MNOGIE OBRAŻENIA

MNOGIE OBRAŻENIA

CIAŁA

CIAŁA

Urazy są najczęstszą

przyczyną zgonu u ludzi

młodych do 40 r.ż.

W Polsce w

wypadkach ginie

rocznie

6000 osób

rannych zostaje

ok. 40 000

W Polsce w wypadkach

komunikacyjnych ginie

12 osób /100

wypadków

W UE w wypadkach

komunikacyjnych ginie

3,5 osoby/100

wypadków

STATYSTYKA WYPADKÓW

DROGOWYCH

WYPADKI

ZABICI

RANNI

2002

53.559

5.827

67.498

2001

53.799

5.534

68.194

2000

57.331

6.294

71.638

1999

55.106

6.730

68.449

1998

61.588

7.080

77.560

1997

66.586

7.311

83.162

1996

57.911

6.359

71.419

1995

56.904

6.900

70.226

1994

53.647

6.744

64.573

1993

48.901

6.341

58.812

1992

50.990

6.946

61.047

1991

54.038

7.901

65.242

1990

50.432

7.333

59.611

1989

46.338

6.724

53.639

1988

37.538

4.851

43.626

1987

36.433

4.625

42.272

1986

37.133

4.667

43.150

1985

36.100

4.688

42.290

LICZBA WYPADKÓW DROGOWYCH

W ZALEŻNOŚCI OD MIESIĄCA

Procent wypadków

8

5,9

7,2

8,1

9,5

10,1

9,8

10,2

8,3

9,5

6,9

6,4

0

2

4

6

8

10

12

styczeń

marzec

maj

lipiec

wrzesień

listopad

LICZBA WYPADKÓW DROGOWYCH

W ZALEŻNOŚCI OD DNIA

TYGODNIA

14,3

13,4

13,3

13,7

16,6

15,1

13,6

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

P oniedziałek

Środa

P iątek

Niedziela

„złota godzina”

czas od chwili
wypadku

60
min

przeżywalno
ść
pourazowa

Według opinii

Europejskiej Rady

Resuscytacji

na podstawie analizy

700 000 zgonów w

miejscu zdarzenia do

uratowania było

40%

zmarłych

OCENA STANU

POSZKODOWANEG

O

W MIEJSCU

ZDARZENIA

ATLS

Advanced Trauma Life Support

Program szkoleniowy

Amerykańskiego Towarzystwa

Chirurgów

w zakresie postępowania w MOC

1988r.

PRIORYTETY

POSTĘPOWANIA

OKOŁOURAZOWEGO

SCOOP & RUN

?

STAY & PLAY

SCOOP & RUN

szybki, kwalifikowany

transport do najbliższych

właściwych warunków

szpitalnych

(+)

szybkie dotarcie do warunków

szpitalnych

(-)

wydłużony czas stabilizacji

parametrów
funkcji życiowych

STAY & PLAY

natychmiastowa

stabilizacja

(+)

szybsza poprawa parametrów

funkcji
życiowych

(-)

opóźnienie specjalistycznego

leczenia
szpitalnego

URAZY TUŁOWIA

URAZY
TĘPE

URAZY
PRZENIKAJĄCE

Stay and
play

Scoop and

run

IZOLOWANY URAZ

GŁOWY

ZESPÓŁ OBRAŻEŃ

WIELONARZĄDOWYCH

ETAPY POSTĘPOWANIA

Szybka ocena sytuacji

 Wstępna ocena kliniczna i
resuscytacja

 Wtórna ocena kliniczna i leczenie
wstępne

 Leczenie specjalistyczne

Szybka ocena sytuacji

AMPLE

A

llergies

M

edications

P

ast illness

L

ast meal

E

vents

preceding

accident

ZESPÓŁ OBRAŻEŃ

WIELONARZĄDOWYCH

Mechanizmy urazów

ZESPÓŁ PASA

BEZPIECZEŃSTWA

ZESPÓŁ OBRAŻEŃ

WIELONARZĄDOWYCH

Wstępna ocena kliniczna i

resuscytacja

A

irway

B

reathing

C

irculation

D

ysfunction

E

xposition

90
sekund

ZDEJMOWANIE ODZIEŻY

Z POSZKODOWANEGO

ZESPÓŁ OBRAŻEŃ

WIELONARZĄDOWYCH

Wtórna ocena kliniczna i leczenie

wstępne

 Ponowne

A

B
C

D

 Badanie BTLS

POSTĘPOWANIE NA MIEJSCU

ZDARZENIA c.d.

