Opieka terminalna

Opieka terminalna

nad dzieckiem i

nad dzieckiem i

jego rodziną

jego rodziną



Opieka jest pielęgnowanie!

Opieka jest pielęgnowanie!



……

……

..dziecko ma czuć nie rozpacz czy

..dziecko ma czuć nie rozpacz czy

beznadziejność…………

beznadziejność…………



ale istotę tego na co nie ma

ale istotę tego na co nie ma

odpowiedzi…….

odpowiedzi…….



„

„

Musimy być przygotowani do słuchania,

Musimy być przygotowani do słuchania,

do milczenia i musimy być zaangażowani”

do milczenia i musimy być zaangażowani”



C. Sanders

C. Sanders

Opieka terminalna:

Opieka terminalna:



To aktywna holistyczna (całościowa) opieka

To aktywna holistyczna (całościowa) opieka

nastawiona na zaspokojenie wszystkich

nastawiona na zaspokojenie wszystkich

podstawowych potrzeb chorego w stanie

podstawowych potrzeb chorego w stanie

terminalnym oraz jego bliskich, zarówno w

terminalnym oraz jego bliskich, zarówno w

czasie choroby ale i w okresie żałoby.

czasie choroby ale i w okresie żałoby.



Według Kubler-Ross każdy chory przechodzi

Według Kubler-Ross każdy chory przechodzi

przez następujące etapy:

przez następujące etapy:



1.nieprzyjęcie prawdy przez małego pacjenta,

1.nieprzyjęcie prawdy przez małego pacjenta,



2.bunt,

2.bunt,



3.przetarg o życie,

3.przetarg o życie,



4.depresja, nadzieja,

4.depresja, nadzieja,



5.pogodzenie się z rzeczywistościa,

5.pogodzenie się z rzeczywistościa,

Opieka paliatywna:

Opieka paliatywna:



1. opieka paliatywna jest opieka sprawowaną całościowo nad

1. opieka paliatywna jest opieka sprawowaną całościowo nad

małym pacjentem (holistyczna),

małym pacjentem (holistyczna),



2. głównym jej celem jest poprawa jakości życia chorych,

2. głównym jej celem jest poprawa jakości życia chorych,



3.opieka terminalna powinna być sprawowana zespołowo,

3.opieka terminalna powinna być sprawowana zespołowo,



4.akceptowanie nieuchronności śmierci,

4.akceptowanie nieuchronności śmierci,



5.akceptowanie nieuchronności cierpienia,

5.akceptowanie nieuchronności cierpienia,



6.całkowite zaakceptowanie właściwej pory śmierci,

6.całkowite zaakceptowanie właściwej pory śmierci,



7.opieką paliatywną powinniśmy objąć nie tylko pacjenta ale i

7.opieką paliatywną powinniśmy objąć nie tylko pacjenta ale i

jego rodzinę,

jego rodzinę,



8.najważniejszymi zasadami etycznymi opieki paliatywnej są:

8.najważniejszymi zasadami etycznymi opieki paliatywnej są:



-poszanowanie niezależności poglądów dziecka, respektowanie

-poszanowanie niezależności poglądów dziecka, respektowanie

prawa do prawdy, prywatności, podejmowanie decyzji i działania,

prawa do prawdy, prywatności, podejmowanie decyzji i działania,



-uznawanie i respektowanie zasady sprawiedliwości, „primum

-uznawanie i respektowanie zasady sprawiedliwości, „primum

non nocere”,

non nocere”,



-przestrzeganie i uznawanie zasady czynienia dobra,

-przestrzeganie i uznawanie zasady czynienia dobra,



Cele opieki paliatywnej:

Cele opieki paliatywnej:



-łagodzenie somatycznych objawów,

-łagodzenie somatycznych objawów,



-wsparcie psychiczne,

-wsparcie psychiczne,



-wsparcie socjalne,

-wsparcie socjalne,



-wsparcie duchowe,

-wsparcie duchowe,



-objęcie opieką bliskich dziecka po jego

-objęcie opieką bliskich dziecka po jego

śmierci,

śmierci,



Fazy pomocy w opiece paliatywnej:

Fazy pomocy w opiece paliatywnej:



-wzorowa pielęgnacja,

-wzorowa pielęgnacja,



-zwalczanie cierpienia i bólu,

-zwalczanie cierpienia i bólu,



-towarzyszenie dziecku i jego bliskim,

-towarzyszenie dziecku i jego bliskim,

Komunikowanie się z

Komunikowanie się z

dzieckiem terminalnie

dzieckiem terminalnie

chorym:

chorym:



Efektywne komunikowanie polega na wysyłaniu i otrzymywaniu

Efektywne komunikowanie polega na wysyłaniu i otrzymywaniu

zrozumiałych przekazów podczas dwustronnego procesu

zrozumiałych przekazów podczas dwustronnego procesu

zachodzącego pomiędzy dwoma osobami.

zachodzącego pomiędzy dwoma osobami.



Konieczne jest efektywne zarządzanie informacjami o

Konieczne jest efektywne zarządzanie informacjami o

potrzebach dziecka nieuleczalnie chorego, im będzie

potrzebach dziecka nieuleczalnie chorego, im będzie

komunikacja lepsza tym, większa szansa na poprawę jakości

komunikacja lepsza tym, większa szansa na poprawę jakości

stosunków międzyludzkich i jakości życia zarówno wśród

stosunków międzyludzkich i jakości życia zarówno wśród

pacjentów i ich rodzin oraz personelu.

pacjentów i ich rodzin oraz personelu.



-

-

przyjmuj pacjenta z uśmiechem, staraj się aby cię lubili,

przyjmuj pacjenta z uśmiechem, staraj się aby cię lubili,



-słuchaj co pacjent do ciebie mówi, utrzymuj z nim kontakt wzrokowy, zwracaj

-słuchaj co pacjent do ciebie mówi, utrzymuj z nim kontakt wzrokowy, zwracaj

uwagę na swoje gesty, wyraz twarzy( niewerbalny sposób komunikowania),

uwagę na swoje gesty, wyraz twarzy( niewerbalny sposób komunikowania),



-używaj prostego, zrozumiałego języka, unikaj nadmiaru informacji, ale dawaj je a

-używaj prostego, zrozumiałego języka, unikaj nadmiaru informacji, ale dawaj je a

nie tylko zalecenia i instruktaż,

nie tylko zalecenia i instruktaż,



-staraj się aby rodzice i dziecko sami poszukiwali sposobów rozwiązania własnych

-staraj się aby rodzice i dziecko sami poszukiwali sposobów rozwiązania własnych

problemów, nie narzucaj własnych pomysłów, lecz służ radą,

problemów, nie narzucaj własnych pomysłów, lecz służ radą,



-dołóż starań aby rodzice i dzieci wyszli po rozmowie z tobą z przeświadczeniem,

-dołóż starań aby rodzice i dzieci wyszli po rozmowie z tobą z przeświadczeniem,

że wizyta ta była celowa , lekarz/piel. okazała zainteresowanie ich problemami,

że wizyta ta była celowa , lekarz/piel. okazała zainteresowanie ich problemami,

otrzymali poradę,

otrzymali poradę,



-staraj się być wzorcem zachowań zdrowotnych dla pacjentów,

-staraj się być wzorcem zachowań zdrowotnych dla pacjentów,



-gdy przyjmujesz dziecko samo lub z rodzicami, nawiąż z nim kontakt,

-gdy przyjmujesz dziecko samo lub z rodzicami, nawiąż z nim kontakt,

Wsparcie psychiczne

Wsparcie psychiczne

dziecka i jego rodziny:

dziecka i jego rodziny:



Zostały opracowane przez Komitet Psychospołeczny SIOP

Zostały opracowane przez Komitet Psychospołeczny SIOP

dokumenty zawierające rekomendacje dotyczące

dokumenty zawierające rekomendacje dotyczące

organizacji opieki psychologicznej nad pacjentami

organizacji opieki psychologicznej nad pacjentami

dziecięcych oddziałów onkologicznych.

dziecięcych oddziałów onkologicznych.



Główne zalecenia tego Komitetu dotyczy szerokiego

Główne zalecenia tego Komitetu dotyczy szerokiego

zakresu stosowanej opieki psychospołecznej i wsparcia!

zakresu stosowanej opieki psychospołecznej i wsparcia!



