytwarzaniu

hormonu

erytropoetyny,

odgrywającej ważną rolę w syntezie krwinek

czerwonych.

Żywienie w zapaleniu kłębków nerkowych

Ostre kłębkowe zapalenie nerek

Kłębkowe zapalenie nerek jest chorobą o podłożu

immunologicznym, poprzedzone jest zakażeniem paciorkowcami

wywołującymi np. anginę, zapalenie gardła, ucha, węzłów

chłonnych, opon mózgowych, ropne zakażenie skóry, płonicę.

Po zakażeniu powstałe przeciwciała uszkadzają naczynia

włosowate kłębków nerkowych i po 2-3 tygodniach rozwija się

proces zapalny w nerkach.

Inaczej można sformułować, że ostre kłębkowe zapalenie nerek

jest alergicznym odczynem zapalnym na nawracające lub

przewlekłe bakteryjne stan zapalne istniejące w organizmie.

W uszkodzonych kłębkach dochodzi do zwiększonej

przepuszczalności ich błony filtracyjnej dla białek i krwinek

czerwonych.

Objawy

Stan ostry objawia się silnymi bólami w okolicy

lędźwiowej, ograniczoną ilością oddawanego moczu w

ciągu doby i obrzękiem górnej części tułowia -

przeważnie twarzy.

Charakterystycznym objawem choroby jest

krwinkomocz i niewielki białkomocz.

Do zasadniczych objawów dołączają się: osłabienie,

utrata łaknienia, nudności, wymioty, bóle głowy,

bladość skóry, senność, apatia, wzrost ciśnienia

tętniczego, mocz ciemny (brunatnoczerwony).

W późniejszym okresie pojawia się temperatura do

39°C, mogą wystąpić drgawki.

Leczenie farmakologiczne

Konieczne leczenie antybiotykami w celu zlikwidowania ognisk

zapalnych, obowiązuje leżenie w łóżku.

Zalecenia żywieniowe

W ostrym zapaleniu nerek stosuje się dietę odciążającą chory

narząd.

Leczenie dietetyczne zwykle, dotyczy ograniczenia podaży soli

(sodu) z uwagi na występujące nadciśnienie i obrzęki. Przy

skąpomoczu płyny podaje się w ilości proporcjonalnej do

oddawanego moczu plus około 500 ml na wydychanie w postaci

pary wodnej, wydalanie przez skórę, z kałem.

Z diety należy wyłączyć produkty białkowe (mięso, wędliny,

sery, jaja), ponieważ wysokie stężenie białka nasila proces jego

filtracji, jednocześnie może uszkodzić nerki.

Ograniczeniu podlega także mleko oraz produkty bogate w

potas i fosfor.

Wskazana jest dieta węglowodanowo-

tłuszczowa

(kleikowa - poszerzona), małosolna, z

ograniczoną ilością płynów.

Podaje się:

kleiki z ryżu (ze względu na małą zawartość sodu),

sucharki,

bułkę pszenną z mąki niskobiałkowej,

w ograniczonej ilości przeciery owocowe,

kompoty przetarte,

ziemniaki pur

e z masłem.

W miarę powrotu do zdrowia dietę wzbogaca się

przechodząc do fizjologicznej, pokrywającej

zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne składniki.

Stopniowo zwiększa się ilość płynów i produktów

białkowych w ciągu doby, w zależności od poprawy

sprawności nerek.

Żywienie w niewydolności nerek

Ostra niewydolność nerek

Istota i przyczyny choroby

Ostra niewydolność nerek polega na zahamowaniu

czynności nerek w zakresie wydalania wody i

końcowych produktów przemiany białkowej oraz

regulacji elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.

Wyróżnia się trzy postacie ostrej niewydolności nerek:

•

przednerkową,

•

nerkową,

•

zanerkową.

Objawy

Pomimo różnych przyczyn ostrej niewydolności nerek

objawy są podobne.

