Związki organiczne c.d.

Związki

organiczne,

pochodne

węglowodorów, zawierające co najmniej jedną
grupę

aminową

(-NH

2

)

i

jedną

grupę

karboksylową (-COOH).

Są to kwasy karboksylowe alifatyczne lub

aromatyczne, zawierające w cząsteczce oprócz
grupy karboksylowej -COOH, grupę aminową
-NH

2

.

Aminokwasy

Aminokwasy to cząstki budujące białka. Wolne
aminokwasy występują w skórze jako składnik NMF/
naturalny czynnik nawilżający/. Są doskonale
przyswajalne przez naskórek, mają bardzo dobre
właściwości nawilżające.Ułatwiają związanie wody w
przesuszonej skórze, uelastyczniają naskórek.

Niektóre aminokwasy stanowią produkty wyjściowe
do biosyntezy hormonów, np. z tyrozyny powstaje
tyroksyna i adrenalina.

Rośliny

mogą

syntetyzować

wszystkie

aminokwasy, zwierzęta są zdolne do syntezy tylko
niektórych (aminokwasy endogenne), pozostałe
(aminokwasy

egzogenne)

muszą

pobierać

z

pokarmem.

Dla większości kręgowców (w tym dla człowieka)

aminokwasami egzogennymi są:
aminokwasy aromatyczne - (fenyloalanina, tryptofan),
aminokwasy o łańcuchach rozgałęzionych - (walina,
leucyna, izoleucyna) oraz o łańcuchach prostych
lizyna, treonina i metionina i in. (treonina, arginina,
histydyna).

Tyrozyna jest względnie egzogenna, tzn. nie jest
wymagany jej dopływ z zewnątrz, jeżeli fenyloalanina
jest dostarczana w dostatecznych ilościach.

Ze względu na charakter reakcji katabolicznych

aminokwasy dzielą się na:
* cukrotwórcze (glikogenne), włączające się w
metabolizm cukrów oraz
* ketogenne, dostarczające produktów
charakterystycznych dla przemiany tłuszczów.

Naturalne aminokwasy są stosowane w

lecznictwie

w

przypadkach

nieprawidłowej

gospodarki białkowej, np. złego przyswajania białka
lub dużej jego utraty spowodowanej przewlekłymi
chorobami, marskością wątroby lub operacjami
chirurgicznymi.

Aminokwasy naturalne są również

wykorzystywane jako surowce w syntezie leków.

Wśród aminokwasów aromatycznych duże

znaczenie ma kwas antranilowy O-H

2

NC

6

H

4

COOH

stosowany w przemyśle barwników i do syntezy
indyga oraz kwas p-aminobenzoesowy (PAB)
występujący w drożdżach, który zalicza się do
witamin grupy B i jest wykorzystywany w żywieniu,
do badań mikrobiologicznych i biochemicznych.

Białka

to polimery aminokwasów białkowych połączony

ze sobą wiązaniami peptydowymi, w których liczba reszt
aminokwasowych przekracza 100. Głównymi
pierwiastkami wchodzącymi w skład białek są C,O,H,N,S,
także P, oraz niekiedy jony Mn, Zn, Mg, Fe, Cu, Co i inne.

Budowa białek

Są to związki wielocząsteczkowe zbudowane z (od kilkuset
do kilkadziesięciu tysięcy) reszt aminokwasowych.
W celu określenia budowy białek podaje się tzw.
struktury:

* Struktura pierwszorzędowa

, zwana również strukturą

pierwotną określa sekwencję (kolejność) aminokwasów
wchodzących w skład liniowego łańcucha
polipeptydowego uwarunkowanego genetycznie.

* Struktura drugorzędowa

- jest to układ przestrzenny

wynikający z istnienia wiązań wodorowych między tlenem
grupy =C=O, a wodorem grupy =NH dwóch różnych
wiązań peptydowych. Tej strukturze odpowiada budowa
zwinięcia łańcucha polipepydowego w prawoskrętną
heliksę lub tzw. "pofałdowana kartka"- gdy łańcuchy
polipeptydowe są ułożone równolegle do siebie i łączą się
wiązaniami wodorowymi.

* Struktura trzeciorzędowa

- charakterystyczne

dla tego układu jest pofałdowanie łańcuchów
polipeptydowych w przestrzeni (skręcanie łańcucha
polipeptydowego). Dużą rolę w powstawaniu tej
struktury odgrywa wiązanie disiarczkowe -S-S- ,
które powstaje pomiędzy dwoma resztami cysteiny
w tym samym łańcuchu lub łączące dwa różne
łańcuchy.

* Struktura czwartorzędowa

- opisuje ilość i

wzajemne ułożenie podjednostek cząsteczkowych
(pojedynczych łańcuchów) białek.

Biorąc pod uwagę funkcje biologiczne
białek można je podzielić na:

enzymy,
białka strukturalne (kolagen, keratyna,
elastyna),
białka transportowe (hemoglobina,
albumina osocza),
białka błon komórkowych,
białka biorące udział w skurczu (miozyna,
aktyna),
hormony,
białka odpornościowe i ochraniające
(immunoglobuliny),
toksyny (jad węża).

Podział białek na podstawie charakterystyki

strukturalnej:

Białka

Fibrylar
ne

Globularn
e

kolage
ny

keratyny

elastyny

Proste

Złożone

albumi
ny

globuliny

histony

prolaminy

protaminy

gluteliny

fosfoprotei
ny

chromoprotein
y

lipoprotei
ny

glikoprotei
ny

nukleoprotein
y

Właściwości fizykochemiczne białek

Białka na ogół rozpuszczają się w wodzie.

Niektóre z nich mogą rozpuszczać się w
rozcieńczonych kwasach lub zasadach, jeszcze inne
w rozpuszczalnikach organicznych.

Mają zdolność wiązania cząsteczek wody. Efekt

ten nazywamy hydratacją.

