Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
1
„Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy”
„Bezpieczeństwo i higiena pracy”
Prezentacja jest współfinansowana przez
Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie
pt.
„Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój Politechniki
Łódzkiej - zarządzanie Uczelnią, nowoczesna oferta edukacyjna i
wzmacniania zdolności do zatrudniania osób niepełnosprawnych”
Prezentacja dystrybuowana jest bezpłatnie
„Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy”
„Bezpieczeństwo i higiena pracy”
Prezentacja jest współfinansowana przez
Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie
pt.
„Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój Politechniki
Łódzkiej - zarządzanie Uczelnią, nowoczesna oferta edukacyjna i
wzmacniania zdolności do zatrudniania osób niepełnosprawnych”
Prezentacja dystrybuowana jest bezpłatnie
Politechnika Łódzka, ul. Żeromskiego 116, 90-924 Łódź, tel. (042) 631
28 83
www.kapitalludzki.p.lodz.pl
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
2
2
Ergonomia
Ergonomia
Ergonomia
Ergonomia
•
ergon
ergon
(praca),
(praca),
nomos
nomos
(prawo, zasada) (
(prawo, zasada) (
gr
gr
)
)
•
Ergonomia
Ergonomia
- nauka zajmująca się
- nauka zajmująca się
badaniem warunków pracy,
badaniem warunków pracy,
przystosowaniem środowiska pracy, maszyn
przystosowaniem środowiska pracy, maszyn
i urządzeń technicznych do właściwości
i urządzeń technicznych do właściwości
fizycznych i psychicznych człowieka z
fizycznych i psychicznych człowieka z
punktu widzenia zapewnienia mu
punktu widzenia zapewnienia mu
optymalnych warunków wykonywania pracy.
optymalnych warunków wykonywania pracy.
•
Początki: praktyka od zawsze; teoria -
Początki: praktyka od zawsze; teoria -
przełom XIX/XX wieku; duży rozwój podczas
przełom XIX/XX wieku; duży rozwój podczas
II wojny światowej
II wojny światowej
•
W USA określana również jako
W USA określana również jako
„human
„human
factors”
factors”
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
3
3
Przedmiot i cele ergonomii
Przedmiot i cele ergonomii
Przedmiot i cele ergonomii
Przedmiot i cele ergonomii
•
Przedmiotem badań jest układ
Przedmiotem badań jest układ
człowiek - maszyna - warunki
człowiek - maszyna - warunki
materialnego otoczenia pracy -
materialnego otoczenia pracy -
warunki pracy na stanowisku
warunki pracy na stanowisku
roboczym.
roboczym.
•
Celem ergonomii jest humanistyczna i
Celem ergonomii jest humanistyczna i
użytkowa optymalizacja elementów
użytkowa optymalizacja elementów
pracy przez dostosowanie ich do
pracy przez dostosowanie ich do
właściwości organizmu ludzkiego
właściwości organizmu ludzkiego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
4
4
Czynniki warunkujące jakość pracy
Czynniki warunkujące jakość pracy
Czynniki warunkujące jakość pracy
Czynniki warunkujące jakość pracy
Organizacja
pracy
Stres
Sprawy
osobiste
Miejsce
pracy
Zmęczenie
Jakość
pracy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
5
5
Zakres ergonomii
Zakres ergonomii
Zakres ergonomii
Zakres ergonomii
•
Ergonomia pierwszej generacji (fizyczna):
Ergonomia pierwszej generacji (fizyczna):
–
badanie zjawisk
badanie zjawisk
percepcji
percepcji
,
,
–
zagadnienia
zagadnienia
antropometrii
antropometrii
,
,
–
analiza i projektowanie pojedynczych
analiza i projektowanie pojedynczych
wyizolowanych systemów:
wyizolowanych systemów:
człowiek - obiekt
człowiek - obiekt
techniczny
techniczny
•
Ergonomia drugiej generacji (poznawcza):
Ergonomia drugiej generacji (poznawcza):
–
badanie procesów
badanie procesów
poznawczych
poznawczych
i
i
decyzyjnych
decyzyjnych
człowieka (postrzeganie, zapamiętywanie,
człowieka (postrzeganie, zapamiętywanie,
wnioskowanie i podejmowanie decyzji),
wnioskowanie i podejmowanie decyzji),
•
Ergonomia trzeciej generacji
Ergonomia trzeciej generacji
(makroergonomia):
(makroergonomia):
–
obejmuje
obejmuje
analizę, projektowanie i ocenę systemów
analizę, projektowanie i ocenę systemów
pracy
pracy
z punktu widzenia
z punktu widzenia
organizacji i zarządzania
organizacji i zarządzania
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
6
6
Obciążenie człowieka pracą
Obciążenie człowieka pracą
Obciążenie człowieka pracą
Obciążenie człowieka pracą
•
Wynikające jedynie z obciążenia go
Wynikające jedynie z obciążenia go
samymi czynnościami roboczymi. Bez
samymi czynnościami roboczymi. Bez
uwzględniania np. stosunków
uwzględniania np. stosunków
interpersonalnych.
interpersonalnych.
•
Zależne od rodzaju pracy, warunków
Zależne od rodzaju pracy, warunków
środowiska, w którym proces pracy ma
środowiska, w którym proces pracy ma
miejsce oraz od charakteru reakcji
miejsce oraz od charakteru reakcji
organizmu pracownika na te warunki.
organizmu pracownika na te warunki.
•
Praca:
Praca:
–
fizyczna
fizyczna
: statyczna i dynamiczna,
: statyczna i dynamiczna,
–
umysłowa
umysłowa
.
.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
7
7
Uciążliwość pracy fizycznej
Uciążliwość pracy fizycznej
Uciążliwość pracy fizycznej
Uciążliwość pracy fizycznej
•
Składniki
Składniki
–
wielkość
wielkość
wydatku energetycznego
wydatku energetycznego
(WE)
(WE)
–
udział
udział
wysiłku
wysiłku
o charakterze
o charakterze
statycznym
statycznym
–
stopień
stopień
monotypowości
monotypowości
ruchów.
ruchów.
•
Ocena łączna w 5-cio stopniowej skali
Ocena łączna w 5-cio stopniowej skali
(bardzo lekka, lekka, średnia, ciężka,
(bardzo lekka, lekka, średnia, ciężka,
bardzo ciężka) dodatkowo z
bardzo ciężka) dodatkowo z
uwzględnieniem warunków
uwzględnieniem warunków
środowiskowych
środowiskowych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
8
8
Określenie wydatku energetycznego
Określenie wydatku energetycznego
Określenie wydatku energetycznego
Określenie wydatku energetycznego
•
Adekwatna tylko dla wysiłku dynamicznego:
Adekwatna tylko dla wysiłku dynamicznego:
–
pomiar wdychanego tlenu
pomiar wdychanego tlenu
–
pomiar wydychanego dwutlenku węgla
pomiar wydychanego dwutlenku węgla
–
zliczanie uderzeń serca
zliczanie uderzeń serca
–
metoda chronometrażowo-tabelaryczna
metoda chronometrażowo-tabelaryczna
•
Metody te pozwalają również określić:
Metody te pozwalają również określić:
–
wydolność fizyczną
wydolność fizyczną
-
-
zdolność organizmu do
zdolność organizmu do
ciężkiej i długotrwałej pracy bez głębszych
ciężkiej i długotrwałej pracy bez głębszych
zmian w środowisku wewnętrznym, miarą
zmian w środowisku wewnętrznym, miarą
wydolności jest zdolność pochłaniania tlenu
wydolności jest zdolność pochłaniania tlenu
przez organizm
przez organizm
–
stopień wytrenowania
stopień wytrenowania
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
9
9
Ocena obciążenia statycznego
Ocena obciążenia statycznego
Ocena obciążenia statycznego
Ocena obciążenia statycznego
•
Określana w 3 stopniowej skali: małe, średnie lub
Określana w 3 stopniowej skali: małe, średnie lub
duże.
duże.
•
Do oceny przyjąć należy pozycję ciała o największym
Do oceny przyjąć należy pozycję ciała o największym
obciążeniu statycznym, jeżeli utrzymywana jest w
obciążeniu statycznym, jeżeli utrzymywana jest w
czasie dłuższym niż 3 godziny w ciągu zmiany
czasie dłuższym niż 3 godziny w ciągu zmiany
roboczej.
roboczej.
•
Ocena obciążenia statycznego oparta jest na :
Ocena obciążenia statycznego oparta jest na :
–
rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych
rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych
czynności,
czynności,
–
stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała,
stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała,
–
możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała,
możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała,
–
położenia kończyn i ich czynności ruchowych,
położenia kończyn i ich czynności ruchowych,
–
podziału czasu pracy pracownika.
podziału czasu pracy pracownika.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
10
10
Ocena monotypowości ruchów
Ocena monotypowości ruchów
roboczych
roboczych
Ocena monotypowości ruchów
Ocena monotypowości ruchów
roboczych
roboczych
•
Określana w 3 stopniowej skali: mała,
Określana w 3 stopniowej skali: mała,
średnia, duża.
średnia, duża.
•
Metodą szacunkową. W analizie brane
Metodą szacunkową. W analizie brane
są pod uwagę:
są pod uwagę:
–
stopień ograniczenia ruchowego,
stopień ograniczenia ruchowego,
–
liczba powtórzeń,
liczba powtórzeń,
–
wielkość rozwijanych sił przez
wielkość rozwijanych sił przez
mięśnie używane w trakcie pracy.
mięśnie używane w trakcie pracy.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
11
11
Obciążenie psychiczne
Obciążenie psychiczne
Obciążenie psychiczne
Obciążenie psychiczne
•
Obciążenie systemu
Obciążenie systemu
neuropsychicznego
neuropsychicznego
człowieka. Również obciążenie
człowieka. Również obciążenie
emocjonalne
emocjonalne
i
i
znudzenie
znudzenie
.
.
•
Dla zjawisk percepcyjnych (odbiór
Dla zjawisk percepcyjnych (odbiór
informacji) istotna jest ilość napływających
informacji) istotna jest ilość napływających
informacji, ich złożoność, zmienność czy
informacji, ich złożoność, zmienność czy
jednoznaczność.
jednoznaczność.