Klinicznie ostra niewydolność nerek objawia się:

•

skąpomoczem lub bezmoczem,

•

dochodzi do zaburzeń mocznicowych,

•

we krwi stwierdza się podwyższoną zawartość mocznika,

kreatyniny, kwasu moczowego, potasu,

•

chorzy są pobudzeni,

•

przy wysokim poziomie mocznika występują nudności,

wymioty, brak łaknienia, chorzy mają oddech amoniakalny,

•

nadmiar potasu powoduje niemiarowość i zwolnienie

pracy serca, uczucie mrowienia na dłoniach, stopach,

ustach, występują silne poty.

Zalecenia żywieniowe

Żywienie w ostrej niewydolności nerek jest

nieodłącznym składnikiem leczenia.

Dieta

musi być ustalona indywidualnie dla

każdego pacjenta:

•

decyduje stan odżywienia,

•

choroba podstawowa lub współistniejąca,

prowadząca do niewydolności nerek,

•

nasilenie katabolizmu,

•

stopień upośledzenia czynności nerek.

Przy planowaniu diety należy wziąć pod uwagę:

masę ciała,

bilans wodny,

stężenie elektrolitów we krwi.

Potrzeby energetyczne

określa się za pomocą

norm.

Jeśli choroba przebiega bez powikłań, to nie wzrasta

zapotrzebowanie energetyczne - przyjmuje się około

25 kcal/kg mc.

(pacjent leżący).

Dla chorych, u których występują powikłania i

zwiększa się wydatek energetyczny ppm, zaleca się

35-50 kcal/kg mc.

Zapotrzebowanie na białko

określa się na

podstawie stężenia azotu mocznika we krwi i

zawartości mocznika w moczu. Dieta powinna być

niskobiałkowa, aby nie nasilać mocznicy. Chorzy

leczeni zachowawczo, nie dializowani otrzymują

białka 0,5-0,6 g/kg mc., a dializowani powyżej 0,8

g/kg mc.

Tłuszczu

zaleca się 1 g/kg mc.

W okresie skąpomoczu i bezmoczu

ogranicza się

płyny

, aby nie doprowadzić do przewodnienia

organizmu.

Ograniczeniu podlegają także:

sód, potas i

fosforany

W stadium wczesnego wielomoczu, aby nie doszło do

odwodnienia, zaleca się

dużą ilość płynów

Pacjent wydala do 5-6 litrów moczu na dobę, a wraz z

nim uciekają

elektrolity

(chlorek sodu, chlorek

potasu), które należy uzupełniać.

W stadium, gdy nerki zaczynają zagęszczać mocz,

białko podaje do granic tolerancji przez pacjenta.

W okresie powrotu do zdrowia

dieta inna zawierać

odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych.

Żywienie w kamicach nerkowych

Istota choroby

Kamica nerkowa polega na tworzeniu się złogów ze

składników moczu i odkładaniu się ich w obrębie

układu moczowego (kielichowo-miedniczkowego).

Przyczyny:

•

wysokie stężenie w moczu wapnia, fosforanów,

szczawianów, cystyny, kwasu moczowego,

•

wysokie lub zbyt niskie stężenie jonów wodorowych (pH)

w moczu zmniejszające rozpuszczalność niektórych

składników moczu,

•

niedobór związków ograniczających krystalizację

składników moczu, np. magnezu, cytrynianów,

•

zbyt mała ilość płynów w diecie lub nadmierna ich utrata,

•

przewlekłe zakażenie układu moczowego,

•

uwarunkowania genetyczne,

•

ogólnoustrojowe choroby metaboliczne.

Objawy:

ból, kolka nerkowa, wodonercze, odmiedniczkowe

zapaleni nerek.

Kamienie

mogą składać się: ze szczawianu wapnia,

fosforanu wapnia, fosforanu magnezowo-amonowego,

moczanów, ksantyny (zasady purynowej - prekursora

syntezy kwasu moczowego) i cystyny.

Ze względu na skład złogów wyróżnia się różne

postacie

kamic nerkowych:

•

szczawianowo-wapniową

•

fosforanowo-wapniową

•

moczanową

•

fosforanowo-magnezowo-amonową

•

cystynową

•

ksantynową.

Zalecenia żywieniowe - ogólne

Dieta uzależniona będzie od rodzaju kamicy.

