Rodzaj szczepionki a

odpowiedź immunologiczna.

Infekcje HPV.

Immunoprofilaktyka.

Bartłomiej

Kisiel

II rok farmacji

Szczepionka to preparat zawierający
antygen (antygeny) drobnoustroju,
który

po

podaniu

powoduje

wytworzenie

swoistej

odpowiedzi

immunologicznej chroniącej przed
zakażeniem danym organizmem.

Typ

odpowiedzi

immunologicznej

powstałej po podaniu szczepionki
zależy od jej rodzaju.

Szczepionki atenuowane

zawierają

żywe

drobnoustroje

pozbawione zjadliwości; są bardziej
immunogenne

niż

szczepionki

zawierające zabite drobnoustroje lub
oczyszczone konkretne antygeny.

Związanie antygenu przez cząsteczki MHC klasy 1

na powierzchni komórek

w cytoplazmie antygen

degradowany do prostego polipeptydu przez

kompleks enzymów proteolitycznych (proteosom)

powstałe polipeptydy transportowane do siateczki

śródplazmatycznej

przez

białka

opiekuńcze

(chaperones)

powstały

kompleks

antygen-

cząsteczka klasy I prezentowany jest na powierzchni

komórki stymulacja limfocytów cytotoksycznych

CD8

W ten sposób działają m.in. szczepionki BCG,

przeciwko Salmonella typhi, Vibrio cholerae,

śwince (MuV).

Szczepionki zawierające

inaktywowane organizmy

zawierają

zabite

bakterie

lub

inaktywowane wirusy.

cząsteczki dostają się do wnętrza komórki

drogą endocytozy, endocytozy receptorowej

lub

fagocytozy

degradacja

do

polipeptydów wewnątrz endosomów, gdzie

łączą się z cząsteczkami MHC klasy II

kompleks antygen-cząsteczka MHC klasy II na

powierzchni komórki aktywuje CD4+ limfocyty

pomocnicze

Antygeny w niewielkim stopniu wiążą się
cząsteczkami klasy I stymulując odpowiedź
cytotoksyczną - z reguły nie powodują
odporności przeciwzakaźnej związanej z
limfocytami cytotoksycznymi, nie stymulują
również

odpowiedzi

immunologicznej

związanej z błonami śluzowymi; mogą
indukować

jednak

wysokie

miano

specyficznych IgG i IgM w surowicy –
skuteczne w przypadku chorób, w których
wirus przemieszcza się z krwią będąc
dostępnym dla przeciwciał (WZW B, odra);
również szczepionka przeciwko krztuścowi.

Szczepionki

antyidiotypowe

Fragment przeciwciała wiążący antygen

może

powodować

indukcję

produkcji

przeciwciał antyidiotypowych – wśród nich

powinny się znaleźć przeciwciała, których

część zmienna naśladuje budową antygen

(„obraz wewnętrzny antygenu”); cząsteczki

te powinny wywołać odpowiedź identyczną

do indukowanej antygenem. Przeciwciała

antyidiotypowe mogą indukować odpowiedź

przeciwzakaźną typu komórkowego zależną

od limfocytów T.

Infekcje HPV.

Immunoprofilaktyka

HPV (Human Papilloma Virus) – wirus

brodawczaka ludzkiego należący do rodziny

Papillomaviridae.

Jest

wirusem

bardzo

szeroko rozpowszechnionym – szacuje się, że

na całym świecie zarażonym jest nim około

630 milionów ludzi. Występuje w ponad stu

typach

wykazujących

zróżnicowane

powinowactwo narządowe w większości

stosunkowo

nieszkodliwych

(ustępujące

samoistnie zakażenia bezobjawowe), jednak

około trzydzieści typów odpowiada za

infekcje

narządów

płciowych

u obydwu płci.

W genomie HPV wyróżnia się region
niekodujący

białek

wirusowych,

region kodujący białka wczesne (E),
które są odpowiedzialne za procesy
transkrypcyjne
i regulacyjne oraz region kodujący
białka strukturalne kapsydu wirusa
(L).
W transformacji nowotworowej biorą
udział białka E6 i E7, które są
protoonkogenami.