Na rozpuszczalność polipeptydów ma wpływ

stężenie soli nieorganicznych. Ich małe stężenie
wpływa dodatnio na rozpuszczalność. Jednak przy
pewnym stężeniu następuje uszkodzenie otoczki
solwatacyjnej, co powoduje wypadanie białek. Proces
ten nie narusza struktury białka, jest on odwracalny.
Nosi on nazwę wysalanie białek.

Innym procesem jest wytrącanie białek z

roztworów pod wpływem soli metali ciężkich,
mocnych kwasów i zasad, wysokiej temperatury,
niskocząsteczkowych alkoholi i aldehydów- jest to
wytrącanie w sposób nieodwracalny. Zjawisko to nosi
nazwę denaturacji białek. Wywołuje ono zmiany w
strukturze drugo- i trzeciorzedowej. Następuje
rozerwanie wiązań wodorowych i rozerwanie
mostków disiarczkowych.

Najważniejszymi substancjami białkowymi

stosowanymi w kosmetyce są żelatyna, kazeina i
albumina, a ze skleroprotein (białka
nierozpuszczalne) - kolagen i elastyna.

Żelatyna

- wysuszone białko zwierzęce

wyekstrahowane wodą z kości lub skór (cielęcych). W
kosmetyce używana do sporządzania żeli na bazie
wyciągów ziołowych.

Kazeina

- białko z mleka - w kosmetyce do wyrobu

kremów kazeinowych oraz jako koloid ochronny w
niektórych emulsjach.

Albumina

- wysuszone białko jaj kurzych (można

otrzymać także z surowicy krwi) - w kosmetyce
używana w postaci roztworu lub ubitej piany jako
składnik maseczek odżywczych i ściągających.

Kolagen

Słowo kolagen wywodzi się z języka greckiego: cola - klej
oraz genno - rodzić. "Klejorodny" - określenie to oddaje
funkcję kolagenu.
Jest on białkiem, które "klei", "spaja" elementy
komórkowe, prowadząc do formowania z nich tkanek i
narządów. Kolagen występuje we wszystkich narządach
jako substancja spajająca komórki. Włókna kolagenowe
wbudowywane są w elementy narządowe, stanowiąc
skomplikowane struktury błon zewnątrz- i
śródnarządowych, takich jak otrzewna, opłucna, osierdzie
oraz narządów takich jak: serce, nerki, płuca, wątroba,
naczynia, kości, narząd wzroku i oczywiście skóra.
Kolagen jest najważniejszym białkiem w organizmie,
ponieważ stanowi 30% całkowitej masy białka ludzkiego i
70% masy białek skóry

.

Kolagen i elastyna to podstawowe białka

podporowe skóry, zapewniające jej odpowiednie
napięcie i nawilżenie. Kolagen jest odpowiedzialny
za sprężystość, elastyczność i jędrność skóry i
innych tkanek.

Postępujący z wiekiem deficyt kolagenu jest

przyczyną problemów zdrowotnych oraz zmian w
wyglądzie zewnętrznym. Następuje nieuchronny
proces starzenia: utrata elastyczności skóry oraz
zanikanie gruczołów potowych i łojowych,
utrzymujących skórę we właściwym stanie.

Już po 25 roku życia skóra stopniowo

zmniejsza wytwarzanie kolagenu, co powoduje
powstawanie zmarszczek i wiotczenie skóry. Proces
ten można jednak spowolnić, zatrzymać a w wielu
przypadkach nawet odwrócić.

ELASTYNA

Białko strukturalne o budowie włókienkowej z
grupy skleroprotein; występuje w tkance łącznej
razem z kolagenem i nadaje elastyczność
więzadłom, ścięgnom i ścianie aorty (stanowi
60% ich suchej masy); jest bardziej oporna na
działanie enzymów proteolitycznych niż kolagen.

Dużą popularność zyskały w kosmetyce

algi (

łac. algae),

czyli glony. Jest to grupa roślin samożywnych o budowie
jedno- lub wielokomórkowej. Nie mają one korzeni, liści i łodyg.

W ich składzie znajdują się aminokwasy, białka, lipidy, witaminy (A, z
grupy B oraz C, E) oraz makro i mikroelementy (wapń, jod, kobalt,
cynk, miedź, mangan, magnez, brom, żelazo).

Algi można spotkać w morzach i oceanach, w wodach
słodkowodnych (rzekach, jeziorach), w lodowatych wodach
arktycznych, w gorących źródłach. Porastają one przybrzeżne
obszary dna oceanów, mogą się unosić na powierzchni wody,
wchodzą też w skład planktonu.

Glony są wykorzystywane w medycynie, w dietetyce niektórych narodów
(np. Japończyków) oraz w kosmetyce (głównie morskie).

W preparatach kosmetycznych występują różne składniki wyizolowane z alg,
np.

aosaina

(białko),

karagen

(poliwęglowodan),

alginiany

(sole kwasu

alginowego),

agar

(stosowany jako zagęstnik i nośnik kosmetyków), alkohole

cukrowe - mannitol i sorbitol. Algi są stosowane w kosmetyce w postaci
sproszkowanej (suszone) i jako ekstrakty dostępne w formie żelu lub cieczy.

Dobroczynne działanie alg na skórę i włosy jest
związane z ich działaniem odżywczym i
nawilżającym. Poprawiają ukrwienie, przywracają
naturalne pH, regulują czynności gruczołów
łojowych. Glony są wykorzystywane w preparatach
do profilaktyki i leczenia celulitu, rozstępów,
trądziku. Sproszkowane algi stosuje się w salonach
kosmetycznych do okładów, zawijań, kąpieli
regenerujących. Znajdują się one też w składzie
mydeł odchudzających, maseczek do pielęgnacji
włosów.