•
Przy podejmowaniu decyzji, gdy nie ma
Przy podejmowaniu decyzji, gdy nie ma
jednoznacznego przyporządkowania między
jednoznacznego przyporządkowania między
sygnałem a reakcją, wysiłek psychiczny
sygnałem a reakcją, wysiłek psychiczny
zależy od wagi podjętych decyzji.
zależy od wagi podjętych decyzji.
•
Obciążenie psychiczne może również
Obciążenie psychiczne może również
występować przy pracy typowo fizycznej.
występować przy pracy typowo fizycznej.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
12
12
Określenie obciążenia psychicznego
Określenie obciążenia psychicznego
Określenie obciążenia psychicznego
Określenie obciążenia psychicznego
•
Obciążenie psychiczne zależy od:
Obciążenie psychiczne zależy od:
–
wysiłku psychicznego
wysiłku psychicznego
(WP),
(WP),
–
monotonii
monotonii
(M).
(M).
•
Ocena obciążenia psychicznego (OP)
Ocena obciążenia psychicznego (OP)
wg 5 stopniowej skali (minimalne,
wg 5 stopniowej skali (minimalne,
małe, średnie, duże, bardzo duże):
małe, średnie, duże, bardzo duże):
–
dla M < WP OP = WP
dla M < WP OP = WP
–
dla M >= WP OP = WP + 1
dla M >= WP OP = WP + 1
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
13
13
Wysiłek psychiczny
Wysiłek psychiczny
Wysiłek psychiczny
Wysiłek psychiczny
•
Wysiłek psychiczny zależy od:
Wysiłek psychiczny zależy od:
–
ilości i charakteru informacji (złożoność, wyróżnianie,
ilości i charakteru informacji (złożoność, wyróżnianie,
jednoznaczność),
jednoznaczność),
–
ilości i charakteru decyzji (proste, złożone, waga,
ilości i charakteru decyzji (proste, złożone, waga,
częstotliwość, presja czasu),
częstotliwość, presja czasu),
–
rodzaju wykonywanych czynności (położenie urządzeń,
rodzaju wykonywanych czynności (położenie urządzeń,
jednoczesność ruchów).
jednoczesność ruchów).
•
Określenie wysiłku psychicznego (minimalny,
Określenie wysiłku psychicznego (minimalny,
mały, średni, duży, bardzo duży):
mały, średni, duży, bardzo duży):
–
liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu -
liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu -
analiza ilościowa,
analiza ilościowa,
–
liczba błędów - analiza jakościowa pracy,
liczba błędów - analiza jakościowa pracy,
–
czas reakcji,
czas reakcji,
–
w tzw. zadaniu dodatkowym.
w tzw. zadaniu dodatkowym.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
14
14
Monotonia
Monotonia
Monotonia
Monotonia
•
Monotonia zależy od:
Monotonia zależy od:
–
niezmienności (jednostajności) procesu pracy,
niezmienności (jednostajności) procesu pracy,
–
niezmienności warunków pracy i środowiska,
niezmienności warunków pracy i środowiska,
–
konieczności zachowania stałego napięcia uwagi
konieczności zachowania stałego napięcia uwagi
(uniemożliwia nie związanie z pracą myślenie i
(uniemożliwia nie związanie z pracą myślenie i
spostrzeganie),
spostrzeganie),
–
prymitywizmu i łatwości pracy eliminujących
prymitywizmu i łatwości pracy eliminujących
potrzebę myślenia.
potrzebę myślenia.
•
Monotonia jest:
Monotonia jest:
–
duża
duża
: występują wszystkie 4 z powyższych
: występują wszystkie 4 z powyższych
warunków,
warunków,
–
średnia
średnia
: występują 3 z powyższych warunków,
: występują 3 z powyższych warunków,
–
mała
mała
: występują 2 lub 1 z powyższych warunków.
: występują 2 lub 1 z powyższych warunków.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
15
15
Zmęczenie
Zmęczenie
Zmęczenie
Zmęczenie
•
Zmęczenie
Zmęczenie
jest to spadek zdolności do pracy, który
jest to spadek zdolności do pracy, który
rozwinął się podczas pracy i jest jej następstwem. Rozróżnia
rozwinął się podczas pracy i jest jej następstwem. Rozróżnia
się następujące postacie zmęczenia:
się następujące postacie zmęczenia:
–
znużenie
znużenie
, występujące przy nie dużym wysiłku, zwłaszcza w przyp.
, występujące przy nie dużym wysiłku, zwłaszcza w przyp.
monotonii, monotypii i przy braku zaangażowania emocjonalnego,
monotonii, monotypii i przy braku zaangażowania emocjonalnego,
–
podostre
podostre
, występujące przy krótkotrwałym wysiłku o średnim
, występujące przy krótkotrwałym wysiłku o średnim
stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu, szybko ustępuje,
stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu, szybko ustępuje,
–
ostre
ostre
, występujące po bardzo intensywnych a krótkich wysiłkach,
, występujące po bardzo intensywnych a krótkich wysiłkach,
przeważnie nie zagraża zdrowiu, dłuższy czas regeneracji
przeważnie nie zagraża zdrowiu, dłuższy czas regeneracji
–
przewlekłe
przewlekłe
, jest wynikiem kumulowania się mniejszych zmęczeń,
, jest wynikiem kumulowania się mniejszych zmęczeń,
rozciągnięte jest w czasie (miesiące, lata), trudne do rozpoznania,
rozciągnięte jest w czasie (miesiące, lata), trudne do rozpoznania,
–
wyczerpanie
wyczerpanie
- wysiłek przewyższa możliwości człowieka, typowe
- wysiłek przewyższa możliwości człowieka, typowe
objawy to: drżenie mięśniowe, nudności, powiększenie wątroby,
objawy to: drżenie mięśniowe, nudności, powiększenie wątroby,
może zagrażać zdrowiu
może zagrażać zdrowiu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
16
16
Skutki zmęczenia fizycznego
Skutki zmęczenia fizycznego
Skutki zmęczenia fizycznego
Skutki zmęczenia fizycznego
•
Zmiany w układzie biochemicznym mięśnia,
Zmiany w układzie biochemicznym mięśnia,
•
Wzrost produktów przemiany materii
Wzrost produktów przemiany materii
•
Wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu
Wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu
•
Pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata
Pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata
elektrolitów, co przypadku braku uzupełnienia
elektrolitów, co przypadku braku uzupełnienia
znacznie przyspiesza rozwój zmęczenia)
znacznie przyspiesza rozwój zmęczenia)
•
Pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej
Pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej
(spowolnienie ruchów, spadek sił mięśni i
(spowolnienie ruchów, spadek sił mięśni i
dokładności ruchu),
dokładności ruchu),
•
Spadek wydajności pracy
Spadek wydajności pracy
(wzrost liczby
(wzrost liczby
błędów, czasu reakcji)
błędów, czasu reakcji)
•
Wzrost zagrożenia urazowego,
Wzrost zagrożenia urazowego,
wypadkowego, chorobowego
wypadkowego, chorobowego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
17
17
Skutki zmęczenia psychicznego
Skutki zmęczenia psychicznego
Skutki zmęczenia psychicznego
Skutki zmęczenia psychicznego
•
Zmniejszenie stopnia koncentracji
Zmniejszenie stopnia koncentracji
•
Utrudnione myślenie
Utrudnione myślenie
•
Spowolnienie i osłabienie postrzegania
Spowolnienie i osłabienie postrzegania
•
Spadek motywacji
Spadek motywacji
•
Zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdrażnienie)
Zaburzenia emocjonalne (apatia lub rozdrażnienie)
•
Nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek
Nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek
(ziewanie, senność)
(ziewanie, senność)
•
Spadek energii organizacyjnej
Spadek energii organizacyjnej
•
Spadek wydajności pracy
Spadek wydajności pracy
(wzrost: czasu
(wzrost: czasu
reakcji, liczby błędów)
reakcji, liczby błędów)
•
Wzrost zagrożenia urazowego,
Wzrost zagrożenia urazowego,
wypadkowego, chorobowego
wypadkowego, chorobowego
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
18
18
Sylwetka człowieka
Sylwetka człowieka
Sylwetka człowieka
Sylwetka człowieka
•
182 cechy
182 cechy
antropometryczne
antropometryczne
•
4 typy budowy ciała człowieka:
4 typy budowy ciała człowieka:
–
pykniczny
pykniczny
(krępy) - szeroka i krótka głową oraz szyja,
(krępy) - szeroka i krótka głową oraz szyja,
proste, wysunięte do przodu ramiona, beczkowaty,
proste, wysunięte do przodu ramiona, beczkowaty,
otłuszczony tułów, krótkie kończyny górne i dolne, delikatne
otłuszczony tułów, krótkie kończyny górne i dolne, delikatne
i kształtne dłonie i stopy, małe, głęboko osadzone oczy
i kształtne dłonie i stopy, małe, głęboko osadzone oczy
–
leptosomiczny
leptosomiczny
(szczupły) - owalna głowa o wydłużonej
(szczupły) - owalna głowa o wydłużonej
części środkowej twarzy, nos cienki, szyja długa, cienkie,
części środkowej twarzy, nos cienki, szyja długa, cienkie,
słabo umięśnione kończyny, płaski tułów i klatka piersiowa
słabo umięśnione kończyny, płaski tułów i klatka piersiowa
–
atletyczny
atletyczny
- głowa owalna (w kształcie jaja), silnie
- głowa owalna (w kształcie jaja), silnie
rozwinięty układ kostnomięśniowy, szyja długa i mocna,
rozwinięty układ kostnomięśniowy, szyja długa i mocna,
ramiona szerokie, klatka piersiowa wypukła, grube kości i
ramiona szerokie, klatka piersiowa wypukła, grube kości i
skóra,
skóra,
–
dysplastyczny
dysplastyczny
: eunochoidy, eunochidy, infantylne i
: eunochoidy, eunochidy, infantylne i
niedorozwinięte.
niedorozwinięte.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
19
19
Cele struktury przestrzennej stanowiska
Cele struktury przestrzennej stanowiska
pracy
pracy
Cele struktury przestrzennej stanowiska
Cele struktury przestrzennej stanowiska
pracy
pracy
•
Zapewnienie bezpiecznej i wygodnej pracę
Zapewnienie bezpiecznej i wygodnej pracę
dla 90% populacji użytkowników.
dla 90% populacji użytkowników.
