Umysłowa kontrola
nastroju i myśli
związanych z nastrojem
PARADOKSALNY
(IRONICZNY) PROCES
MONITORUJĄCY
Wegner, D. M., Erber, R., Zanakos, S. (1993).
Ironic processes in the mental control of
mood and mood-related thought. Journal of
Personality and Social Psychology, 65, 1093-
1104.
Kontrola stanu (emocji i
myśli)
Są sytuacje w których kontrola naszych
emocji i myśli wydaje się być zupełnie
nieskuteczna
Działają pewne siły paradoksalne
Teoria procesu paradoksalnego
(ironicznego) sugeruje, iż w sytuacjach
stresu lub obciążenia, gdy szczególnie
chcemy kontrolować swój aktualny nastrój,
często odnosimy odwrotny skutek;
niepożądany stan wzmaga się
Teoria Procesu
Paradoksalnego
(Wegner)
Chcemy
zapanow
ać nad
myślami
i
emocjam
i
Proces
Selekcji
Stanu
PROCES
KONTROLI UMYSŁOWEJ
INTENCJONALN
Y PROCES
DZIAŁANIA
IRONICZNY
PROCES
MONITORUJĄCY
DANE PAMIĘCIOWE, SENSORYCZNE
Cechy paradoksalnego
procesu monitorującego
Zwykle nie jest świadomy
Wyszukuje sygnały niepowodzenia w
kontrolowaniu stanu
Inicjuje ponowny proces kontroli
Jest autonomiczny i nie może być
świadomie zahamowany dopóki kontrola
umysłowa będzie podtrzymywana
Jego czujność jest źródłem
paradoksalnych efektów – zwiększa
dostępność treści niezgodnych z
pożądanym stanem
Umysłowa kontrola myśli
Teoria Procesu Ironicznego
sugeruje, iż:
Intencja tłumienia
Intencjonalny proces
działania
Ironiczny proces monitorujący
Intencja tłumienia
Intencjonalny proces
działania
+
Obciążenie umysłu
Ironiczny proces
monitorujący
Nie będę
się
denerwow
ał przy
szefie !
Eksperyment 1
Cel:
Zbadanie efektywności
próby kontroli
„zamierzonego” nastroju
na rzeczywisty nastrój
Zbadanie tego wpływu w
warunkach obciążenia
poznawczego umysłu
Wykazanie efektu
działania procesów
paradoksalnych przy
poznawczym obciążeniu
Badany:
Spisuje „strumień świadomości”
Wyobraża sobie smutne/ szczęśliwe wydarzenie ze
swojego życia (warunek kontrolowanego nastroju)
Dostaje instrukcję by kontrolować nastrój/ nie
dostaje takiej instrukcji (warunek instrukcji do
nastroju):
Kierunek
pozytywny
Kierunek
negatywny
Brak
instrukcji
Zdarzenie
szczęśliwa
Poczuj to
szczęście
Staraj się nie
czuć
szczęścia
-
Zdarzenie
smutne
Staraj się nie
czuć smutku
Poczuj ten
smutek
-
Badany :
Dostaje do zapamiętania numer 741296835
lub nie dostaje nic (warunek obciążenia
poznawczego)
Dalej myśli o smutnym/ szczęśliwym
wydarzeniu
Kontynuuje zapisywanie myśli (strumień
świadomości)
Wypełnia formularz oceny swojego nastroju na
7 punktowej skali odnośnie 10 przymiotników
(szczęśliwy, spokojny, ponury, spięty, smutny, dobry,
sfrustrowany, natchniony, zlękniony, przygnębiony)
Wyniki I:
(opracowane na podstawie oceny
strumieni świadomości pod względem stopnia
dobrego nastroju)
Po pierwsze:
• Średnie oszacowywanego szczęścia przy smutnym
wydarzeniu były dużo niższe niż przy szczęśliwym
wydarzeniu
(efekt główny „kontrolowanego
nastroju”)
Po drugie:
• Wystąpił znaczący
efekt główny „instrukcji do
nastroju”
= przy pozytywnym kierunku instrukcji
średni poziom szczęścia był największy, przy braku
instrukcji mniejszy i przy negatywnym kierunku
instrukcji najmniejszy
Po trzecie:
• Wystąpił efekt interakcji pomiędzy