Zgodnie z tym strukturę organizacyjną oddziałów powinny

Zgodnie z tym strukturę organizacyjną oddziałów powinny

stanowić wielodyscyplinarne zespoły złożone z:

stanowić wielodyscyplinarne zespoły złożone z:



-lekarzy,

-lekarzy,



-pielęgniarek,

-pielęgniarek,



-psychologów,

-psychologów,



-pracowników socjalnych,

-pracowników socjalnych,



- nauczycieli,

- nauczycieli,



-terapeutów zajęciowych,

-terapeutów zajęciowych,



-osób duchownych,

-osób duchownych,



Bardzo ważna jest współpraca pomiędzy rodzicami a

Bardzo ważna jest współpraca pomiędzy rodzicami a

personelem i właściwe informowanie o chorobie.

personelem i właściwe informowanie o chorobie.



-INFIRMOWANIE POWINNO BYĆ WIELOETAPOWE!

-INFIRMOWANIE POWINNO BYĆ WIELOETAPOWE!



Komitet SIOP zaleca zapewnienie ciągłości nauczania i

Komitet SIOP zaleca zapewnienie ciągłości nauczania i

integracji w szkole (nauka w szkole przyszpitalnej)

integracji w szkole (nauka w szkole przyszpitalnej)



Kontynuacja opieki psychoonkologicznej po zakończonym

Kontynuacja opieki psychoonkologicznej po zakończonym

leczeniu szpitalnym,

leczeniu szpitalnym,



-monitorowanie funkcjonowania poznawczego i społeczno-

-monitorowanie funkcjonowania poznawczego i społeczno-

emocjonalnego dziecka oraz ewentualnych negatywnych

emocjonalnego dziecka oraz ewentualnych negatywnych

konsekwencji choroby i stosowanego leczenia,

konsekwencji choroby i stosowanego leczenia,



-zapewnienie leczenia ,

-zapewnienie leczenia ,



-zapewnienie rehabilitacji (medycznej, psychologicznej, i

-zapewnienie rehabilitacji (medycznej, psychologicznej, i

społecznej),

społecznej),



-możliwość stymulacji rozwoju,

-możliwość stymulacji rozwoju,



Zapewnienie również całościowej opieki nad rodziną (opieka

Zapewnienie również całościowej opieki nad rodziną (opieka

nad zdrowym rodzeństwem, które ponosi bardzo duże koszty

nad zdrowym rodzeństwem, które ponosi bardzo duże koszty

emocjonalne zaistniałej sytuacji),

emocjonalne zaistniałej sytuacji),

Leczenie bólu dzieci:

Leczenie bólu dzieci:



Musimy pamiętać, że ból zawsze jest odczuciem

Musimy pamiętać, że ból zawsze jest odczuciem

subiektywnym, „nieprzyjemnym doznaniem

subiektywnym, „nieprzyjemnym doznaniem

czuciowym i emocjonalnym, związanym z

czuciowym i emocjonalnym, związanym z

aktualnym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek,

aktualnym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek,

bądź opisywanym jako takie uszkodzenie”

bądź opisywanym jako takie uszkodzenie”



Leczenie bólu nowotworowego musi zostać

Leczenie bólu nowotworowego musi zostać

rozpoczęte od momentu postawienia u dz.

rozpoczęte od momentu postawienia u dz.

pierwszego rozpoznania choroby.

pierwszego rozpoznania choroby.



Terapie oparte na analgetykach i środkach

Terapie oparte na analgetykach i środkach

anestetycznych maja podstawowe znaczenie w

anestetycznych maja podstawowe znaczenie w

leczeniu bólu i powinny być stosowane łącznie z

leczeniu bólu i powinny być stosowane łącznie z

odpowiednimi metodami behawioralnymi,

odpowiednimi metodami behawioralnymi,

fizycznymi i wspomagającymi.

fizycznymi i wspomagającymi.



