Wybrane choroby

Wybrane choroby

powodowane przez

powodowane przez

pierwotniaki

pierwotniaki

Giardioza (lamblioza)

Giardioza (lamblioza)



Czynnik etiologiczny: wiciowiec

Czynnik etiologiczny: wiciowiec

Giardia lamblia

Giardia lamblia

(

(

Giardia intestinalis

Giardia intestinalis

)

)



Występuje w postaci:

Występuje w postaci:



trofozoitu (postać aktywna), wielkości 10-20

trofozoitu (postać aktywna), wielkości 10-20





m,

m,

zaopatrzonego w 8 wici;

zaopatrzonego w 8 wici;



cysty (postać przetrwalnikowa, zakaźna dla

cysty (postać przetrwalnikowa, zakaźna dla

człowieka);

człowieka);



Rezerwuar i źródło zakażenia: człowiek (chory,

Rezerwuar i źródło zakażenia: człowiek (chory,

ozdrowieniec

lub

bezobjawowy

nosiciel),

ozdrowieniec

lub

bezobjawowy

nosiciel),

prawdopodobnie możliwe zakażenia od zwierząt.

prawdopodobnie możliwe zakażenia od zwierząt.

Giardia
lamblia

Giardioza

Giardioza



W Polsce zakażone jest około 3% populacji.

W Polsce zakażone jest około 3% populacji.



Chory lub nosiciel wydala zmienne ilości cyst

Chory lub nosiciel wydala zmienne ilości cyst

z kałem. Cysty mogą przetrwać do kilku

z kałem. Cysty mogą przetrwać do kilku

miesięcy w zimnej wodzie, są odporne na

miesięcy w zimnej wodzie, są odporne na

chlor, giną po wysuszeniu i w wysokiej

chlor, giną po wysuszeniu i w wysokiej

temperaturze.

temperaturze.



Zakażenie: poprzez kontakt, przedmioty, z

Zakażenie: poprzez kontakt, przedmioty, z

zanieczyszczoną wodą lub pokarmem. Do

zanieczyszczoną wodą lub pokarmem. Do

zakażenia wystarcza około 10 cyst.

zakażenia wystarcza około 10 cyst.

Giardioza

Giardioza

Lokalizacja zakażenia:

Lokalizacja zakażenia:



powierzchnia

błony

śluzowej

jelita

powierzchnia

błony

śluzowej

jelita

cienkiego (najczęściej) – trofozoity mogą

cienkiego (najczęściej) – trofozoity mogą

przywierać do powierzchni śluzówki za

przywierać do powierzchni śluzówki za

pomocą krążka ssącego

pomocą krążka ssącego



rzadziej drogi żółciowe,

rzadziej drogi żółciowe,



przewód trzustkowy,

przewód trzustkowy,



wyrostek robaczkowy.

wyrostek robaczkowy.

Giardioza

Giardioza

Przebieg kliniczny:

Przebieg kliniczny:



Najczęściej bezobjawowy (90%).

Najczęściej bezobjawowy (90%).



Ostry (objawy do około 3 tygodni po zakażeniu,

Ostry (objawy do około 3 tygodni po zakażeniu,

utrzymujące się przez kilka dni):

utrzymujące się przez kilka dni):



wodnista biegunka,

wodnista biegunka,



bóle brzucha, wzdęcia

bóle brzucha, wzdęcia



nudności, wymioty

nudności, wymioty



stany podgorączkowe,

stany podgorączkowe,



osłabienie;

osłabienie;



Podostry (przedłużający się).

Podostry (przedłużający się).

Giardioza

Giardioza

Przebieg kliniczny:

Przebieg kliniczny:



Przewlekły

(kilka

tygodni

lub

dłużej)

lub

Przewlekły

(kilka

tygodni

lub

dłużej)

lub

nawracający:

nawracający:



brak łaknienia i nawracające bóle brzucha u dzieci,

brak łaknienia i nawracające bóle brzucha u dzieci,



papkowate, lużne stolce u dorosłych,

papkowate, lużne stolce u dorosłych,



niekiedy postępujące osłabienie, wychudzenie,

niekiedy postępujące osłabienie, wychudzenie,



objawy rzekomowrzodowe,

objawy rzekomowrzodowe,



objawy wątrobowo-trzustkowe,

objawy wątrobowo-trzustkowe,



zespół

alergiczny:

zmiany

skórne,

stany

zespół

alergiczny:

zmiany

skórne,

stany

podgorączkowe, osłabienie, eozynofilia.

podgorączkowe, osłabienie, eozynofilia.

