Treści kształcenia

Prof. zw. dr hab. Bronisław Siemieniecki

Zagadnienia

• 1. Czynniki determinujące dobór

treści kształcenia

• 2. Teorie doboru treści kształcenia
• 3. Wnioski
• 5. Zasady doboru treści
• 6. Plan i program nauczania
• 7. Podręczniki szkolne

Czynniki determinujące dobór

treści kształcenia

• 1. Wymagania społeczne
• - przygotowanie do pełnienia ról

społecznych;

• - przygotowanie specjalistyczne,

rozwijanie podstawy innowacyjnej;

• - wychowanie aktywnych odbiorców i

twórców dóbr kulturalnych;

• - rozwój wartościowych cech

osobowości.

Czynniki determinujące dobór

treści kształcenia

• 2. Wymagania naukowe
• - teorie, twierdzenia udowodnione

naukowo;

• - cykliczna weryfikacja programów

nauczania, strukturyzacja treści;

• - umiejętności samodzielnego

stosowania wiedzy, poznawanie metod

badawczych oraz drogi myślenia

naukowego w obrębie danego

przedmiotu.

Czynniki determinujące dobór

treści kształcenia

• 3. Wymagania dydaktyczne
• - dostosowanie treści do możliwości

psychofizycznych uczniów;

• - respektowanie zasady

systematyczności;

• - przestrzeganie postulatu korelacji i

integracji;

• - wiązanie teorii z praktyką.

Teorie doboru treści

• 1. Materializm dydaktyczny
• 2. Formalizm dydaktyczny
• 3. Utylitaryzm dydaktyczny
• 4. Materializm funkcjonalny
• 5. Teoria problemowo – kompleksowa
• 6. Strukturalizm
• 7. Egzemplaryzm

Materializm dydaktyczny

(encyklopedyzm)

• Teoria zakłada:
• - najważniejszym i podstawowym celem

nauczania powinno być przekazanie uczniom
jak największego zasobu wiadomości;

• - koncentrację uwagi wyłącznie na wiedzy;
• - Okoń – nadmiar materiału, bierne i

pamięciowe przyswajanie wiadomości są
przyczyną powstawania w umyśle ucznia
wiadomości nie połączonych z umiejętnością
zarówno ich zdobywania, jak i ich
stosowania.

Formalizm dydaktyczny

• Zakłada:
• - podstawowym celem nauczania jest

rozwijanie zdolności poznawczych uczniów;

• - treści kształcenia traktowane są jako

środek służący do rozwijania sprawności

intelektualnych, głównie myślenia;

• - A. B. Dobrowolski – „Uczcie swoich

wychowanków myśleć – i tylko tego, nic

więcej, a reszta, to znaczy wiedza, dana im

będzie przez przyrost”

Utylitaryzm dydaktyczny

• Zakłada:
• - najważniejszym zadaniem szkoły jest

praktyczne przygotowanie młodzieży

do życia, stąd faworyzowali uczenie

się przez działanie i zdobywanie

umiejętności praktycznych;

• - lekceważone jest systematyczne

opanowanie wiedzy przez uczniów,

niedocenianie wartości samej wiedzy i

formalnego wykształcenia;

Materializm funkcjonalny

• Zakłada:
• - integralny związek poznania z

działaniem;

• - poznanie ma służyć usprawnianiu i

udoskonalaniu ludzkiego umysłu,

działanie zaś przekształcające

rzeczywistość ma być zarazem

walnym sposobem jej poznania

• - twórcą teorii jest Wincenty Okoń

Teoria problemowo -

kompleksowa

• Zakłada:

• - zastąpienie dotychczasowego układu

informacyjno – syntetycznego,

skonstruowanego wg niepodważalnej zasady

podziału wiedzy na poszczególne przedmioty

układem problemowo – kompleksowym

materiału nauczania;

• - układ kompleksowo – problemowy stwarza

możliwość nauczania poszczególnych

przedmiotów kompleksowo, czyniąc

przedmiotem działalności poznawczej uczniów

problemy, których rozwiązanie wymaga

posługiwania się wiedzą interdyscyplinarną.

