Diagnostyka

Diagnostyka

chorób

chorób

pasożytniczych

pasożytniczych

Metody Parazytologiczne

• Pobieranie, transport i przygotowanie

próbek materiałów jest istotnym
etapem badania parazytologicznego.

• Podstawowym materiałem w tych

badaniach są próbki kału.

Pobieranie próbek i transport kału

• Zaleca się trzykrotne pobieranie kału,

dwie próbki pobiera się przez dwa

dni, a trzecią po zastosowaniu środka

przeczyszczającego. W przypadku

podejrzenia amebozy lub giardiazy

należy zbadać 6 próbek.

• Probówki kału powinny być pobierane

do jałowych pojemników ze szczelnie

dopasowaną pokrywką. Pojemniki z

próbkami muszą być odpowiednio

oznaczone.

• Próbki kału powinny być badane w

ciągu 1 godziny od pobrania, co
umożliwia wykrycie poruszających
się trofozoitów.

• Jeżeli badanie w tym czasie nie jest

możliwe, to próbki powinny być
przechowywane w lodówce (+4°C)
lub temperaturze pokojowej. Nie
wolno próbek zamrażać i odmrażać,
ponieważ pasożyty giną.

• Istnieje wiele środków

konserwujących, które stosuje się
gdy próbki muszą być przesłane do
badania w laboratorium
referencyjnym:

– 10% roztwór formaliny
– alkohol poliwinylowy (PVA)

Badanie próbek kału

• 1. Badanie wizualne – kał należy

obejrzeć w celu stwierdzenia
ewentualnych domieszek, takich jak;
bar, oleje lub śluz, ropa, krew oraz
charakteru (uformowany, wodnisty),
w kale uformowanym prawidłowo
trofozoity zwykle nie występują.

• 2. Rozmazy bezpośrednie:

- rozmazy w fizjologicznym
roztworze soli umożliwiają
zaobserwowanie ruchu trofozoitów
oraz cyst pierwotniaków, które silniej
załamują światło niż w roztworach
jodowanych
- jodowanie rozmazów umożliwia
uwidocznienie budowy wewnętrznej
pasożytów jelitowych.

• 3. Metody zagęszczające – jaja, cysty

trofozoity często występują w tak
małych ilościach, że ich wykrycie
wymazach lub rozmazach jest prawie
niemożliwe. Z tego powodu
powszechnie stosuje się dwie metody
zagęszczające:
- metoda flotacji – jaja i cysty
wypływają na powierzchnię roztworu
siarczanu cynku.

Preparaty trwałe barwione

• Duże znaczenie w diagnostyce

parazytologicznej mają preparaty trwałe
barwione, zwłaszcza dotyczy to
rozpoznawania inwazji Entamoeba
histolytica i innych pierwotniaków.

• Do barwienia preparatów próbek kału

powszechnie stosowane są metody
barwienia hemotoksyliną żelazistą
(Heidenhaina) lub zmodyfikowane
barwienie trójchromianem wg Gomoriego.

Próbki jelitowe inne niż kał

• Pasożyty takie jak Giardia Lambia i

Strongyloides Stercoralis bytują w
dwunastnicy i jelicie czczym.

• W związku z tym próbki treści

dwunastniczej mogą być niezbędne
do wykrywania tych pasożytów. Z
treści dwunastniczej przygotowuje się
rozmazy bezpośrednie do badania
mikroskopowego. Jeżeli widoczne są
ruchliwe trofozoity, to należy wykonać
drugi preparat podbarwiony jodem.

• Najlepszą metodą wykrywania

zarażenia owsikiem jest metoda z
użyciem przylepca celofanowego.
Lepką powierzchnię przylepca
przykłada się do fałdów
okołoodbytniczych, po czym nakleja się
go na szkiełko podstawne, a następnie
w mikroskopie poszykuje owsika

Próbki pozajelitowe

• 1. Plwocina – w plwocinie można wykryć

larwy tęgoryjca dwunastnicy, A.lumbricoides,

S.stercoralis, a także jaja P.westermani. Można

wykazać cysty pierwotniaka Pneumocystis

carini lub trofozoity pełzakowate Naegleria

Fowleri.

• 2. Mocz i inne płyny – mocz i inne płyny

pozostawia się na 1-2 godziny. Osad po

odwirowaniu wykorzystuje się do wykonywania

bezpośredniego rozmazu. Jeżeli w rozmazie są

struktury podobne do pasożytów to wykonuje

się preparat podbarwiony jodem.