ABCDE

F

-

zaopatrzenie złamań/zwichnięć

M

-

monitoring

N

-

czynności pielęgniarskie (opatrunki,

pozycjonowanie)

O

-

tlen

PR

-

lek p/bólowy

S

-

stabilizacja (nawodnienie)

T

-

transport

ZASADY

POSTEPOWANIA Z

CHORYM

Z OBRAŻENIAMI

KRĘGOSŁUPA

WYJMOWANIE POSZKODOWANEGO

Z POJAZDU

MANEWR RAUDKEGO

GŁÓWNĄ PRZYCZYNĄ

ŚMIERCI U CHORYCH

Z MNOGIMI

OBRAŻENIAMI CIAŁA

JEST WSTRZĄS

KRWOTOCZNY

KRWOTOK

podział wg BTLS

 KRWOTOK ZEWNĘTRZNY
DAJĄCY SIĘ OPANOWAĆ

 KRWOTOK ZEWNĘTRZNY
NIE DAJĄCY SIĘ
OPANOWAĆ

 KRWOTOK WEWNĘTRZNY

POSTĘPOWANIE W KRWOTOKU

ZEWNĘTRZNYM DAJĄCYM SIĘ

OPANOWAĆ

 Pozycja na wznak
 100% tlenu
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Można zastosować
pneumatyczną odzież
przeciwwstrząsową
 Zapewnienie dostępu do żyły po
drodze

Bolus 20cm

3

/kg

 Zabezpieczenie przed utratą
ciepła

POSTĘPOWANIE W KRWOTOKU

ZEWNĘTRZNYM NIE DAJĄCYM SIĘ

OPANOWAĆ

 Pozycja na wznak
 100% tlenu
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Zapewnienie dostępu do żyły po
drodze

Podawaj płyny w celu utrzymania
ciśnienia skurczowego krwi 90-100

 Użyj opaskę uciskową w razie
potrzeby
 Użycie pneumatycznej odzieży
przeciwwstrząsowej nie jest
wskazane
Zabezpieczenie przed utratą
ciepła
Powiadomienie oddziału
docelowego

POSTĘPOWANIE

KRWOTOK WEWNĘTRZNY

 Pozycja na wznak
 100% tlenu
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Zapewnienie dostępu do żyły po
drodze

Podawaj płyny w celu utrzymania
ciśnienia skurczowego krwi 90-100

 Zabezpieczenie przed utratą
ciepła
 Powiadomienie oddziału
docelowego

WSKAZANIA DO UŻYCIA

PNEUMATYCZNEJ ODZIEŻY

PRZECIW WSTRZĄSOWEJ

 Wstrząs wtórny do krwotok
dającego się opanować
 Wstrząs neurogenny bez
oznak
innych urazów
wewnętrznych
Złamania nóg bez innych
urazów
wewnętrznych
 Wstrząs bez wyczuwalnego
pulsu

URAZY KLATKI

PIERSIOWEJ

URAZ (trauma)

Nagłe,gwałtowne

zadziałanie na organizm

czynnika zewnętrznego,

który narusza zdrowie i

prowadzi do zmian

fizycznych i psychicznych

URAZ

BEZPOŚREDNI

POŚREDNI

URAZ

OBRAŻENIA

OTWARTE

ZAMKNIĘTE

ZAGROŻENIA ŻYCIA STWIERDZONE

PODCZAS WSTĘPNEJ OCENY

 Niedrożność dróg oddechowych
 Otwarta odma opłucnowa
 Odma wentylowa
 Masywny krwotok do jamy
opłucnowej
 Klatka cepowata
 Tamponada serca

RODZAJE ODMY

OPŁUCNOWEJ

ODMA

ZEWNĘTRZNA

WEWNĘTRZNA

ZAMKNIĘTA

OTWARTA

ZAMKNIĘTA

ZWYKŁA

ZASTAWKOWA

OTWARTA ODMA OPŁUCNOWA



zapadnięcie się

płuca
 migotanie
śródpiersia

OBJĘTOŚĆ WAHADŁOWA

POWIETRZA

POSTĘPOWANIE W OTWARTEJ

ODMIE OPŁUCNOWEJ

Zapewnij drożność dróg
oddechowych
100% tlenu
Zamknij otwartą ranę
‘Pakujemy i jedziemy’
Wkłucie dożylne po drodze
Powiadom oddział docelowy

