Jednolity rynek

• Pojęcie wspólnotowego prawa gospodarczego jako specyficznego

i nie do końca sprecyzowanego zbioru norm jest nieodłącznie

związane z jednolitym rynkiem wewnętrznym, który nadaje mu

ramy, stanowi uzasadnienie istnienia i pozwala wypełnić realną

treścią. Zrozumienie jego istoty i zasad stosowania nie jest

możliwe bez uświadomienia sobie natury tego rynku. Należy

zwrócić uwagę, że posługiwanie się takim zbiorczym określeniem,

uwzględniającym zarówno termin „jednolity”, jak i „wewnętrzny”,

może budzić kontrowersje, zważywszy na to, że z zasady słowo

„rynek” zestawia się tylko z jednym z nich. Co więcej pełne

umocowanie prawne przypisać można wyłącznie pojęciu rynku

wewnętrznego (internal market), gdyż nim właśnie posługuje się

TFUE, w szczególności w art. 28 Stanowi to logiczne następstwo

wcześniej istniejącego „wspólnego rynku” (common market), o

którym nadal mowa chociażby w art. 3. Natomiast pojęcie

jednolitego rynku (single market) także zdobyło dużą popularność

i jest dość często używane, np. w różnego rodzaju dokumentach

Komisji Europejskiej oraz na jej stronie internetowej

• Jednolity rynek wewnętrzny stanowi eksperyment na miarę

globalną i najbardziej zaawansowaną postać integracji

gospodarczej, jaką udało się dotąd zrealizować w

stosunkach między niezależnymi państwami. W najbardziej

podstawowym rozumieniu, jest to unia bez granic

wewnętrznych, tworząca wspólną przestrzeń gospodarczą

opierającą się na ścisłych powiązaniach i podlegającą w

niezbędnym zakresie wspólnym regulacjom i polityce

zewnętrznej. Z punktu widzenia teorii integracji

ekonomicznej sięga więc dalej niż strefa wolnego handlu a

także unia celna, która dotyka nawet polityki zewnętrznej

ale ogranicza się do przepływu towarów. Jest także czymś

więcej niż ów wspólny rynek, gwarantujący swobodę

przepływu pozostałych czynników. O wiele większy nacisk

kładzie bowiem zwłaszcza na tzw. środki integracji

pozytywnej, tj. tworzenie wspólnych rozwiązań prawnych,

jak np. standardów towarowych oraz rozwój instytucji

zapewniających jego funkcjonowanie.

• Zawarty w nazwie wymóg jednolitości implikuje, iż w

każdym jego miejscu powinny panować zbliżone warunki

korzystania ze swobód a wszystkim jego uczestnikom

przysługiwać bagaż analogicznych uprawnień i obowiązków,

przynajmniej w podstawowym zakresie. Obejmują one w

szczególności wolność pracy, produkcji, obrotu i inwestycji

oraz gwarancje niezakłóconej konkurencji i niedyskryminacji

ze względu na pochodzenie. Natomiast nawet jeżeli

wymaga to pewnego stopnia konwergencji polityk

gospodarczych, nie zapewnia pełnej integracji jak dzieje się

to w ramach unii gospodarczej i walutowej, która stanowi

dopiero kolejny etap rozwoju Wspólnoty. Rynek wewnętrzny

mógłby jednak właściwie funkcjonować bez odpowiednich

środków nadzoru nad wdrażaniem przez państwa jego

reguł, a zwłaszcza implementacją dyrektyw oraz swoistego

przymusu organów wspólnotowych.

• Art.1 TFUE , który już ustanowienie wspólnego rynku uczynił

jednym z jej trzech głównych zadań obok unii gospodarczej

i walutowej oraz realizacji wspólnych polityk lub działań,

których pojęcie warto wyjaśnić. Służą one bowiem

zintegrowanemu zarządzaniu poszczególnymi sektorami

gospodarek państw, uzupełniając względnie zastępując

polityki krajowe szczególnie w zakresie objętym

rozbudowaną interwencją, jak np. w przypadku rolnictwa.

Artykuł 1odsyła zarazem do art. 2, który zawiera szeroką

listę aktywności wspólnotowych, obejmując m.in. system

zapewniający niezakłóconą konkurencję, wspólną politykę

handlową, regulację spraw społecznych i w zakresie

środowiska naturalnego, a także poruszania się osób oraz

wspierania badań naukowych i wzrostu edukacji.