Skutki zakażenia

• Zakażenie bezobjawowe – większość zakażeń, ustępują samoistnie

dzięki naturalnej odpowiedzi immunologicznej

• Zakażenie wirusami HPV tzw. niskiego ryzyka (niskoonkogennymi)

powoduje powstanie brodawek w okolicy narządów płciowych –

brodawki nie wykazują cech nowotworów. Typy HPV 6 i 11

odpowiadają za 90% przypadków powstania brodawek

• Zakażenie

wirusami

HPV

tzw.

wysokiego

ryzyka

(wysokoonkogennymi) mogą prowadzić do powstania raka szyjki

macicy lub innych nowotworów narządów moczowo płciowych.

Najgroźniejsze

typy

to

16,

18,

31

i

45,

z czego dwa pierwsze odpowiedzialne są za ok. 70% przypadków

raka szyjki macicy

• Zakażenie noworodków przez matki wirusami typu 6 i 11 może

prowadzić do zespołu PRP – nawracającej brodawczakowatości

układu oddechowego. Objawem jest chrypka spowodowana przez

łagodne zmiany obrębie układu oddechowego oraz, rzadko,

utrudnione oddychanie

Rozwój nowotworu

• Zakażenia typami 6 i 11 powoduje minimalne ryzyko

progresji zmian

• W przypadku zakażeniem typami wysokoonkogennymi

może dojść do zmian w komórkach opisywanych jako
wewnątrznabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN) -
zaburzenie

różnicowania

komórek

nabłonka

wielowarstwowego

płaskiego,

zmiana

morfologii

pojedynczych

komórek

i

zaburzenie

budowy

architektonicznej całego nabłonka:

• CIN 1 – dysplazja pierwszego stopnia jak również brodawki

narządów moczowo-płciowych

• CIN 2 – zmiany bardziej zaawansowane powiązane z

obecnością HPV typu 16 lub 18

• CIN 3 – uszkodzenie szyjki macicy znacznego stopnia lub

stan przedrakowy

Zakażenie

Do zakażenia dochodzi podczas kontaktów

seksualnych z zarażoną osobą. Ryzyko zakażenia

można zmniejszyć przez ograniczenie liczby

partnerów seksualnych. Należy pamiętać, że

użycie

prezerwatywy

podczas

stosunku

zmniejsza, lecz nie eliminuje całkowicie ryzyka

zakażenia; stopień ochrony nie został jeszcze

dokładnie

określony,

dlatego

jedynym

stuprocentowo skutecznym sposobem uniknięcia

zakażenia jest unikanie kontaktów seksualnych z

osobami zarażonymi. Trzeba przy tym zwrócić

uwagę, że zakażenie u partnera może

przebiegać bezobjawowo.

Wykrywanie zakażenia

• Badanie cytologiczne (test Pap) - stosowane jako

badanie przesiewowe zmian w obrębie szyjki macicy;

nie jest ono specyficzne dla wirusów HPV, wynik

jednoznacznie nie potwierdza i nie wyklucza zakażenia

• Test DNA HPV – jest najpewniejszym sposobem

wykrycia infekcji, odbywa się metodą Real Time PCR.

Są to testy genetyczne, które pozwalają na dokładne

określenie, jakim typem wirusa HPV pacjent lub

pacjentka został/a zakażony/a. Technika oparta na

badaniu DNA bardzo precyzyjnie określa obecność

oraz ilość DNA wirusa w organizmie. Dzięki temu

wynik testu DNA posiada dużo większą dokładność niż

inne testy do diagnostyki HPV. Test DNA HPV pozwala

również wyjaśnić niejasny wynik cytologiczny oraz

umożliwia monitorowanie leczenia

Leczenie zakażenia HPV

Na chwilą obecną nie istnieje skuteczna

metoda leczenia zakażeń wirusem – brak leków

antywirusowych. Jest jednak wiele sposobów

leczenia objawowego zmian powodowanych

przez działalność HPV – brodawek narządów

moczowo-płciowych, zmian przedrakowych, raka

szyjki macicy:

• krioterapia (zamrażanie)
• chirurgiczne wycięcie zmiany
• wycięcie zmiany pętlą elektryczną o dużej

częstotliwości (LEEP)

• zniszczenie tkanki laserem

Profilaktyka

Przy

tworzeniu

szczepionki

anty-HPV

została

wykorzystana naturalna zdolność białek otoczki

wirusowej

do

wywoływania

odpowiedzi

immunologicznej.