Giardioza

Giardioza



Wystąpienie

objawów

zależy

od

Wystąpienie

objawów

zależy

od

indywidualnej wrażliwości, umiejscowienia

indywidualnej wrażliwości, umiejscowienia

pasożyta i intensywności inwazji.

pasożyta i intensywności inwazji.



Czynniki zwiększające wrażliwość: dieta

Czynniki zwiększające wrażliwość: dieta

bogatowęglowodanowa,

inne

choroby

bogatowęglowodanowa,

inne

choroby

przewodu pokarmowego.

przewodu pokarmowego.



Czynnikiem ochronnym u niemowląt jest

Czynnikiem ochronnym u niemowląt jest

karmienie piersią.

karmienie piersią.

Giardioza

Giardioza

Diagnostyka:

Diagnostyka:



Badanie mikroskopowe kału (

Badanie mikroskopowe kału (

trzykrotnie

trzykrotnie

) –

) –

obecność cyst i trofozoitów.

obecność cyst i trofozoitów.



Badanie treści dwunastniczej – obecność żywych

Badanie treści dwunastniczej – obecność żywych

trofozoitów.

trofozoitów.



Badanie kału na obecność antygenów

Badanie kału na obecność antygenów

G.

G.

intestinalis

intestinalis

.

.

Cysty G. intestinalis –
badanie metodą
immunofluorescencji
pośredniej

Giardioza

Giardioza

Leczenie:

Leczenie:



tynidazol 600 mg przez 3 dni lub pojedyncza duża

tynidazol 600 mg przez 3 dni lub pojedyncza duża

dawka (2 g)

dawka (2 g)



alternatywnie: metronidazol

alternatywnie: metronidazol



badanie i ewentualne leczenie wszystkich osób w

badanie i ewentualne leczenie wszystkich osób w

otoczeniu chorego

otoczeniu chorego

Zapobieganie:

Zapobieganie:



przestrzeganie zasad higieny osobistej i czystości

przestrzeganie zasad higieny osobistej i czystości

środków spożywczych.

środków spożywczych.

Blastocystis hominis

Blastocystis hominis



Pierwotniak bytujący w jelicie grubym człowieka.

Pierwotniak bytujący w jelicie grubym człowieka.



Powszechnie występujący, w większości wypadków nie

Powszechnie występujący, w większości wypadków nie

chorobotwórczy.

chorobotwórczy.



Często stwierdzany w badaniu parazytologicznym

Często stwierdzany w badaniu parazytologicznym

kału.

kału.



Wyjątkowo może powodować biegunkę i inne

Wyjątkowo może powodować biegunkę i inne

dolegliwości jelitowe – po wykluczeniu innych przyczyn

dolegliwości jelitowe – po wykluczeniu innych przyczyn

stosuje się leczenie metronidazolem lub Biseptolem

stosuje się leczenie metronidazolem lub Biseptolem

Blastocystis hominis

Blastocystis hominis

Pełzakowica - etiologia

Pełzakowica - etiologia



Czynnik etiologiczny: Entamoeba histolytica

Czynnik etiologiczny: Entamoeba histolytica



Występuje w postaci trofozoitu i cysty

Występuje w postaci trofozoitu i cysty



Zmiennokształtny trofozoit wytwarza

Zmiennokształtny trofozoit wytwarza

charakterystyczne językowate nibynóżki, które

charakterystyczne językowate nibynóżki, które

umożliwiają temu pierwotniakowi ruch i penetrację

umożliwiają temu pierwotniakowi ruch i penetrację

przez różne komórki i tkanki organizmu gospodarza.

przez różne komórki i tkanki organizmu gospodarza.

wydziela do komórek żywiciela specyficzne

wydziela do komórek żywiciela specyficzne

enzymy

enzymy

proteolityczne

proteolityczne

(np. proteazę cysteinową), które

(np. proteazę cysteinową), które

mają zdolność do degradacji komórek, które zostały

mają zdolność do degradacji komórek, które zostały

zarażone pełzakiem czerwonki. Aktywacja enzymów

zarażone pełzakiem czerwonki. Aktywacja enzymów

proteolitycznych tłumaczy powstawanie biegunki

proteolitycznych tłumaczy powstawanie biegunki

z dużą ilością śluzu w następstwie stanu zapalnego

z dużą ilością śluzu w następstwie stanu zapalnego

i owrzodzeń jelita grubego.

i owrzodzeń jelita grubego.

