1. Definiowanie jako zabieg nadawania

znaczenia

• 1.1. konieczność pewnej "konwencji terminologicznej" tzn.

nadawanie określonym pojęciom jednoznaczności

,

jest to typowe dla każdej nauki - tworzenie własnego "języka",

w szczególności w humanistyce i naukach społecznych owa

"konwencja terminologiczna" czy "języka nauki" nie jest wolna

od niejednoznaczności stąd konieczność dodatkowej precyzacji,

• 1.2. źródła niejednoznaczności w naukach społecznych:

• 1.2.1. język potoczny, z którego większość pojęć jest

zaczerpnięta,

• 1.2.2. wielość orientacji teoretycznych, gdzie ten sam termin

może mieć różne, a przynajmniej nieostre znaczenie,

(wieloparadygmatyczność)

Nadawanie znaczenia może

przebiegać dwojako:

• 2.1. wiązać go z przedmiotem lub ogółem

przedmiotów, które mamy na myśli posługując się

jakąś nazwą.

Te przedmioty będą stanowiły zakres

przedmiotowy nazwy, (denotacja) - są jednak

nazwy o zakresach pustych tj, bez desygnatów,

• 2.2. wiązać go z treścią, właściwościami zjawiska

(konotacja)

• nieostrość pojęcia: wiemy, że istnieje pewna klasa

przedmiotów, które są jego desygnatami, znamy

takie, które nie są desygnatami i takie, o których

niewiele możemy powiedzieć. Np. kto jest

kapitalistą, kto jest członkiem klasy średniej,

Definiowanie: kwestia

ogólności pojęć

• .

3.1. pojęcie jest tym ogólniejsze im więcej desygnatów

obejmuje, tj. im większy ma zakres przedmiotowy.

• 3.1.1. nazwy jednostkowe - oznaczają jedno wydarzenie,

jeden fakt,

• 3.1.2. nazwy ogólne - oznaczają zwykle otwartą klasę zjawisk

(przedmiotów).

• 3.1.3. nazwy historyczne - gdy mają określniki czasowo-

przestrzenne

• 3.1.4. nazwy uniwersalne, gdy w ich zakres takie ograniczniki

nie wchodzą

• 3.2. stosunek pomiędzy zakresami nazw:

• 3.2.1. równoważność (nagroda)

• 3.2.2. podległość (ludzkość, społeczeństwo)

• 3.2.3. nadrzędność

• 3.2.4. nakładanie zakresów (religijny, konserwatysta)

• 3.2.5. wykluczanie (nieletni, emeryt)

4. Definiowanie:

typy definiowania

• 4.1. przez odwołanie się do zakresu

(denotację) np. definicje enumeracyjne,

• 4.2. przez odwołanie się do zakresu

treściowego (konotację) czyli wyliczanie cech
definiendum,

• 4.3. przez odwołanie się do innego terminu

(słownikowe),

• 4.4. przez odwołanie się do kontekstu,

(definicje kontekstowe)

5. Definiowanie: rodzaje

definicji

• 5.1. kryterium prawdziwości w sensie logicznym:

• 5.1.1. definicje sprawozdawcze (analityczne)

• 5.1.2. definicje projektujące (syntetyczne)

• 5.1.3. definicje regulujące

• 5.2. kryterium procedury definiowania:

• 5.2.1. definicje nominalne

• 5.2.2. definicje realne (definicja normalna)

• 5.2.3. definicje kontekstowe

• 5.3. kryterium równoważności

• 5.3.1. definicje równoważnościowe

• 5.3.2. definicje cząstkowe (warunek wystarczający lub warunek

konieczny)

• 5.3.3. definicje probabilistyczne

• 5.4 pojęcia syndromatyczne

6. Definiowanie: najczęstsze

błędy w definiowaniu

• 6.1. tautologia - "błędne koło"
• 6.2. "nieznane przez nieznane"
• 6.3. wewnętrzna sprzeczność definicji,
• 6.4. nieadekwatność definicji:
• 6.4.1. za wąska
• 6.4.2. za szeroka
• 6.4.3. krzyżowania się zakresów