•
Dostosowanie do ich ekstremalnych cech
Dostosowanie do ich ekstremalnych cech
wymiarowych.
wymiarowych.
•
Umożliwienie dopasowania niektórych
Umożliwienie dopasowania niektórych
parametrów przestrzennych stanowiska do
parametrów przestrzennych stanowiska do
indywidualnych potrzeb użytkowników,
indywidualnych potrzeb użytkowników,
wprowadzając możliwość regulacji.
wprowadzając możliwość regulacji.
•
Uniemożliwienie powstawanie zagrożeń
Uniemożliwienie powstawanie zagrożeń
wypadkowych i szkodliwych dla zdrowia.
wypadkowych i szkodliwych dla zdrowia.
•
Zapewnienie swobody ruchów.
Zapewnienie swobody ruchów.
•
Zapewnienie minimalnego kosztu biologicznego
Zapewnienie minimalnego kosztu biologicznego
podczas wysiłku pracownika.
podczas wysiłku pracownika.
•
Zapewnienie dobrych warunków widoczności
Zapewnienie dobrych warunków widoczności
procesu pracy i otoczenia.
procesu pracy i otoczenia.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
20
20
Projektowanie stanowiska pracy
Projektowanie stanowiska pracy
Projektowanie stanowiska pracy
Projektowanie stanowiska pracy
•
Podział obszaru pracy na:
Podział obszaru pracy na:
–
teoretyczny
teoretyczny
- wyznaczony zasięgiem rąk pracownika, bez zmiany jego
- wyznaczony zasięgiem rąk pracownika, bez zmiany jego
pozycji ciała i miejsca,
pozycji ciała i miejsca,
–
rzeczywisty
rzeczywisty
- wyznaczony zasięgiem rąk przy ruchu tułowia.
- wyznaczony zasięgiem rąk przy ruchu tułowia.
•
Strefy pracy:
Strefy pracy:
I - optymalna
I - optymalna
, zasięg normalny wspólnego dla obu rąk,
, zasięg normalny wspólnego dla obu rąk,
II - dopuszczalna
II - dopuszczalna
, zasięg maksymalny (z ruchem tułowia), wspólny dla
, zasięg maksymalny (z ruchem tułowia), wspólny dla
obu rąk,
obu rąk,
III - dopuszczalna
III - dopuszczalna
dla prac wykonywanych przez każdą rękę z osobna,
dla prac wykonywanych przez każdą rękę z osobna,
IV - możliwa
IV - możliwa
lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasięg maksymalny
lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasięg maksymalny
dla każdej ręki oddzielnie.
dla każdej ręki oddzielnie.
•
Czynności dopuszczalne do wykonywania w strefie:
Czynności dopuszczalne do wykonywania w strefie:
I
I
- czynności precyzyjne, ruchy podstawowe,
- czynności precyzyjne, ruchy podstawowe,
II
II
- czynności mniej precyzyjne, ruchy
- czynności mniej precyzyjne, ruchy
podstawowe,
podstawowe,
III
III
- ruchy pomocnicze,
- ruchy pomocnicze,
IV
IV
- ruchy pomocnicze o małej częstości
- ruchy pomocnicze o małej częstości
występowania.
występowania.
250mm
500mm
350-
400m
m
550-
600m
m
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
21
21
Rozmieszczenie urządzeń
Rozmieszczenie urządzeń
informacyjnych
informacyjnych
Rozmieszczenie urządzeń
Rozmieszczenie urządzeń
informacyjnych
informacyjnych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
22
22
1
2
3
4
4
1- wyłącznik zasilania
1- wyłącznik zasilania
2 - urządzenia
2 - urządzenia
sygnalizacyjne,
sygnalizacyjne,
informacje główne
informacje główne
3 - urządzenia sterujące
3 - urządzenia sterujące
ważne
ważne
4 - urządzenia sterujące
4 - urządzenia sterujące
pomocnicze
pomocnicze
Rozmieszczenie urządzeń sterujących
Rozmieszczenie urządzeń sterujących
Rozmieszczenie urządzeń sterujących
Rozmieszczenie urządzeń sterujących
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
23
23
A: 40 – 50 cm
A: 40 – 50 cm
B: 52 – 67 cm
B: 52 – 67 cm
C: 57 – 75 cm
C: 57 – 75 cm
D: 69 – 93 cm
D: 69 – 93 cm
E: 109 – 133
E: 109 – 133
cm
cm
F
F
1
1
,F
,F
2
2
: 40 – 70
: 40 – 70
cm
cm
G: min. 82
G: min. 82
cm
cm
H: 40 – 45 cm
H: 40 – 45 cm
I: 20 – 50
I: 20 – 50
0
0
J: 0 – 15
J: 0 – 15
0
0
F
1
F
2
G
H
A
B
E
D
C
J
I
Stanowisko komputerowe - rysunek
Stanowisko komputerowe - rysunek
Stanowisko komputerowe - rysunek
Stanowisko komputerowe - rysunek
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
24
24
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
•
Ergonomiczne stanowisko pracy powinno charakteryzować się:
Ergonomiczne stanowisko pracy powinno charakteryzować się:
–
uniwersalnością i elastycznością, tj. możliwością wykonywania na
uniwersalnością i elastycznością, tj. możliwością wykonywania na
stanowisku wielu zadań;
stanowisku wielu zadań;
–
możliwością dostosowania do indywidualnej sylwetki i potrzeb
możliwością dostosowania do indywidualnej sylwetki i potrzeb
użytkownika;
użytkownika;
–
możliwością zmiany pozycji;
możliwością zmiany pozycji;
–
przekazywaniem informacji użytkownikowi nt. ustawienia i organizacji
przekazywaniem informacji użytkownikowi nt. ustawienia i organizacji
pracy na stanowisku;
pracy na stanowisku;
–
łatwością konserwacji i utrzymywaniem w stanie gotowości
łatwością konserwacji i utrzymywaniem w stanie gotowości
eksploatacyjnej.
eksploatacyjnej.
•
Ekran:
Ekran:
–
ciekłokrystaliczny (LCD),
ciekłokrystaliczny (LCD),
–
ustawiony w odległości od
ustawiony w odległości od
40 do 70 cm
40 do 70 cm
i
i
20
20
0
0
- 50
- 50
0
0
poniżej linii wzroku,
poniżej linii wzroku,
–
płaszczyzna wyświetlacza prostopadła do twarzy co umożliwia
płaszczyzna wyświetlacza prostopadła do twarzy co umożliwia
wygodną, bez pochylania i podnoszenia głowy, obserwację ekranu,
wygodną, bez pochylania i podnoszenia głowy, obserwację ekranu,
–
brak odblasków na ekranie,
brak odblasków na ekranie,
–
tło, na którym widzimy ekran, powinno być neutralne, jednolite.
tło, na którym widzimy ekran, powinno być neutralne, jednolite.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
25
25
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 2
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 2
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 2
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 2
•
Klawiatura i mysz
Klawiatura i mysz
:
:
–
bezprzewodowe (zwłaszcza mysz – unikamy pracy w
bezprzewodowe (zwłaszcza mysz – unikamy pracy w
niewygodnej pozycji po zaplątaniu się kabla),
niewygodnej pozycji po zaplątaniu się kabla),
–
w biurku może być specjalna szuflada na klawiaturę i na mysz,
w biurku może być specjalna szuflada na klawiaturę i na mysz,
–
w pisaniu na klawiaturze i pracy myszą istotne jest, aby
w pisaniu na klawiaturze i pracy myszą istotne jest, aby
nadgarstki miały cały czas wsparcie na blacie, wsporniku lub
nadgarstki miały cały czas wsparcie na blacie, wsporniku lub
żelowej podkładce (mysz) dla odpoczynku dłoni,
żelowej podkładce (mysz) dla odpoczynku dłoni,
–
odpowiednio wyregulowane podłokietniki krzesła dają
odpowiednio wyregulowane podłokietniki krzesła dają
wsparcie przedramionom w trakcie pisania zmniejszając
wsparcie przedramionom w trakcie pisania zmniejszając
napięcie mięśniowe obręczy barkowej.
napięcie mięśniowe obręczy barkowej.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
26
26
•
Jednostka centralna:
Jednostka centralna:
–
ustawiona tak, aby umożliwić łatwy dostęp do elementów
ustawiona tak, aby umożliwić łatwy dostęp do elementów
obsługowych (nośniki danych) bez konieczności schylania się,
obsługowych (nośniki danych) bez konieczności schylania się,
–
dodatkową izolację przed
dodatkową izolację przed
drganiami mechanicznymi wytwarzanymi
drganiami mechanicznymi wytwarzanymi
przez pracujący wiatrak komputera, a mogącymi przenosić się na blat
przez pracujący wiatrak komputera, a mogącymi przenosić się na blat
stołu, zapewnia podkładka z filcu.,
stołu, zapewnia podkładka z filcu.,
–
możliwość wentylacji (przegrzanie procesora)
możliwość wentylacji (przegrzanie procesora)
•
Stół:
Stół:
–
blat o wymiarach min. 160 x 120 cm, mieszczący obok monitora,
blat o wymiarach min. 160 x 120 cm, mieszczący obok monitora,
skanera itp. także niezbędne notatki i książki,
skanera itp. także niezbędne notatki i książki,
–
możliwość regulacji wysokości w zakresie 68 do 76 cm co umożliwia
możliwość regulacji wysokości w zakresie 68 do 76 cm co umożliwia
dostosowanie stanowiska do wzrostu pracującej na nim osoby.
dostosowanie stanowiska do wzrostu pracującej na nim osoby.
•
Podnóżek:
Podnóżek:
–
ma za zadanie utrzymanie naturalnego kąta nachylenia stóp w pozycji
ma za zadanie utrzymanie naturalnego kąta nachylenia stóp w pozycji
siedzącej,
siedzącej,
–
umożliwia relatywne zmniejszenie wysokości stanowiska pracy – osoba
umożliwia relatywne zmniejszenie wysokości stanowiska pracy – osoba
niska może dzięki podnóżkowi ustawić siedzisko fotela ok. 6 cm wyżej,
niska może dzięki podnóżkowi ustawić siedzisko fotela ok. 6 cm wyżej,
–
antypoślizgowa powierzchnia.
antypoślizgowa powierzchnia.