Ekstrakty alg stosuje się w szamponach i odżywkach
do włosów (mają działanie regenerujące), w
kremach i płynach do golenia (chronią skórę przed
podrażnieniami). Są wykorzystywane w
kosmetykach do pielęgnacji cery tłustej, trądzikowej
(kremy, toniki), balsamach do ciała, kremach do
masażu, pielęgnacji piersi i dekoltu, w preparatach
do kąpieli. Glony działają korzystnie także na skórę
suchą i starzejącą się.

Lipidy

(tłuszczowce) nie rozpuszczają się w

wodzie, a rozpuszczają w niepolarnych
rozpuszczalnikach organicznych (eter etylowy,
chloroform).

Tłuszczowce

T. proste

T. złożone

T.
właściwe

Woski

Fosfolipidy

Glikolipidy

stałe

ciekłe

Tłuszcze właściwe są estrami wyższych
kwasów karboksylowych i gliceryny.
Stanowią główny składnik tłuszczów
zapasowych w komórkach roślinnych i
zwierzęcych.

Tłuszcze charakteryzują się odpowiednimi
liczbami określającymi ich właściwości
fizykochemiczne lub chemiczne.

Stan koloidalny jest stanem skupienia materii
równie powszechnym jak stan gazowy, ciekły lub
stały. Cechą charakterystyczną stanu koloidalnego
jest niski stopień rozdrobnienia. Układy koloidalne
(koloidy), są to układy dyspersyjne, najczęściej
dwuskładnikowe, o wyglądzie układów fizycznie
jednorodnych, chociaż w rzeczywistości oba
składniki nie są ze sobą zmieszane cząsteczkowo.

Składnik tworzący fazę ciągłą układu nazywamy
ośrodkiem dyspersyjnym lub rozpraszającym,
drugi zaś fazą rozproszoną lub składnikiem
rozproszonym. Faza rozproszona składa się z
cząstek koloidalnych o wymiarach od 1 do 100 nm,
a nawet do 500 nm.

Koloidy

Stan rozproszenia koloidalnego jest bardzo
rozpowszechniony, zarówno w świecie przyrody
ożywionej

(różnorodne

białka,

pektyny,

węglowodany) i nieożywionej (gliny, mgły, pył
wulkaniczny), jak również wśród związków
otrzymanych

sztucznie

w

laboratorium

chemicznym (mydła, niektóre barwniki, siarka
koloidalna, tlenki metali itd.). Oprócz tego w
przyrodzie występuje dużo związków, których
cząsteczki mają wymiary charakterystyczne dla
układów koloidalnych, zwane są one eukoloidami
(np. skrobia, celuloza, kauczuk, keratyna,
kolagen, glikogen itd.), znane są również
syntetyczne eukoloidy, jak polistyreny i inne
tworzywa

sztuczne.

Podczas

rozpuszczania

eukoloidów

powstają

samorzutnie

układy

koloidalne.

Budowa miceli
Roztwory koloidalne można otrzymywać bądź przez
dyspersję większych cząstek (zawiesin) bądź, co
znacznie częstsze, przez kondensację, agregację
mniejszych cząsteczek.
Odpowiednie rozdrobnienie otrzymuje się przez
mielenie w tzw. młynach koloidalnych lub przez
działanie ultradźwiękami.
Agregacyjny sposób otrzymywania roztworów
koloidalnych polega na przeprowadzeniu reakcji
chemicznej w roztworze, powodującej powstanie
nierozpuszczalnych cząsteczek, w danych warunkach
łatwo tworzących cząstki koloidalne. Np. wytrącając
z roztworu soli żelaza (III) wodorotlenek Fe(OH)

3

przez zalkalizowanie środowiska, otrzymujemy
roztwór koloidalny wodorotlenku żelaza.

Metody otrzymywania

Wyróżnia się dwie podstawowe metody otrzymywania układów
koloidalnych:

dyspersyjna
kondensacyjna

Metody dyspersyjne

Rozdrobnienie

aż do uzyskania rozdrobnienia koloidalnego

osiąga się albo mechanicznie (np. młyn koloidalny), albo
elektrycznie (łuk elektryczny).
Ten ostatni sposób szczególnie stosuje się do otrzymania zoli
metali, tlenków metali, koloidalnego grafitu itp. W metodach
dyspersyjnych wykorzystuje się również

ultradźwięki

(drgania

akustyczne o częstości rzędu 20000 Hz). Otrzymuje się w ten
sposób m.in. zole barwników, krochmalu, gipsu itp.)

Metody kondensacyjne

Rozdrobnienie koloidalne osiąga się w wyniku łączenia
pojedynczych cząsteczek chemicznych. Stosuje się w tym celu
procesy chemiczne:

polimeryzacja

zmniejszenie rozpuszczalności

(np. otrzymywanie

koloidalnego roztworu siarki w wodzie przez
wlewanie do wody nasyconego roztworu siarki w
alkoholu)

redukcja

utlenianie

(np. H

2

S --> S koloidalna)

wymiana

(AgNO

3

+ KI --> AgI + AgNO

3

)

WŁAŚCIWOŚCI UKŁADÓW KOLOIDALNYCH

Właściwości mechaniczne
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech
układów

koloidalnych

są

ruchy

Browna.

Zjawisko polega na ciągłych chaotycznych
ruchach postępowych, obrotowych i drgających,
fazy rozproszonej w ośrodku ciekłym lub
gazowym. Ruchy Browna można zaobserwować
przypatrując

się

np.

cząstkom

kurzu

oświetlonym

cienką

wiązką

światła

w

zaciemnionym pomieszczeniu.

Właściwości optyczne
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech układów
koloidalnych jest efekt Tyndalla. Polega on na tym, że
jeżeli przez roztwór koloidalny przepuszczamy wiązkę
światła, to wskutek uginania się promieni na cząstkach
fazy rozproszonej, mniejszych od długości fali, światło
staje się widoczne w postaci smugi świetlnej.
Intensywność tego efektu jest tym większa im większa
jest różnica między współczynnikami załamania fazy
rozproszonej i ośrodka dyspersyjnego.