W leczeniu oraz zapobieganiu kamicy ważną rolę odgrywają:

płyny podawane w dostatecznej ilości - ponad 2 litry,

pH moczu,

ograniczenie soli kuchennej,

ograniczenie produktów bogatych w kwas szczawiowy.

W niektórych przypadkach należy zwrócić uwagę na podaż

wapnia, fosforu, magnezu i białka.

Dieta bogata w białko zwierzęce może sprzyjać powstawaniu

kamicy.

Zalecane płyny to:

woda stołowa, wody mineralne (Jana, Marysieńka), woda

przegotowana, napar z brzozy, słaba herbata. Ważne są płyny

podawane przed snem, które rozcieńczają mocz w godzinach

nocnych.

Promotorem kamicy szczawiowo-wapniowej

jest

sód, gdyż zwiększa on wydalanie wapnia, moczanu

sodu. Zatem należy ograniczyć w diecie wszystkie

przetwory z dodatkiem soli, koncentraty spożywcze i

przyprawy z glutaminianem sodu.

Zmniejszona podaż wapnia

w żywieniu prowadzi

do upośledzenia mineralizacji kości, a także wzmaga

wchłanianie szczawianów i wydalanie ich z moczem.

Wapń

ogranicza się tylko przy zwiększonym

wchłanianiu jelitowym tego składnika, a

fosfor

chorych cierpiących na kamicę fosforanowo-

magnezowo-amonową.

ŻYWIENIE DIETETYCZNE

W CHOROBACH UKŁADU

KRĄŻENIA

Żywienie w nadciśnieniu tętniczym

Nadciśnienie pierwotne nie ma jawnych przyczyn.

Nadciśnienie wtórne - przyczyny:

choroby nerek, gruczołów

dokrewnych - zespół Cushinga, nadczynność tarczycy, zatrucie

ciążowe, choroby sercowo-naczyniowe, zatrzymywanie sodu,

palenie tytoniu, nadmierna pobudliwość nerwowa, wadliwy

sposób odżywiania się, otyłość.

Objawy:

bóle i zawroty głowy, wzmożona pobudliwość

nerwowa, bezsenność, przyspieszona czynność serca.

Nadciśnienie tętnicze stwierdza się po kilkakrotnych pomiarach,

gdy przekracza wartości uznane za prawidłowe.

Światowa Organizacja Zdrowia

ustaliła jako

prawidłową wysokość:

ciśnienie skurczowe 140 mm Hg

ciśnienie rozkurczowe 90 mm Hg

Jest to granica oddzielająca ciśnienie prawidłowe od

podwyższonego.

Na podstawie najnowszego podziału przyjmuje się, ż

prawidłowe ciśnienie tętnicze powinno być

niższe od 130/85 mm Hg.

W nadciśnieniu zaleca się umiarkowane zwiększenie aktywności

fizycznej, zaprzestanie palenia papierosów, ograniczenie

spożycia alkoholu, unikanie stresów.

Zalecenia żywieniowe

W nadciśnieniu tętniczym ograniczenie energii do 1700-2200

kcal (7128-9211 kJ) wpływa korzystnie na obniżenie ciśnienia.

Należy ograniczyć tłuszcze, szczególnie nasycone do 25%

dobowego pokrycia energetycznego. Białko podaje się w ilości

1g/kg mc.

Dieta bogatobiałkowa podnosi ciśnienie, natomiast

obniża dieta bogatowęglowodanowa.

Celem diety jest znaczne ograniczenie sodu - podaje się 1-3 g

soli kuchennej. Sól kuchenną należy zastąpić solą potasową i

łagodnymi przyprawami - stosując czosnek (wpływa na

obniżenie ciśnienia), majeranek, bazylię, estragon, zieloną

pietruszkę, koperek.

Zwiększyć należy podaż

witamin,

szczególnie

witaminy C

(przy stosowaniu leków moczopędnych

większość witamin wydalana jest z moczem).

Z diety powinno się

wyłączyć napoje podnoszące

ciśnienie:

kawę prawdziwą, mocną herbatę, alkohol.