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 3
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 3
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 3
Ergonomiczne stanowisko komputerowe - 3
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
27
27
•
Krzesło:
Krzesło:
–
obrotowe, stabilne z możliwością regulacji wysokości siedziska oraz
obrotowe, stabilne z możliwością regulacji wysokości siedziska oraz
podłokietników
podłokietników
–
możliwość pochylenia oparcia i jego blokowanie w wybranym ułożeniu,
możliwość pochylenia oparcia i jego blokowanie w wybranym ułożeniu,
–
oparcie ukształtowane zgodnie z naturalnym wygięciem kręgosłupa,
oparcie ukształtowane zgodnie z naturalnym wygięciem kręgosłupa,
–
oparcie wykonane z siatki zapewnia odpowiednią wentylację pleców,
oparcie wykonane z siatki zapewnia odpowiednią wentylację pleców,
–
ustawienie krzesła powinno być dostosowane tak, aby w jak największej
ustawienie krzesła powinno być dostosowane tak, aby w jak największej
liczbie miejsc ciało znajdowało podparcie (siedzisko, oparcie, podłokietniki,
liczbie miejsc ciało znajdowało podparcie (siedzisko, oparcie, podłokietniki,
podnóżek),
podnóżek),
–
częste zmiany pozycji na krześle zmniejszają statyczne obciążenie
częste zmiany pozycji na krześle zmniejszają statyczne obciążenie
układu mięśniowo – szkieletowego.
układu mięśniowo – szkieletowego.
•
Oświetlenie:
Oświetlenie:
–
naturalne, ogólne i miejscowe,
naturalne, ogólne i miejscowe,
–
naturalne światło dzienne zapewniają okna, światło może być
naturalne światło dzienne zapewniają okna, światło może być
regulowane za pomocą żaluzji,
regulowane za pomocą żaluzji,
–
oświetlenie ogólne zapewniają świetlówki z dławikami elektronicznymi
oświetlenie ogólne zapewniają świetlówki z dławikami elektronicznymi
(tętnienie), oprawy z rastrem i odbłyśnikiem „do pomieszczeń z
(tętnienie), oprawy z rastrem i odbłyśnikiem „do pomieszczeń z
komputerami”,
komputerami”,
–
oświetlenie miejscowe zapewnia lampa na regulowanym ramieniu ustawiona
oświetlenie miejscowe zapewnia lampa na regulowanym ramieniu ustawiona
tak, aby nie raziła pracującego a światło nie odbijało się od ekranu. Można
tak, aby nie raziła pracującego a światło nie odbijało się od ekranu. Można
zastosować w tym celu światło skierowane na sufit nad miejscem pracy.
zastosować w tym celu światło skierowane na sufit nad miejscem pracy.
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
- 4
- 4
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
- 4
- 4
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
28
28
•
Hałas: z
Hałas: z
alecany poziom hałasu to poniżej
alecany poziom hałasu to poniżej
45-50 dB
45-50 dB
.
.
•
Mikroklimat:
Mikroklimat:
–
temperatura powinna wynosić zimą 20 – 24
temperatura powinna wynosić zimą 20 – 24
0
0
C, latem 23 – 26
C, latem 23 – 26
0
0
C,
C,
–
wilgotność względna 40 – 80 %, przy czym im wyższa
wilgotność względna 40 – 80 %, przy czym im wyższa
temperatura, tym wilgotność niższa,
temperatura, tym wilgotność niższa,
–
pracujące monitory CRT i komputery jonizują powietrze,
pracujące monitory CRT i komputery jonizują powietrze,
–
istotna jest także czystość podłóg i mebli, ponieważ wzbudzany
istotna jest także czystość podłóg i mebli, ponieważ wzbudzany
ruchem kurz powoduje wzrost szkodliwego dla dróg
ruchem kurz powoduje wzrost szkodliwego dla dróg
oddechowych zapylenia.
oddechowych zapylenia.
•
Profilaktyka pracy
Profilaktyka pracy
- zmniejszenie monotypowości i
- zmniejszenie monotypowości i
monotonności pracy oraz obciążenia statycznego mięśni:
monotonności pracy oraz obciążenia statycznego mięśni:
–
urozmaicanie pracy innymi czynnościami tak, aby nie zastygać
urozmaicanie pracy innymi czynnościami tak, aby nie zastygać
w jednej pozycji zbyt długo,
w jednej pozycji zbyt długo,
–
stosowanie przerw w pracy przeznaczonych na ćwiczenia
stosowanie przerw w pracy przeznaczonych na ćwiczenia
relaksacyjne bez wstawania od komputera (częściej) i po
relaksacyjne bez wstawania od komputera (częściej) i po
odejściu od stanowiska pracy (co 1 – 2 h).
odejściu od stanowiska pracy (co 1 – 2 h).
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
- 5
- 5
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
Ergonomiczne stanowisko komputerowe
- 5
- 5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
29
29
Niewłaściwa postawa
Dolegliwości
Stanie w jednym miejscu
Podudzia, stopy (żylaki), odcinek
lędźwiowy
Siedzenie bez podparcia
grzbietu
Prostowniki grzbietu
Siedzenie za wysokie
Kolana, łydki
Siedzenie za niskie
Barki, szyja, odcinek lędźwiowy
Siedzenie bez podnóżka
Kolana, stopy, odcinek lędźwiowy
Tułów pochylony ku tyłowi
Odcinek lędźwiowy (dyskopatia)
Głowa nadmiernie pochylona
Odcinek szyjny (dyskopatia)
Ramiona wygięte ku przodowi,
na boki lub ku górze
Odcinek szyjno-barkowy, staw ramienny,
ramię
Nienaturalne chwyty ręki
Przedramię, nadgarstek (zapalenie
ścięgien)
Każda pozycja z przykurczem
mięśni
Zaangażowane mięśnie
Dolegliwości przy pracy
Dolegliwości przy pracy
Dolegliwości przy pracy
Dolegliwości przy pracy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
30
30
Czynniki materialne środowiska
Czynniki materialne środowiska
pracy
pracy
Czynniki materialne środowiska
Czynniki materialne środowiska
pracy
pracy
•
Fizyczne
Fizyczne
:
:
–
mikroklimat,
mikroklimat,
–
zanieczyszczenia pyłowe
zanieczyszczenia pyłowe
powietrza,
powietrza,
–
drgania akustyczne i
drgania akustyczne i
mechaniczne,
mechaniczne,
–
energia elektryczna i
energia elektryczna i
magnetyczna,
magnetyczna,
–
oświetlenie i
oświetlenie i
promieniowanie optyczne,
promieniowanie optyczne,
–
mechaniczne,
mechaniczne,
–
promieniowanie
promieniowanie
jonizujące,
jonizujące,
–
termiczne.
termiczne.
•
Chemiczne:
Chemiczne:
–
aktywne chemicznie
aktywne chemicznie
zanieczyszczenia
zanieczyszczenia
pyłowe, gazowe,
pyłowe, gazowe,
ciekłe.
ciekłe.
•
Biologiczne:
Biologiczne:
–
pasożyty, wirusy,
pasożyty, wirusy,
bakterie, grzyby,
bakterie, grzyby,
roztocza
roztocza
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
31
31
Działanie czynników materialnych
Działanie czynników materialnych
Działanie czynników materialnych
Działanie czynników materialnych
•
Zakłócające
Zakłócające
– odczuwalne, ale nie
– odczuwalne, ale nie
zmniejszające wydajności pracy
zmniejszające wydajności pracy
(rekompensata poprzez większy
(rekompensata poprzez większy
wysiłek, zmniejszenie komfortu)
wysiłek, zmniejszenie komfortu)
•
Denerwujące, uciążliwe
Denerwujące, uciążliwe
–
–
zmniejszające wydajność pracy,
zmniejszające wydajność pracy,
bez szkody dla zdrowia
bez szkody dla zdrowia
•
Szkodliwe
Szkodliwe
– mogące spowodować
– mogące spowodować
ubytki zdrowotne
ubytki zdrowotne
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
32
32
Mikroklimat
Mikroklimat
Mikroklimat
Mikroklimat
•
Subiektywne
Subiektywne
odczucie warunków termicznych
odczucie warunków termicznych
środowiska przez człowieka zależy od:
środowiska przez człowieka zależy od:
–
parametrów obiektywnych (
parametrów obiektywnych (
temperatura, wilgotność,
temperatura, wilgotność,
ciśnienie, ruch powietrza
ciśnienie, ruch powietrza
),
),
–
wielkości wysiłku fizycznego,
wielkości wysiłku fizycznego,
–
rodzaju ubrania,
rodzaju ubrania,
–
właściwości adaptacyjnych ustroju,
właściwości adaptacyjnych ustroju,
–
indywidualnych przyzwyczajeń.
indywidualnych przyzwyczajeń.
•
Ocena warunków mikroklimatycznych w oparciu o:
Ocena warunków mikroklimatycznych w oparciu o:
–
pomiar wartości parametrów obiektywnych i porównanie ich
pomiar wartości parametrów obiektywnych i porównanie ich
z wartościami normatywnymi,
z wartościami normatywnymi,
–
uwzględnienie wpływu innych czynników takich jak:
uwzględnienie wpływu innych czynników takich jak:
•
promieniowanie cieplne (ogólne i kierunkowe),
promieniowanie cieplne (ogólne i kierunkowe),
•
wielkość wysiłku fizycznego,
wielkość wysiłku fizycznego,
•
pora roku (ciepła - powyżej 10
pora roku (ciepła - powyżej 10
0
0
C, chłodna - poniżej 10
C, chłodna - poniżej 10
0
0
C),
C),
•
rodzaj ubioru,
rodzaj ubioru,
•
sposób odżywiania (niedożywienie, otyłość).
sposób odżywiania (niedożywienie, otyłość).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
33
33
Przewidywana średnia ocena - PMV
Przewidywana średnia ocena - PMV
Przewidywana średnia ocena - PMV
Przewidywana średnia ocena - PMV
Wskaźnik
Rodzaj wrażenia cieplnego człowieka (PMV)
gorąco ciepło
lekko
ciepło
komfor
t
lekko
chłodn
o
chłodn
o
zimno
(+3)
(+2)
(+1)
(0)
(-1)
(-2)
(-3)
Temperatura ciała
[
o
C]
36,6-
37,0
36,6-
37,0 36,6 -37,0
36,5 +-
0,4
36,5
< 36,0
< 35,0
Temperatura skóry
[
o
C]
> 36,6 36,0+-
0,6 34,9+-0,7
33,2+-
1,0
31,1+-
1,0
29,1+-
1,0
< 28,1
Wydzielanie potu
[g/h]
500 -
2000
250 -
500 60 - 250 50 +-10
< 40
brak
brak
Skuteczność
parowania
< 50% > 50% do 100%
-
-
-
-
Akumulacja (+)
lub utrata (-)
ciepła [cal]
+(80-
120)
+(50-
80) +(25-50)
+-25 -(25-80) -(80-
160) -(160-200)
Różnica temp. [
o
C]
pomiędzy
tułowiem a
kończyną
brak lub
odwrotn
a
do t
stóp >
od t rąk
1,8 +-0,7 3,0 +-
0,5
5,0 +-
1,5 6,5-15,0
Postępując
y spadek
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
34
34
Odczucie komfortu
Odczucie komfortu
Odczucie komfortu
Odczucie komfortu
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
35
35
Skutki mikroklimatu
Skutki mikroklimatu
Skutki mikroklimatu
Skutki mikroklimatu
•
Dla wrażenia cieplnego
Dla wrażenia cieplnego
PMV
PMV
w zakresie od
w zakresie od
-0.5
-0.5
do
do
+0.5
+0.5
ok.
ok.