Absorpcja światła. Niektóre układy koloidalne mają
silniejszą absorpcję aniżeli rozproszenie światła.
Pomiar absorpcji światła jest jedną z metod badania
układów koloidalnych, pozwala on na oznaczanie
stężenia fazy rozproszonej i na śledzenie przebiegu
koagulacji. Barwa układów koloidalnych
uwarunkowana jest zarówno przez absorpcję, jak i
przez rozproszenie światła. Zależy ona od wielkości,
kształtu i stopnia agregacji cząstek fazy rozproszonej.
W świetle rozproszonym może być ona inna niż w
świetle przechodzącym. Ten sam układ koloidalny
może mieć różną barwę w zależności od stopnia
rozproszenia.

Właściwości elektryczne. Na skutek adsorpcji
jonów elektrolitu z roztworu na powierzchni cząstki
koloidalnej powstaje ładunek elektryczny. W wyniku
tej adsorpcji tworzy się podwójna warstwa
elektryczna złożona z powłoki wewnętrznej, czyli
adsorpcyjnej, przylegającej mocno do powierzchni
zewnętrznej, będącej warstwą jonów przeciwnego
znaku. Zależnie od tego jakie jony są adsorbowane
na powierzchni, cząstka może być naładowana albo
ujemnie albo dodatnio. Jednak znak ładunku
elektrycznego nie jest ich cechą charakterystyczną.
Ta sama bowiem cząstka koloidalna może mieć
ładunek dodatni lub ujemny, zależnie od
środowiska. Na przykład koloidalny jodek srebra
AgI w roztworze zawierającym jony srebra jest
naładowany dodatnio, w roztworze zaś
zawierającym jony jodkowe ujemne.

Koloidy dzielimy na:

•liofilowe (hydrofilowe jeśli mowa o roztworach wodnych) i
•liofobowe (hydrofobowe).

Koloidy hydrofilowe są znacznie trwalszym układem. Do ich
koagulacji doprowadzić może dopiero duży dodatek
elektrolitu. Koloidami hydrofilowymi są najczęściej koloidy
wielkocząsteczkowych związków - białek, skrobi itp.
Koloidami hydrofobowymi są cząstki zawiesin nieorganicznych
i bezwodne tlenki metali)

Żele

Niektóre roztwory koloidalne koloidów hydrofilowych

po pewnym czasie przechodzą w postać miękkich,
elastycznych ciał stałych. Proces taki zachodzi między innymi
w przypadku roztworów żelatyny - stąd nazwa ogólna takich
galaretowatych ciał - żele. Inne przykłady to galaretki
owocowe (pektyna) czy kisiele (skrobia). Tego typu
substancja koloidalna rozpuszczona na gorąco, w celu
uzyskania stosunkowo dużego stężenia, powoli chłodzona,
zaczyna tworzyć nieregularną sieć powiązań miedzy
cząsteczkami, wewnątrz tej sieci, zamykając fazę ciągłą.

Przejście zolu (ciecz koloidalna) w żel jest niekiedy

procesem odwracalnym, niektóre żele wykazują efekt
tiksotropowy, przechodząc powtórnie w zol po mocnym
wstrząśnięciu. W tych żelach siły wiązań sieci są bardzo
słabe i niewielka energia mechaniczna wystarcza do ich
zerwania. Prawdziwe żele tym się różnią od innych,
podobnych ciał, np. galaretowatych osadów wodorotlenku
glinu, że zawierają znacznie więcej rozpuszczalnika (często
cały rozpuszczalnik zolu, z którego powstały).

Niektóre żele, najczęściej nieorganiczne, po

wysuszeniu i ostrożnym wyprażeniu uzyskują
postać ciała stałego, jednak ze względu na
technologię otrzymywania mają bardzo rozwiniętą
powierzchnie. Na przykład tak otrzymany 1 g
tlenku glinu ma powierzchnię około 200 m

2

.

W

związku z tą powierzchnią mają silne właściwości
adsorpcyjne, czyli są w stanie związać fizycznie i
chemicznie ze swoją powierzchnią (np. z licznymi
grupami OH w żelu krzemionkowym lub tlenku
glinu) wiele związków chemicznych.

Woda demineralizowana z dodatkiem

koloidu miedzi wykorzystuje antybakteryjne
właściwości miedzi. Skuteczność działania
przeciwgrzybiczego miedzi została
potwierdzona wynikami badań
mikrobiologicznych przeprowadzonych w
Specjalistycznym Laboratorium Badawczym
ITA-TEST. Badaniom została poddana woda
demineralizowana z koloidem miedzi o
stężeniu 10 ppm.

Wyniki

potwierdzają, że dodatek koloidu miedzi w
stężeniu 10 ppm do wody demineralizowanej
hamuje wzrost szczepu Candida albicans już po
15 minutach. W związku z tym, właściwości
przeciwgrzybicze koloidu miedzi mogą być
wykorzystane do zastosowania preparatu w
recepturach niektórych kosmetyków.

Do grupy surowców kosmetycznych należą

również

woski

:

•wosk pszczeli

,

•woski carnauba

(roślinny wosk pozyskiwanym z liści

kopernicji, palmy rosnącej w Brazylii),

•wosk z trzciny cukrowej

,

•lanolina

(jest surowcem, który stosowany jest do

pielęgnacji skóry). Miesza się ją z większością surowców
stosowanych w kosmetykach i środkach farmaceutycznych,
takich, jak oleje, woski, tłuszcze, węglowodory parafinowe,
przez co ułatwia ich wprowadzenie do różnych receptur.
Nazwa jej wywodzi się od łacińskiego słowa "lano", które
oznacza wełnę. Zaliczana jest do grupy wosków, ponieważ
jej głównymi składnikami są estry i poliestry
wysokocząsteczkowych alkoholi i kwasów tłuszczowych,
wolnych alkoholi i steroli oraz śladowej ilości kwasów i
węglowodorów

•wosk ryżowy

.

