• Poziom zadań i sposobów postępowania

to poziom jawnej organizacji grupy,

np. komunikacja,

zadania

• Poziom ukrytych relacji

to poziom często nieświadomy - wzorce sympatii i
antypatii oraz wzorce emocjonalne

• Poziom kontekstu społecznego i

kulturowego

np. kultura firmy, organizacja, motywowanie

PROCES GRUPOWY

UJĘCIE STRUKTURALNE (MODEL HARTLEYA)

• Komunikacja
• Przynależność
• Normy
• Struktura
• Status
• Role
• Cele

PROCES GRUPOWY

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

1

• Wprowadzenie lub wypracowanie zasad

jako normy obowiązującej w danej grupie

• Wzmacnianie przez lidera

konstruktywnych zasad porozumiewania
się i wygaszanie destrukcyjnych

• Sam lider w początkowej fazie istnienia

grupy jest bardzo silnym wzorcem
modelującym sposoby komunikowania się

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

KOMUNIKACJA

2

• Dla efektywnej pracy grupy ważne jest

powstanie poczucia przynależności,
polegające głównie na spójności i odrębności
od otoczenia i innych grup

• Świadomość odrębności prowadzi do wzrostu

poczucia identyfikacji jednostki z grupą

• Lider od początku powinien dbać o

budowanie poczucia wyjątkowości i
odrębności

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

PRZYNALEŻNOŚĆ

3

• Normy grupowe to podstawowe

zasady, które tworzy grupa określając
co jej członkowie powinni robić, a
czego nie

• Normy mogą być jawne bądź

niejawne

• Normy niejawne mogą powodować

sporo destrukcji

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

NORMY

4

• Struktura to względnie trwały

wzorzec relacji między członkami

• Struktura może dotyczyć:

−sympatii
−statusu
−władzy i przywództwa
−ról

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

STRUKTURA

5

• Większość ludzi ma tendencje do

przyjmowania określonej roli w grupie

• Role wyznaczane są przez osobowość

i doświadczenia społeczne osoby

• Tendencja do przyjmowania

określonej roli jest względnie stała

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

ROLE GRUPOWE

6

• Cel formalny narzucony przez firmę

lub inny rodzaj organizacji

• Cele indywidualne członków grupy
• Cel będący wynikiem poprzednich

interakcji oraz przebiegu pracy grupy

BRAK AKCEPTACJI CELU MOŻE BYĆ

ŹRÓDŁEM SILNEGO OPORU

POZIOM ZADAŃ I SPOSOBÓW

POSTĘPOWANIA

CELE

7

ODWOŁANIE SIĘ DO WCZEŚNIEJSZYCH

DOŚWIADCZEŃ W PODOBNYCH SYTUACJACH

• Przeniesienie - sytuacja, w której

przenosimy emocjonalny wzorzec
reagowania wobec innej osoby lub sytuacji
na sytuację aktualną

• Projekcja – na inną osobę są rzutowane

własne ukryte emocje i motywy

POZIOM UKRYTYCH RELACJI

MECHANIZMY NIEŚWIADOME

1

• Dominacja – podporządkowanie

• Spirala relacji

• Zależność - kontrzależność

POZIOM UKRYTYCH RELACJI

WZORCE RELACJI

2

• Tworzenie się podgrup w mniejszym

gronie powiązanym wspólnotą
poglądów, zainteresowań, bądź wartości

• Jest to zjawisko naturalne i można je

wykorzystywać do realizacji celów

• Koalicje mogą odgrywać rolę

destrukcyjną

POZIOM UKRYTYCH RELACJI

KOALICJE

3

• Źródła trudnych relacji w grupie

−wcześniejsze kontakty
−zależności służbowe
−sympatie bądź antypatie ( m.in. na skutek

działania mechanizmów projekcji i
przeniesienia)

POZIOM UKRYTYCH RELACJI

TRUDNE RELACJE W GRUPIE

4

• GRUPA: kilka osób powiązanych ze sobą w taki

sposób, że kryteria przynależności są jasne dla
nich
i dla otoczenia.

• Grupa to coś więcej niż suma uczestników.
• Grupa to zjawisko na pograniczu dwóch

światów: logicznego i linearnego świata zadań,
celów i hierarchii oraz świata niejawnych celów,
ukrytych zależności, nieracjonalnych zachowań.

PROCES GRUPOWY

NIEJAWNE ZJAWISKA W GRUPIE

• Proces grupowy to szereg zjawisk

zachodzących pomiędzy uczestnikami grupy
oraz pomiędzy grupą
a liderem w trakcie jej rozwoju.

• Proces grupowy zachodzi w każdej grupie, choć

z różnym nasileniem.

• Proces grupowy jest zjawiskiem nieświadomym.

PROCES GRUPOWY

DEFINICJA

• Faza orientacji / zależności

• Faza różnicowania

• Faza kryzysu odpowiedzialności

• Faza współpracy

PROCES GRUPOWY

PODSTAWOWE ETAPY

• SYMPTOMY

– komunikacja do lidera i poprzez niego
– dużo zachowań konformistycznych
– ostrożność w kontakcie
– dużo niepokoju i zastępczych form rozładowania

• POTRZEBY GRUPY

– rozpoznanie sytuacji
– ustalenie norm zachowania
– stworzenie poczucia bezpieczeństwa i jedności

grupowej

PROCES GRUPOWY

ORIENTACJA / ZALEŻNOŚĆ

1

PROCES GRUPOWY

ORIENTACJA

• ROLA LIDERA

– zapewnienie bezpieczeństwa
– tworzenie norm
– wyznaczanie kierunku pracy
– ułatwienie przekroczenia leku przed oceną
– ułatwienie uczestnikom grupy poznania się

2

• CO ROBIĆ?