Zakres terytorialny

• Określenie akurat tego zakresu jednolitego rynku wewnętrznego

powinno wydawać się oczywiste, jeżeli przyjmuje się założenie, iż

państwo przystępuje do organizacji międzynarodowej w całości, a

jej traktat założycielski stosuje się do wszystkich jego części

składowych jako podmiotu prawa międzynarodowego. Tym samym

także zastosowanie prawa wspólnotowego powinno rozciągać się

na całe terytorium państw członkowskich, którego zdefiniowanie i

wyznaczenie granic pozostaje oczywiście domeną prawa

międzynarodowego publicznego. Sam art. 355 TFUE, który

generalnie kompleksowo reguluje tę materię, mógłby to nawet

potwierdzać, stanowiąc ogólnie iż Traktat ten stosuje się do

wymienionych w nim państw. Artykuł ten należy bowiem do

bardziej rozbudowanych, wprowadzając szereg wyjątków i

postanowień szczególnych, które wynikają także z załączników do

TFUE. W tym kontekście trudno ponadto nie uwzględniać regulacji

traktatów akcesyjnych, na podstawie których przystępowały nowe

państwa członkowskie wnosząc specyfikę swoich reżimów

terytorialnych.

• Szczególnym przypadkiem okazała się natomiast należąca

do Danii Grenlandia, która wskutek referendum

przeprowadzonego wśród jej mieszkańców „wystąpiła” ze

Wspólnoty, chociaż pozostaje częścią Danii. Obecny jej

status terytorium wyłączonego z jednolitego rynku

regulowany jest w sposób szczególny. W dominującej części

został on zbliżony do tzw. krajów i terytoriów zamorskich,

których listę wymienia Załącznik II do Traktatu i do których

stosują się szczególne zasady stowarzyszania określone w

jego części czwartej. Z założenia były to obszary, które

utrzymują szczególne stosunki z Danią, Francją,

Niderlandami i Zjednoczonym Królestwem. Większość z nich

stało się jednak suwerennymi państwami i związało ze

Wspólnotą równorzędnymi umowami ale nadal status ten

przysługuje np. Antylom Holenderskim i Arubie, mimo, iż w

świetle prawa holenderskiego są częścią Królestwa, a także

Falklandom i takim francuskim terytoriom zamorskim, jak

Francuska Polinezja.

• Terytoriów zamorskich nie należy jednak mylić z tzw.

francuskimi departamentami zamorskimi, a zwłaszcza

Gwadelupą, Gujaną, Martyniką i Reunion, które ze względu

na swój status w świetle prawa krajowego, mimo

pozaeuropejskiego położenia są uznane za część terytorium

Wspólnoty. Zostały one jednak zaliczone przez Traktat do

jednej kategorii z Azorami, Maderą i Wyspami Kanaryjskimi,

co w świetle art. 355 wymaga wyjątkowego traktowania ze

względu na trudną sytuację gospodarczą i społeczną.

• Równocześnie w świetle Aktu Przystąpienia Hiszpanii i

Portugalii, hiszpańskie enklawy w Północnej Afryce (Ceuta i

Melilla) nadal podlegają jeszcze szerszym, niż powyższe,

wyłączeniom dotyczącym zwłaszcza przepływu towarów,

wspólnej polityki rolnej oraz rybołówczej. Odrębny reżim

przysługuje także należącym do Finlandii Wyspom

Alandzkim – na podstawie Protokołu do Traktatu

Akcesyjnego Austrii, Finlandii i Szwecji.

• Do innego terytorium duńskiego, tj. Wysp Owczych, Traktat nie ma

w ogóle zastosowania, a więc są one traktowane jako terytorium

państwa trzeciego, co dotyczy również krajów i terytoriów

zamorskich utrzymujących szczególne stosunki z Wielką Brytanią,

których wskazany Załącznik II nie wymienia. Akurat w przypadku

tego państwa wprowadzono jednak jeszcze inne szczególne

rozwiązania terytorialne, co dotyczy zwłaszcza Gibraltaru zgodnie

z art. 355 oraz Umową Akcesyjną z 1972 r. Określiła ona również

status wysp kanału La Manche i wyspy Man, znajduje do nich

zastosowanie tylko w zakresie niezbędnym dla jej wykonania.