Wykorzystuje się również woski mineralne, np.

wosk

mikrokrystaliczny.

Surowce te wykazują działanie okluzyjne, uzupełniają
zewnętrzną powłokę lipidową skóry. W kosmetykach stosuje
się głównie ciekłe woski, np. olej jojoba. Woski ciekłe nie
pozostawiają na skórze ciekłej, błyszczącej warstwy w
porównaniu z woskami stałymi. Mają bardzo dobre
działanie zmiękczające i wygładzające. Również sterole są
doskonałymi składnikami nawilżającymi – poprawiają
strukturę warstw okluzyjnych na powierzchni skóry i
wspomagają odbudowę cementu międzykomórkowego.

Jednym z najcenniejszych składników kosmetycznych są

ceramidy

. Uzupełniają braki w strukturach cementu

międzykomórkowego, hamując transepidermalną utratę wody.
W przemyśle kosmetycznym stosuje się mieszaniny ceramidów
ze sterolami i lecytynami. Niestety ceramidy mają bardzo
wysoką cenę. Z tego względu stosuje się tzw. pseudoceramidy,
będące związkami o strukturze przestrzennej zbliżonej do
struktury naturalnych ceramidów.

Ceramidy są lipidami (substancjami tłuszczowymi) występującymi
m.in. w skórze. Wraz z kwasami tłuszczowymi i cholesterolem
tworzą tzw. cement międzykomórkowy, czyli barierę wodno-
lipidową naskórka. Ceramidy regulują przenikanie przezskórne
(np. wody, kosmetyków), utrzymują też spójność
międzykomórkową.

W zależności od pochodzenia, sterole można podzielić na fitosterole
(sterole roślinne) i zoosterole (sterole syntetyzowane przez organizm
zwierząt i ludzi) oraz mykosterole, zawarte w różnego rodzaju
grzybach (np. ergosterol).

Do zoosteroli zaliczyć można np.: androsteron, testosteron,
progesteron, estradiol, estron, aldosteron, kortykosteron, kortyzol,
kortyzon, kwas cholowy, kwas litocholowy.

Do fitosteroli zaliczamy: ergosterol, stigmasterol, sitosterole, lanosterol,
sapogeniny, witanolidy, kampesterol, brasykasterol, alfa-spinasterol,
fukosterol, zymosterol, askosterol i inne.

Sterole

- organiczne związki chemiczne, alkohole, należące do

steroidów. Powstają poprzez podstawienie atomu węgla w pozycji
3 w szkielecie steroidu przez grupę hydroksylową. Do steroli
należy większość steroidów.

LECYTYNY

fosfolipidy, w których reszta kwasu ortofosforowego jest
zestryfikowana choliną; występują w nasionach roślin, w żółtku jaj,
u zwierząt w mózgu, w tkance nerwowej i wątrobie.

Produkty pszczele

Miód zajmuje ważne miejsce w kosmetyce

leczniczej.
Dzięki wysokim wartościom odżywczym wzbogaca on
skórę w substancje biologicznie aktywne, m.in. w
glikogen.
Podwyższa napięcie skóry, czyni ją miękką i gładką.
Ze względu na właściwości higroskopijne miód
wchłania substancje wydzielane przez skórę.
Wykazuje działanie odkażające.
Na drodze osmozy powoduje wzmożenie przepływu
krwi w tkance skórnej, polepszając jej odżywianie.
Skóra nabywa w ten sposób elastyczności, zmarszczki
ulegają wygładzeniu.
Miód usuwa złuszczony naskórek, działa oczyszczająco
i leczniczo, szczególnie w przypadku skóry źle
ukrwionej i o rozszerzonych porach

.

Kremy miodowe stosuje się przede
wszystkim do cery suchej i do masażu
kosmetycznego. Zawierają one zwykle wosk,
oleje roślinne, np. z kiełków pszenicy, i
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

Do kąpieli odżywiających i tonizujących
skórę używa się od 200 do 500 g miodu na
wannę (ok. 40 l wody). Niekiedy poleca się
dodanie do kąpieli 1 l mleka. Kąpiel o
temperaturze 37-40

o

C nie powinna być

dłuższa niż 10 minut.

Z innych preparatów kosmetycznych
zawierających w swym składzie miód
wymienić należy okłady, pasty, emulsje,
mleczka, balsamy, płyny i wody miodowe
oraz utrwalacze do włosów.

Propolis w medycynie i kosmetyce

Propolis,

zwany również kitem pszczelim, jest

lepką substancją żywiczną służącą pszczołom do uszczelniania
ula.
Jego zadaniem jest również dezynfekcja ula, ponieważ ma
właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze oraz przeciwwirusowe.

Propolis jest słowem pochodzenia greckiego i oznacza

dosłownie „przedmurze miasta”. Jest to trafna nazwa dla kitu
pszczelego, bo pszczoły budują coś w rodzaju bariery
propolisowej za otworem wejściowym do ula. Jest ona tak
zbudowana, że każda pszczoła musi ją pokonać, wlatując do ula.
W ten sposób każda „mieszkanka” ula ulega swoistej
dezynfekcji i nie wnosi do swojej siedziby
chorobotwórczych zarazków.

Surowcem służącym pszczołom do produkcji propolisu jest

żywica znajdująca się w miejscu uszkodzenia kory drzew iglastych oraz
na pąkach drzew liściastych, takich jak topola czy brzoza. Propolis jest
substancją o bardzo złożonym składzie, który uzależniony jest od
surowca, jaki znajduje się w pobliżu pszczelich lotów. Dla
terapeutycznych właściwości kitu pszczelego istotne znaczenie
mają związki biologicznie czynne – kwasy i alkohole organiczne,
flawonoidy oraz liczne makro- i mikroelementy (żelazo, magnez,
kobalt, cynk, mangan, miedź).