Zasady oceny bólu u dzieci:

Zasady oceny bólu u dzieci:



*-oceniaj istnienie bólu - u dz. chorego na nowotwór zawsze bierz

*-oceniaj istnienie bólu - u dz. chorego na nowotwór zawsze bierz

pod uwagę możliwość istnienia bólu,

pod uwagę możliwość istnienia bólu,



-niemowlęta i małe dz. mogą wyrażać ból poprzez swój wygląd i

-niemowlęta i małe dz. mogą wyrażać ból poprzez swój wygląd i

zachowanie,

zachowanie,



-starsze dz. mogą zaprzeczać, że odczuwają ból, obawiając

-starsze dz. mogą zaprzeczać, że odczuwają ból, obawiając

bardziej bolesnego leczenia,

bardziej bolesnego leczenia,



*- obserwuj ciało dz.(zwracaj uwagę na wyst. bólu podczas

*- obserwuj ciało dz.(zwracaj uwagę na wyst. bólu podczas

badania fizykalnego, grymasy, przykurczanie konczyn ,

badania fizykalnego, grymasy, przykurczanie konczyn ,

sztywność,

sztywność,



*-podczas kontaktu z dz.(weź pod uwagę wpływ czynników:

*-podczas kontaktu z dz.(weź pod uwagę wpływ czynników:

rodzinnego, medycznego, środowiskowego na ból dz.)

rodzinnego, medycznego, środowiskowego na ból dz.)



*-dokumentuj wyst.bolu - w regularnych odstępach czasu zapisuj

*-dokumentuj wyst.bolu - w regularnych odstępach czasu zapisuj

natężenie bólu u dziecka, stosując skale pomiaru bólu, która jest

natężenie bólu u dziecka, stosując skale pomiaru bólu, która jest

prosta i dostosowana do poziomu rozwojowego dz.,

prosta i dostosowana do poziomu rozwojowego dz.,



* -regularnie weryfikuj skuteczność leczenia bólu i w razie

* -regularnie weryfikuj skuteczność leczenia bólu i w razie

potrzeby modyfikuj plan leczenia, aż do momentu gdy ból

potrzeby modyfikuj plan leczenia, aż do momentu gdy ból

zostanie uśmierzony lub zminimalizowany,

zostanie uśmierzony lub zminimalizowany,

Podstawowe objawy

Podstawowe objawy

behawioralne bólu u dzieci!

behawioralne bólu u dzieci!



-płacz,

-płacz,



-cierpiący wyraz twarzy,

-cierpiący wyraz twarzy,



-zaburzenia ruchowe, (zlokalizowane

-zaburzenia ruchowe, (zlokalizowane

i dotyczące całego ciała)

i dotyczące całego ciała)



-brak zainteresowania otoczeniem,

-brak zainteresowania otoczeniem,



-obniżona zdolność koncentracji,

-obniżona zdolność koncentracji,



-trudności w zasypianiu,

-trudności w zasypianiu,

Optymalne leczenie bólu

Optymalne leczenie bólu

rozpoczyna się od jego dokładnej i

rozpoczyna się od jego dokładnej i

wnikliwej oceny.

wnikliwej oceny.