• Na zakończenie należy wskazać, że szczególne reżimy

terytorialne wpływające na zastosowanie wspólnotowego prawa

gospodarczego i funkcjonowanie jednolitego rynku wewnętrznego

wynikają również z prawa pochodnego. Mają one oczywiście

charakter sektorowy, a więc odnoszą się do konkretnych dziedzin,

czego przykładem jest definicja terytorium celnego Wspólnoty

oraz obszary wyłączone z obowiązywania podatku VAT.

• Jednolity rynek wewnętrzny podlega ogromnemu i stopniowo

rozszerzającemu się zakresowi unormowań, które głęboko penetrują

system państw członkowskich, służąc stworzeniu zintegrowanego

obszaru gospodarczego. Dotyczą one obecnie bardzo wielu sektorów

gospodarki, a więc m.in. rolnictwa i rybołówstwa, przemysłu i badań

naukowych, energii, transportu, telekomunikacji i łączności, polityki

regionalnej i strukturalnej, a także odgrywającej bardzo szczególną

rolę ochrony środowiska. Coraz trudniej właściwie znaleźć jest takie

jej aspekty oraz dziedziny działalności, na które wspólnotowy

prawodawca nie oddziaływałby przynajmniej pośrednio, ale zarazem

zbiór tych unormowań nie tworzy w pełni zwartego, a zwłaszcza

kompleksowego systemu prawa.

• Wspólnota nie musi jednak być odpowiednikiem państwa, które

sprawując pełną jurysdykcję oraz ponosząc odpowiedzialność za

określone terytorium i ludność zobowiązane jest system taki

stworzyć, determinując całokształt życia publicznego. Jej zadaniem

jest natomiast wprowadzanie wspólnych rozwiązań umożliwiających

funkcjonowanie rynku wewnętrznego, zgodnie z zasadą

pomocniczości, a więc tylko w zakresie w którym jest to rzeczywiście

niezbędne.

Acquis communautaire –

źródła i zasady

• Prawo UE stanowi z punktu widzenia praktyki obrotu

gospodarczego, bardzo szczególny system oraz cechuje się

rozbudowanym przedmiotem regulacji, głęboko penetrującym

systemy prawne państw członkowskich. Mimo iż wywodzi się z

traktatów prawa międzynarodowego, a przede wszystkim Traktatu

EWG noszącego obecnie nazwę Traktatu o Funkcjonowaniu Unii

Europejskiej (TFUE), stanowi odrębny porządek prawny określany

mianem ponadnarodowego co ma także istotne znaczenie

praktyczne. Przede wszystkim instytucje wspólnotowe niejako

ponad głową krajowego ustawodawcy mogą samodzielnie określać

uprawnienia i obowiązki obywateli i przedsiębiorstw także w sferze

ekonomicznej.

• Na przestrzeni pięciu dekad porządek wspólnotowy dopracował się

nie tylko liczonych w dziesiątkach tysięcy przepisów stworzonych

przez te instytucje, ale także własnej systematyki, hierarchii i

odrębnych zasad. Hierarchia ta odwołuje się oczywiście do

znacznego podziału na prawo pierwotne i pochodne. Nie należy

jednakże zapominać także o umowach międzynarodowych UE.

Rola orzecznictwa Tybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej

• Stanowiące część acquis orzecznictwo CJEU pełni w systemie

wspólnotowym rolę dalece wykraczającą poza granice wyznaczone w

prawie kontynentalnym. Wbrew tradycyjnemu podejściu jego dorobek

wymaga uwzględnienia w całości w stosowaniu i wykładni szczegółowych

norm regulujących konkretne dziedziny obrotu. Dzięki temu zarazem cele i

zasady ogólne mogą być przedkładane nad kazuistyczne brzmienie

przepisów – także w rozwiązywaniu praktycznych problemów prawnych,

często o podstawowym znaczeniu ekonomicznym na rynku wspólnotowym.

• Orzeczenia Trybunału formalnie pozbawione są waloru precedensu, co nie

wyklucza wydania rozstrzygnięcia odbiegającego od dotychczasowych.

