Dr Anna Matuszczak

MAKROEKONOMIA

Model IS-LM

Podstawy

modelu

IS-LM

sformułował J.R. Hicks w latach
30-tych XXw.

Model IS-LM, zwany syntezą

neoklasyczną,

jest

wykorzystywany do dziś.

Model IS-LM jest częściowym pogodzeniem nurtu

neoklasycznego z keynesistowskim.

Przedmiotem kontrowersji była m.in.. Kwestia

skuteczności działania samoczynnych mechanizmów
rynkowych.

Neoklasycy stali na stanowisku, że samoczynne

mechanizmy rynkowe zapewniają ustalenie
pożądanych stanów równowagi (przy pełnym
wykorzystaniu czynników produkcji) na
poszczególnych rynkach.

Na rynku dóbr działa mechanizm zmian stopy %, który

zapewnia równowagę inwestycji i oszczędności. Na
rynku działa mechanizm zmian płace realnych,
gwarantujący równowagę przy pełnym zatrudnieniu.
Na rynku pieniężnym zmiany poziomu cen
dopasowują popyt na pieniądz do podaży pieniądza.

Rynki funkcjonują zatem wobec siebie we

względnej izolacji i kwestia oddziaływań
między nimi nie wzbudzała
zainteresowania.

Keynesiści nie tylko podważali skuteczność

mechanizmów wolnorynkowych, to
dodatkowo podkreślili występowanie
zależności pomiędzy procesami
zachodzącymi na różnych rynkach.

Próby asymilacji niektórych wspólnych idei

doprowadziły do stworzenia modelu IS-
LM.

Charakterystyczną cechą modelu IS-

LM jest położenie akcentu na

wzajemne oddziaływanie na siebie

procesów zachodzących na rynku

towarowym i rynku pieniężnym.

Z jednej strony stopa %, która ustala

się na rynku pieniężnym, oddziałuje

na rynek towarowy i dochód

narodowy przez kształtowanie

popytu.

Z drugiej zaś, dochód narodowy

wpływa na rynek pieniężny i stopę%.

Krzywa IS

• Równowaga na rynku towarowym oznacza taką sytuację, w której

popyt na towary równy jest ich podaży. Innymi słowy nabywcy
chcą kupić dokładnie tyle ile dostawcy chcą sprzedać.

•

I=S

• Planowane inwestycje przedsiębiorstw zależą od wysokości stopy

%. Im jest ona wyższa, tym niższe planowane inwestycje. Przy
wyższych stopach% chętniej się lokuje pieniądze w bankach.
Także wtedy droższe są kredyty inwestycyjne. Tak wiec
inwestycje są malejącą funkcją stopy%.

•

I=Ia – w*r

I-planowane inwestycje; Ia-inwestycje autonomiczne niezależne od r

ani od koniunktury; w-parametr określający wrażliwość I na

zmiany r, r-stopa%

Krzywa IS

• Wiemy, że oszczędności są częścią dochodu.

• S=Y-C

• Planowana konsumpcja zależy od poziomu dochodu w

następujący sposób:

• C=Ca + Ksk*Y

Ca-konsumpcja autonomiczna, niezależna od dochodu, Ksk-

krańcowa skłonność do konsumpcji; Y-dochód

• S=Y - Ca - Ksk*Y= -Ca + (1-Ksk)*Y

• a gdy S=I to

-Ca + (1-Ksk)*Y=Ia – w*r

Y= 1/(1-Ksk)*(Ca + Ia – w*r)

Krzywa IS

• Mamy tu dwie zmienne endogeniczne: dochód (Y)

i stopę% (r).

• Rozwiązaniem tego równania są różne

kombinacje wartości dochodu i stopy%,
zapewniające równowagę planowanych
oszczędności i inwestycji, a tym samym równość
popytu i podaży na rynku towarowym.

• Określony zbiór punktów obrazujący powyższa

zależność tworzy krzywą IS.

Nachylenie krzywej IS

• Nachylenie krzywej IS zależy od dwóch czynników:

wrażliwości inwestycji na zmiany stopy% (w) oraz
wysokości mnożnika (1/(1-Ksk))

• Im wyższy jest przyrost stopy% i mniejszy przyrost

dochodu narodowego, tym krzywa IS jest bardziej
pionowa.

• Nachylenie krzywej IS jest tym większe, im mniejszy

jest parametr w oraz większy mnożnik.

• Krzywa IS jest bardziej płaska (ma mniejsze

nachylenie), gdy bardziej poziome są krzywe inwestycji
i oszczędności

Położenie krzywej IS

• Położenie krzywej IS jest zdeterminowane

położeniem krzywej inwestycji oraz krzywej
oszczędności.

• Zaś położenie tych krzywych jest zależne od

poziomu wydatków autonomicznych – Ca i Ia.

• Im te wydatki wyższe tym krzywa IS położona jest

bardziej na prawo.

Krzywa LM

• Równowaga na rynku pieniężnym występuje wówczas, gdy

realny popyt na pieniądz jest równy realnej podaży pieniądza;

• Realny popyt na pieniądz to popyt wyrażony w ilości dóbr, jaką

można kupić za ten pieniądz (wielkości nominalne podzielone
przez ogólny poziom cen);

• Popyt na pieniądz jest rosnącą funkcją dochodu (popyt

transakcyjny) i malejąca funkcją stopy% (popyt spekulacyjny);

•

L = Lt + Ls = wy*Y + Lsa – ws*r

gdzie: Lt i Ls-popyt transakcyjny i spekulacyjny;

Lsa-autonomiczna część popytu spekulacyjnego;

wy-parametr wyrażający wrażliwość Lt na zmiany Y,

ws- parametr wyrażający wrażliwość Ls na zmiany r

Krzywa LM

• Przez podaż pieniądza rozumiemy ilość pieniądza w obiegu

powiększoną o depozyty bankowe.