80%
80%
osób będzie odczuwało
osób będzie odczuwało
komfort
komfort
•
Dla
Dla
PMV > +2
PMV > +2
bilans cieplny człowieka ma
bilans cieplny człowieka ma
wartość dodatnią (zwiększanie temp. tkanek).
wartość dodatnią (zwiększanie temp. tkanek).
Powoduje to pocenie się – możliwe
Powoduje to pocenie się – możliwe
odwodnienie i utrata elektrolitów (soli). W
odwodnienie i utrata elektrolitów (soli). W
skrajnych wypadkach prowadzi do udaru
skrajnych wypadkach prowadzi do udaru
cieplnego.
cieplnego.
•
Dla
Dla
PMV < -2
PMV < -2
bilans cieplny człowieka ma
bilans cieplny człowieka ma
wartość ujemną (zmniejszanie temp. tkanek).
wartość ujemną (zmniejszanie temp. tkanek).
Powoduje to wychłodzenie organizmu
Powoduje to wychłodzenie organizmu
(przeziębienia). W skrajnych wypadkach
(przeziębienia). W skrajnych wypadkach
prowadzi do odmrożeń i hipotermii.
prowadzi do odmrożeń i hipotermii.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
36
36
Oświetlenie
Oświetlenie
Oświetlenie
Oświetlenie
•
Zmęczenie wzroku, błędy, możliwość
Zmęczenie wzroku, błędy, możliwość
wypadku.
wypadku.
•
Ogólne i miejscowe.
Ogólne i miejscowe.
•
Parametry
Parametry
–
natężenie średnie,
natężenie średnie,
–
równomierność,
równomierność,
–
olśnienie,
olśnienie,
–
oddawanie barw,
oddawanie barw,
–
temperatura barwowa,
temperatura barwowa,
–
tętnienie.
tętnienie.
•
PN-EN 12464 „Światło i oświetlenie.
PN-EN 12464 „Światło i oświetlenie.
Oświetlenie miejsc pracy”.
Oświetlenie miejsc pracy”.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
37
37
Natężenie średnie, olśnienie,
Natężenie średnie, olśnienie,
tętnienie
tętnienie
Natężenie średnie, olśnienie,
Natężenie średnie, olśnienie,
tętnienie
tętnienie
•
Natężenie średnie E:
Natężenie średnie E:
–
ciągi komunikacyjne 50-100 lx,
ciągi komunikacyjne 50-100 lx,
–
praca mało dokładna 200-300 lx,
praca mało dokładna 200-300 lx,
–
praca dokładna 500 lx,
praca dokładna 500 lx,
–
praca precyzyjna >=750 lx,
praca precyzyjna >=750 lx,
–
pole operacji chirurgicznej 100 000 lx.
pole operacji chirurgicznej 100 000 lx.
•
Olśnienie (UGR):
Olśnienie (UGR):
–
19 – małe – praca dokładna (komputer),
19 – małe – praca dokładna (komputer),
–
22 – średnie – praca średnio dokładna,
22 – średnie – praca średnio dokładna,
–
25 – duże – praca mało dokładna.
25 – duże – praca mało dokładna.
•
Tętnienie - redukcja przez:
Tętnienie - redukcja przez:
–
stateczniki elektroniczne (np. świetlówki kompaktowe),
stateczniki elektroniczne (np. świetlówki kompaktowe),
–
oprawy antystroboskopowe,
oprawy antystroboskopowe,
–
zasilanie opraw naprzemiennie z różnych faz,
zasilanie opraw naprzemiennie z różnych faz,
–
zasilanie prądem stałym.
zasilanie prądem stałym.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
38
38
Równomierność natężenia
Równomierność natężenia
oświetlenia
oświetlenia
Równomierność natężenia
Równomierność natężenia
oświetlenia
oświetlenia
•
Liczona jako E
Liczona jako E
min
min
/E
/E
śr
śr
, co najmniej:
, co najmniej:
–
0.4 – praca dorywcza (korytarze),
0.4 – praca dorywcza (korytarze),
–
0.5 – w otoczeniu pola zadania,
0.5 – w otoczeniu pola zadania,
–
0.7 – w polu zadania.
0.7 – w polu zadania.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
39
39
Temperatura barwowa T
Temperatura barwowa T
b
b
Temperatura barwowa T
Temperatura barwowa T
b
b
•
2000 K - barwa światła
2000 K - barwa światła
świeczki, lampy sodowej
świeczki, lampy sodowej
niskoprężnej
niskoprężnej
•
2800 K - barwa ciepłobiała
2800 K - barwa ciepłobiała
(żarówka klasyczna)
(żarówka klasyczna)
•
3000 K - wschód i zachód
3000 K - wschód i zachód
Słońca, żarówka halogenowa
Słońca, żarówka halogenowa
•
4000 K - barwa biała
4000 K - barwa biała
•
5000 K - barwa
5000 K - barwa
chłodnobiała (lampa
chłodnobiała (lampa
rtęciowa)
rtęciowa)
•
6500 K - barwa dzienna
6500 K - barwa dzienna
•
10000 - 15000 K - barwa
10000 - 15000 K - barwa
czystego niebieskiego
czystego niebieskiego
nieba
nieba
•
28000 - 30000 K -
28000 - 30000 K -
błyskawica
błyskawica
1800 K
1800 K
4000 K
4000 K
5500 K
5500 K
8000 K
8000 K
12000 K
12000 K
16000 K
16000 K
Ma wpływ na samopoczucie
Ma wpływ na samopoczucie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
40
40
Oddawanie barw
Oddawanie barw
Oddawanie barw
Oddawanie barw
•
Oznaczane wskaźnikiem
Oznaczane wskaźnikiem
R
R
a
a
:
:
–
>= 90 - bardzo dobre,
>= 90 - bardzo dobre,
–
80 - 90 – dobre,
80 - 90 – dobre,
–
50 - 80 – średnie,
50 - 80 – średnie,
–
< 50 – słabe.
< 50 – słabe.
•
We wnętrzach
We wnętrzach
R
R
a
a
>= 60
>= 60
.
.
•
Oznaczenie źródeł, np.
Oznaczenie źródeł, np.
8
8
40
40
:
:
–
R
R
a
a
~
~
8
8
5
5
,
,
–
T
T
b
b
~
~
40
40
00
00
K.
K.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
41
41
Promieniowanie optyczne
Promieniowanie optyczne
Promieniowanie optyczne
Promieniowanie optyczne
•
Promieniowanie
Promieniowanie
UV
UV
(dezynfekcja, poligrafia i
(dezynfekcja, poligrafia i
in.)
in.)
–
oparzenia skóry
oparzenia skóry
–
działanie kancerogenne
działanie kancerogenne
–
zapalenie oczu
zapalenie oczu
•
Promieniowanie
Promieniowanie
IR
IR
(lakiernie, farbiarnie i in.)
(lakiernie, farbiarnie i in.)