Drożdże

lub

systemy

bakulowirusowe zdolne są do rekombinacji proteiny L1,

która tworzy konformację trójwymiarową co powoduje

powstanie podobnej strukturalnie do wirusa cząsteczki

VLP (virus-like particle). Nie zawiera ona materiału

genetycznego i nie jest żywym ani atenuowanym

wirusem. Cząsteczki wirusopodobne (VLP) maja

zachowane

wszystkie

epitopy

konformacyjne

charakterystyczne dla prawdziwego wirusa, nie

posiadają jednak wirusowego DNA, co powoduje, że nie

mogą

wywołać

żadnych

zmian

patologicznych

zależnych od ekspresji onkogenów HPV (E6

i E7).

Obecnie dostępne są dwie szczepionki

profilaktyczne zawierające białko L1

kapsydu wirusowego:

• szczepionka czterowalentna Silgard/Gardasil – zawiera

zmodyfikowane przez drożdże białko kapsydu wirusa typu 6,

11, 16 i 18. Skierowana jest przeciw najczęściej

występującym typom HPV powodujących szereg zmian

rozrostowych, niezłośliwych, przednowotworowych oraz

nowotworowych,

szczególnie

na

błonach

narządów

płciowych. Adiuwantem w szczepionce jest amorficzny

siarczan wodorofosforanu glinu. Badania szczepionki

czterowalentnej

wykazały

100%

skuteczność

w

zapobieganiu powstania gruczołowego raka szyjki macicy

zależnego od HPV 16 i 18 oraz ponad 98% skuteczność w

zapobieganiu zmianom CIN 2 oraz CIN 3 spowodowanych

przez ww. typy; ponadto skutecznie chroni przed

powstaniem zmian o charakterze brodawek wywołanych

przez typy nisko- i wysokoonkogenne. Grupą docelową dla

tej szczepionki są dziewczęta i kobiety od 9 do 26 lat oraz

chłopcy od 9 do 15 lat, jednakże badania dowodzą wysokiej

skuteczności także u kobiet powyżej 45 r.ż.

• szczepionka dwuwalentna Cervarix - zawiera

zmodyfikowane białko dwóch typów wirusa – 16 i

18,

Cervarix

został

zarejestrowany

ze

wskazaniami

do

profilaktyki

zmian

przednowotworowych oraz raka szyjki macicy

związanych przyczynowo z infekcją wirusem

brodawczaka ludzkiego typu 16 i 18. Adiuwantem

w tej szczepionce jest związek oznaczony jako

AS04, który składa się ze związku glinu oraz

ufosforylowanego

lipidu

A

(liposacharydu

pozbawionego właściwości toksycznych). Badania

wskazują na 100% skuteczność w zapobieganiu

CIN2+ zależnego od typu 16 i 18 oraz 96,1% w

zapobieganiu CIN1+ zależnych od HPV 16 i 18.

Grupą docelową dla szczepionki są dziewczęta i

kobiety w wieku od 10 do 25 lat.

Kiedy?

Rutynowe stosowanie szczepionki przeciwko HPV

jest rekomendowane dla dziewczynek w

wieku 11-12 lat. Szczepionka ta jest także

rekomendowana dla dziewcząt w wieku 13-18

lat, które nie zostały zaszczepione wcześniej lub

te, u których należy dokończyć rozpoczętą później

serię szczepień. Nie ma wystarczających danych

klinicznych i ekonomicznych, które jednoznacznie

wskazywałyby, czy należy szczepić młode kobiety

w wieku 19-26 lat oraz kobiety starsze do 55 roku

życia w ogólnej populacji, które miały już kontakt

z HPV. Decyzja o szczepieniu powinna zostać

podjęta na podstawie rozmowy pomiędzy

zainteresowaną kobietą a jej lekarzem.

Bibliografia

• M.

Jakóbisiak

„Immunologia”

Wydawnictwo

Naukowe

PWN,

Warszawa 1996

• http://www.hpv.pl
• http://www.test-hpv.pl
• http://www.profilaktykarsm.pl
• www.ginekolpol.com/fulltxt.php?

ICID=882403

Dziękuję za uwagę