-natężenie,

-natężenie,



-rodzaj,

-rodzaj,



-umiejscowienie,

-umiejscowienie,



-czas trwania

-czas trwania



-zmienność w czasie bólu który możemy określić stosując narzędzia tj

-zmienność w czasie bólu który możemy określić stosując narzędzia tj



1.słowne skale zawierające tylko dwa lub trzy poziomy np. ból „tam” lub nie

1.słowne skale zawierające tylko dwa lub trzy poziomy np. ból „tam” lub nie

„tam”, ból „mały”, ”średni”, ”duży”, natomiast starsze dziecko potrafi określić

„tam”, ból „mały”, ”średni”, ”duży”, natomiast starsze dziecko potrafi określić

czy odczuwa

czy odczuwa



* brak bólu,

* brak bólu,



* ból lekki,

* ból lekki,



* ból umiarkowany,

* ból umiarkowany,



* ból stały,

* ból stały,



* ból bardzo silny,

* ból bardzo silny,





-skale liczbowe 0-10, przy czym 10 pkt. to natężenie bólu największe,

-skale liczbowe 0-10, przy czym 10 pkt. to natężenie bólu największe,

używając np. liczydełka czy linijki,

używając np. liczydełka czy linijki,



-skala wizualna analogowa 0-10 i stawia x- chory sam oznacza na skali

-skala wizualna analogowa 0-10 i stawia x- chory sam oznacza na skali

odczuwany ból,

odczuwany ból,



-skala FLCC (face, legs, cry, consolability)- twarz, nogi, płacz, ukojenie,

-skala FLCC (face, legs, cry, consolability)- twarz, nogi, płacz, ukojenie,

stosowana u dzieci które nie są w stanie wyrazić tego co czują,

stosowana u dzieci które nie są w stanie wyrazić tego co czują,



Możemy stosować żetony u dz. powyżej 4r.ż. np..4

Możemy stosować żetony u dz. powyżej 4r.ż. np..4

czerwone żetony wyrażają „fragmenty bólu”,

czerwone żetony wyrażają „fragmenty bólu”,



-skale buźkowe (6 rysunkowych twarzyczek przedstawia

-skale buźkowe (6 rysunkowych twarzyczek przedstawia

stany od uśmiechu do płaczu),

stany od uśmiechu do płaczu),



-skala Ouchera- zdjęcia 6 dz. wyrażających emocje od ”bez

-skala Ouchera- zdjęcia 6 dz. wyrażających emocje od ”bez

bólu” do „największy ból jaki kiedykolwiek czułeś ”

bólu” do „największy ból jaki kiedykolwiek czułeś ”



NIEFARMAKOLOGICZNE METODY LECZENIA BÓLU:

NIEFARMAKOLOGICZNE METODY LECZENIA BÓLU:



-wspomagające:

-wspomagające:



*opieka skupiona na rodzinie, informowanie, empatia,

*opieka skupiona na rodzinie, informowanie, empatia,

możliwość wyboru, zabawa,

możliwość wyboru, zabawa,



-poznawcze:

-poznawcze:



*odwrócenie uwagi, muzyka, obrazowanie, hipnoza,

*odwrócenie uwagi, muzyka, obrazowanie, hipnoza,



-behawioralne:

-behawioralne:



*głębokie oddychanie, relaksacja,

*głębokie oddychanie, relaksacja,



-fizykalne:

-fizykalne:



*dotyk, ciepło i zimno,

*dotyk, ciepło i zimno,



*przezskórna stymulacja nerwów obwodowych

*przezskórna stymulacja nerwów obwodowych



(TENS-polega na stymulowaniu za pomocą urządzenia

(TENS-polega na stymulowaniu za pomocą urządzenia

elektrycznego wywołując stymulację włókien nerwowych o

elektrycznego wywołując stymulację włókien nerwowych o

dużej średnicy i małym przewodzeniu bólu na poziomie

dużej średnicy i małym przewodzeniu bólu na poziomie

rdzenia kręgowego, odczuwany zabieg przez dzieci jako

rdzenia kręgowego, odczuwany zabieg przez dzieci jako

łaskotanie i mrowienie)

łaskotanie i mrowienie)



Prawidłowe stosowanie leków p/bólowych zapewnia

Prawidłowe stosowanie leków p/bólowych zapewnia

uśmierzenie bólu u większości dz. i opiera się na 4

uśmierzenie bólu u większości dz. i opiera się na 4

podstawowych zasadach ich podawania!

podstawowych zasadach ich podawania!



-”zgodnie z drabiną”- trójstopniowe podejście do leczenia bólu,

-”zgodnie z drabiną”- trójstopniowe podejście do leczenia bólu,

polegające na odpowiednim sklasyfikowaniu natężenia bólu(od

polegające na odpowiednim sklasyfikowaniu natężenia bólu(od

słabego poprzez umiarkowany do silnego), i właściwym

słabego poprzez umiarkowany do silnego), i właściwym

dobraniu leku p/bólowego

dobraniu leku p/bólowego



( paracetamol - zaczynamy od stosowania słabych leków

( paracetamol - zaczynamy od stosowania słabych leków

nieopioidowych, gdy nie skutkuje podajemy lek opioidowy-

nieopioidowych, gdy nie skutkuje podajemy lek opioidowy-

kodeina ,tramodal) dzieci bez względu na podawane

kodeina ,tramodal) dzieci bez względu na podawane

opioidy powinny nadal otrzymywać paracetamol, a gdy nie

opioidy powinny nadal otrzymywać paracetamol, a gdy nie

ma p/wskazań także niesteroidowy lek p/zapalny, jako

ma p/wskazań także niesteroidowy lek p/zapalny, jako

dodatkowa analgezja:

dodatkowa analgezja:



Drabina analgetycznaw zwalczaniu bólu

Drabina analgetycznaw zwalczaniu bólu

p/nowotworowego( WHO 1985r.):

p/nowotworowego( WHO 1985r.):



1proste analgetyki +leki wspomagające,

1proste analgetyki +leki wspomagające,



-ból nie ustepuje, nasila się

-ból nie ustepuje, nasila się



2.słabe opioidy + leki wspomagające,

2.słabe opioidy + leki wspomagające,



-ból nie ustepuje, nasila się,

-ból nie ustepuje, nasila się,



3silne opioidy + leki wspomagające,

3silne opioidy + leki wspomagające,



-”zgodnie z zegarem”- nie należy podawać leków p/bólowych „

-”zgodnie z zegarem”- nie należy podawać leków p/bólowych „

w razie bólu”, a w regularnych odstępach czasu, gdyż dawki

w razie bólu”, a w regularnych odstępach czasu, gdyż dawki

do leczenia epizodów bólowych są wyższe niż dawki

do leczenia epizodów bólowych są wyższe niż dawki

stosowane w celu zapobiegania bólowi.

stosowane w celu zapobiegania bólowi.



-”zgodnie z najlepszą drogą podania”- l. p/bólowe powinny być

-”zgodnie z najlepszą drogą podania”- l. p/bólowe powinny być

podawane poprzez jak najbardziej skuteczną, najmniej

podawane poprzez jak najbardziej skuteczną, najmniej

bolesna i najprostszą drogą, np podane domięśniowo leki nie

bolesna i najprostszą drogą, np podane domięśniowo leki nie

powinny być stosowane gdy nie jest to absolutnie konieczne.

powinny być stosowane gdy nie jest to absolutnie konieczne.

Analgezja kontrolowana- stosowana powyżej 7 r. ż , polega na

Analgezja kontrolowana- stosowana powyżej 7 r. ż , polega na

samodzielnym aplikowaniu dawek „ratunkowych” poprzez

samodzielnym aplikowaniu dawek „ratunkowych” poprzez

sterowaną komputerowo pompę.

sterowaną komputerowo pompę.



-”zgodnie z dzieckiem”- celem postępowania jest dopasowanie

-”zgodnie z dzieckiem”- celem postępowania jest dopasowanie

dawki do indywidualnych potrzeb dziecka w taki sposób aby

dawki do indywidualnych potrzeb dziecka w taki sposób aby

pomiędzy kolejnymi dawkami dziecko nie odczuwało bólu,

pomiędzy kolejnymi dawkami dziecko nie odczuwało bólu,

najważniejszy jest regularny monitoring bólu i dopasowanie

najważniejszy jest regularny monitoring bólu i dopasowanie

dawek analogicznych w taki sposób by były one skuteczne.

dawek analogicznych w taki sposób by były one skuteczne.



Działania minimalizujace

Działania minimalizujace

ból jatrogenny:

ból jatrogenny:



Celem działań będzie:

Celem działań będzie:



-ochrona dziecka przed lękiem i bólem,

-ochrona dziecka przed lękiem i bólem,



-zmniejszenie stresu dziecka, rodziców,

-zmniejszenie stresu dziecka, rodziców,



-ułatwienie przeprowadzenie badania/zabiegu,

-ułatwienie przeprowadzenie badania/zabiegu,



-współpraca dziecka w czasie badania /zabiegu,

-współpraca dziecka w czasie badania /zabiegu,



Metody postępowania:

Metody postępowania:



-przygotowanie psychologiczne,

-przygotowanie psychologiczne,



-unieruchomienie dziecka,

-unieruchomienie dziecka,



-znieczulenie miejscowe (krem EMLA, znieczulenie

-znieczulenie miejscowe (krem EMLA, znieczulenie

nasiękowe),

nasiękowe),



-sedacja,

-sedacja,



-analgetyki,( doustne ,dożylne)

-analgetyki,( doustne ,dożylne)