ZAMKNIĘCIE ODMY OTWARTEJ

ZAMKNIĘCIE ODMY OTWARTEJ

Odma prężna - objawy

• Skrajna duszność
• Ból w klatce piersiowej
• Spadek ciśnienia tętniczego krwi
• Częstoskurcz
• Nadmierne wypełnienie żył

szyjnych

• Brak szmerów oddechowych i

wypuk bębenkowy po stronie odmy

• Przesunięcie tchawicy w stronę

zdrową

POSTĘPOWANIE W ODMIE

WENTYLOWEJ



Zapewnij drożność dróg

oddechowych
 100% tlenu
 Dekompresja igłą, jeśli jest
wskazanie
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Zapewnij dostęp do żyły po
drodze
 Powiadom oddział docelowy

WSKAZANIA DO DEKOMPRESJI

ODMY WENTYLOWEJ

Obecność odmy
opłucnowej z
dekompensacją
potwierdzona więcej niż
jednym z następujących
czynników:



Zaburzenia oddechowe i

sinica
 Brak tętna (późny wstrząs)
 Obniżający się poziom
świadomości

KRWOTOK DO JAMY

OPŁUCNOWEJ

POSTĘPOWANIE W KRWOTOKU

DO JAMY OPŁUCNOWEJ

 Zapewnij drożność dróg
oddechowych
 100% tlenu
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Zapewnij dostęp do żyły po
drodze
 Powiadom oddział docelowy
 Sprawdzaj czy nie pojawia się
krwiak
opłucnej z odmą wentylową

Nie odbarczamy

krwiaka jamy

opłucnowej

na miejscu

wypadku!

Masywne krwawienie do

jamy opłucnowej

wskazania do torakotomii

Nagromadzenie się jednorazowo w jamie

opłucnowej

> 1500 ml krwi

lub

z drenu utrzymuje się wyciek

200 – 300 ml krwi

na godzinę przez okres 2 – 4 godzin

KLATKA CEPOWATA

Klatka piersiowa

cepowata „wiotka”

• Złamanie co najmniej trzech

kolejnych żeber, każde w dwóch lub
więcej miejscach

• Wyróżniamy klatkę

piersiową cepowatą
boczną w złamaniu
żeber lub przednią
w złamaniu mostka

POSTĘPOWANIE W KLATCE

CEPOWATEJ

 Zapewnij drożność dróg
oddechowych
 100% tlenu
 Możliwa intubacja
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Ustabilizuj odcinek cepowaty
 Zapewnij dostęp do żyły po
drodze
 Monitoruj EKG
 Powiadom oddział docelowy

TAMPONADA SERCA

Tamponada serca -

objawy

Triada Becka:

• Nadmierne wypełnienie żył szyjnych
• Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
• Stłumienie tonów serca

POSTEPOWANIE W

TAMPONADZIE SERCA



Zapewnij drożność dróg

oddechowych
 100% tlenu
 ‘Pakujemy i jedziemy’
 Zapewnij dostęp do żyły po
drodze
 Monitoruj EKG
 Powiadom oddział docelowy

Tamponada serca

postępowanie

Nakłucie worka

osierdziowego

Wskazania na miejscu

wypadku

wstrząs, który nie
ustępuje pomimo
typowych czynności
resuscytacyjnych

POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU

WBITYCH PRZEDMIOTÓW



Zapewnij drożność dróg

oddechowych
 100% tlenu
 Ustabilizuj przedmiot

Nie usuwaj!



