Zaburzenia płodności – małe

zwierzęta

Katedra Rozrodu Zwierząt z Kliniką

oraz Poliklinika Weterynaryjna UWM

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Kiedy mówimy o zaburzeniach płodności?

Wtedy gdy w dwóch kolejnych cyklach płciowych
suka nie dochowa się miotu lub ilość szczeniąt

będzie poniżej normy dla danej rasy

Przyczyny

Wiele różnych i nie zawsze udaje się zdiagnozować

Do najważniejszych i najczęściej spotykanych należą: zaburzenia

hormonalne, choroby infekcyjne, anomalie anatomiczne dróg
rodnych oraz błędy techniczne przy kryciu(naturalne, AI)

Większość suk nie powinna być

klasyfikowana jako „płodna” lub

„niepłodna” ale jako „o obniżonej

płodności”

Dokładny, bardzo szczegółowy wywiad !!!

Dotychczasowy rozród

Przebyte choroby

Stosowane leki

Żywienie

Utrzymanie

Techniki krycia lub AI

Rozpatrując problem niepłodności

należy wziąć pod uwagę nie tylko

okres zapłodnienia ale i okres

wczesnej ciąży (wczesna śmierć

zarodkowa)

Przyczyny
niepłodności

Najczęstsza przyczyna niepłodności (40-80%)

- Krycie powinno mieć miejsce 2-4 dni po owulacji aby

uzyskać maksymalną ilość szczeniąt

- krycie może być skuteczne 3 dni przed lub 5-6 dni po

owulacji ale może skutkować mniejszą liczbą szczeniąt w
miocie

- owulacja może mieć miejsce już 3-4 dnia od początku

proestrus lub nawet 30go – błędne założenia hodowców
iż krycie powinno mieć miejsce około dnia 12.

- nie zawsze występuje odruch tolerancji, którym kierują

się hodowcy

- rozwiązanie problemu- badania ginekologiczne

waginoskopia, cytologia, USG,P4

1. Krycie w niewłaściwym terminie

Po nieskutecznych kryciach należy

przede wszystkim sprawdzić czy pies

którym była kryta suka nie ma

problemów z jakością nasienia

2. Niepłodność samców

3. Wydłużone okresy

międzyrujowe

I. Należy wziąć pod uwagę różnice rasowe: Owczarek szetlandzki,

Basenji- często jedna ruja w roku; 8-10 miesięcy anestrus u
Labradorów, Collie, Chartów

II. Zjawisko cichej rui- zachowana cykliczna aktywność jajników

bez fizycznych i behawioralnych objawów cieczki;
pełnoobjawowa ruja raz na 12 miesięcy

III. Szczególną uwagę należy zwrócić gdy suka o normalnie

przebiegających regularnych cieczkach zaczyna mieć
wydłużone okresy międzyrujowe – zaburzenia hormonalne

Zaburzenia hormonalne związane z: niedoczynnością
tarczycy, hyperadrenokortyzmem, hyperprolaktynemią,
stosowanie progestagenów, androgenów (psy wyścigowe),
sterydowe anaboliki

U suk z wydłużonym okresem anestrus zawsze oznaczamy
poziomy hormonów : PROGESTERON, TYROKSYNA

Cysty jajnikowe – poprzez wydzielanie progesteronu mogą
powodować wydłużanie okresu międzyrujowego (diestrus) nie dając
żadnych objawów klinicznych; diagnozę można postawić poprzez
oznaczanie poziomu P4 – powyżej 2-5 ng/ml przez 9-10 tygodni; do
różnicowania cyst produkujących P4 od cichej rui należy oznaczać
P4 w odstępie 4-6 tyg.;
Leczenie- najlepsze efekty daje chirurgiczne usunięcie cyst;
stosowanie prostaglandyn w tym schorzeniu nie jest dokładnie
udokumentowane

Złe warunki utrzymania, zła kondycja, choroby układowe, stres,
długa podróż związana z planowanym kryciem

Jeśli wykluczymy problemy hormonalne i ciche ruje możemy
rozważyć wprowadzenie stymulacji hormonalnej
Kabergolina (2-3 tyg., u suk z przedłużonym anestrus powyżej 7
mies.)
Jeśli ruja zostanie wywołana w okresie diestrus może to skutkować
niskim odsetkiem zapłodnień

4. Skrócony okres
międzyrujowy

I. Predyspozycje rasowe- Owczarki niemiecki, Rottweilery (4,5-5 mies.)
II. Ten typ niepłodności można podzielić na dwa główne:
- hyperstymulacja jajnikowa- cysty pęcherzykowe, guz komórek

ziarnistych

- zbyt wczesny spadek progesteronu podczas fazy diestrus

Cysty jajnikowe i/lub guzy jajnika

- Poprzez ciągłą sekrecję estrogenów – wydłużone/permanentne
ruje

- Należy podjąć leczenie jak najszybciej: aby odzyskać płodność suk
przeznaczonych do hodowli oraz uchronić macicę na niekorzystne
długie działanie estrogenów prowadzące do powstania endometritis
lub EPC, a także do przewlekłej anemii z uszkodzeniem szpiku