Jednakże konsekwentnie stara się on tworzyć utrwaloną linię orzecznictwa i

odwoływać do wydanych wcześniej w podobnych sprawach wyroków lub

opinii, precyzyjnie uzasadniając ewentualne, rzadkie zwroty w tym

względzie. Linia ta podlega bowiem ewolucji podyktowanej zmieniającymi

się okolicznościami, pogłębianiem procesu integracji oraz koniecznością

rozwoju prawa wspólnotowego, służącemu zwłaszcza poszerzaniu zakresu

gwarantowanych praw podmiotowych.

• Jeżeli nawet orzeczeniom nie można przypisać charakteru klasycznego

źródła prawa, trudno nie zauważyć wielu rozstrzygnięć przesądzających na

trwałe o specyfice systemu wspólnotowego, zasadach jego stosowania i

wykładni oraz prawach jednostkowych, które nie miały bezpośredniego

oparcia w przepisach pozytywnych.

Znaczenie zasad

ogólnych

• Znaczenie orzecznictwa CJEU wynika również z

usankcjonowania szczególnej roli zasad ogólnych prawa

wspólnotowego, które mimo swojego raczej niepisanego

charakteru zrównane zostały pod względem rangi z prawem

pierwotnym. Ich katalog nie wynika więc w dominującej

części z norm traktatowych, gdyż zostały wypracowane

często poprzez odwołanie do wspólnych tradycji

konstytucyjnych państw członkowskich. Ich ogromne

praktyczne znaczenie jest charakterystyczne właśnie dla

systemu wspólnotowego.

• Praktyka orzecznicza wskazuje, że Trybunał czyni je nie

tylko wyznacznikiem sposobu interpretacji, ale także

podstawą rozstrzygnięcia, przesądzającego nawet o

konkretnych prawach i obowiązkach, gdy nie znajdują one

podstawy w przepisie prawa pisanego.

Zasada pierwszeństwa

• W przypadku zasady pierwszeństwa najważniejsze stało się

uznanie, że stosowanie norm prawa krajowego możliwe jest

jedynie w zakresie, w jakim nie są one sprzeczne z normami

wspólnotowymi, co nie omija nawet konstytucji krajowych, mimo

ich szczególnej rangi. Jej praktyczne znaczenie wynika ze

stworzenia obywatelom i podmiotom gospodarczym częstokroć

zupełnie nowych możliwości w postępowaniu przed sądami i

innymi organami władzy krajowej – w stosunku do tradycyjnie tam

przewidywanych – zarówno w sporach z państwem, jak i z innymi

podmiotami prywatnymi. Pozwala bowiem na podważanie

legalności prawa krajowego i wynikających z niego ograniczeń

wolności, zwłaszcza gospodarczej, w każdym postępowaniu

prowadzącym do przyznania określonych uprawnień względnie

nałożenia obowiązków mających źródło w normach

wspólnotowych, z którymi prawo to jest niezgodne.

• Nie uchyla to oczywiście wynikającego z zasady pierwszeństwa

obowiązku ustawodawcy do eliminowania z krajowego systemu

prawnego tego rodzaju przepisów oraz powstrzymania się od

przyjmowania nowych

Skutek bezpośredni

•

Natomiast dzięki zasadzie skutku bezpośredniego obywatele UE i inne

podmioty wspólnotowe mogą normy systemu wspólnotowego powoływać

przed sądami i organami administracji oraz wywodzić z nich korzystne dla

siebie skutki prawne, oczywiście bez względu na istnienie aktów krajowych,

zwłaszcza implementacyjnych, które są sprzeczne z prawem wspólnotowym

czy też stwierdzone tam luki. W istotny sposób zwiększa to skuteczność jego

stosowania, często wbrew omnipotencji państwa czy inercji działań jego

organów, nie zainteresowanych praktycznym respektowaniem praw

podlegających im podmiotów wynikających z zobowiązań międzynarodowych.

•

Bezpośrednia skuteczność zależy oczywiście od spełnienia wypracowanych

w orzecznictwie przesłanek. Norma prawa wspólnotowego spełnia je, gdy jest

na tyle jasna i konkretna, aby wynikało z niej w danej sytuacji prawo

podmiotowe względnie obowiązek państwa, którego wykonanie może

egzekwować jednostka. Zobowiązanie to musi zarazem charakteryzować się

bezwzględnie wiążącym charakterem, pozostając niezależne od władzy

dyskrecjonalnej czy też swobodnego uznania państwa, a tym bardziej

konkretyzacji w aktach wykonawczych, które ma ono dopiero uchwalić.

