Toksykologia weterynaryjna Katedra
Biochemii
Farmakologii
i Toksykologii
UP we
Wrocławiu

Ćwiczenie 11

Temat: Charakterystyka i przegląd
preparatów gryzoniobójczych.
Jakościowe oznaczanie rodentycydów
hydroksykumarynowych metodą
chromatografii cienkowarstwowej.

Autor prezentacji: dr n.wet. Ewa
Kucharczak

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE - RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE - RODENTYCYDY

1. Pochodzenia roślinnego

•

Scillirozyd – glikozyd z cebuli morskiej

•

Strychnina – alkaloid nasion kulczyby wronie
oko

Scilirozyd – mało niebezpieczny dla zwierząt

( silne działanie wymiotne). Używany w formie
przynęt (proszki) lub wyciągów alkoholowych.
Działanie toksyczne na mięsień sercowy

Strychnina - zaburzenia CUN, pobudza

interneurony w rdzeniu kręgowym – skurcze
toniczne/ gdy skurcze mięsni oddechowych to
śmierć na skutek uduszenia.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE - RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE - RODENTYCYDY

2. Rodentycydy nieorganiczne

•

Sole arsenu, baru i talu - wycofane, ze względu

na dużą toksyczność dla ludzi i zwierząt

•

Fosforek cynku -

•

Fosforek glinu

•

Fosforek wapnia

Stosowane z pewnym ograniczeniem. Działanie

toksyczne związane z uwalnianiem toksycznego

fosforowodoru/ kwaśne środowisko żołądka.

Sporadycznie stosowane w formie przynęt.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Fluorooctan i jego pochodne – fluorooctan sodu, metylu,

amid kwasu fluorooctowego.

Silne trucizny, wchłaniają się z przewodu pokarmowego,

przez układ oddechowy oraz uszkodzoną skórę.

Upośledzają metabolizm komórkowy.

Objawy zatruć – zaburzenia w krążeniu, objawy

nerwowe/ podniecenie, nadwrażliwość, skurcze. U

zwierząt roślinożernych dominują objawy sercowo-

naczyniowe, u mięsożernych ze strony CUN.

Również wymioty, biegunki, śmierć w ciągu 1-3

godz. Z drgawkami i zahamowaniem czynności

serca.

Zmiany a-p: wybroczyny w mięśniu sercowym, ciemna

wątroba i nerki, szybkie stężenie pośmiertne.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Alfanaftylotiomocznik (ANTU)
Związek bezwonny, bez smaku, nierozpuszczalny w wodzie.

Szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i

szybko jest eliminowany. Blokuje grupy sulfhydrylowe,

inhibując enzymy. Uszkadza naczynia włosowate/

zwiększona przepuszczalność, utrudnia odpływ limfy z

tkanek.

Objawy – wymioty, ślinienie, objawy podrażnienia p.pok..

Na skutek przesięków w worku osierdziowym -

duszność, przyspieszenie akcji serca, głuche tony

serca

Zmiany a-p: wysięki, obfite w jamie opłucnowej, obrzęk

płuc, tchawica wypełniona pienistym płynem,

przekrwienie błony śluzowej żołądka i jelit,

nastrzykanie naczyń mózgowych krwią , przekrwienie

wątroby i nerek

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Antagoniści witamin B6 i PP
-

krymidyna i pyriminil

-

kalcyferol (wit. D2, cholekalcyferol - wit.

D3).

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Kalcyferol (wit. D2, cholekalcyferol (wit. D3).

Kalcyferol (wit. D2, cholekalcyferol (wit. D3).

Psy -

stosowana jako samodzielny środek gryzoniobójczy lub w

powiązaniu z antykoagulantami. LD 50 doustna kalcyferolu to 85

mg/kg, cholekalcyferolu 88 mg/kg, padnięcie psów nawet po

dawce 2-3 mg/kg. Predyspozycje do zatruć u zwierząt z chorobami

nerek.