Entamoeba histolytica

Entamoeba histolytica

Pełzakowica -

Pełzakowica -

epidemiologia

epidemiologia



Występowanie:

Występowanie:

praktycznie cały świat, ale szczepy

praktycznie cały świat, ale szczepy

patogenne występują endemicznie na terenie Ameryki

patogenne występują endemicznie na terenie Ameryki

Łacińskiej, Afryki i Azji.

Łacińskiej, Afryki i Azji.



Rozpowszechnienie:

Rozpowszechnienie:



ilość osób zarażonych - około 500 milionów.

ilość osób zarażonych - około 500 milionów.



ilość zachorowań objawowych - około 40 milionów rocznie.

ilość zachorowań objawowych - około 40 milionów rocznie.



ilość zgonów - kilkadziesiąt tysięcy rocznie (prawie

ilość zgonów - kilkadziesiąt tysięcy rocznie (prawie

wyłącznie w krajach Trzeciego Świata).

wyłącznie w krajach Trzeciego Świata).



Polska - w roku 2002 zarejestrowano 2 przypadki ostrej

Polska - w roku 2002 zarejestrowano 2 przypadki ostrej

czerwonki pełzakowej.

czerwonki pełzakowej.

Pełzakowica -

Pełzakowica -

epidemiologia

epidemiologia



Źródło zakażenia:

Źródło zakażenia:

rekonwalescent, ozdrowieniec lub

rekonwalescent, ozdrowieniec lub

bezobjawowy

nosiciel

szczepu

patogennego,

bezobjawowy

nosiciel

szczepu

patogennego,

wydalający cysty.

wydalający cysty.



Droga zakażenia:

Droga zakażenia:

zanieczyszczona żywność i woda,

zanieczyszczona żywność i woda,

kontakt z zanieczyszczoną glebą, przedmiotami.

kontakt z zanieczyszczoną glebą, przedmiotami.



Czynniki sprzyjające zakażeniu:

Czynniki sprzyjające zakażeniu:

niski poziom

niski poziom

higieny, złe warunki socjalno-ekonomiczne, utrudniony

higieny, złe warunki socjalno-ekonomiczne, utrudniony

dostęp do czystej wody.

dostęp do czystej wody.

Pełzakowica - epidemiologia

Pełzakowica - epidemiologia



Do zarażenia pełzaniem czerwonki dochodzi najczęściej

Do zarażenia pełzaniem czerwonki dochodzi najczęściej

drogą

drogą

per os

per os

, to znaczy drogą pokarmową poprzez

, to znaczy drogą pokarmową poprzez

połknięcie cyst pierwotniaka.

połknięcie cyst pierwotniaka.



Cysta

Cysta

E. histolytica

E. histolytica

po dostaniu się do organizmu człowieka

po dostaniu się do organizmu człowieka

ulega przekształceniu w czterojądrowy trofozoit; jest to tak

ulega przekształceniu w czterojądrowy trofozoit; jest to tak

zwany

zwany

proces ekscystacji

proces ekscystacji

. Czterojądrowy trofozoit ulega

. Czterojądrowy trofozoit ulega

dalszym podziałom, prowadząc do powstania bardzo licznej

dalszym podziałom, prowadząc do powstania bardzo licznej

populacji trofozoitów zdolnych do inwazji błony śluzowej

populacji trofozoitów zdolnych do inwazji błony śluzowej

jelita oraz zasiedlenia innych tkanek (na przykład wątroby).

jelita oraz zasiedlenia innych tkanek (na przykład wątroby).

Cykl życiowy

Cykl życiowy

E. histolytica

E. histolytica

kończy

kończy

proces encystacji

proces encystacji

w wyniku którego trofozoity przechodzą w postacie cyst;

w wyniku którego trofozoity przechodzą w postacie cyst;

cysty te są następnie wydalane z kałem.

cysty te są następnie wydalane z kałem.

Pełzakowica- postacie

Pełzakowica- postacie

kliniczne

kliniczne



1.Bezobjawowa inwazja E.histolytica (90%)

1.Bezobjawowa inwazja E.histolytica (90%)



2.Amebofobia

2.Amebofobia



3.Pełzakowica jelitowa:

3.Pełzakowica jelitowa:

-

-

nieczerwonkowy pełzakowy nieżyt jelita grubego

nieczerwonkowy pełzakowy nieżyt jelita grubego

- czerwonka pełzakowa

- czerwonka pełzakowa

- amoeboma

- amoeboma

- pełzakowe zapalenie wyrostka robaczkowego

- pełzakowe zapalenie wyrostka robaczkowego



4.Pełzakowica pozajelitowa (ropień

4.Pełzakowica pozajelitowa (ropień

wątroby,płuc,mózgu)

wątroby,płuc,mózgu)