Norma powinna być więc w pewnym sensie prawnie doskonała, czyli zdolna

do samodzielnego stosowania przez sądy krajowe i inne organy bez

dodatkowych środków wykonawczych. W omawianym kontekście nie należy

zarazem zapominać o tzw. wertykalnym i horyzontalnym skutku

bezpośrednim.

Efektywna ochrona praw

podmiotowych

• Starając się zapewnić taką efektywną ochronę, orzecznictwo

ETS w sposób ewolucyjny rozwijało jej instrumenty.

Zważywszy na znaczenie, jakie system wspólnotowy

przypisuje dyrektywom oraz obszar ich regulacji, najpierw

dopuszczono ich bezpośrednią skuteczność. Ze względu na

jej ograniczone zastosowanie wymagało to jednak

uzupełnienia tzw. prowspólnotową wykładnią, by w pewnym

sensie dopełnić zakres gwarancji odpowiedzialnością

odszkodowawczą. Miało to tworzyć pewien całościowy system

o określonej kolejności, która została także sprecyzowana w

późniejszych orzeczeniach, jak np. w sprawie Paola Faccini

Dori. Natomiast w praktyce kolejność ta nie może być

przestrzegana zważywszy, że problemy powstające

zwłaszcza na tle konfliktów pomiędzy prawem krajowym i

wspólnotowym, również dotyczące implementacji dyrektyw,

powinny być rozwiązywane przede wszystkim w drodze owej

„sympatycznej” wykładni.

• Ma także szczególne znaczenie w odniesieniu do wszelkich sankcji,

zwłaszcza o charakterze karnym i podatkowym, jakie prawo krajowe

przewiduje za naruszenie jego zakazów i nakazów. Wiele z nich dotyczy

określonej działalności, która pośrednio bądź bezpośrednio regulowana jest

przez prawo wspólnotowe. Przykładowo można wymienić np. wprowadzenie

towaru do obrotu, dokonanie czynności opodatkowanej podatkiem VAT,

wykonywanie funkcji członka organu spółki prawa handlowego lub

wymagającego szczególnych kwalifikacji zawodu regulowanego czy

ingerencję w środowisko naturalne. Ochrona wspólnotowa zapewnia, iż

pomimo generalnego zachowania znacznego marginesu swobody właśnie

w zakresie szeroko pojętego karania podmiotów podlegających ich

jurysdykcji, żadne państwo członkowskie nie może sankcji tego rodzaju

nakładać za naruszenie norm, które okazują się sprzeczne z prawem

wspólnotowym.

• Nie ulega wątpliwości, iż zasada efektywnej ochrony praw podmiotowych

odgrywa szczególne znaczenie w relacjach z organami sądowymi, które w

demokratycznym państwie prawnym są generalnie powołane do

zapewniania tego rodzaju ochrony. Okazało się jednak, iż wynikająca z niej

kontrola nie może ograniczać się tylko do praw podmiotowych

regulowanych przez prawo materialne, bez oceny sposobu ich realizacji,

które z założenia miało pozostać domeną krajowego ustawodawcy.

HARMONIZACJA

• Harmonizacja pełna

• Harmonizacja może przyjąć postać pełnej czy też całkowitej, w której swobodę

implementacji przez państwo znacznie ogranicza kompleksowy charakter

regulacji. Ze względu na precyzyjne i jednoznaczne unormowanie wszystkich bądź

znacznej większości warunków nie pozostawia ona im często zbyt wiele miejsca na

odrębności i odstępstwa. Taki jeden, w miarę całościowy i zamknięty system

zastępujący niemalże standardy krajowe może skutkować samą koniecznością w

miarę wiernego oddania ustalonych szczegółów w systemie krajowym, nie

pozwalając bez wyraźnego upoważnienia na modyfikacje lub zaostrzanie

wymogów nawet z powołaniem się przez władze krajowe na tak poważne względy,

jak ochrona zdrowia czy bezpieczeństwa. Analogicznie traktuje się środki, które

powodowałyby ich liberalizację w stosunku do standardu wspólnotowego.

• Dyrektywy tego rodzaju, przypominające cokolwiek rozporządzenia ze względu

na swoją szczegółowość, przyjmowano dosyć chętnie zwłaszcza w latach 70-tych.