‘Pakujemy i jedziemy’

 Zapewnij dostęp do żyły po
drodze

 Sprawdzaj czy nie rozwija się
odma
wentylowa lub krwiak opłucnej

Przenikające

uszkodzenia klatki

piersiowej

• Rany drążące do śródpiersia

obarczone są dużą śmiertelnością

• W obrażeniach klatki piersiowej

poniżej V przestrzeni
międzyżebrowej należy
podejrzewać dodatkowo
obrażenia narządów jamy
brzusznej

Przenikające

uszkodzenia klatki

piersiowej

• Zapewnieniu drożności dróg oddechowych
• Podanie do oddychania 100% tlenu

• Stabilizacja wbitego przedmiotu – nie

należy go usuwać

• Założenie dwóch wkłuć dożylnych

i resuscytacja płynowa

• Pilne przewiezienie chorego do SOR
• Podczas transportu badanie klatki

piersiowej

w kierunku odmy prężnej lub krwiaka

opłucnej

TĘPE URAZY

KLATKI

PIERSIOWEJ

TĘPE URAZY

KLATKI

PIERSIOWEJ

TĘPE URAZY KLATKI PIERSIOWEJ

Stłuczenie płuca

Tępy uraz klatki piersiowej
powstały
w mechanizmie deceleracji
poziomej

np. uderzenie klatką piersiowa o

kierownicę

Stłuczenie płuca

• Stłuczenie płuca stwierdza się

u 20 - 50% poszkodowanych z
urazami klatki piersiowej

• Stłuczenie płuca jest

najczęstszym śmiertelnym
powikłaniem urazów klatki
piersiowej

Stłuczenie płuca

• Narastająca niewydolność

oddechowa

• Hipoksja

PaO

2

< 65 mm Hg, SaO

2

< 90%

są wskazaniami do intubacji i
wentylacji zastępczej w
pierwszej godzinie po urazie

Stłuczenie mięśnia

sercowego

• Stłuczenie serca jest

następstwem tępego urazu
klatki piersiowej

• Może mu towarzyszyć

pęknięcie ściany komory
i uszkodzenie zastawek serca

Stłuczenie mięśnia

sercowego objawy

• Spadek ciśnienia tętniczego krwi
• Ból w klatce piersiowej
• Niespecyficzne zaburzenia

przewodzenia
w EKG:

• Migotanie przedsionków
• Blok prawej odnogi pęczka Hissa
• Bradykardia zatokowa
• Przedwczesne pobudzenia komorowe

Urazowe pęknięcie

aorty

• Nagła deceleracja przy prędkości

ponad

50 km/h

• Upadek z wysokości ponad 9 metrów
• Gwałtowne, silne uciśnięcie klatki

piersiowej

Urazowe pęknięcie aorty najczęściej

prowadzi do nagłej śmierci

90% poszkodowanych z pęknięta aortą

ginie na miejscu wypadku

Urazowe pęknięcie

aorty

• Brak widocznych obrażeń klatki

piersiowej nie wyklucza pęknięcia
aorty

• Badania diagnostyczne:

•Aortografia
•Przezprzełykowe USG serca
•RTG klatki piersiowej

URAZY KOŃCZYN

URAZY KOŃCZYN

RANY OTWARTE

Opanuj krwawienie poprzez ucisk

Opaski uciskowe są rzadko potrzebne

Sprawdź w odcinku dystalnym
kończyny:

 Puls
 Funkcje motoryczne
 Funkcje czuciowe

AMPUTACJE

 Opanuj krwawienie uciskiem
bezpośrednim

Opaski uciskowe są rzadko potrzebne

 Zlokalizuj część amputowaną
 Nie umieszczaj części amputowanej
bezpośrednio w lodzie lub wodzie

Umieść ją w plastykowej torebce
Umieść torebkę w mieszaninie wody z
lodem

Mogą spowodować
uszkodzenia nerwów i naczyń
odcinka dystalnego kończyny
Zawsze oceniaj

 Czucie w odcinku dystalnym

kończyn

 Funkcję motoryczną w

odcinkach

dystalnych kończyn
 Puls i kolor skóry w

odcinkach dystalnych
kończyn

ZŁAMANIA

Z PRZEMIESZCZENIEM

UTRATA KRWI NA

SKUTEK ZŁAMANIA



Miednica – 500 cm3 przy każdym

złamaniu

Główne naczynia mogą być
uszkodzone co powoduje
poważne krwotoki wewnętrzne

 Udo – 1000 cm3
 Wielokrotne złamania mogą
powodować
krwotoki zagrażające życiu

Wszystkie mogą być
wewnętrzne

OGÓLNE ZASADY DOTYCZĄCE

UNIERUCHAMIANIA ZA

POMOCĄ SZYNY



Uwidocznij zranioną część

 Sprawdź i zanotuj puls, funkcje
motoryczne
i czuciowe
 Można zastosować delikatny wyciąg
osiowy
 Przykryj otwarte rany sterylnym
opatrunkiem
 Wyściel szynę
 Unieruchom jeden staw powyżej i
poniżej miejsca
uszkodzenia