–
działanie termiczne (oczy – zaćma)
działanie termiczne (oczy – zaćma)
•
Promieniowanie laserowe (medycyna,
Promieniowanie laserowe (medycyna,
telekomunikacja, przemysł)
telekomunikacja, przemysł)
–
uszkodzenie siatkówki oka
uszkodzenie siatkówki oka
–
oparzenia skóry
oparzenia skóry
•
Promieniowanie widzialne pozostałe (spawanie)
Promieniowanie widzialne pozostałe (spawanie)
–
uszkodzenia wzroku
uszkodzenia wzroku
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
42
42
Drgania mechaniczne
Drgania mechaniczne
Drgania mechaniczne
Drgania mechaniczne
•
Ogólne
Ogólne
, przenoszone na korpus poprzez nogi, miednicę, plecy lub
, przenoszone na korpus poprzez nogi, miednicę, plecy lub
barki (0.9 – 90 Hz, maks. wrażliwość
barki (0.9 – 90 Hz, maks. wrażliwość
0.9 – 9 Hz
0.9 – 9 Hz
):
):
–
układ kostny
układ kostny
–
narządy wewnętrzne
narządy wewnętrzne
•
Miejscowe
Miejscowe
przenoszone na korpus poprzez ręce (5.6 – 1400 Hz,
przenoszone na korpus poprzez ręce (5.6 – 1400 Hz,
maks. wrażliwość
maks. wrażliwość
5.6 – 20 Hz
5.6 – 20 Hz
):
):
–
układ naczyniowy „zespół wibracyjny”
układ naczyniowy „zespół wibracyjny”
–
układ kostno-stawowy
układ kostno-stawowy
–
układ nerwowy
układ nerwowy
•
Działanie zależne od:
Działanie zależne od:
–
amplitudy i częstotliwości drgań
amplitudy i częstotliwości drgań
–
czasu narażenia
czasu narażenia
–
miejsca wnikania i kierunku propagacji
miejsca wnikania i kierunku propagacji
•
Wartości graniczne
Wartości graniczne
(wartość sumy wektorowej skutecznych,
(wartość sumy wektorowej skutecznych,
skorygowanych częstotliwościowo przyspieszeń drgań dla trzech
skorygowanych częstotliwościowo przyspieszeń drgań dla trzech
składowych kierunkowych x, y i z):
składowych kierunkowych x, y i z):
–
drgania ogólne: dla ekspozycji 8 godzinnej
drgania ogólne: dla ekspozycji 8 godzinnej
0.8 m/s
0.8 m/s
2
2
, dla ekspozycji 30 min
, dla ekspozycji 30 min
3.2 m/s
3.2 m/s
2
2
–
drgania miejscowe: dla ekspozycji 8 godzinnej
drgania miejscowe: dla ekspozycji 8 godzinnej
2.8 m/s
2.8 m/s
2
2
, dla ekspozycji 30
, dla ekspozycji 30
min
min
11.2 m/s
11.2 m/s
2
2
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
43
43
Przeciwdziałanie drganiom
Przeciwdziałanie drganiom
Przeciwdziałanie drganiom
Przeciwdziałanie drganiom
•
Minimalizacja drgań u źródeł ich powstawania
Minimalizacja drgań u źródeł ich powstawania
(wyrównywanie lub eliminacja sił zderzeniowych,
(wyrównywanie lub eliminacja sił zderzeniowych,
minimalizacja luzów, wyrównoważenie elementów
minimalizacja luzów, wyrównoważenie elementów
wirujących)
wirujących)
•
Dodatkowe układy redukujące drgania
Dodatkowe układy redukujące drgania
(eliminatory drgań pasywne i aktywne, pokrycia
(eliminatory drgań pasywne i aktywne, pokrycia
tłumiące, materiały przeciw drganiowe gumowe,
tłumiące, materiały przeciw drganiowe gumowe,
sprężynujące i inne),
sprężynujące i inne),
•
Tłumienie drgań na drodze propagacji
Tłumienie drgań na drodze propagacji
(szczeliny
(szczeliny
dylatacyjne, maty, podkładki, zmiany parametrów
dylatacyjne, maty, podkładki, zmiany parametrów
układu, sposób posadowienia źródeł drgań,
układu, sposób posadowienia źródeł drgań,
regulacja sztywnością konstrukcji budowlanych),
regulacja sztywnością konstrukcji budowlanych),
•
Zdalna obsługa
Zdalna obsługa
•
Prawno-organizacyjne
Prawno-organizacyjne
: czas pracy, szkolenia
: czas pracy, szkolenia
•
Indywidualne
Indywidualne
: rękawice antywibracyjne
: rękawice antywibracyjne
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
44
44
Hałas
Hałas
Hałas
Hałas
•
Infradźwięki
Infradźwięki
(2 – 20 Hz)
(2 – 20 Hz)
–
PN-86/N-01338. Hałas infradźwiękowy
PN-86/N-01338. Hałas infradźwiękowy
•
Ultradźwięki
Ultradźwięki
powyżej 20 kHz
powyżej 20 kHz
–
PN-86/N-01321. Hałas ultradźwiękowy
PN-86/N-01321. Hałas ultradźwiękowy
•
Słyszalny
Słyszalny
(20 Hz – 20 kHz)
(20 Hz – 20 kHz)
–
ograniczenie:
ograniczenie:
•
poziom ekspozycji dla 8 godzinnego
poziom ekspozycji dla 8 godzinnego
dnia pracy 80 dB / 85 dB
dnia pracy 80 dB / 85 dB
•
maksymalny poziom dźwięku A 115 dB
maksymalny poziom dźwięku A 115 dB
•
szczytowy poziom dźwięku C 135 dB
szczytowy poziom dźwięku C 135 dB
–
metody zwalczania:
metody zwalczania:
•
technicznie aktywne
technicznie aktywne
: użycie dodatkowych źródeł energii
: użycie dodatkowych źródeł energii
•
ochrony osobistej
ochrony osobistej
: wkładki do przewodu usznego, nauszniki, hełmy
: wkładki do przewodu usznego, nauszniki, hełmy
•
u źródła emisji
u źródła emisji
: łożyska, silniki, przekładnie, zrzuty mediów
: łożyska, silniki, przekładnie, zrzuty mediów
•
na drodze propagacji
na drodze propagacji
: adaptacja akustyczna pomieszczeń, ekrany,
: adaptacja akustyczna pomieszczeń, ekrany,
obudowy
obudowy
•
u odbiorcy
u odbiorcy
: kabiny
: kabiny
•
prawno-organizacyjne
prawno-organizacyjne
: usytuowanie budynku w przestrzeni, lokalizacja
: usytuowanie budynku w przestrzeni, lokalizacja
poszczególnych pomieszczeń ze względów wymagań akustycznych,
poszczególnych pomieszczeń ze względów wymagań akustycznych,
rozmieszczenie źródeł hałasu, geometria pomieszczenia, jego chłonność,
rozmieszczenie źródeł hałasu, geometria pomieszczenia, jego chłonność,
kontrola czasu pracy, ograniczenia, nakazy i zakazy
kontrola czasu pracy, ograniczenia, nakazy i zakazy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
45
45
Działanie hałasu
Działanie hałasu
Działanie hałasu
Działanie hałasu
•
Na organ słuchu :
Na organ słuchu :
–
upośledzenie sprawności słuchu
upośledzenie sprawności słuchu
w postaci podwyższenia progu
w postaci podwyższenia progu
słyszenia, w wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym
słyszenia, w wyniku długotrwałego narażenia na hałas, o równoważnym
poziomie dźwięku A przekraczającym
poziomie dźwięku A przekraczającym 80 dB
80 dB
–
uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu
uszkodzenia struktur anatomicznych narządu słuchu
, będące zwykle
, będące zwykle
wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o
wynikiem jednorazowych i krótkotrwałych ekspozycji na hałas o
szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej
szczytowych poziomach ciśnienia akustycznego powyżej 130 ÷ 140 dB
130 ÷ 140 dB
•
Pozasłuchowe działanie hałasu – powyżej
Pozasłuchowe działanie hałasu – powyżej 75 dB
75 dB
, choroby nerwowe,
, choroby nerwowe,
wrzodowa
wrzodowa
Równo-
ważny
poziom
dźwięku
dB
Ryzyko utraty słuchu, %
Czas narażania, lata
5
10
15
20
25
30
35
40
mniejsze
od 80
0
0
0
0
0
0
0
0
85
1
3
5
6
7
8
9
10
90
4
10
14
16
16
18
20
21
95
7
17
24
28
29
31
32
29
100
12
29
37
42
43
44
44
41
105
18
42
53
58
60
62
61
54
110
26
55
71
78
78
77
72
62
115
36
71
83
87
84
81
75
64
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
46
46
Typowe poziomy hałasu [dB]
Typowe poziomy hałasu [dB]
Typowe poziomy hałasu [dB]
Typowe poziomy hałasu [dB]
silnik odrzutowy na niskich obrotach z 1 m
120 -
130
młot pneumatyczny z odległości 1 m
115
ręczna piła łańcuchowa z odległości 1 m
115
koncert rockowy
100 -
110
hala w przemyśle włókienniczym
103
prasa drukarska
95
kosiarka do trawy z odległości 1 m
92
ciężarówka przy prędkości 50 km/h z odległości 20
m
85
hałas zakłócający
70
samochód osobowy przy prędkości 60 km/h z
odległości 20 m
65
rozmowa z odległości 1 m
55
hałas denerwujący
50
cichy pokój
40
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
47
47
Energia elektryczna i magnetyczna
Energia elektryczna i magnetyczna
Energia elektryczna i magnetyczna
Energia elektryczna i magnetyczna
•
Porażenie prądem elektrycznym
Porażenie prądem elektrycznym
•
Poparzenie prądem i łukiem elektrycznym
Poparzenie prądem i łukiem elektrycznym
•
Zagrożenie pożarowe i wybuchowe od prądu
Zagrożenie pożarowe i wybuchowe od prądu
elektrycznego
elektrycznego
•
Zagrożenie pożarowe, porażeniowe i
Zagrożenie pożarowe, porażeniowe i
wybuchowe od wyładowań atmosferycznych
wybuchowe od wyładowań atmosferycznych
•
Uszkodzenie urządzeń na skutek przepięć
Uszkodzenie urządzeń na skutek przepięć
spowodowanych wyładowaniami
spowodowanych wyładowaniami
atmosferycznymi
atmosferycznymi
•
Pole elektromagnetyczne
Pole elektromagnetyczne
•
Elektryczność statyczna
Elektryczność statyczna
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
48
48
Wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy
Wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy
żywe
żywe
Wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy
Wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy
żywe
żywe
•
W zależności od częstotliwości:
W zależności od częstotliwości:
–
ponad 10
ponad 10
20
20
Hz - uszkodzenie DNA, rozrywanie
Hz - uszkodzenie DNA, rozrywanie
cząsteczek
cząsteczek
–
ponad 10
ponad 10
16
16
Hz - efekt kancerogenny i mutagenny
Hz - efekt kancerogenny i mutagenny
–
ponad 10
ponad 10
5
5
Hz - efekt cieplny
Hz - efekt cieplny
–
poniżej 10
poniżej 10
5
5
Hz - nie wykazano jednoznacznie
Hz - nie wykazano jednoznacznie
negatywnego oddziaływania promieniowania
negatywnego oddziaływania promieniowania
elektromagnetycznego na człowieka
elektromagnetycznego na człowieka
•
Obecnie panuje zgodny pogląd, że pole
Obecnie panuje zgodny pogląd, że pole
elektromagnetyczne są nieszkodliwe w zakresie
elektromagnetyczne są nieszkodliwe w zakresie
natężeń spotykanych w obszarach ogólnie dostępnych
natężeń spotykanych w obszarach ogólnie dostępnych
dla ludności. Dla
dla ludności. Dla
50 Hz
50 Hz
generalnie ograniczone do
generalnie ograniczone do
10
10
kV/m
kV/m
(
(
1 kV/m
1 kV/m
dla obszarów mieszkalnych,
dla obszarów mieszkalnych,
przedszkoli, szpitali) i
przedszkoli, szpitali) i
80 A/m
80 A/m
.