Zaleca się pokarmy:

•

łatwo strawne,

•

gotowane,

•

duszone bez tłuszczu,

•

pieczone w folii przezroczystej,

•

w pergaminie,

•

nie zalegające długo w żołądku,

•

nie powodujące wzdęć.

Nie zaleca się produktów bogatych w sód i

zawierających sól kuchenną, jak:

•

słone paluszki, chipsy, chrupki, krakersy,

•

wędzone mięso, wędzone ryby, wędliny,

•

produkty marynowane, kiszone (kapusta, ogórki),

•

konserwy,

•

potrawy typu „Fast bod", hamburgery,

•

zapiekanki,

•

pizza.

Należy zwiększyć spożycie owoców i warzyw w

postaci surowej, szczególnie bogatych w potas:

banany, brzoskwinie, czarne porzeczki, brukselka,

czosnek, pietruszka - nać, szpinak, pomidory,

ziemniaki, suche nasiona roślin strączkowych (groch,

fasola, soja) oraz otręby pszenne, które są bardzo

dobrym źródłem potasu. Zaleca się także w diecie

orzechy włoskie.

Dobre efekty można uzyskać stosując 1-2 razy w

tygodniu dietę ryżową, ziemniaczaną, owocową lub

mleczną.

Dieta ryżowa (Kempnera)

250-300 g ryżu. Ugotowany ryż bez soli podaje się w

5-6 posiłkach z dodatkiem owoców lub warzyw w

postaci sosów, kompotu.

Dieta ziemniaczana

1000 g ziemniaków ugotowanych w mundurkach (w

celu zachowania jak największej ilości potasu) lub

pieczonych. Podaje się 4-5 razy dziennie. Można

dodać do ziemniaków 300-500 ml przegotowanej

wody z sokiem owocowym lub kompotem.

Dieta owocowa

1000 g owoców, przede wszystkim jabłek w postaci

tartej, pieczone kompotów, można stosować inne

owoce bogate w potas. W celu urozmaicenia diety

można podać 800-1000 ml soków owocowych

słodzonych.

Dieta mleczna (Karela)

800-1000 ml mleka podaje się w 5-8 porcjach

dziennie.

Są to diety jednostronne, niefizjologiczne, obecnie

rzadko stosowane.

Żywienie w zawale mięśnia sercowego

Zawał mięśnia sercowego rozwija się na skutek długotrwałego

niedokrwienia. Przyczyny: zakrzep tętnicy wieńcowej, najczęściej

występujący w lewe komorze serca.

Objawy:

•

silny ból dławicowy za mostkiem, promieniujący do lewej ręki i

palców,

występuje nagle, trwa wiele godzin,

•

ból nie ustępuje po podaniu nitrogliceryny,

•

bladość, pot, sinica,

•

ciśnienie krwi spada poniżej 100 mm Hg,

•

wymioty,

•

może być podwyższona temperatura,

•

lęk przed śmiercią.

Zalecenia żywieniowe

Po zawale mięśnia sercowego przez 2-3 dni zaleca się

dietę

płynną

(soki owocowe, mleko, kleiki, herbatę).

Następnie przechodzi się na

dietę ubogoenergetyczną

850-

1200 kcal (3559-5024 kJ), która składa się z łatwo

przyswajalnych posiłków z wyłączeniem pokarmów

wzdymających, ciężko strawnych oraz z ograniczeniem tłuszczu i

soli kuchennej.

Po 7 dniach podaje się

dietę jak w miażdżycy

, łatwo strawną

niskotłuszczową.

W profilaktyce miażdżycy i chorobach układu krążenia zaleca się

ograniczenie spożycia cholesterolu do 300-150 mg

, w

zależności od stężenia cholesterolu we krwi i hiperlipidemii.

W planowaniu jadłospisu stosuje się białko jaja kurzego. Można

spożywać do 2 jaj tygodniowo.

Kolacja powinna być spożywana 3 godziny przed snem.

Żywienie w miażdżycy

Miażdżyca może dotyczyć wszystkich tętnic lub tylko niektórych.