Ale ze względu na ich podstawę w art. 115TFUE wymagającą jednomyślności były

najtrudniejsze do wynegocjowania, skoro częstokroć eliminowały specyfikę

lokalnych rozwiązań. Niejednokrotnie również, zwłaszcza w przypadku

nowoczesnych produktów osiągnięcie kompromisu trwało tak długo, że niemalże

niezwłocznie po zakończeniu procesu legislacyjnego, rozwój technologii ich

wytwarzania wymuszał jego ponowne rozpoczęcie celem określenia zmienionych

parametrów co powodowało odchodzenie od pełnej harmonizacji. Natomiast

obecnie w odmiennych warunkach wydaje się ona wracać do łask ze względu na

swoje niewątpliwe zalety.

•

Granice harmonizacji i odstępstwa krajowe

•

Należy jednak wskazać, iż stosowanie pełnej harmonizacji do wszystkich aspektów

funkcjonowania rynku wewnętrznego byłoby zadaniem karkołomnym, zwłaszcza że wraz

z rozwojem procesu integracji zakres niezbędnej regulacji ulegał ciągłemu powiększaniu.

Powodowało to wzrost liczby wymagających uchwalenia aktów prawnych, jak również

precyzyjnych standardów technicznych, wymogów jakościowych i innych co zwiększało

zarazem stopień złożoności tworzonych regulacji. Starając się wprowadzić w życie np.

swobodę przepływu specjalistów, wymagającą ustalenia zasad uznawania ich kwalifikacji

w innych państwach, początkowo w poszczególnych dyrektywach regulowano odrębnie

każdy zawód i ujednolicano system kształcenia prowadzący do uzyskania prawa do jego

wykonania. Stopniowe normowanie kolejnych profesji trwało jednak dziesięciolecia i

trudno nawet wyobrazić sobie, ile czasu zajęłoby objęcie swobodą przynajmniej ich

zdecydowanej większości.

•

W tym kontekście właśnie szczególnym wyzwaniem stawała się wspomniana już

czasochłonność będąca następstwem konieczności wypracowania kompromisu

obejmującego bardzo wiele szczegółowych rozwiązań i związanego chociażby z ochroną

interesów rodzimej gospodarki. Natomiast często po stworzeniu takich wspólnych

rozwiązań mogło okazać się, iż rozwój techniki czynił je nieaktualnymi. Niezbędne stało

się więc stopniowe odchodzenie od szczegółowego określania wszelkich wymogów,

dotyczących zwłaszcza zagadnień technicznych i standardów bezpieczeństwa. Jednym

ze wstępnych sposobów stało się ustalenie przede wszystkim tzw. warunków ramowych,

które mogą być następnie doprecyzowane w przepisach tworzonych na tej podstawie.

Przepisy takie natomiast podlegały łatwiejszym adaptacjom i zmianom, zwłaszcza gdy

mogą być tworzone bez udziału Rady przez samą Komisję, co minimalizowało wpływ

przedstawicieli poszczególnych państw na ich ostateczny kształt.

• Należy zarazem wyraźnie zaznaczyć, iż w tym zakresie nie

pozostawia się władzom krajowym nadmiernego marginesu

swobody, wymagając przestrzegania zasady proporcjonalności,

tj. zwłaszcza wykazania niezbędności i współmierności przyjętych

środków. Ponadto jeżeli w przyszłości Wspólnota wypracuje

jeszcze bardziej rygorystyczne normy, będą one musiały zostać

uchylone. Orzecznictwo CJEU potwierdziło ich szczególny

charakter – jako wyjątek, który podważa fundamentalną swobodę

przepływu art. 116 TFUE wymaga interpretacji zawężającej.

• Natomiast stwierdzenie legalności przepisów krajowych

wydanych na tej podstawie ma istotne znaczenie dla dokonania

oceny czy konkretna dyrektywa została wdrożona przez państwo

właściwie, bez czego trudno wyobrazić sobie dopuszczalność

kwestionowania norm krajowych. Nie jest to jednak zadanie

łatwe, skoro Komisja nie jest zobowiązana zajmować stanowiska

w kwestii zgłoszenia otrzymywanego w tym względzie od

państwa, a jego brak w ciągu 6 miesięcy jest równoważny z

aprobatą tych przepisów.