.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
49
49
Poziomy elektromagnetyczne na stanowiskach
Poziomy elektromagnetyczne na stanowiskach
pracy
pracy
Poziomy elektromagnetyczne na stanowiskach
Poziomy elektromagnetyczne na stanowiskach
pracy
pracy
Trzy strefy ochronne (wartości dla
Trzy strefy ochronne (wartości dla
50 Hz
50 Hz
)
)
–
strefa pośrednia
strefa pośrednia
- przebywanie pracowników
- przebywanie pracowników
dopuszczalne w czasie całej zmiany roboczej (8
dopuszczalne w czasie całej zmiany roboczej (8
h): 67 < H < 200 A/m, 5 < E < 10 kV/m,
h): 67 < H < 200 A/m, 5 < E < 10 kV/m,
–
strefa zagrożenia
strefa zagrożenia
- przebywanie pracowników
- przebywanie pracowników
jest ograniczone: 0.2 < H < 2 kA/m, 10 < E <
jest ograniczone: 0.2 < H < 2 kA/m, 10 < E <
20kV/m, E
20kV/m, E
2
2
t < 800 (kV/m)
t < 800 (kV/m)
2
2
h, H
h, H
2
2
t < 0.32 (kA/m)
t < 0.32 (kA/m)
2
2
h
h
–
strefa niebezpieczna
strefa niebezpieczna
- przebywanie pracowników
- przebywanie pracowników
zabronione: H > 2 kA/m, E > 20 kV/m
zabronione: H > 2 kA/m, E > 20 kV/m
•
Obszar poza zasięgiem stref ochronnych
Obszar poza zasięgiem stref ochronnych
jest obszarem
jest obszarem
strefy bezpiecznej
strefy bezpiecznej
(bez
(bez
ograniczeń czasowych)
ograniczeń czasowych)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
50
50
Wartości pola i indukcji
Wartości pola i indukcji
elektromagnetycznej
elektromagnetycznej
Wartości pola i indukcji
Wartości pola i indukcji
elektromagnetycznej
elektromagnetycznej
Urządzenie
E [V/m]
H [T] (1 A/m ~ 1.25 T)
żelazko
60
0.4
maszynka do golenia
500
telewizor
60
2
suszarka do włosów
40
100
linia 220kV w odl.
20m
900
5.6
linia 220kV w odl.
100m
400
0.3
linia 230V w odl. 6m
1.2
0.003
linia 230V w odl.
0.2m
1080
2.7
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
51
51
Elektryczność statyczna
Elektryczność statyczna
Elektryczność statyczna
Elektryczność statyczna
•
Zagrożenia
Zagrożenia
–
pożarowe i wybuchowe
pożarowe i wybuchowe
–
zakłócenia procesów technologicznych
zakłócenia procesów technologicznych
–
działanie na organizm ludzki
działanie na organizm ludzki
•
niemiłe odczucie: mrowienie skóry, włosy
niemiłe odczucie: mrowienie skóry, włosy
•
przy dłuższej ekspozycji wpływ na układ nerwowy i na
przy dłuższej ekspozycji wpływ na układ nerwowy i na
serce
serce
•
Ochrona
Ochrona
–
uziemianie
uziemianie
–
antystatyzacja
antystatyzacja
–
zwiększanie wilgotności powietrza
zwiększanie wilgotności powietrza
–
ekranowanie
ekranowanie
–
neutralizacja (wytwarzanie jonów przeciwnych)
neutralizacja (wytwarzanie jonów przeciwnych)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
52
52
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące
•
Działanie:
Działanie:
–
miejscowe – oparzenia
miejscowe – oparzenia
–
układowe - choroba popromienna (białaczka,
układowe - choroba popromienna (białaczka,
anemia)
anemia)
–
odległe - nowotwory
odległe - nowotwory
•
Występowanie:
Występowanie:
–
techniki radiacyjne (sterylizacja, modyfikacja
techniki radiacyjne (sterylizacja, modyfikacja
polimerów i in.)
polimerów i in.)
–
znaczniki promieniotwórcze
znaczniki promieniotwórcze
–
czujki dymu
czujki dymu
–
diagnostyka medyczna i radioterapia
diagnostyka medyczna i radioterapia
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
53
53
Czynniki mechaniczne
Czynniki mechaniczne
Czynniki mechaniczne
Czynniki mechaniczne
•
Przemieszczające się maszyny oraz transportowane
Przemieszczające się maszyny oraz transportowane
przedmioty
przedmioty
•
Elementy ruchome
Elementy ruchome
•
Elementy ostre, wystające, chropowate
Elementy ostre, wystające, chropowate
•
Elementy spadające
Elementy spadające
•
Płyny i gazy pod ciśnieniem
Płyny i gazy pod ciśnieniem
•
Śliskie, nierówne powierzchnie
Śliskie, nierówne powierzchnie
•
Ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia,
Ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia,
dostępy)
dostępy)
•
Praca na wysokości oraz w zagłębieniach
Praca na wysokości oraz w zagłębieniach
•
Inne, np. żywe zwierzęta
Inne, np. żywe zwierzęta
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
54
54
Praca na wysokości
Praca na wysokości
Praca na wysokości
Praca na wysokości
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
55
55
Zapobieganie zagrożeniom
Zapobieganie zagrożeniom
mechanicznym
mechanicznym
Zapobieganie zagrożeniom
Zapobieganie zagrożeniom
mechanicznym
mechanicznym
•
Rozwiązania konstrukcyjne
Rozwiązania konstrukcyjne
•
Automatyzacja
Automatyzacja
•
Osłony
Osłony
•
Bariery
Bariery
•
Urządzenia ochronne (oburęczne
Urządzenia ochronne (oburęczne
sterowanie, czujniki fotoelektryczne,
sterowanie, czujniki fotoelektryczne,
blokady, rygle)
blokady, rygle)
•
Środki ochrony indywidualnej (kaski, buty,
Środki ochrony indywidualnej (kaski, buty,
rękawice)
rękawice)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
56
56
Czynniki termiczne
Czynniki termiczne
Czynniki termiczne
Czynniki termiczne
•
Wysoka temperatura
Wysoka temperatura
–
nagrzane powierzchnie urządzeń
nagrzane powierzchnie urządzeń
–
gorące ciecze (woda, olej), gazy (para wodna),
gorące ciecze (woda, olej), gazy (para wodna),
masy (asfalt)
masy (asfalt)
–
iskry i odpryski metali, żużlu i in.
iskry i odpryski metali, żużlu i in.
–
otwarty płomień
otwarty płomień
•
Niska temperatura
Niska temperatura
–
oziębione powierzchnie urządzeń
oziębione powierzchnie urządzeń
–
zimne ciecze (azot), gazy
zimne ciecze (azot), gazy
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
57
57
Pyły
Pyły
Pyły
Pyły
•
Pyły o działaniu
Pyły o działaniu
–
zwłókniającym
zwłókniającym
(pylicotwórczym) - pyły
(pylicotwórczym) - pyły
pochodzenia mineralnego zawierające krystaliczny
pochodzenia mineralnego zawierające krystaliczny
dwutlenek krzemu (kwarc, krystobalit, trydymit)
dwutlenek krzemu (kwarc, krystobalit, trydymit)
oraz pyły krzemianów (azbest, mika, talk),
oraz pyły krzemianów (azbest, mika, talk),
–
chemicznym
chemicznym
:
:
(toksycznym, drażniącym,
(toksycznym, drażniącym,
alergizującym, rakotwórczym),
alergizującym, rakotwórczym),
–
radioaktywnym
radioaktywnym
- pierwiastki promieniotwórcze,
- pierwiastki promieniotwórcze,
–
biologicznym
biologicznym
– (alergicznym, infekcyjnym),
– (alergicznym, infekcyjnym),
–
wybuchowym
wybuchowym
(bawełna).
(bawełna).
•
Działanie zależy od rodzaju i wielkości
Działanie zależy od rodzaju i wielkości
cząsteczek pyłu, jego stężenia w powietrzu i
cząsteczek pyłu, jego stężenia w powietrzu i
czasu ekspozycji.
czasu ekspozycji.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
58
58
Ochrona przed pyłem
Ochrona przed pyłem
Ochrona przed pyłem
Ochrona przed pyłem
•
Ocena ryzyka – NDS: narażenie
Ocena ryzyka – NDS: narażenie
większe niż NDS jest
większe niż NDS jest
niedopuszczalne, dla narażenia
niedopuszczalne, dla narażenia
większego niż 0.5 NDS zaleca się
większego niż 0.5 NDS zaleca się
stosowanie środków ochronnych
stosowanie środków ochronnych
•
Zapobieganie
Zapobieganie
–
hermetyzacja procesów produkcyjnych
hermetyzacja procesów produkcyjnych
–
wentylacja
wentylacja
–
wentylacja z filtracją
wentylacja z filtracją
–
indywidualne maski
indywidualne maski
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
59
59
Działanie substancji chemicznych
Działanie substancji chemicznych
Działanie substancji chemicznych
Działanie substancji chemicznych
•
Bardzo toksyczne
Bardzo toksyczne
(<25 mg/kg)
(<25 mg/kg)
- działające bardzo toksycznie po połknięciu, w
- działające bardzo toksycznie po połknięciu, w
kontakcie ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe. Zagrażają
kontakcie ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe. Zagrażają
powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia
powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia
człowieka,
człowieka,
•
Toksyczne
Toksyczne
(25 - 200 mg/kg)
(25 - 200 mg/kg)
- działające toksycznie po połknięciu, w kontakcie
- działające toksycznie po połknięciu, w kontakcie
ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe (tlenek węgla).
ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe (tlenek węgla).