Istotą choroby jest odkładanie się w wewnętrznej błonie tętnic

cholesterolu i jego estrów oraz lipidów, tworzenie się blaszek

miażdżycowych. Ogniskowy rozrost tkanki łącznej z

powstawaniem ognisk, rozmiękanie i zwapnienie, co prowadzi do

zgrubienia ściany tętnic i zwężenia jej światła.

Można wyróżnić następujące postacie miażdżycy:

•

naczyń wieńcowych,

•

tętnic mózgowych,

•

tętnicy głównej,

•

tętnic nerkowych,

•

tętnic kończyn dolnych.

Przyczyny

•

spożywanie bogato energetycznego pożywienia o dużej

zawartości

tłuszczów zwierzęcych, cholesterolu,

•

otyłość, zaburzenia gospodarki tłuszczowej, węglowodanowej

•

nadciśnienie tętnicze,

•

wzmożona krzepliwość krwi,

•

palenie tytoniu,

•

mała aktywność fizyczna,

•

stres,

•

czynnik genetyczny.

Objawy

są zależne od występowania zmian miażdżycowych.

Przy miażdżycy mózgu występują bóle i zawroty głowy, szum w

uszach, bezsenność, upośledzenie pamięci.

Objawem zmian miażdżycowych w tętnicach kończyn są bóle

kurczowe w łydkach lub udach, pojawiające się w czasie

chodzenia.

Zalecenia żywieniowe

Podstawą zapobiegania i leczenia miażdżycy jest

stosowanie zalecanej diety:

•

normalizacja masy ciała przez zastosowanie diety

niskoenergetycznej w zależności od stopnia nadwagi,

np. 1200 kcal,

•

ograniczenie tłuszczu do 30% pokrycia energii,

•

ograniczenie spożycia cholesterolu do 300 mg,

•

zwiększenie spożycia błonnika do 40 g dziennie.

Należy urozmaicać pożywienie i stosować produkty:

•

o niskiej zawartości tłuszczu,

•

2-3 razy w tygodniu spożywać ryby,

•

spożywać dużo warzyw bogatych w błonnik pokarmowy, a w

postaci surowej (około 500 g dziennie),

•

zaleca się pieczywo razowe,

•

suche nasiona roślin strączkowych wpływające na obniżenie

stężenia cholesterolu.

Należy ograniczyć:

spożycie żółtek jaj o dwóch tygodniowo,

masło należy zastąpić miękkimi margarynami,

spożycie podrobów (duża zawartość cholesterolu),

słodyczy, potraw słonych,

„

Fast Food”

alkoholu.

Potrawy można przyrządzać metodą gotowania i duszenia z

dodatkiem małej ilości oleju.

Profilaktyka miażdżycy polega na stosowaniu zdrowego sposobu

żywienia i zachowań zdrowego stylu życia.

Żywienie w profilaktyce chorób układu krążenia

Choroby układu krążenia:

miażdżyca, nadciśnienie

tętnicze, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu,

zawały różnych narządów są ściśle

związane

żywieniem.

W Polsce są odpowiedzialne za ponad 50% zgonów.

Głównym czynnikiem

środowiskowym wpływającym

na rozwój chorób układu krążenia jest żywienie

obfitujące w nasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol i

energię.

Prowadzi ono do otyłości, nadciśnienia tętniczego,

wysokich wartości cholesterolu i triglicerydów w

surowicy.

W profilaktyce chorób układu krążenia stosowana

dieta powinna normalizować masę ciała.

Utrzymanie należnej masy ciała w granicach

prawidłowych jest nieodzownym

warunkiem

profilaktyki wymienionych chorób.

Zaleca się utrzymanie jej na takim poziomie, by

wskaźnik BMI

(Body Mass Index) mieścił się w

granicach 20-25.

Tłuszcze ogółem

powinny dostarczać poniżej 30%

energii dobowego zapotrzebowania, w tym:

•

nasycone kwasy tłuszczowe poniżej 10%,

•

wielonienasycone kwasy tłuszczowe do 7%,

•

jednonienasycone 10-15%.