Objawy: po 12- 36 godz. – depresja, brak apetytu, wielomocz,

zwiększone pragnienie, obfite wymioty. Gdy wzrasta stężenie

wapnia to całkowity brak apetytu, wygięcie grzbietu, skurcze

mięśni, drgania, konwulsje. Krwawe wymioty i biegunka, krwotoki

do płuc. Na skutek odkładania wapnia – częstoskurcz,

bradykardia, zaburzenia czynności nerek – wielomocz,

niewydolność. Zejście śmiertelne na skutek wstrząsu i

nasilającego się obrzęku płuc.

Zmiany a-p: złogi wapnia w tkankach miękkich i naczyniach

krwionośnych, wybroczyny krwotoczne i zmiany w nerkach ( blade

prążki, plamki na powierzchni), mineralizacja kanalików,

zwyrodnienie, martwica), przekrwienie środkowo-zrazikowe

wątroby, zmiany martwicze w sercu, p.pok., naczyniach

krwionośnych .

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Kalcyferol (wit. D2, cholekalcyferol (wit. D3).

Kalcyferol (wit. D2, cholekalcyferol (wit. D3).

Badania laboratoryjne:

•

Podwyższenie stężenia wapnia i fosforu w surowicy

•

Wzrost ciężaru właściwego moczu

•

Mocz – zwiększenie stężenia kreatyniny

•

Badania radiologiczne- klatka piersiowa, brzuch –

mineralizacja żołądka i jelit cienkich

•

Oznaczanie stężenia metabolitów 2,4 D w nerkach –

badanie trudne do wykonania, bardzo specyficzne.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Rodentycydy antykoagulacyjne

Rodentycydy antykoagulacyjne



Pochodne kumaryny

: warfaryna,

fumaryna, kumachlor,kumatetralyl



Pochodne indandionu

: difacynon,

chlorfacinon,

bromadiol, brodifacoum, difenacoum

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Rodentycydy antykoagulacyjne –

Rodentycydy antykoagulacyjne –

preparaty

preparaty

dostępne na rynku

dostępne na rynku

Substancja

czynna

Preparaty

Warfaryna

Toxanos Plus, Bros professional plus,

Brodifacum

Rattox BB, Rat Killer Kostka , Rat

Killer Pasta, Rat Killer Perfect Pasta,

Bros professional kostka, pasta,

kiełbaski, ziarno, Normix

Difenacum

Murin Dife saszetki, Nocurat pasta,

saszetki

Bromadiolon

Rat Killer Super, Bros Granulat,

kostka, pasta, ziarno

Kumatetralyl

Racumin pasta

Chlorfacynon

Ratron GR

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

POCHODZENIA ORGANICZNEGO

Rodentycydy antykoagulacyjne

Rodentycydy antykoagulacyjne

I generacji :

wymagają wielokrotnego przyjęcia w celu

wystąpienia końcowego efektu zatrucia. Powoduje to
zmniejszenie ich toksyczności

Warfaryna, kumachlor, kumatetralyl,

fumaryna, pindon, walon

II generacji:

skuteczne po przyjęciu jednej dawki, przez

co są bardziej toksyczne

Difacynon, chlorofacynon, brodifacum,

bromadiolon

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Przyczyny zatruć:

Przyczyny zatruć:

 Przynęty
 Środki chemiczne
 Zatrucia przypadkowe
 Zatrucia specjalne

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Mechanizm działania toksycznego:

 Hamowanie syntezy czynników krzepnięcia

krwi – protrombina, prokonwertyna,
czynnik Christmasa, czynnik Stuarta-
skaza krwotoczna

 Uszkadzanie naczyń krwionośnych –

wylewy krwawe

 Działanie o charakterze kumulatywnym
 Efekty działania po 48 godzinach- krwotoki

wewnętrzne lub zewnętrzne

Toksykodynamika

Rodentycydy
antykoagulacyj
ne

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Objawy zatrucia- 2-10 dzień:

Objawy zatrucia- 2-10 dzień:

1.

Anoreksja

2.

Wylewy krwawe:



podskórne lub domięśniowe - okolice stawów, klatki

piersiowej, drogi oddechowe



W jelitach – krwawy kał



W pęcherzu moczowym



Podoponowe

3.