– obszernie i precyzyjnie wyjaśniać wszystkie posunięcia
– dawać precyzyjne instrukcje, nie zostawiające pola do

projekcji
i niepewności

– proponować struktury dające bezpieczeństwo i małą

ekspozycję społeczną

– po pytaniach i innych interwencjach zostawić trochę

ciszy - członkowie grupy potrzebują na tym etapie
trochę czasu na ustosunkowanie się do wypowiedzi
trenera, inaczej prowadzący zajęcia sam odpowiada
sobie na własne pytania

PROCES GRUPOWY

ORIENTACJA

3

• CZEGO NIE ROBIĆ?

– nie tracić cierpliwości
– nie popadać w ton rodzicielsko - nauczycielski
– nie wzbudzać poczucia winy
– nie interpretować zachowania grupy jako wyrazu

braku zaangażowania, bojkotu trenera i niechęci do
niego lub niskiej inteligencji

PROCES GRUPOWY

ORIENTACJA

4

PROCES GRUPOWY

RÓŻNICOWANIE

• SYMPTOMY

– intensywna komunikacja między uczestnikami
– polaryzacja zachowań konformistycznych i

nonkonformistycznych

– duża ilość zachowań rywalizacyjnych
– dużo energii i silna potrzeba jej rozładowania

• POTRZEBY GRUPY

– sprawdzenie norm grupowych
– obsadzenie ról grupowych
– podkreślenie różnic i odrębności
– walka o wpływy w grupie

1

• ROLA LIDERA

– modelowanie konstruktywnej komunikacji
– wygaszanie destrukcyjnych wzorców działania
– dbanie o spójność grupy
– mediowanie w konfliktach
– ochrona słabszych członków grupy

PROCES GRUPOWY

RÓŻNICOWANIE

2

• CO ROBIĆ?

– reagować na pojawiające się wątki, nawet jeśli nie są

w ogóle związane
z tematem treningu

– modelować konstruktywną komunikację
– pogodzić się z tym, że w tej fazie wszystko zabiera

więcej czasu, niż planowaliśmy

PROCES GRUPOWY

RÓŻNICOWANIE

3

• CZEGO NIE ROBIĆ?

– nie tłumić niepotrzebnie aktywności i spontanicznej

ekspresji grupy

– nie tolerować agresji słownej i destrukcyjnych form

komunikacji opartej na ocenach

– nie starać się zbyt intensywnie wrócić do zasadniczego

tematu zajęć - komunikacja w grupie wymaga czasu, a
przejście do następnego etapu dynamiki grupowej
wymaga komunikowania się członków grupy między
sobą

– nie przypisywać grupie braku szacunku lub niskiego

poziomu kultury

PROCES GRUPOWY

RÓŻNICOWANIE

4

PROCES GRUPOWY

KRYZYS

• SYMPTOMY

– narzekanie i krytykanctwo
– szukanie przyczyn niepowodzeń na zewnątrz
– kwestionowanie kompetencji i pozycji lidera
– jednoczenie się grupy przeciwko liderowi
– niekiedy bezpośredni atak na lidera

• POTRZEBY GRUPY

– sprawdzenie siły grupy poprzez konfrontację z liderem
– uniknięcie odpowiedzialności za swój wpływ na

rzeczywistość

1

• ROLA LIDERA

– przyjęcie frustracji i niezadowolenia grupy
– nieinwazyjna konfrontacja z odpowiedzialnością
– wzmacnianie motywacji
– pomoc w dokonywaniu wyborów w kryzysowych

momentach

– unikanie „wojny o władzę” z grupą

PROCES GRUPOWY

KRYZYS

2

• CO ROBIĆ?

– stwarzać niezbędną przestrzeń na wyrażenie frustracji i

niezadowolenia

– oddzielać problemy rzeczywiste od urojonych i te, na które

możemy mieć wpływ od pozostałych

– przekładać tematy narzekań z poziomu pobożnych życzeń na

poziom faktów i realnych możliwości

– delikatnie, ale stanowczo konfrontować grupę i poszczególnych

uczestników z własną częścią odpowiedzialności za zmianę
niezadowalającej sytuacji

– utrzymywać się cały czas w relacji dorosły - dorosły, uczestnicy

powinni sami dokonywać wyborów, bez pouczania ze strony
trenera

– zawierać kontrakt na dalsze możliwe wspólne działania

PROCES GRUPOWY

KRYZYS

3

• CZEGO NIE ROBIĆ?

– nie wchodzić w jałowe dyskusje opierające się na grze

w „Tak, ale...” („To może trzeba porozmawiać z
szefem?” - „Tak, ale przecież on nigdy nie słucha
cudzych pomysłów.”)

– nie wzbudzać w członkach grupy poczucia winy („Po

tylu latach pracy, na tym stanowisku powinniście być
bardziej odpowiedzialni”)

– nie pozwalać na jałowe skakanie z tematu na temat -

konsekwentnie dążyć do zdefiniowania problemu i
zawarcia kontraktu na dalszy tryb działania

– nie popadać w ton mentorsko - rodzicielski

PROCES GRUPOWY

KRYZYS

4

PROCES GRUPOWY

WSPÓŁPRACA

• SYMPTOMY

– współdziałanie w oparciu o rzeczywisty podział kompetencji

i odpowiedzialności

• POTRZEBY GRUPY

– rozwiązywane bieżących problemów w oparciu o posiadane

zasoby

• ROLA LIDERA

– delegowanie zadań
– wspieranie swoją wiedzą i doświadczeniem
– na treningu: organizowanie grupie okazji do zdobywania

nowych doświadczeń rozwijających umiejętności