W diecie należy ograniczyć

masło, śmietankę, wyłączyć

smalec, słoninę, boczek, tłuste mięsa, tłuste sery, zabielacze do

kawy, twarde margaryny i tłuszcze kuchenne (utwardzane

metodą uwodorowania) bogate w izomery trans.

Tłuszcze te są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych (SAFA

- Saturated Fatty Acids), które podnoszą stężenie

miażdżycorodnego cholesterolu.

Działanie miażdżycorodne tych kwasów polega na dużym

stężeniu cholesterolu we frakcji lipoprotein o małej gęstości -

LDL i wzrostu krzepliwości krwi.

Obniżają natomiast cholesterol oleje: słonecznikowy, sojowy,

kukurydziany, bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe

(PUFA) oraz olej rzepakowy i oliwa z oliwek, będące źródłem

kwasów tłuszczowych jednonienasyconych (MUFA).

Jednonienasycony kwas oleinowy może, chociaż w niewielkim

stopniu podnieść poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL.

Duże znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia

regularne spożywanie ryb morskich

(2 razy w

tygodniu).

Zawarte w nich kwas tłuszczowe - omega 3, obniżają

stężenie triglicerydów, ciśnienie tętnicze korzystnie

oddziałują na śródbłonek naczyniowy, mają hamujący

wpływ na proces krzepnięcia krwi, zapobiegają

arytmii serca.

Dzienne spożycie

cholesterolu pokarmowego

nie

powinno przekracza 300 mg. Ograniczyć, a nawet

wyłączyć z diety należy produkty bogate w

cholesterol (podroby, żółtka jaj, śmietankę, tłuszcze

zwierząt rzeźnych).

W profilaktyce chorób układu krążenia ważną rolę

odgrywa

błonnik pokarmowy - frakcja

rozpuszczalna w wodzie

(pektyny, gumy, śluzy).

Zaleca się 30-40 g błonnika, w tym połowa pochodzić

powinna z warzyw i owoców.

Warzywa i owoce

są bardzo dobrym źródłem

witamin antyoksydacyjnych: C,



-karotenu. Do

antyoksydacyjnych zalicza się również witaminę E,

flawonoidy, selen.

Warzywa i owoc dostarczają potasu obniżającego

ciśnienie krwi. Bogate w potas są: pomidory, szpinak,

ziemniaki, fasola, groch, banany.

Węglowodany

- produkty zbożowe, obfitujące w

błonnik, bogate w magnez, żelazo, witaminę B

niacynę, cynk powinny być głównym źródła

energii.

Spożycie cukru, dżemów wysokosłodzonych,

miodu należy ograniczyć.

Cukier spożyty w posiłkach oraz cukry proste

(glukoza, fruktoza) zawarte w produktach nie

powinny dostarczać więcej ni 10% energii.

Białko

dostarcza 10-15% energii.

Źródłem białka powinny być produkty chude:

indyk, kurczaki, cielęcina, chude wędliny, chude

ryby (w ograniczonej ilości morskie, tłuste),

chude sery, mleko z niską zawartością tłuszczu.

Wskazane są produkty mleczne fermentowane, jak:

jogurt, kefir, napoje jogurtopodobne, desery.

Proces fermentacji

zachodzącej w mleku nadaje

jego przetworom właściwości m.in. obniżające

stężenie cholesterolu.

Bakterie kwasu mlekowego asymilują cholesterol,

dzięki temu zostaje on w większym stopniu wydalany

przez przewód pokarmowy.

Ograniczyć należy mięsa czerwone (krwiste),

ponieważ zawierają dużo

metioniny

. Metabolitem

tego aminokwasu jest

homocysteina

, której

przypisuje się działanie miażdżycorodne.

W profilaktyce chorób układu krążenia należy używać

mniej

soli kuchennej - do 5-6 g/dzień.

Potrawy

można doprawiać sokiem z cytryny, musztardą,

przyprawami ziołowymi.

Omawiana dieta powinna opierać się na założeniach 10 zasad

prawidłowego żywienia (W. B. Szostaka i B. Cybulskiej).

10 zasad racjonalnego żywienia:

1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.

2. Unikaj nadwagi i otyłości.

3. Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem kalorii w

twoim żywieniu.

4. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki

mleka.

5. Spożywaj z umiarem mięso i jego zamienniki. Wybieraj

codziennie inny produkt z tej grupy.

6. Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.

Ograniczaj

spożycie

tłuszczów,

szczególności

Ograniczaj

spożycie

tłuszczów,

szczególności

zwierzęcych,

także

produktów

zawierających

zwierzęcych,

także

produktów

zawierających

cholesterol.

8. Unikaj cukru i słodyczy.

9. Ograniczaj spożycie soli.

10. Unikaj alkoholu.

Istota działań profilaktycznych chorób układu

krążenia polega nie tylko na racjonalizacji żywienia,

ale także na zwiększeniu aktywności fizycznej,

rezygnacji z palenia papierosów, unikania stresów,

inaczej mówiąc na zmianie stylu życia.

Spacery, pływanie, jazda na rowerze, bieganie

przynajmniej przez 30 minut dziennie przez co

najmniej 4 dni w tygodniu poprawi kondycję fizyczną,

odsuwanie zmartwień, łagodzenie stanów napięcia,

niedoprowadzanie się do stanów wyczerpania

fizycznego czy psychicznego wpłynie na poprawę

tolerancji stresu.

ŻYWIENIE W CHOROBACH ZAKAŹNYCH –

PRZEBIEGAJĄCYCH Z GORĄCZKĄ

Choroby zakaźne mogą być wywołane przez bakterie

i wirusy.

Do chorób zakaźnych bakteryjnych zalicza się:

dur

brzuszny, dury rzekome, czerwonkę bakteryjną, płonicę

(szkarlatynę), błonicę (dyfteryt), krztusiec (koklusz).

Najczęściej występujące choroby wirusowe to:

grypa,

ospa wietrzna, odrą, świnka (zapalenie przyusznic),

wirusowe zapalenie wątroby i inne.

Jednym z objawów chorób zakaźnych jest podwyższona

ciepłota ciała. Gorączka jest wywołana przez cytokiny -

substancje wytwarzane przez drobnoustroje, które

działając na ośrodek termoregulacji znajdujący się w

międzymózgowiu, powodują wzrost temperatury ciała.

Gorączka

nie jest chorobą

, jest jednym z

mechanizmów obronnych ustroju zaatakowanego

przez bakterie, wirusy, czy inne niezakaźne czynniki.

Gorączka może mieć korzystne działanie

, hamuje

bowiem rozwój drobnoustrojów, wzmaga wytwarzanie

przeciwciał zwalczających chorobę.

Jednak długo trwająca wysoka temperatura ma

ujemny wpływ na organizm, szczególnie na układ

oddechowy, krążenia, nerwowy. Ponadto hamuje ona

apetyt i poprzez zwiększoną przemianę materii

prowadzi do katabolizmu tkanek ustrojowych i

wyniszczenia.

W zdrowym organizmie ciepłota ciała utrzymywana

jest na stałym poziomie 36,6-36,9°C, waha się w górę

albo w dół zależnie od pory dnia i od ruchu.

Na ogól rano jest niższa, a wieczorem wyższa.

Po każdym wysiłku temperatura może się podnieść,

ale gdy osiągnie poziom

powyżej 38°C

na pewno

wskazuje na chorobę.

Niewielkie różnice temperatury stwierdza się także w

różnych miejscach ciała, np. wewnątrz ciała w

odbytnicy jest wyższa (o około 5 kresek) niż pod

pachą.

W stanach chorobowych nadmiar ciepła organizm

usuwa przez pocenie się i parowanie wody z

powierzchni ciała oraz przez oddychanie.

Zalecenia żywieniowe

W chorobach zakaźnych obok leczenia zwalczającego

infekcję bardzo ważne jest żywienie, które powinno być

bogate w energię, białko, witaminy j i składniki mineralne

oraz z dużą ilością pełnowartościowych płynów

podawanych co1/2 do 1 godziny.

Chory gorączkujący

musi otrzymywać dostateczną ilość

płynów, ponieważ poci się i traci z organizmu wodę i

elektrolity. Pocenie to objaw korzystny, gdyż ułatwia

regulowanie temperatury ustroju. Utrata wody i

elektrolitów zmusza jednak do ich uzupełniania.