Kit pszczeli

ma doskonałe właściwości regenerujące

wszystkie typy tkanek. Maść propolisowa przyspiesza leczenie
trudno gojących się ran, oparzeń, egzem oraz żylakowatych
owrzodzeń podudzi. Ze względu na właściwości regeneracyjne,
przeciwzapalne oraz antybiotyczne propolis wykorzystuje się
także w recepturach preparatów kosmetycznych. Są one
produkowane przez firmy pszczelarskie i dostępne głównie w
aptekach.

Mydło propolisowe polecane jest do pielęgnacji skóry

skłonnej do zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych. Szampon z
dodatkiem propolisu stosuje się przy schorzeniach
dermatologicznych skóry głowy, takich jak łojotok czy łupież.
Kremy z dodatkiem kitu pszczelego mają działanie
regenerujące skórę. Polecane są do pielęgnacji skóry tłustej ze
skłonnością do zmian zapalnych, na przykład trądziku.

Przy stosowaniu preparatów propolisowych, zarówno

doustnych, jak i do pielęgnacji skóry, należy zachować
szczególną ostrożność, szczególnie gdy używa się ich po raz
pierwszy. Niestety, kit pszczeli u wrażliwych osób może
wywołać reakcję alergiczną. Wyjątkowo powinny uważać osoby,
u których wystąpiły uczulenia na inne produkty pszczele, takie
jak miód czy pyłek pszczeli.

Do najbardziej wartościowych i znanych kosmetyków

zalicza się

maseczki, kremy i kąpiele miodowe

.

Maseczki obok miodu zawierają zazwyczaj żółtko jaja

kurzego, sok z cytryny, glicerynę, spirytus, mąkę pszenną lub
owsianą i produkty mleczne (świeżą śmietankę, twarożek
homogenizowany, jogurt). W ich skład mogą wchodzić także
zmielone surowce zielarskie (nasiona słonecznika, korzeń
prawoślazu), witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E) i
karoten (prowitamina A). Zwykle po nałożeniu maseczki na
skórę twarzy po 15 minutach zmywa się ją letnią wodą.

Maseczki miodowe działają oczyszczająco, zmiękczająco

i leczniczo, a także zapobiegają powstawaniu zmarszczek.
Stosuje się je zarówno do skóry suchej, jak i zanieczyszczonej o
rozszerzonych porach.

Detergent - to substancja lub mieszanina
substancji - która stanowi aktywny czynnik
wszelkich środków czystości, takich jak
szampony, proszki do prania, płyny do mycia
naczyń itp.

Detergenty "czyszczą" dzięki temu, że działają na brud/nieczystości w
następujący sposób:
•zachowują się jak surfaktanty - ułatwiając mieszanie się brudu z
wodą (lub

innym rozpuszczalnikiem), ułatwiając zwilżanie

mytych powierzchni,

zmieniają pH powierzchni,co prowadzi do zrywania
wiązań wodorowych, którymi brud jest związany z
powierzchnią, lub zmiana pH prowadzi do rozkładu
substancji tworzących brud,

obniżają twardość wody, dzięki czemu woda lepiej
zwilża powierzchnię i łatwiej rozpuszczają się w niej
związki jonowe, tworzące brud,
rozkładają brud poprzez reakcję utleniania,

Detergenty są środkami czyszczącymi, powszechnie

używanymi zarówno w gospodarstwach domowych jak i w
przemyśle.
Dzielimy je na:
•mydła i
•detergenty syntetyczne, nie zwierające mydeł.

Te ostatnie często określamy po prostu mianem

detergentów, wyłączając z tej ogólnej nazwy mydła.

działają enzymatycznie poprzez
katalizowanie reakcji prowadzących do
rozkładu cząsteczek organicznych
tworzących brud,
działają pianotwórczo - zwiększając
powierzchnię styku brudu z środkiem
myjącym,

Mydła i detergenty syntetyczne zawierają

substancje zmniejszające napięcie powierzchniowe
wody, co powoduje, że dużo lepiej rozpływa się ona
po powierzchni tkanin, naczyń itp., zwilżając brud.

Substancje te nazywamy środkami

powierzchniowo czynnymi.

Należąca do takich substancji cząsteczka

stearynianu sodu składa się z długiego,
siedemnastowęglowego łańcucha i grupy
karboksylanowej (-COO-), z którą związany jest
jonowo kation sododowy. Konsekwencją takiej
budowy jest dwoista natura tej cząsteczki. Silnie
polarna grupa karboksylanowa wykazuje duże
powinowactwo do wody (część hydrofilowa). Długi,
niepolarny łańcuch węglowy wykazuje duże
powinowactwo do węglowodorów i innych substancji
niepolarnych, w tym także tłuszczów (część
hydrofobowa).

Jeśli do roztworu mydła wprowadzi się nieco

tłuszczu, cząsteczki mydła wnikają swymi łańcuchami do
jego kropelek, a pozostałe na powierzchni grupy - COO-Na+
umożliwiają zwilżanie powierzchni tłuszczu przez wodę.
Roztwory detergentów dobrze zwilżają zatłuszczone
powierzchnie, a następnie, po mechanicznym oderwaniu
cząstek brudu, tworzą z tłuszczami trwałą emulsję, którą
można łatwo spłukać wodą. Jeżeli liczba drobin detergentu
jest duża i nie mogą się one zmieścić w płaskiej warstwie
powierzchniowej, to układ dąży do zwiększenia powierzchni
i w ten sposób powstają bańki mydlane. Łączna
powierzchnia pęcherzyków jest wielokrotnie większa od
płaskiej powierzchni wody i dlatego może pomieścić dużo
więcej drobin detergentu

Pierwszym znanym i używanym detergentem

było mydło, wynalezione na Bliskim Wschodzie
ponad 5000 lat temu.