Pełzakowica - postacie

Pełzakowica - postacie

kliniczne

kliniczne



Zakażenie

Zakażenie

E. histolytica

E. histolytica

zakażenie bezobjawowe

zakażenie bezobjawowe

zakażenie objawowe

zakażenie objawowe

łagodny zespół biegunkowy

łagodny zespół biegunkowy

czerwonka pełzakowa

czerwonka pełzakowa

przypadki o piorunującym

przypadki o piorunującym

lub ciężkim przebiegu

lub ciężkim przebiegu

lokalizacje pozajelitowe

lokalizacje pozajelitowe

ropień wątroby

ropień wątroby

inne

inne

ropień pełzakowy mózgu (< 0,1%)

10%

10%

90 %

90 %

Ropień pełzakowy

Ropień pełzakowy

mózgu

mózgu



Patologia:

Patologia:

najczęściej mnogie, nieregularnego kształtu ogniska

najczęściej mnogie, nieregularnego kształtu ogniska

zawierające treść martwiczą, typowa lokalizacja w obrębie półkul mózgu.

zawierające treść martwiczą, typowa lokalizacja w obrębie półkul mózgu.



Występuje

Występuje

najczęściej w wieku 20 - 40 lat, 10-20 razy częściej u

najczęściej w wieku 20 - 40 lat, 10-20 razy częściej u

mężczyzn niż u kobiet.

mężczyzn niż u kobiet.



Przebieg kliniczny:

Przebieg kliniczny:

u około połowy chorych jest gwałtowny, z nagłym

u około połowy chorych jest gwałtowny, z nagłym

początkiem i zgonem w ciągu 12-72 godzin; u pozostałych wolniejszy.

początkiem i zgonem w ciągu 12-72 godzin; u pozostałych wolniejszy.



Objawy innych postaci klinicznych

Objawy innych postaci klinicznych

pełzakowicy mogą być nieobecne;

pełzakowicy mogą być nieobecne;

czas od chwili zarażenia jest zmienny. Często obserwuje się gorączkę,

czas od chwili zarażenia jest zmienny. Często obserwuje się gorączkę,

objawy ze strony przewodu pokarmowego, duszność i/lub objawy

objawy ze strony przewodu pokarmowego, duszność i/lub objawy

zapalenia opłucnej

zapalenia opłucnej

.

.

Ropień pełzakowy

Ropień pełzakowy

mózgu

mózgu



Objawy kliniczne:

Objawy kliniczne:



bóle głowy, zawroty głowy, wymioty;

bóle głowy, zawroty głowy, wymioty;



drgawki;

drgawki;



postępujące zaburzenia świadomości;

postępujące zaburzenia świadomości;



objawy oponowe u mniej niż połowy

objawy oponowe u mniej niż połowy

chorych.

chorych.

Ropień pełzakowy

Ropień pełzakowy

mózgu

mózgu



Diagnostyka:

Diagnostyka:



podejrzenie -

podejrzenie -

u wszystkich chorych z rozpoznaną lub

u wszystkich chorych z rozpoznaną lub

podejrzewaną pełzakowicą i objawami neurologicznymi.

podejrzewaną pełzakowicą i objawami neurologicznymi.



diagnostyka

obrazowa

-

diagnostyka

obrazowa

-

w

KT

głowy

ogniska

w

KT

głowy

ogniska

nieregularnego kształtu, bez otoczki, często mnogie - ich

nieregularnego kształtu, bez otoczki, często mnogie - ich

stwierdzenie u pacjenta z objawami zapalenia jelita grubego

stwierdzenie u pacjenta z objawami zapalenia jelita grubego

i/lub ropnia wątroby, zwłaszcza z wywiadem pobytu na

i/lub ropnia wątroby, zwłaszcza z wywiadem pobytu na

terenie endemicznym,

terenie endemicznym,

silnie przemawia za etiologią

silnie przemawia za etiologią

pełzakową.

pełzakową.



badanie

płynu

mózgowo-rdzeniowego

badanie

płynu

mózgowo-rdzeniowego

-

obraz

-

obraz

prawidłowy lub niewielkie, nie charakterystyczne zmiany.

prawidłowy lub niewielkie, nie charakterystyczne zmiany.

Ropień pełzakowy

Ropień pełzakowy

mózgu

mózgu



Leczenie:

Leczenie:

lekiem z wyboru jest metronidazol,

lekiem z wyboru jest metronidazol,

konieczna może być interwencja chirurgiczna.

konieczna może być interwencja chirurgiczna.