Płyny pomagają w usuwaniu z organizmu szkodliwych i

zbędnych produktów przemiany materii.

Podaje się:

wodę przegotowaną, słabą herbatę, napar z

rumianku, mięty, lipy, wskazane są soki z owoców, warzyw,

mleko i jego przetwory oraz zupy czyste.

Dieta powinna być dostosowana indywidualnie do

każdego chorego (należy wziąć pod uwagę jego wiek,

rodzaj choroby i jej przebieg).

W ostrym okresie choroby, jeśli występuje biegunka, z

diety należy na krótki okres wyłączyć mleko (cukier

mleczny), zimne napoje, soki owocowe, owoce, miód,

ograniczyć cukier.

Wskazane natomiast są: ryż, kisiele (mąka ziemniaczana),

gorzka herbata, dla dzieci w wieku poniemowlęcym napar

z suszonych, czarnych jagód, kawa żołędziowa.

Przy podwyższonej ciepłocie ciała kalorie należy

zwiększyć nawet o 50%, ponieważ dochodzi do

zwiększonego tempa katabolizmu

oraz dużych

strat składników pokarmowych z powodu biegunek,

wymiotów i mniejszego łaknienia.

Dieta uboga w energię prowadzi do wyniszczenia i

obniżenia odporności organizmu.

Źródłem energii będą podawane w zwiększonej ilości

cukry i tłuszcze.

Duże znaczenie w żywieniu dzieci z gorączką mają

produkty i

potrawy pobudzające apetyt, o orzeźwiającym smaku.

Cenne są:

•

fermentowane przetwory z mleka,

•

ser twarogowy,

•

jaja - gotowane na miękko lub w postaci jajecznicy na parze,

•

mięsa białe z drobiu oraz cielęcina, wołowina w postaci

gotowanej - rozdrobnionej, pulpetów, budyniu,

•

wskazane są wywary mięsne, buliony zawierające związki

purynowe, poprawiające łaknienie,

•

galaretki: owocowe, mięsne, drobiowe, rybne,

•

tłuszcze powinny być łatwo strawne, w postaci masła,

śmietanki, oleju (jeśli nie ma biegunek); podaje się je na surowo;

potrawy smażone, pieczone w tłuszczu są źle tolerowane,

•

duże zastosowanie mają warzywa (z wyjątkiem grochu, fasoli,

bobu, ogórków), wskazana jest kapusta kwaszona; warzywa

najlepiej podawać gotowane, z dodatkiem masła,

•

z pieczywa - biszkopty, sucharki, herbatniki, ewentualnie bułka

pszenna,

•

ważną rolę w zwalczaniu zakażenia wywołanego przez

drobnoustroje

ma witamina C.

W chorobach przebiegających z gorączką zwiększa się

zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę; witamina C wpływa

pobudzająco na tworzenie się przeciwciał skierowanych

przeciwko mikroorganizmom wywołującym chorobę; hamuje

wzrost niektórych bakterii i unieszkodliwia wydzielane przez nie

toksyny

•

5-6 posiłków w małych objętościach,

•

nie należy przygotowywać potraw ostro przyprawionych,

smażonych,

pieczonych

tłuszczem,

produktów

smażonych,

pieczonych

tłuszczem,

produktów

wysokoresztkowych,

•

podaje się potrawy o temperaturze pokojowej, napoje mogą

być chłodne.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dietetyka - wykłady 2008, DIETETYKA Weterynaryjna
Dietetyka wykład 1
Dietetyka wykłady
Polityka turystyczna wyklad skrót
Pytania dietetyka wykład 1, WNOŻ, Semestr 8, Dietetyka
Dietetyka wykład 2
Dietetyka - wykłady, DIETETYKA Weterynaryjna
DIETETYKA-wykłady, żywienie
Dietetyka wykład 1 dokończenie
2 1 Socjologia kultury Wykłady skrót

więcej podobnych podstron

Dietetyka wyklad 5 skrot

Document Outline