kierunkiem
instrukcji a obciążeniem poznawczym (tab.1):
Zewnętrzna ocena poziomu
szczęścia podczas badania 1
3,4
3,6
3,8
4
4,2
4,4
POZYTYWNY
BRAK
NEGATYWNY
kierunek instrukcji
po
zi
om
s
zc
zę
śc
ia
BEZ
OBCIĄŻENIA
Z
OBCIĄŻENIEM
Poczuj to
szczęście;
Nie
odczuwaj
smutku
Poczuj ten
smutek; Nie
odczuwaj
szczęścia
Tab.1 Poziom szczęścia na podstawie strumieni
świadomości
Pierwsze wnioski
• Obciążenie poznawcze
ma destrukcyjny wpływ
na kontrolę nastroju
podczas próby
opanowania nastroju
• Czysty dowód działania
procesów ironicznych tu
nie wystąpił
• Ale strumień
świadomości
odzwierciedla średni
nastrój podczas badania
a nie zmianę nastroju i
jego końcowy obraz
Wyniki II:
(opracowane na
podstawie własnej oceny nastroju po
badaniu)
Oszacowany własny poziom szczęścia
zależał znacząco od kontrolowanego
nastroju (szczęśliwa vs. smutna
historia)
W odróżnieniu od oszacowań
zewnętrznych nie wykazano ogólnego,
znaczącego efektu kierunku instrukcji
Wykazano jednak znaczącą interakcję
kierunku instrukcji i warunku
obciążenia poznawczego (tab.2)
Tab.2 Poziom szczęścia na podstawie
własnej oceny nastroju
Wewnętrzna ocena poziomu
szczęścia po badaniu 1
4,4
4,6
4,8
5
5,2
POZYTYWNY
BRAK
NEGATYWNY
kierunek instrukcji
po
zi
om
s
zc
zę
śc
ia
BEZ
OBCIĄŻENIA
Z
OBCIĄŻENIEM
Poczuj to
szczęście;
Nie
odczuwaj
smutku
Poczuj ten
smutek;
Nie
odczuwaj
szczęścia
Wnioski końcowe:
Kontrola umysłowa nastroju jest
efektywniejsza przy braku
obciążenia poznawczego
Wyniki wykazały, iż w warunkach
obciążenia poznawczego wpływ
ironicznego procesu monitorującego
jest jeszcze większy niż można było
się spodziewać (efekt kontroli
odwrotny od zamierzonego)
Eksperyment 2
Cel: Sprawdzenie
występowania
efektu ironii w
warunkach
myślenia o
nastroju oraz
tłumienia myślenia
o nastroju przy
obciążeniu
poznawczym.
Badanie
Badany przypomina sobie
osobistą porażkę/sukces
Warunek myślenia/ tłumienia
podczas testu
Warunek obciążenia poznawczego
wysokiego/ niskiego (liczby)
Badany wykonuje test Stroopa
Założenia
U badanych w warunkach generowania
myśli o nastroju, działanie procesu
paradoksalnego spowoduje krótszy czas
nazywania kolorów pojawiających się słów,
związanych z adekwatnym nastrojem
U badanych w warunkach tłumienia myśli
o nastroju, działanie procesu
paradoksalnego spowoduje dłuższy czas
nazywania kolorów słów związanych z
danym nastrojem
440
450
460
470
480
490
500
510
520
tłumienie myślenie tłumienie myślenie
niskie obciążenie wysokie obciążenie
cz
as
n
az
yw
an
ia
k
ol
or
ów
słowa nie
związane
z
nastrojem
słowa
związane
z
nastrojem
Wyniki eksperymentu 2
Wyniki:
Jednostki generujące myślenie o
nastroju szybciej nazywały kolory
słów zw. z nastrojem w warunkach
wysokiego obciążenia poznawczego
Jednostki tłumiące myślenie o
nastroju dłużej nazywały kolory
słów zw. z nastrojem w warunkach
wysokiego obciążenia poznawczego
Wnioski
Paradoksalny (ironiczny) proces
monitorujący działa szczególnie silnie
w sytuacjach dużego obciążenia
poznawczego
Kontrola nastroju i myśli o nastroju
może powodować występowanie
efektów paradoksalnych, gdy umysł
jest zaabsorbowany innymi kwestiami
(obciążenie poznawcze)