PRZYKŁAD procesu definiowania

Pojęcie POTRZEBA jest

terminem wieloznacznym

Tradycyjnie związane

z psychologią i tym samym

z pojedynczą osobą ludzką

POMYSŁ: Proponuje się odnoszenie

POTRZEBY do jakiegokolwiek

systemu

Zatem potrzeba nie będzie już
odnoszona tylko do jednostki ludzkiej lub
grupy ludzi

Przez system rozumiemy zbiór
obiektów wraz z relacjami istniejącymi
pomiędzy tymi obiektami oraz pomiędzy
ich własnościami

Zatem definicja potrzeby będzie

następująca:

– Potrzeba danego systemu to taka jego

cecha, ze względu na którą warunkiem

niezakłóconego funkcjonowania tego

systemu w jego otoczeniu (*) jest

pewien określony stan tego otoczenia

– *

otoczeniem danego systemu nazywamy

zbiór wszystkich obiektów nie należących do

systemu, których własności oddziałują na

system

i zarazem ulegają zmianie pod wpływem

działania tego systemu

Ujęcie systemu także wymaga pewnych

zastrzeżeń:

– Musi to być przeciwieństwo systemu „sztucznego”

(czyli będącego rezultatem świadomego i
planowego działania) – a więc system „naturalny”

– Musi to być system „samoorganizujący się” – czyli

posiadający zdolność uczenia się (uwzględniania
poprzednich doświadczeń) i w związku z tym
optymizujący swój rozwój

– Wynika z tego, że termin „funkcjonowanie” należy

zastąpić terminem „zachowanie się”

W wyniku przyjęcia zaproponowanych definicji

można przyjąć następującą, logiczną hierarchię

potrzeb:



potrzeby, których niezaspokojenie prowadzi do

unicestwienia

systemu (potrzeby podstawowe

)

 potrzeby, których niezaspokojenie pociąga za

sobą

niemożliwość

pełnienia przez system

pewnych jego funkcji

 potrzeby, których niezaspokojenie prowadzi do

zakłóceń

w pełnieniu przez system pewnych

funkcji

 potrzeby, których niezaspokojenie prowadzi do

zakłóceń

w rozwoju

danego systemu

Jak wobec tego rozumiemy „potrzeby

ludzkie”?

Od problematyki ogólnych systemów przechodzimy do zagadnień potrzeb człowieka

– Potrzeby związane z zachowaniem się systemów:

• Które są podsystemami jednostek ludzkich

• Jednostek ludzkich, które same są

traktowane jako systemy

• Jeszcze bardziej złożonych systemów,

których podsystemami są jednostki ludzkie

Jeżeli nieumiejętnie odróżnia się granice systemu

lub gdy uwzględnia się tylko pojedynczy aspekt systemowy

powstaje sprzeczność we wnioskowaniu

• Z JEDNEJ STRONY

Mówi się o „potrzebie podnoszenia
kwalifikacji” zawodowych ze względu na
pracę wykonywaną przez pewnych ludzi

• Z DRUGIEJ STRONY

Mówi się o braku zainteresowania
podnoszeniem kwalifikacji, a więc o braku
takiej potrzeby wśród tych samych ludzi

Sprzeczność? (…)

Proponowany podział

poziomów

potrzeb

ludzkich:

• Poziom komórkowo-molekularny

• Poziom organizmu

• Poziom populacji

• Poziom biogeocenozy

W rezultacie więc określenie „potrzeby ludzkie” obejmuje

potrzeby wielu systemów, związanych z wymienionymi

wcześniej poziomami organizacji:

• Człowiek jako zbiór zróżnicowanych komórek

• Człowiek jako jednostka psychofizjologiczna

• Człowiek jako członek społeczeństwa

• Człowiek jako element w świecie przyrody

żywej

Konsekwencją jest dyrektywa

metodologiczna:

– Mówiąc o POTRZEBACH zawsze

powinniśmy jednoznacznie określić,

• Potrzeby

jakiego

systemu bierzemy pod uwagę

• Ze względu na jaki

aspekt

systemowy

określamy potrzebę

• Ewentualnie bliżej scharakteryzować tę część

otoczenia, której stan powoduje zakłócenie
w funkcjonowaniu systemu

Przykład na podstawie

tekstu

»Andrzeja Sicińskiego

„

Styl życia, kultura,

wybór”