Używano go głównie do prania odzieży i

przemywania ran. Dopiero w II wieku n.e. zaczęto
używać mydła do mycia się. Mydło jest mieszaniną soli
sodowych wyższych kwasów tłuszczowych (głównie
stearynowego i palmitynowego) z dodatkiem substancji
zapachowych i środków ułatwiających formowanie go w
kostki. Mydło jest wyrabiane przez przereagowanie
tłuszczu, jak łój, olej kokosowy czy olej palmowy, z
wodorotlenkiem (ługiem), na przykład wodorotlenkiem
sodowym (sodą kaustyczną) lub wodorotlenkiem
potasowym (potażem żrącym). Zachodzący tam proces
chemiczny nazywa się zmydlaniem.

Płynne detergenty syntetyczne produkuje się

dodając do roztworu składników substancji zwanej
hydrotropem. Zwiększa ona rozpuszczalność
substancji w wodzie, nie pozwalając tym samym
składnikom płynu wytrącać się z roztworu.
Detergenty syntetyczne używane są także w innych
środkach czyszczących, takich jak np. proszki czy
mleczka do szorowania. Taki typowy proszek
zawiera detergent anionowy, drobno sproszkowany
związek mineralny(np. skaleń czy marmur) oraz
wybielacz chlorowy.

Detergenty, oprócz powszechnie znanego

zastosowania w gospodarstwie domowym stosowane
są w przemyśle włókienniczym do wstępnego
oczyszczania włókien naturalnych, na przykład
wełny, oraz do nadawania włóknom odpowiednich
cech użytkowych (np. środki antystatyczne
zapobiegają elektryzowaniu się tkanin)

W nowoczesnych instalacjach do ciągłej

produkcji mydła substraty są mieszane, a
potem podgrzewane pod ciśnieniem do ok.
130

o

C. Produktem reakcji jest mydło i

gliceryna. Po oddzieleniu gliceryny stopione
mydło przechodzi dalsze procesy
technologiczne, w których uzyskuje się
żądany produkt finalny.

Mydła sodowe otrzymuje się przez

wysuszenie stopionego mydła oraz dodanie
środków zapachowych i barwiących, po czym
formuje się je w kostki. Mydła toaletowe są
wytwarzane z lepszych gatunków tłuszczu, a
po wysuszeniu są ponownie podgrzewane
aby zmniejszyć zawartość wody.

Chociaż wytwarzanie mydła ma długą historię, to

pierwszy detergent syntetyczny pojawił się dopiero
w 1916 roku, stworzony przez niemieckiego chemika
Fritza Gunthera. Był to środek do zastosowań
przemysłowych.

Syntetyczne środki dla gospodarstw domowych,

wystarczająco delikatne by nie uszkodzić skóry rąk,
wprowadzono w 1933 roku.

Od tego czasu stworzono szeroką gamę

syntetycznych detergentów o różnych
właściwościach.Ich produkcja stanowi jedną z
podstawowych gałęzi przemysłu chemicznego.
Produkowanych jest wiele rodzajów detergentów
syntetycznych, zarówno w formie proszków jak i
płynów. Proszki zawierają około 20 – 25% substancji
powierzchniowo czynnych, produkowane są przez
suszenie rozpryskowe mieszaniny tych substancji i
innych składników. Niektóre proszki do prania
zawierają enzymy proteolityczne, na przykład proteazę,
które pomagają usunąć zabrudzenia pochodzenia
białkowego – takie jak plamy z krwi czy jajek.

WITAMINY

Choć istniały od setek lat, to miano nadał im dopiero w 1911

roku polski biochemik Kazimierz Funk, gdy wyizolował substancję
leczącą chorobę beri-beri i nazwał ją witaminą, sugerując, że jest to
amina życiodajna.

Witaminy to związki organiczne, które - nie będąc źródłem

energii (nie należą do białek, tłuszczów czy węglowodanów), ani
strukturalnym składnikiem tkanek organizmu - są niezbędne do
zachowania zdrowia oraz prawidłowego przebiegu wszystkich
procesów metabolicznych zachodzących w tkankach organizmu.

TAK

NIE

Witaminy wchodzą w skład enzymów,

będących w ludzkim organizmie katalizatorami
reakcji biochemicznych. Enzymy są odpowiedzialne
za regulacje wielu procesów: za przekształcanie
różnych substratów w formy energii, za procesy
budulcowe tkanek organizmu, za regenerację i
wzrost. Dzięki nim nasz organizm może normalnie
funkcjonować, rozwijać się, bronić przed
bakteryjnymi zagrożeniami z zewnątrz. Niedobór
lub brak poszczególnych witamin powoduje
zaburzenia fizjologiczne (utrata homeostazy),
nazywane hipowitaminozami (niedobór witaminy w
organizmie) i awitaminozami (zupełny brak
witaminy w organizmie).

Witaminy dzieli się na:

rozpuszczalne w wodzie

witamina C

(kwas askorbinowy)

witamina B

1

(tiamina)

witaminaB

2

(ryboflawina)

witaminaB

3

(niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy,

amid kwasu nikotynowego)

witamina B

5

(kwas pantotenowy)

 witamina B

6

(pirydoksyna, pirydoksal)

witamina B

9

(kwas foliowy)

witamina B

12

(cyjanokobalamina)

witamina H (biotyna)
witamina P (glikozydy flawonoidowe)

rozpuszczalne w tłuszczach

witamina A (retinol i jego pochodne)
witamina D (cholekalcyferol i pochodne)
witamina E (tokoferol)
witamina K (fitochinon)

Zapotrzebowanie

Dzienne zapotrzebowanie na witaminy jest niewielkie i

liczone w miligramach (mg), a nawet w mikrogramach (μg).
Przedawkowanie, niedobór lub brak jednej z witamin, po
wyczerpaniu zapasów organizmu, prowadzi do jednostek
chorobowych, które nazywamy w zależności od zaawansowania

hiperwitaminozą

(przedawkowanie),

hipowitaminozą

(niedobór częściowy) lub

awitaminozą

(całkowity brak).