Zagrażają powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian stanie
Zagrażają powstaniem bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian stanie
zdrowia człowieka,
zdrowia człowieka,
•
Szkodliwe
Szkodliwe
(200 - 2000 mg/kg)
(200 - 2000 mg/kg)
- działające szkodliwie po połknięciu, w
- działające szkodliwie po połknięciu, w
kontakcie ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe. Możliwe
kontakcie ze skórą, w wyniku wchłaniania przez drogi oddechowe. Możliwe
powstanie nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia człowieka,
powstanie nieodwracalnych zmian w stanie zdrowia człowieka,
•
Żrące
Żrące
- powodujące poważne oparzenia,
- powodujące poważne oparzenia,
•
Drażniące
Drażniące
- działające drażniąco na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych
- działające drażniąco na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych
oraz skórę (amoniak, chlor, tlenki azotowe, fluorowodór, kleje, rozpuszczalniki,
oraz skórę (amoniak, chlor, tlenki azotowe, fluorowodór, kleje, rozpuszczalniki,
związki ftalowe),
związki ftalowe),
•
Uczulające
Uczulające
- wywołujące uczulenia (alergie) najczęściej na skórze człowieka, po
- wywołujące uczulenia (alergie) najczęściej na skórze człowieka, po
jej zetknięciu się z nimi (stany zapalne, wypryski) lub zmiany w układzie
jej zetknięciu się z nimi (stany zapalne, wypryski) lub zmiany w układzie
oddechowym (związki chromu, niklu, kobaltu, formalina, fenol),
oddechowym (związki chromu, niklu, kobaltu, formalina, fenol),
•
Rakotwórcze
Rakotwórcze
– powodujące zmiany nowotworowe (
– powodujące zmiany nowotworowe (
azbest
azbest
, benzen, arsen,
, benzen, arsen,
produkty ropopochodne),
produkty ropopochodne),
•
Mutagenne
Mutagenne
- powodujące trwałe zmiany w materiale genetycznym
- powodujące trwałe zmiany w materiale genetycznym
przekazywanym następnym pokoleniom (iperyt, formalina, benzen, kwas
przekazywanym następnym pokoleniom (iperyt, formalina, benzen, kwas
azotowy). Mogą to być również leki wprowadzone do organizmu matki i
azotowy). Mogą to być również leki wprowadzone do organizmu matki i
działające szkodliwie na płód.
działające szkodliwie na płód.
•
Szkodliwe na rozrodczość
Szkodliwe na rozrodczość
- powodujące obniżenie płodności u mężczyzn
- powodujące obniżenie płodności u mężczyzn
(benzen, ołów) lub poronienia u kobiet (rozpuszczalniki organiczne)
(benzen, ołów) lub poronienia u kobiet (rozpuszczalniki organiczne)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
60
•
Zatrucie
Zatrucie
–
ostre
ostre
- w wyniku wchłonięcia do organizmu dawki substancji
- w wyniku wchłonięcia do organizmu dawki substancji
w krótkim czasie i charakteryzuje się dużą dynamiką
w krótkim czasie i charakteryzuje się dużą dynamiką
objawów klinicznych. W skrajnych przypadkach może
objawów klinicznych. W skrajnych przypadkach może
prowadzić do śmierci.
prowadzić do śmierci.
–
podostre
podostre
- objawy działania toksycznego substancji występują w sposób
- objawy działania toksycznego substancji występują w sposób
mniej gwałtowny po wchłonięciu dawki jednorazowej lub kilkakrotnej.
mniej gwałtowny po wchłonięciu dawki jednorazowej lub kilkakrotnej.
–
przewlekłe
przewlekłe
- proces chorobowy powstaje w wyniku długotrwałego
- proces chorobowy powstaje w wyniku długotrwałego
oddziaływania szkodliwej substancji chemicznej na człowieka. Odznaczają
oddziaływania szkodliwej substancji chemicznej na człowieka. Odznaczają
się stopniowym narastaniem objawów chorobowych, które w początkowym
się stopniowym narastaniem objawów chorobowych, które w początkowym
okresie mogą być trudno uchwytne i nie zawsze są przypisywane działaniu
okresie mogą być trudno uchwytne i nie zawsze są przypisywane działaniu
substancji chemicznych.
substancji chemicznych.
•
Działanie
Działanie
–
miejscowe
miejscowe
- głównie działanie żrące i drażniące, w wyniku bezpośredniego
- głównie działanie żrące i drażniące, w wyniku bezpośredniego
kontaktu substancji chemicznych ze skórą, błonami śluzowymi oczu i
kontaktu substancji chemicznych ze skórą, błonami śluzowymi oczu i
górnych dróg oddechowych.
górnych dróg oddechowych.
–
układowe
układowe
- powoduje morfologiczne lub czynnościowe zmiany w
- powoduje morfologiczne lub czynnościowe zmiany w
poszczególnych układach lub narządach człowieka - w ośrodkowym i
poszczególnych układach lub narządach człowieka - w ośrodkowym i
obwodowym układzie nerwowym (pary rtęci i ołów), układzie oddechowym,
obwodowym układzie nerwowym (pary rtęci i ołów), układzie oddechowym,
wątrobie (nitrozwiązki), nerkach, układzie sercowo-naczyniowym (benzen).
wątrobie (nitrozwiązki), nerkach, układzie sercowo-naczyniowym (benzen).
Mogą również działać uczulająco na skórę i drogi oddechowe - objawy są
Mogą również działać uczulająco na skórę i drogi oddechowe - objawy są
podobne do działania miejscowego, natomiast mechanizm działania
podobne do działania miejscowego, natomiast mechanizm działania
substancji ma charakter układowy, zaatakowany jest bowiem układ
substancji ma charakter układowy, zaatakowany jest bowiem układ
immunologiczny człowieka.
immunologiczny człowieka.
60
Zatrucie
Zatrucie
Zatrucie
Zatrucie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
61
61
Ocena działania substancji
Ocena działania substancji
chemicznych
chemicznych
Ocena działania substancji
Ocena działania substancji
chemicznych
chemicznych
•
NDS
NDS
- Najwyższe Dopuszczalne Stężenia
- Najwyższe Dopuszczalne Stężenia
substancji toksycznych,
substancji toksycznych,
które określają najwyższe stężenie substancji w powietrzu dla
które określają najwyższe stężenie substancji w powietrzu dla
stanowiska pracy. Ustalone jako wartości średnie ważone,
stanowiska pracy. Ustalone jako wartości średnie ważone,
których oddziaływanie na pracownika w ciągu godzin pracy w
których oddziaływanie na pracownika w ciągu godzin pracy w
odniesieniu do całej jego aktywności zawodowej nie powinny
odniesieniu do całej jego aktywności zawodowej nie powinny
spowodować niekorzystnych zmian w stanie jego zdrowia i jego
spowodować niekorzystnych zmian w stanie jego zdrowia i jego
przyszłych pokoleń.
przyszłych pokoleń.
•
NDSCh
NDSCh
– Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe
– Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe
danej
danej
substancji - najwyższe, ale występujące w powietrzu na
substancji - najwyższe, ale występujące w powietrzu na
stanowisku pracy przez okres nie dłuższy niż jednorazowo 15
stanowisku pracy przez okres nie dłuższy niż jednorazowo 15
minut i nie częściej niż dwa takie okresy w ciągu zmiany
minut i nie częściej niż dwa takie okresy w ciągu zmiany
roboczej.
roboczej.
•
NDSP
NDSP
– Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe
– Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Pułapowe
– stężenie,
– stężenie,
które nie może być przekroczone w żadnym momencie
które nie może być przekroczone w żadnym momencie
•
DSB
DSB
- Dopuszczalne Stężenie Biologiczne
- Dopuszczalne Stężenie Biologiczne
- o dużo niższych
- o dużo niższych
wartościach niż NDS-y, określa najwyższe dopuszczalne
wartościach niż NDS-y, określa najwyższe dopuszczalne
substancje szkodliwe, oznaczone w materiale biologicznym
substancje szkodliwe, oznaczone w materiale biologicznym
(mocz, krew, włosy - rtęć, kadm, ołów, arsen, chlor, selen ).
(mocz, krew, włosy - rtęć, kadm, ołów, arsen, chlor, selen ).
•
Określone dla ok. 500 substancji chemicznych i pyłów (na kilka
Określone dla ok. 500 substancji chemicznych i pyłów (na kilka
tys.)
tys.)
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
62
62
Ochrona przed substancjami
Ochrona przed substancjami
chemicznymi
chemicznymi
Ochrona przed substancjami
Ochrona przed substancjami
chemicznymi
chemicznymi
•
Automatyzacja procesów
Automatyzacja procesów
produkcyjnych
produkcyjnych
•
Wentylacja, filtracja
Wentylacja, filtracja
•
Składowanie odpadów
Składowanie odpadów
•
Izolacja stanowisk pracy
Izolacja stanowisk pracy
•
Skracanie czasu pracy
Skracanie czasu pracy
•
Środki ochrony indywidualnej: maski,
Środki ochrony indywidualnej: maski,
kombinezony, rękawice
kombinezony, rękawice
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
63
63
Czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne
Czynniki biologiczne
•
Działanie:
Działanie:
–
choroby zakaźne i inwazyjne
choroby zakaźne i inwazyjne
: pasożyty, wirusy,
: pasożyty, wirusy,
bakterie, grzyby,
bakterie, grzyby,
–
alergie
alergie
: grzyby, roztocza,
: grzyby, roztocza,
–
zatrucia
zatrucia
: mikrotoksyny.
: mikrotoksyny.
•
Przenoszenie:
Przenoszenie:
–
drogą kropelkowa
drogą kropelkowa
(układ oddechowy),
(układ oddechowy),
–
drogą pokarmową
drogą pokarmową
,
,
–
przez kontakt
przez kontakt
(skóra, oczy, błony śluzowe).
(skóra, oczy, błony śluzowe).
•
Występowanie:
Występowanie:
–
przemysł spożywczy,
przemysł spożywczy,
–
służba zdrowia,
służba zdrowia,
–
laboratoria,
laboratoria,
–
leśnictwo, rolnictwo,
leśnictwo, rolnictwo,
–
archiwa, muzea,
archiwa, muzea,
–
pomieszczenia klimatyzowane.
pomieszczenia klimatyzowane.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy
64
„Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy”
„Bezpieczeństwo i higiena pracy”
Prezentacja jest współfinansowana przez
Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie
pt.
„Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój Politechniki
Łódzkiej - zarządzanie Uczelnią, nowoczesna oferta edukacyjna i
wzmacniania zdolności do zatrudniania osób niepełnosprawnych”
Prezentacja dystrybuowana jest bezpłatnie
„Ergonomia i zasady bezpiecznej pracy”
„Bezpieczeństwo i higiena pracy”
Prezentacja jest współfinansowana przez
Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego w projekcie
pt.
„Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój Politechniki
Łódzkiej - zarządzanie Uczelnią, nowoczesna oferta edukacyjna i
wzmacniania zdolności do zatrudniania osób niepełnosprawnych”
Prezentacja dystrybuowana jest bezpłatnie
Politechnika Łódzka, ul. Żeromskiego 116, 90-924 Łódź, tel. (042) 631
28 83
www.kapitalludzki.p.lodz.pl