Wykład 3
Podaż i determinanty podaży,
krzywe podaży
Wykład 3
Podaż i determinanty podaży,
krzywe podaży
Podaż i determinanty podaży, krzywe
podaży
Definicja ogólna
Podaż danego dobra jest to ilość tego dobra
zaoferowana przez producentów do sprzedaży
po danej cenie w określonym czasie.
Jest to ilość, jaką producenci rzeczywiście są
gotowi dostarczyć na rynek, a nie jaką
chcieliby sprzedać.
Prawo podaży
wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra
rośnie (spada) ilość dostarczanych przez
producentów dóbr (przy założeniu caeteris
paribus).
Zależność pomiędzy ceną a podażą jest
jednokierunkowa.
Rysunek 1.
Typowa krzywa podaży
c
1
Q
1
Q
2
Cena
c
2
Podaż
Prawo podaży c.d.
Przy założeniu stałości innych czynników
wzrost ceny:
powoduje wzrost opłacalności produkcji,
motywuje producenta do zwiększania
rozmiarów podaży,
przyciąga nowych producentów do wejścia do
nowej branży.
Prawo podaży c.d.
Obniżenie ceny powoduje:
spadek opłacalności produkcji,
ograniczenie danej branży.
Kształt krzywej podaży jest efektem założenia, iż:
producenci dążą do osiągnięcia maksymalnych
zysków.
Krzywa podaży podlega działaniom prawa
malejących przychodów:
- w miarę wzrostu cen przyrosty podaży są
coraz mniejsze.
Prawo podaży c.d.
Poza-cenowe determinanty podaży
- koszty wytwarzania,
- postęp techniczny,
- rentowność dóbr substytucyjnych,
- podatki i subsydia,
- przewidywane zmiany cen,
- liczba przedsiębiorstw w branży,
- interwencja państwa,
- warunki klimatyczne.
Koszty produkcji (wytwarzania)
Zmiana kosztów produkcji spowodowana jest
najczęściej zmianami cen czynników produkcji:
1) wzrost ich poziomu prowadzi:
- do obniżenia opłacalności produkcji,
- ograniczenia ilość towarów oferowanych
przez producentów.
Krzywa podaży przesuwa się w górę.
2) spadek cen czynników produkcji:
- podnosi opłacalność produkcji,
- zwiększa podaż.
Krzywa podaży przesuwa się w dół.
Postęp techniczny
Wprowadzenie nowoczesnych technologii umożliwia:
- wytwarzanie dóbr przy mniejszych nakładach
czynników produkcji,
- obniżenie kosztów wytwarzania,
- wzrost zyskowności produkcji,
- osiąganie większej produkcji przy danych
zasobach,
- zaoferowanie większej ilości danego dobra na
rynku.
Krzywa podaży przesuwa się w dół.
Podatki i subsydia
Podatki (np. VAT) powodują takie same skutki
jak wzrost kosztów produkcji – spadek podaży.
Krzywa podaży przesuwa się w górę.
Subsydia (dopłaty) wywołują taki sam efekt
jak zmniejszenie kosztów produkcji.
Krzywa podaży przesuwa się w dół.
Przewidywanie cen
1. Przewidywany wzrost przyszłych cen
danego dobra może powodować zmniejszenie
aktualnej oferty rynkowej.
2. Przewidywanie spadku przyszłych cen może
zwiększyć aktualną ofertę rynkową.
Liczba przedsiębiorstw w branży
Zwiększenie liczby przedsiębiorstw w branży
powoduje:
wzrost podaży,
odpływ kapitału (zmniejszenie liczby
przedsiębiorstw) wywołuje spadek podaży.
Interwencja państwa
może wpływać na rozmiary produkcji.
Warunki klimatyczne
korzystne warunki klimatyczne przesuwają
krzywą podaży w dół (wzrost produkcji),
złe warunki klimatyczne przesuwają krzywą
podaży w górę (spadek wielkości produkcji).