OGÓLNE ZASADY DOTYCZĄCE

UNIERUCHAMIANIA ZA

POMOCĄ SZYNY



Nie wpychaj końców kości pod

skórę
 Może zajść potrzeba założenia
szyny
w drodze do szpitala
 W razie wątpliwości załóż szynę
 Nigdy nie opóźniaj transportu
pacjenta
w stanie krytycznym aby
unieruchomić
kończynę za pomocą szyny

Urazy jamy brzusznej

URAZY JAMY BRZUSZNEJ

URAZY

TĘPE

URAZY

PRZENIKAJĄCE

URAZY TĘPE

URAZ BEZPOŚREDNI

URAZ

DECELERACYJNY

W TĘPYCH URAZACH

JAMY BRZUSZNEJ

NAJCZĘŚCIEJ

DOCHODZI DO

OBRAŻEŃ WĄTROBY

I ŚLEDZIONY

PĘKNIĘCIE

ŚLEDZIONY

JEDNOCZASOWE

DWUCZASOWE

MECHANIZM PĘKNIĘCIA

ŚLEDZIONY

Zespół pasa

bezpieczeństwa

Przepona ulega rozerwaniu

najczęściej po stronie lewej

DIAGNOSTYCZNE PŁUKANIE

JAMY OTRZEWNOWEJ

URAZY PRZENIKAJĄCE

RANY
POSTRZAŁOWE

RANY ZADANE

NOŻEM

PENETRUJĄCE

URAZY

BRZUCHA

rany kłute

PENETRUJĄCE URAZY

BRZUCHA

RANY KŁUTE

• Najczęściej ulegają uszkodzeniu

jelito cienkie (29%)
wątroba (28%)
okrężnica (23%)

• Tylko 50% po pchnięciu ostrym

narzędziem wymaga leczenia

operacyjnego

OBRAŻENIA ŚCIANY JELITA

• Krwiak
• Przedziurawienie ściany
jelita
• Uszkodzenie krezki
jelitowej
(poprzeczne lub podłużne)

Rana postrzałowa

PENETRUJĄCE URAZY

BRZUCHA

RANY POSTRZAŁOWE

• w przypadku rany postrzałowej

należy zwrócić uwagę na
możliwe uszkodzenie kręgosłupa

• 95% pacjentów wymaga leczenia

operacyjnego

WYTRZEWIENIE

Medyczne czynności

ratunkowe

• ABC
• unieruchomienie kręgosłupa
• 2 wkłucia obwodowe
• podanie tlenu
• zabezpieczenie przed utratą ciepłą

Medyczne czynności

ratunkowe c.d.

• Płyny: u pacjenta we wstrząsie 1L 0,9%

NaCl (20 mL/kg dzieci), następnie
zastosuj raczej koloidy. Gdy ilość
przetoczonych płynów >2L przygotuj się
na konieczność transfuzji

• Analgezja: morfina najlepiej zastosować

roztwór 1mg/ml i podawać w dawkach
frakcjonowanych

• Rozważ; antybiotyki, szczepionkę

przeciwtężcową

ATLS

ATLS

• Ocena wstępna
• Resuscytacja
• Ocena powtórna
• Podjęcie szczegółowego leczenia

Kluczowym elementem ATLS jest

często powtarzana ocena stanu
pacjenta i skutków podjętych
czynności

Badania dodatkowe

Badania dodatkowe

• SaO2
• Założenie sondy żołądkowej
• Badania krwi: gazometria, morfologia,

elektrolity, ew. krew na próbę krzyżową

• USG jamy brzusznej
• Badanie ogólne moczu
• Amylaza/lipaza
• Diagnostyczna punkcja otrzewnowa

RTS

Revised Trauma Score

RTS

Revised Trauma Score

Skala śpiączki
Glasgow

Skurczowe

ciśnienie krwi

Częstość

oddechów

Wartości

kodowe

8-15

>89

10-29

4

8-12

76-89

>29

3

6-8

50-75

6-9

2

4-5

1-49

1-5

1

3

0

0

0