• - Twórcą jest B. Suchodolski

Strukturalizm

• Zakłada:
• - zapoznanie uczniów ze strukturą różnych dziedzin

wiedzy, rozbudowanie i pogłębianie znajomości tych

struktur w miarę rozwoju ich myślenia;

• - program każdego przedmiotu szkolnego winien

ułatwiać zrozumienie podstawowych zasad, które

tworzą jego strukturę;

• - istotą jest dobór i układ treści kształcenia w

programach nauczania, który powinien być

„odchudzony” z niepotrzebnego balastu i uczynić go

„strawnym” dla ucznia

• - w każdym przedmiocie nauczania powinny być

wyeksponowane elementy podstawowe;

• Twórcą koncepcji był K. Sośnicki

Egzemplaryzm

• Zakłada:

• - bezwzględną konieczność redukcji materiału

nauczania przewidzianego w dotychczasowych

programach kształcenia dla różnych typów szkół;

• - redukcja nie powinna prowadzić do zaburzenia

poznawanej przez uczniów rzeczywistości

• Twórcą koncepcji jest Hans Scheuerl

• – nauczanie paradygmatyczne – (paradigma – wzór,

przykład) – nauczanie ogniskowe (wyspowe), punkty

węzłowe

• - egzemplaryczny układ treści – wybór egzemplarzy

tematycznych czyli zapoznanie uczniów z

reprezentatywnymi fragmentami materiału nauczania

i wdrożenia ich do poznawania całości poprzez

gruntowna analizę jakiegoś typowego dla tej całości

fragmentu

Wnioski

• Treść kształcenia powinna uwzględniać wymagania społeczne,

zawodowe i kulturowe, przy czym należy eksponować

zagadnienia podstawowe, nowoczesne o dużych walorach

poznawczych, kształcących i wychowawczych, rozwijających nie

tylko umysł, ale i osobowość uczniów;

• Zachowując zasadę systematyczność jako główną wytyczną

doboru i układu treści kształcenia, należy przy tym uwzględnić

niektóre założenia strukturalizmu, egzemplaryzmu dla realizacji

niektórych tematów, aby nie dopuścić do przeładowania

programów nauczania;

• Treści nauczania powinny być zintegrowane, szczególnie

przedmiotów pokrewnych. Problemowo-kompleksowa realizacja

niektórych zagadnień sprzyja zarówno poznawaniu, jak i

rozumieniu rzeczywistości;

• Treści zawarte w programach nauczania powinny być częściowo

zróżnicowane, aby nauczyciele mogli indywidualizować proces

kształcenia stosownie do uzdolnień i zainteresowań uczniów.

Zasady doboru treści

kształcenia

• 1. Zasada strukturyzacji treści

• Strukturą

nazywamy taki dobór i układ treści, w którym

poszczególne składniki układu powiązane są ze sobą w

sensowne całości przez związki treściowe i funkcjonalne.

• Składniki strukturalne wiedzy naukowej
• -

Opis

: celem opisu naukowego jest odtworzenie rzeczy,

zjawisk, procesów i wydarzeń w czasie przeszłym,

teraźniejszym i przyszłym

• -

Wyjaśnienie

: jest wytłumaczeniem, uzasadnieniem. Może

być przyczynowe, pośrednie i definicyjne.

• -

Ocena

: wyraża się w sądach wartościujących, może być

emocjonalna, techniczna itp..

• Norma

: wyraża się w zadaniach normatywnych i dzieli się na

normy rzeczowe (językowe, prawne, techniczne itp.) i normy

emocjonalne (etyczne, estetyczne) oraz nakazujące i

zakazujące.

Zasady doboru treści

kształcenia

• 2. Zasada programowania treści

wymaga:

• - podziału ustrukturyzowanego materiału

na daną lekcję na kilka logicznych części

(3-5),

• - nadania tytułów zaprogramowanym

częściom,

• - kolejnych opracowań każdej części,
• - kontroli wyników i ewentualnej korekty

błędów.

Plan i program nauczania

• Plan nauczania danego typu szkoły obejmuje:

• - wykaz przedmiotów nauczania;

• - liczbę godzin przeznaczonych dla każdego

przedmiotu w określonych klasach;

• - rozkład przedmiotów na poszczególne lata nauki

szkolnej.

• Przy ustalaniu liczby godzin uwzględnia się

następujące elementy:

• - znaczenie danego przedmiotu w kształceniu

ogólnym;

• - zakres materiału do opanowania;

• - związek i udział tego przedmiotu w innych

przedmiotach nauczania.

Program nauczania

• Program zawiera:
• - uwagi wstępne;
• - materiał nauczania;
• - uwagi o realizacji treści.
• W programie występują wymagania:
• - podstawowe,
• - rozszerzające,
• - dopełniające.

Podręczniki szkolne

• Funkcje podręczników wg Okonia:
• - informacyjna,
• - badawcza,
• - praktyczna,
• - samokształceniowa.
• Kupisiewicz dodaje dodatkowo:
• - kontrolno – oceniającą i

autokreatywną

Pytania

• 1. Omów teorie doboru treści kształcenia.
• 2. Przedstaw wnioski dotyczące doboru

treści.

• 3. Plan i program nauczania –

wymagania, struktura.

• 4. Jakie czynniki są brane pod uwagę przy

ustalaniu liczby godzin przedmiotu

• Omów zasady doboru treści kształcenia
• 5. Omów funkcje podręczników.