Rysunek 2. Przesunięcie krzywej
podaży
Wzrost podaży – przesunięcie krzywej z S
1
S
1
do S
2
S
2
Spadek podaży – przesunięcie krzywej z S
1
S
1
do S
3
S
3
Podaż i cena a czynnik czasu
Reakcja podaży na zmianę czynników ją
określających wymaga czasu.
Wyróżniamy trzy sytuacje:
okres ultrakrótki,
okres krótki,
okres długi.
Rysunek 3. Podaż w różnych okresach
Podaż w różnych okresach
W okresie ultrakrótkim podaż jest stała –
cena jest funkcją popytu.
W okresie krótkim:
– procesy dostosowawcze podaży dokonują się
w ramach istniejącego potencjału wytwórczego
przez lepsze jego wykorzystanie,
- podaż może wzrosnąć w ramach możliwości
produkcyjnych.
W okresie długim:
- zdolności produkcyjne zwiększają się na
skutek inwestycji,
- istnieją największe możliwości wzrostu podaży.
Wykład 4
Cena równowagi rynkowej.
Rola cen w gospodarce.
Model konkurencji doskonałej.
Cena równowagi rynkowej
Gra popytu i podaży to istota mechanizmu rynkowego.
Wynikiem kształtowania się relacji popytu i podaży
jest cena.
Cena jest czynnikiem współokreślającym wielkość
popytu i podaży.
Cena jest:
sygnałem kierowanym w stronę producentów i
nabywców,
skłania do podjęcia przez strony odpowiednich decyzji,
instrumentem przywracania równowagi.
Punkt przecięcia się krzywej popytu i krzywej podaży
wyznacza cenę równowagi rynkowej.
Cena równowagi rynkowej:
oczyszcza rynek – przy tej cenie nie występują
na rynku nadwyżki popytu lub podaży,
wielkość dóbr oferowanych do sprzedaży na
rynku jest równa dokładnie wielkości popytu
zgłaszanego przez nabywców,
ilość dóbr dostarczanych na rynek równa się
ilości dóbr pożądanych. Ilość ta nazywa się
ilością równowagi.
Cena rzeczywista a cena
równowagi rynkowej.
Cena wyższa od ceny równowagi rynkowej –
nadwyżka dobra- popyt mniejszy od podaży.
Sytuacja korzystna dla nabywcy:
konkurencja między sprzedawcami prowadzi
do spadku ceny,
wzrasta popyt i spada ceny,
ustawiczne występowanie procesów
dostosowawczych.
Cena rzeczywista a cena
równowagi rynkowej.
Cena niższa od ceny równowagi rynkowej –
niedobór dobra – popyt większy od podaży.
Sytuacja korzystna dla producenta:
konkurencja między kupującymi doprowadzi
do wzrostu ceny,
spadek popytu i wzrost podaży,
ustawiczne występowanie procesów
dostosowawczych.
Rysunek 3.
Cena równowagi rynkowej
Rysunek 4.
Przesuwanie się krzywej popytu
Rysunek 5.
Przesuwanie się krzywej podaży
Równoczesne przesunięcia krzywych
popytu i podaży a cena równowagi
Przesunięcia krzywych popytu i podaży mogą
przebiegać równocześnie.
Rysunek 5.
Równoczesne przesuwanie się krzywych popytu i podaży
Cena jest instrumentem
przywracania równowagi w
gospodarce rynkowej
.
Istota rynku polega na wahaniu cen i ilości.
Wahania cen i ilości są mechanizmem
dostosowującym strukturę produkcji do
struktury społecznego dostosowania.
Zależność wahania cen i ilości od
kształtu krzywych - model
pajęczynowy
Jeżeli nachylenie krzywej podaży jest większe
od nachylenia krzywej popytu występują
tłumione wahania cen i ilości oferowanych
produktów (wahania zmniejszające się,
Rys 6 a. Tłumione wahania cen i ilości
Jeżeli nachylenie krzywej podaży jest mniejsze
niż nachylenie krzywej popytu występują
wybuchowe wahania cen i ilości (zwiększają
się).