Cysty powstałe z pęcherzyków jajnikowych- z cienką ścianą,
wypełnione czystym surowiczym płynem; mogą występować
pojedynczo lub w pakietach na jednym lub obu jajnikach; nie
stwierdzono dziedziczności jak w przypadku krów

Patogeneza tych cyst nie jest do końca poznana. Często się
zdarza, że nie nastąpiła owulacja po piku LH, a komórki granulozy
w ścianie pęcherzyka produkują estrogeny prowadząc do
niepłodności i wydłużonej rui. Mogą wtedy również występować
obok przetrwałych pęcherzyków ciałka żółte

Oznaczenie poziomu estradiolu w okresie proestrus jest
przydatne zwłaszcza dla praktyków nie wykonujących
ultrasonografii

Jednak najbardziej przydatną metodą diagnostyczną jest
ultrasonografia (różnicowanie wielkościowe)

Leczenie: owariektomia (może być jednostronna),
owariohysterektomia punkcja cienkoigłowa, GnRH, hCG (może
wystąpić pyometra)

Cysty jajnikowe c.d.

Guz komórek ziarnistych

• 23-52 % wszystkich guzów jajnika

• Zwykle u suk powyżej 6 roku życia

• Głównie dotyczą jednego jajnika

• W 10-20 % przypadków dają przerzuty

• Produkują głównie estrogeny (wydłużona ruja) ,
czasem również P4 (permanentne
anestrus)

Inne guzy jajnika produkujące estrogeny:

• gruczolakotorbielak

• gruczolakorak

Przedwczesny spadek progesteronu

• przerywana ruja – krótkie proestrus bez objawów estrus ;
pełnoobjawoa ruja w 2 tyg. Do 2 mies. później

• cykle bez owulacyjne - dość rzadkie u suk (1%); P4 nie
wzrasta powyżej 6 ng/ml a kolejna ruja pojawia się szybciej;
przyczyny:
- zbyt wysoki poziom estradiolu, inhibicja przysadki, brak piku
LH (cytologicznie komórki złuszczone ale brak owulacji) –
wykluczyć cysty i guzy

-przedłużające się proestrus – hCG na niskim poziomie, brak
dojrzewania pęcherzyków jajnikowych ; leczenie: eCG (PMSG)
2 x w odstępie 48 h i.m.

- niedoczynność ciałka żółtego - niemożliwość utrzymania
ciąży przy niskim poziomie P4 (ON, Rottweiler, Nowofundland,
Berneńczyk)

• syndrom krótkiego anestrus (ON, Rottw.) – spadek
płodności związany z niemożliwością regeneracji macicy po
estrus

• wczesna śmierć zarodkowa - możliwe przyczyny:
endometritis, Rozrost gruczołów endometrium, wady płodów,
inbred

Zaburzenia płodności nie związane z

długością cyklu

Wszystkie wymienione wcześniej zaburzenia mogą wystąpić

również bez zaburzeń w długości cyklu płciowego

1. Choroby infekcyjne: Canine Herpes Virus (CHV), Nosówka

(w warunkach eksperymentalnych), parvowirus (CPV1),

Brucelloza, inne: Campylobacter jejuni, Salmonella,

Listeria monocytogenes, Chlamydia sp.

2. Drobnoustroje bytujące fizjologicznie w drogach rodnych

(Mycoplasma, Ureaplasma, bakterie tlenowe- E.coli,

Streptocc.,Staphylocc., Proteus, Corynebacter.) w

pewnych warunkach mogą powodować niepłodność

3. Zakażenia grzybicze- niezwykle rzadkie
4. Leki – hormony sterydowe, leki przeciwgrzybicze

Anomalie anatomiczne

Wady wrodzone sromu, przedsionka pochwy,
pochwy – najczęściej spotykane to zwężenia
obwodowe lub przetrwałe przegrody przedsionka
pochwy lub pochwy właściwej (Collie)

Hyperplazja błony śluzowej pochwy (niemożność
pokrycia przez samca, wypadnięcia pochwy)

Pseudohermafrodyta lub hermafrodyta

Inne: blizny i zrosty pochwy po ciężkich porodach
(również urazach przy kryciu, epizjotomii), macicy
po cc

Patologie związane z macicą

1. EPC : torbielowanty rozrost gruczołów

endometrium (CEH) przechodzący w
ropomacicze (pyometra) lub występujące
razem jako zespół endometritis pyometra

2. wady wrodzone lub nabyte: brak

jednego lub obu rogów macicy,
odcinkowa niedrożność rogów,
niedorozwój lub niedrożność jajowodów,
zwężenie szyjki macicy (?)

Inne

• Zaburzenia zachowań płciowych
• Duży dymorfizm płciowy
• Zaawansowany wiek
• Otyłość
• Choroby układowe, cukrzyca,

hyperadrenokortycyzm (Cushing),
przewlekła niewydolność nerek,

Dziękuję za uwagę