Anemia

4.

Hipotermia, otępienie, wyczerpanie

5.

Śmieć w ciągu 1-6 dni

6.

Zmiany hematologiczne:



Przedłużenie czasu protrombinowego



Zmniejszenie liczby erytrocytów i hematokrytu

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Zmiany anatomopatologiczne

Zmiany anatomopatologiczne



Płynna krew



Wylewy krwawe i wybroczyny w tkance podskórnej,
jamie opłucnowej, przestrzeniach podoponowych,
mózgu, żołądku, jelitach



Ogniska martwicy w wątrobie



Żółtaczka – zatrucia przewlekłe

Diagnostyka różnicowa

Diagnostyka różnicowa

Zatrucie arsenem, ołowiem, rtęcią, żelazem,

fosforkiem cynku, saponinami, dikumarolem,
niedobór witaminy K, hiperwitaminoza A,
niedokrwistość hemolityczna, trombocytopenia.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Leczenie :

Leczenie :



Witamina K

1

podskórnie, cienką igłą (w pierwszym

dniu) - 2-5 mg/kg, powtórzyć po 12 godzinach, potem
dawka 1-5 mg/kg przez 15-30 dni, doustnie z karma
bogatą w tłuszcze – zwiększona biodostępność tej
witaminy



Płyny krwiozastępcze



Witamina B

12



Rutyna



Aminokwasy



Objawowo- środki pobudzające oddychanie i krążenie,
antybiotyki



Zapewnić spokój i ciepłe miejsce

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Metodyka oznaczania hydroksykumaryn w materiale

biologicznym

Do rozpoznawania zatruć i wykrywania obecności

związków hydroksykumarynowych w materiale

biologicznym stosuje się zarówno metody

spektrofotometryczne, jak też chromatograficzne.

Poprzez zastosowanie prostej techniki analitycznej,

jaką jest chromatografia cienkowarstwowa,

możliwe jest szybka i łatwa identyfikacja oraz

półilościowe oznaczanie tych związków w

materiale biologicznym zarówno roślinnego jak i

zwierzęcego pochodzenia.

Natomiast do dokładnych oznaczeń ilościowych i

potwierdzających stosuje się nowoczesną, lecz

kosztowną aparaturę, np. chromatografię

cieczową z detektorem diodowym (HPLC-DAD)

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Zasada metody:

Wykrywanie i oznaczanie rodentycydów

hydroksykumarynowych przeprowadza się metoda

chromatografii cienkowarstwowej. Badane związki

poddaje się ekstrakcji chloroformem (pasze), lub

mieszaniną chloroformu z acetonem (tkanki

zwierzęce).

Ekstrakt oczyszcza się przez podział między dwie nie

mieszające się fazy (roztwór pirofosforanu sodowego i

chloroformu).

Oczyszczony ekstrakt nanosi się na płytkę

cienkowarstwową.

Po rozdziale badane związki wykrywa się pod lampą UV,

obserwując niebieską fluorescencję przy długości fali

365 nm lub gaszenie fluorescencji przy długości fali

254 nm.

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ŚRODKI GRYZONIOBÓJCZE – RODENTYCYDY

ANTYKOAGULACYJNE

ANTYKOAGULACYJNE

Materiał do badań :

-

wątroba – w ilości około 500 gram, może być

zamrożona, umieszczona w woreczku

foliowym lub naczyniu/ słoiku szklanym/

czystym – materiał zamknięty, oznaczony

-

pasze- pobrane prosto z koryt, również mogą

być zamrożone, umieszczone najlepiej w

czystym, oznaczonym słoiku szklanym

-

przynęty – znalezione na miejscu

zdarzenia/kawałki kiełbasy, mięsa

-

preparaty, będące przyczyną zatruć , dobrze

zabezpieczone, najlepiej, jeśli możliwe,

dostarczone w oryginalnym opakowaniu

Chromatografia

cienkowarstwowa (TLC)

Chromatografia

cienkowarstwowa (TLC)