Rys. 6b. Wybuchowe wahania cen i ilości.
Zależność wahania cen i ilości od
kształtu krzywych – model
pajęczynowy
Popyt może zareagować na zmianę ceny
prawie natychmiast.
Reakcja podaży na zmianę ceny wymaga
czasu.
Bieżący popyt jest funkcją bieżącej ceny:
Pp
t
= f(c
t
)
Bieżąca podaż jest funkcją ceny z
poprzedniego okresu
Pd
t
= f(c
t
- 1)
Zależność wahania cen i ilości od
kształtu krzywych – model
pajęczynowy
Zmiany równowagi rynkowej wywołują
również czynniki poza cenowe.
W gospodarce realnej na rynku danego dobra
występują najczęściej jednoczesne zmiany
popytu i podaży.
W warunkach wolnego rynku zmiana
parametrów rynkowych (ceny, popyt, podaż)
wywołuje określone procesy adaptacyjne i
samoczynne zrównoważenie rynku.
Model konkurencji doskonałej
Konkurencja doskonała – model rynku, na
którym występuje wielu nabywców i wielu
sprzedawców, a żaden z nich nie ma wpływu
na cenę, popyt i podaż.
Uczestnicy rynku doskonale konkurencyjnego
napotykają poziomą krzywą popytu – bez
względu na to, ile dane przedsiębiorstwo
sprzedaje, uzyskuje dokładnie cenę rynkową.
Model konkurencji doskonałej
Jeżeli przedsiębiorstwo podniosłoby cenę
powyżej ceny rynkowej, to niczego by nie
sprzedało, ponieważ nabywcy wybraliby
innego producenta, którego produkt jest
równie dobry i tańszy.
Jeżeli przedsiębiorstwo może sprzedać
dowolną ilość danego dobra przy cenie
rynkowej, to ustalenie ceny poniżej ceny
rynkowej nie ma sensu.
Model konkurencji doskonałej
został stworzony przez ekonomistów dla
celów czysto ekonomicznych,
bazuje na założeniach skrajnych, oderwanych
od rzeczywistości,
stanowi swego rodzaju punkt odniesienia,
niedościgły ideał,
wykorzystywany do porównań wszelkich
odchyleń i różnic.
Warunki istnienia konkurencji
doskonałej:
w gałęzi musi działać wiele przedsiębiorstw, aby ich udział w
gałęzi był znikomy,
przedsiębiorstwa muszą wytwarzać możliwie jednorodny
produkt (zasada nie działa w przypadku dóbr wysoko
przetworzonych),
nabywcy mają pełną lub prawie pełną informację o
sprzedawanych w gałęzi wolnokonkurencyjnej produktach i
zakładają, iż są one identyczne,
musi istnieć swoboda wejścia/wyjścia w danej
wolnokonkurencyjnej gałęzi:
- swoboda wejścia: w momencie, gdy powstaje zmowa
cenowa (podnoszenie ceny) do gałęzi wolnokonkurencyjnej
napływają nowi producenci – cena powraca do poziomu
rynkowego,
- swoboda wyjścia: w momencie, gdy przedsiębiorstwa w
gałęzi wolnokonkurencyjnej ponoszą straty, a część z nich
może zostać zlikwidowana.
Model konkurencji doskonałej
Cechą charakterystyczną podmiotu
wytwórczego działającego w warunkach
konkurencji doskonałej jest pozioma krzywa
popytu.
W warunkach konkurencji doskonałej podaż
pochodzi z wielkiej liczby przedsiębiorstw.
Żadne z nich nie jest w stanie samodzielnie
wpłynąć na poziom ceny.
Cena zależy od rynkowych sił podaży i
popytu.