• 3. Biopsja tkankowa – bioptaty pobieranych

tkanek nie powinny być utrwalane formaliną,
można używać alkoholu poliwinylowego. Można
wykonać preparaty odciskowe (odciśnięte tkanki
na szkiełku podstawnym)

• 4. Mięśnie – charakterystyczne larwy Trichinella

spiralis dobrze widoczne są w próbkach mięśni
szkieletowych. Zaleca się trawienie materiału
przed badaniem.

• 5. Krew – w kropli krwi poszukuje się pod

mikroskopem dużych i występujących poza
erytrocytami pasożytów takich jak świdrowce lub
zarodźce. Morfologię występujących w
erytrocytach zarodźców (Plasmodium) najlepiej
można określić w preparatach Wrighta lub Giemsy.

Metody Hodowlane

• W diagnostyce niektórych chorób próbki

materiałów mogą być badane również w
technikach hodowlanych.

• Do hodowli niektórych pierwotniaków

opracowano proste lub bardziej złożone
pożywki, które umożliwiają wzrost
trofozoitów. Tabela przedstawia
pierwotniaki i podłoża sztuczne używane
najczęściej w laboratoriach referencyjnych.

Pasożyt

Podłoże Sztuczne

Trichomonas vaginalis
Trichomonas hominis
Chilomastix mesnili
Giardia lambia
Trypanosoma gambiese
Trypanosoma
rhodesiense
Leishmania donovani
Leishmania tropica
Leishmania brasilensis
Entamoeba coli
Entaomeba histolytica
Endolimax nana
Naegleria fowleri
Plasmodium vivax
Balantidium coli

Roiron, Roiron-Ratner, Simica
Simica, Pawłowej
Simica
Wyciąg z zarodków kurzych +
drożdżaki
Nicolle Novy Mc Neal (NNN)
NNN
NNN, Philipsa
NNN
NNN, bulion mięsny
Boecka i Drbohlava, Simica
Myjaka
Myjaka
Sihgha, Neffa, Cervy, Nelsona i
Schustera
Hodowla in vitro krwinek czerwonych
Simica, Pawłowej oraz hodowle
tkankowe

• w celach diagnostycznych lub

epidemiologicznych, a także do oceny
skuteczności chemioterapeutyków lub w celu
uzyskania antygenów wykorzystywane są
hodowle, prowadzone na zwierzętach
laboratoryjnych.
- Entamoeba histolytica – szczury
- Naegleria fowleri – króliki, myszy
- Toxoplasma gondii – myszy
- Trypanosoma spp – myszy, szczury, świnka
morska, chomik.

Metody immunologiczne

• Metody immunologiczne mają

zastosowanie w licznych chorobach
pasożytniczych, zwłaszcza w tych
przypadkach, gdy jest konieczne – poza
badaniami parazytologicznymi kału, krwi
lub innych płynów ustrojowych –
wykonanie również badań inwazyjnych,
które obciążają pacjenta. Tabela
przedstawia przykłady badań stosowanych
w diagnostyce poszczególnych chorób.

Choroba

Testy

Pełzakowica pozajelitowa
Giazdiaza
Zimnica
Leiszmanioza
Trypanosomiaza
Toksoplazmoza
Pneumocystoza
Schistosomatoza
Włośnica
Wągrzyca
Bąblowica
Węgorzyca
Glistnica
Zespół Larwy Wędrującej
Filariozy

IHA, CIE, DD, IIF, RIA, ELISA
IIF , EIA
IIF, RIA
CF
CF, RIA
IHA, CF, LA, IIF, EIA, ELISA, SF
IHA, CF, EIA
IIF, RIA
IHA, CF, IIF, BT, RIA, ELISA
IHA, IIF, ELISA
IHA, CF, CIE, DD, IIF, RIA, ELISA
IHA, IIF
RIA
RIA, ELISA
IHA, CIE, CF, IIF, RIA, ELISA

• IHA – hemaglutynacja bierna
• DD – podwójna dyfuzja w żelu
• SF – Sabina-Feldmana
• BT – flokulacja bentonitowa
• EIA – metody immunoenzymatyczne
• CIE – immunoelektroforeza

przeciwprądowa

• IIF – immunofluorestencja pośrednia
• LA – aglutynacja lateksowa
• RIA – metody radioimmunologiczne

Koniec

Zbigniew Tomczak, kierunek

lekarski, gr. VII