Rokowanie:

Rokowanie:

w przypadkach nie leczonych

w przypadkach nie leczonych

100% śmiertelność, w prawidłowo leczonych

100% śmiertelność, w prawidłowo leczonych

rokowanie pozostaje bardzo poważne.

rokowanie pozostaje bardzo poważne.

Pełzakowica -

Pełzakowica -

diagnostyka

diagnostyka



W swoistej diagnostyce wykorzystuje się

W swoistej diagnostyce wykorzystuje się

metody serologiczne i badanie kału na

metody serologiczne i badanie kału na

obecność cyst i/lub trofozoitów (form

obecność cyst i/lub trofozoitów (form

wegetatywnych).

wegetatywnych).



Brak charakterystycznych odchyleń w

Brak charakterystycznych odchyleń w

podstawowych badaniach laboratoryjnych,

podstawowych badaniach laboratoryjnych,

nie obserwuje się eozynofilii.

nie obserwuje się eozynofilii.

Pełzakowica - diagnostyka

Pełzakowica - diagnostyka



Do potwierdzenia zarażenia Entamoeba

Do potwierdzenia zarażenia Entamoeba

histolytica konieczne jest również

histolytica konieczne jest również

badanie materiału genetycznego

badanie materiału genetycznego

pierwotniaka, ponieważ istnieje

pierwotniaka, ponieważ istnieje

pierwotniak (Entamoeba dispar), który

pierwotniak (Entamoeba dispar), który

jest morfologicznie i mikroskopowo

jest morfologicznie i mikroskopowo

identyczny jak

identyczny jak

E. histolytica

E. histolytica

, natomiast

, natomiast

nie ma właściwości patogennych.

nie ma właściwości patogennych.

Pełzakowica - leczenie

Pełzakowica - leczenie



Tynidazol 2g przez 2-3 dni

Tynidazol 2g przez 2-3 dni



W przypadkach ostrych –

W przypadkach ostrych –

dehydroemetyna i.m. – nie dłużej niż

dehydroemetyna i.m. – nie dłużej niż

5 dni

5 dni



Po ukończeniu leczenia

Po ukończeniu leczenia

podstawowego podaje się diloksanid

podstawowego podaje się diloksanid

lub paronomycynę.

lub paronomycynę.

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica



Czynnik etiologiczny: rzęsistek pochwowy

Czynnik etiologiczny: rzęsistek pochwowy

(

(

Trichomonas vaginalis

Trichomonas vaginalis

).

).



Wiciowiec

nie

wytwarzający

form

Wiciowiec

nie

wytwarzający

form

przetrwalnikowych,

w

środowisku

przetrwalnikowych,

w

środowisku

zewnętrznym przeżywa nie dłużej niż kilka

zewnętrznym przeżywa nie dłużej niż kilka

godzin, ginie przy wysuszeniu.

godzin, ginie przy wysuszeniu.



Zakażenia drogą płciową, rzadziej przez

Zakażenia drogą płciową, rzadziej przez

kontakt pośredni (wspólne ręczniki, wanny).

kontakt pośredni (wspólne ręczniki, wanny).

Trichomonas vaginalis

Trichomonas vaginalis

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica

Przebieg zakażenia:

Przebieg zakażenia:



U mężczyzn: bezobjawowe, rzadziej zapalenie

U mężczyzn: bezobjawowe, rzadziej zapalenie

cewki moczowej lub prostaty.

cewki moczowej lub prostaty.



U kobiet: najczęściej objawowe, okres wylęgania

U kobiet: najczęściej objawowe, okres wylęgania

od kilku dni do miesiąca.

od kilku dni do miesiąca.



zaczerwienienie i świąd pochwy;

zaczerwienienie i świąd pochwy;



częste oddawanie lub ból przy oddawaniu moczu;

częste oddawanie lub ból przy oddawaniu moczu;



obfite upławy;

obfite upławy;



większe ryzyko niepłodności i powikłań ciąży.

większe ryzyko niepłodności i powikłań ciąży.

Rzęsistkowica

Rzęsistkowica

Rozpoznanie:

Rozpoznanie:

badanie mikroskopowe.

badanie mikroskopowe.

Leczenie:

Leczenie:



Np. metronidazol jednorazowo 2 g,

Np. metronidazol jednorazowo 2 g,

tynidazol jednorazowo

tynidazol jednorazowo



Konieczne badanie i równoczesne leczenie

Konieczne badanie i równoczesne leczenie

partnerów seksualnych!

partnerów seksualnych!