• Harmonizacja minimalna

• W omawianym kontekście szczególna rola przypada harmonizacji

minimalnej, która przynajmniej w pewnym zakresie wydawała się model ten

nawet wypierać, uzyskując największe zastosowanie. W niektórych

dziedzinach została ona nawet wyraźnie usankcjonowana w szczególnych

postanowieniach TFUE, zresztą częstokroć wprowadzanych niejako w

następstwie doświadczeń praktycznego stosowania jej w danej dziedzinie.

Art. 12 w związku ze 169 TFUE, który stanowi, że środki ochrony

konsumentów przyjęte przez Wspólnotę nie stanowią przeszkody dla

państwa członkowskiego w utrzymywaniu lub ustanawianiu bardziej

rygorystycznych środków ochronnych. Analogiczne rozwiązania

przewidziano w zakresie zagadnień społecznych (art. 153), a zwłaszcza

ochrony środowiska (art. 193).

• Harmonizacja minimalna również posługuje się normami obowiązującymi

bezwzględnie wszystkich na jednolitym rynku, nie precyzując jednak

całokształtu unormowań w danej sferze. Przede wszystkim natomiast

wspólnotowy prawodawca ogranicza się do wyznaczenia poziomu, poniżej

której „zejść” nie może krajowy regulator implementujący normy te, a tym

samym także uczestnicy obrotu. Równocześnie powyżej tej granicy

obowiązuje funkcjonalna równoważność przepisów poszczególnych państw,

które na swoim obszarze mogą wprowadzać wymogi surowsze od innych.

•

• Wydaje się to zresztą optymalne w odniesieniu do

przepisów nie regulujących bezpośrednio przepływu

czynników produkcji w ramach swobód rynku

wewnętrznego, gdzie pewność prawna wymaga znacznej

jednolitości gwarantującej wszędzie te same prawa i

obowiązki. Gdy Wspólnota ingeruje w powszechne wymogi

determinujące także same podstawy obrotu gospodarczego,

niezbędne jest pewne wyważenie metod, zwłaszcza w

kontekście wzrastającej liczby jej członków o odmiennym

dorobku prawnym. Trudno zresztą wykluczyć, że nawet

jeżeli jednolite standardy uda się większości przegłosować

w Radzie UE, w sytuacjach kontrowersyjnych poziom ich

akceptacji w państwach zmuszonych do zaniżania swoich

wymogów może być wątpliwy. Natomiast właśnie jednym z

celów harmonizacji minimalnej jest pogodzenie idei

jednolitego rynku z ochroną dóbr i wartości istotnych w

wymiarze ogólnym, jak chociażby środowisko.

• W dyrektywach tych zrezygnowano więc z regulacji samych

standardów technicznych zapewniających realizację owych

wymogów, ale oczekiwano uwzględniania bieżącego stanu

rozwoju nauki w tym zakresie. Dlatego postanowiono, że ich

przygotowanie oraz bieżąca aktualizacja powinna być

wyłączona z aktywności legislacyjnej i delegowana na rzecz

instytucji zajmujących się normalizacją. Owocem ich pracy

są normy, które mają charakter technicznych, a więc

nieprawnych, opisując zasady i wymogi tego rodzaju, który

jest niezbędny w produkcji przemysłowej. Funkcjonują one

niejako równolegle do klasycznej harmonizacji, uzupełniając

jej dorobek i ułatwiając wytwórcom produkcję zgodnie ze

wskazanymi powyżej wymogami bezwzględnymi zawartymi

w dyrektywach ale pozostawiajac elastyczność.

• Wątpliwość budzić mógł niedemokratyczny i

pozalegislacyjny proces ich ustanawiania.

Rekompensuje to jednak brak bezwzględnie wiążącego

charakteru tych standardów w wymiarze prawnym – w

przeciwieństwie do wymogów podstawowych

zawartych w samych dyrektywach. Odstępstwo od

nich pozbawia bowiem jedynie możliwości korzystania

z domniemania zgodności z tymi wymogami co można

jednak zastąpić stosowaniem innych standardów.

Natomiast przestrzeganie powinno gwarantować

dostęp do jednolitego rynku, gdyż po zatwierdzeniu

przez Komisję Europejską i opublikowaniu w Dzienniku

Urzędowym (oczywiście bez pełnej zawartości, która

chroniona jest prawem autorskim), państwa

członkowskie zobowiązane są akceptować

odpowiadające im produkty.