• Realna podaż pieniądza jest stała wyraża się zapisem M/P
• Warunek równowagi na rynku pieniężnym ma postać:

• M/P = wy*Y + Lsa – ws*r

• Y = 1/wy * (ws*r + M/P - Lsa)

• Równanie to zawiera dwie zmienne endogeniczne (r i Y) i

ma wiele rozwiązań.

• Są nimi określone kombinacje stopy% i dochodu,

zapewniające równowagę na rynku pieniężnym.

• Graficzna ilustracją tych zależności jest krzywa LM.

Krzywa LM

• Krzywa LM jest rosnącą, gdyż wyższym

poziomom stopy % odpowiadają wyższe poziomy
dochodu.

• Wynika to z faktu,iż przy wyższych stopach%

odpowiednio niższy jest popyt spekulacyjny na
pieniądz, wobec czego w celu zapewnienia
równowagi odpowiednio wysoki musi być popyt
transakcyjny, a to wymaga stosunkowo wysokiego
dochodu.

Nachylenie krzywej LM

• Nachylenie krzywej LM mówi o tym, o ile musi się zmienić Y

przy danej zmianie r, aby zachować równowagę na rynku
pieniężnym.

• Im bardziej płaska jest krzywa LM, tym dana zmiana r

wymaga większych zmian Y w celu zachowania równowagi.

• Nachylenie krzywej LM zależy od dwóch czynników –

wrażliwości popytu spekulacyjnego na zmiany stopy% (ws) i
wrażliwości popytu transakcyjnego na zmiany dochodu (wy).

• Tym bardziej stroma jest krzywa LM, im mniejsza wrażliwość

popytu spekulacyjnego na zmiany stopy%, przy danym wy.

• Gdy krzywa popytu spekulacyjnego na pieniądz Ls jest

bardziej płaska, to krzywa LM też jest płaska.

Położenie krzywej LM

• Gdyby zmienił się popyt transakcyjny przy danym

poziomie dochodu (np. ze względu na zmianę
obyczajów płatniczych), to zmieniłoby się
położenie krzywej LM.

• Decydują o tym determinanty popytu na pieniądz

i podaży pieniądza, ale inne niż stopa% i dochód.

Równowaga na obydwu

rynkach

• Równoczesna równowaga na obydwu rynkach

występuje w punkcie przecięcia krzywej IS z
krzywą LM.

• Przecięcie tych krzywych wyznacza takie

kombinacje stopy% i dochodu, przy której obydwa
rynki znajdują się w stanie równowagi.

Polityka fiskalna

Ekspansja polityki fiskalnej (wzrost wydatków,

obniżka podatków)  przesunięcie krzywej IS w
prawo  zwiększa się dochód Y  ale musi się
zwiększyć stopa% (wzrost Y powoduje wzrost Lt,
a przy stałej podaży pieniądza M/P musi się
obniżyć popyt spekulacyjny, więc musi wzrosnąć
r)  to zaś obniża inwestycje sektora prywatnego
(efekt wypychania)

„Efekt wypierania”

• 4 kroki wypierania:
• 1.      wyższe wydatki państwa lub obniżenie podatków powoduje

wzrost produkcji i dochodu;

• 2.      wyższy dochód wywołuje wzrost popytu na pieniądz;
• 3.      wyższy popyt na pieniądz przy niezmienionej jego podaży

prowadzi do podwyżki stopy%;

• 4.      wyższa stopa % powoduje wypieranie popytu konsumpcyjnego

i inwestycyjnego i stłumienie efektów ekspansji fiskalnej.

WYPIERANIE polega na ograniczeniu wielkości popytu

konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod
wpływem wzrostu wydatków państwa, które powodują zwiększenie
popytu globalnego i w konsekwencji – wzrost stopy%.

Skuteczność polityki

fiskalnej

• Polityka fiskalna jest bardziej skuteczna, gdy

krzywa LM jest bardziej płaska, a krzywa IS
bardziej stroma.

• Przy płaskiej krzywej LM przesunięcie krzywej IS

na prawo powoduje niewielki wzrost stopy%.

• Przy stromej krzywej IS ten wzrost stopy%

powoduje niewielki spadek inwestycji. Efekt
wypychania jest wówczas nieznaczny, a wzrost
dochodu relatywnie duży.

Polityka monetarna

Ekspansja polityki pieniężnej (wzrost realnej podaży

pieniądza)  przesuwa krzywą LM w prawo 
obniża to stopę% (tylko przy niższej r możliwe
jest zwiększenie popytu na pieniądz i wchłonięcie
jego dodatkowej podaży)  niższa stopa% to
zwiększone inwestycje  zwiększony dochód
narodowy

Skuteczność polityki

monetarnej

• Polityka pieniężna jest bardziej skuteczna, gdy

krzywa LM jest bardziej stroma, a krzywa IS
bardziej płaska.

• Przy stromej krzywej LM, jej przesunięcie w

prawo powoduje stosunkowo duży spadek stopy%.

• Przy płaskiej krzywej IS spadek stopy% powoduje

stosunkowo duży wzrost inwestycji a w związku z
tym i dochodu.