Związki organiczne, które dopiero w organizmie zostają
przekształcone w odpowiednią witaminę, nazywa się

prowitaminami

.

Witamina A - akseroftol

Odgrywa tak dużą rolę u młodych, rosnących organizmów, że jest
nazywana "witaminą wzrostową". Współdziała z hormonem
wzrostu.
Jest niezbędna dla silnych kości, zdrowych zębów i skóry, do
zachowania zdrowych włosów i paznokci, regeneracji naskórka.
Ma wpływ na układ nerwowy i różne funkcje z nim związane, np.
wzrok. Jest istotna dla siatkówki oka - retiny, dlatego nazywana
jest także retinolem. Pomocna w zwalczaniu infekcji. Jej stałe
stężenie we krwi może zmniejszać ryzyko zachorowania na
niektóre postacie nowotworów (rak piersi, szyjki macicy, żołądka,
płuc).

Przyspiesza odnowę komórek skóry i sprawia, że rysy wygładzają
się. Jest witaminą, która chroni skórę przed szkodliwym
wpływem promieni UV.

Jej niedobór, a także nadmiar, powoduje utratę apetytu, suchość i
świąd skóry, wypadanie włosów, gorsze gojenie się ran, "kurzą
ślepotę", czyli złe widzenie o zmroku, zahamowuje wzrost.

WITAMINY z grupy B

Wszystkie witaminy z grupy B mają wiele cech

wspólnych i z tego względu są często określane jako witamina
B-kompleks. Przeważnie występują w tych samych produktach
spożywczych (wątroba, ziarno pełne, drożdże piwne) Są
rozpuszczalne w wodzie. Oznacza to, że są szybko wydalane z
krwią i moczem, a więc stale trzeba uzupełniać ich zapas.
Witamina B nigdy nie występuje w produktach naturalnych w
postaci wyizolowanej, lecz zawsze jako kompleks witamin B.

Witamina C

- wpływa na wytwarzanie i zachowywanie kolagenu, z

którego jest produkowana tkanka łączna. Obecność kolagenu, a
pośrednio witaminy C, ułatwia gojenie się ran, złamań, hamuje
tworzenie się sińców, powstawanie krwotoków i krwawień dziąseł. Dzięki
niej zdrowe komórki stają się odporne na zakażenia i uszkodzenia.

Podnosi odporności organizmu na choroby, szczególnie w

okresach przeciążenia fizycznego. Aktywizuje system immunologiczny,
czyli pobudza wzrost i sprawność komórek odpornościowych oraz
białych ciałek krwi, które zwalczają mikroorganizmy.

Spożywanie dostatecznej ilości witaminy C zapewnia sprawne

funkcjonowanie układu krwionośnego - serca. Reguluje produkcję
cholesterolu w wątrobie i przetwarzanie go w kwasy żółciowe, które
organizm wydala z organizmu. Obniża ogólny poziom cholesterolu we
krwi i "złego" cholesterolu LDL, podnosząc przy tym ilość "dobrego"
cholesterolu HDL. Zapobiega to odkładaniu się nadmiaru cholesterolu
na ściankach naczyń krwionośnych, chroniąc przed miażdżycą i chorobą
wieńcową, która objawia się zwężeniem tętnic, co z kolei powoduje
często groźne dla życia zaburzenia w przepływie krwi prowadzące nawet
do zawału serca. Witamina ta obniża też ciśnienie krwi. Podobnie jak
witaminy A czy E - jest występującym w organizmie przeciwutleniaczem,
który chroni płyny ustrojowe (a więc krew i inne płyny znajdujące się
wewnątrz i na zewnątrz komórek) przed wolnymi rodnikami tlenu
mogącymi spowodować uszkodzenia m.in. wyściółki naczyń
krwionośnych. Zwalczając wolne rodniki, witamina C hamuje utlenianie
"dobrego" cholesterolu HDL, dzięki czemu utrudnia jego niekorzystną
przemianę.

Witamina E

Jest głównym antyoksydantem, który chroni komórki przed
utleniaczami. Bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych
do komórek. Wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych oraz chroni
czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem. Wykorzystywana
jest też do leczenia męskiej bezpłodności, zaburzeń mięśniowych
oraz chorób serca.

Skutki niedoboru - praktycznie nie spotykamy się z jej niedoborem.
Jednakże awitaminoza może powodować: rozdrażnienie, osłabienie
zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie
mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry,
gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość,
bezpłodność, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Skutki nadmiaru - bardzo rzadkie, w przypadku spożywania
codziennie przez dłuższy okres dawki większej niż 1000 mg mogą
wystąpić następujące objawy: zmęczenie, bóle głowy, osłabienie
mięśni, zaburzenia widzenia.

Źródła występowania - występuje w olejach roślinnych (sojowym,
kukurydzianych, słonecznikowym), migdałach, margarynie, jajach,
orzechach włoskich i ziemnych, kiełkach pszenicy, mące
pełnoziarnistej, mleku, brukselce i innych zielonolistnych
warzywach.

Zapotrzebowanie - 8-13 mg na dobę

nazwa zapotrz rola w organizmie

objawy niedoboru

występowanie

A

2 mg/

dzień

 niezbędna w procesie widzenia,

głównie w ciemności

 niezbędna dla wzrostu

 utrzymuje w prawidłowym stanie

włosy, skórę i błonę śluzową

 wzmaga odporność na zakażenia ropne

 uczestniczy w powstawaniu kości i

zębów

 zahamowanie wzrostu

 kurza ślepota, suchość oczu

 zanikanie nabłonków, łuszczenie skóry,

sucha skóra

wątroba, tran, jaja,

mleko, masło,

marchew,
pomidory, papryka

D

0,02
mg/

dzień

 wpływ na prawidłowy rozwój kości i

zębów

 wpływ na wzrost

 wpływa na wchłanianie jonów wapnia

z układu pokarmowego

 krzywica u dzieci

 osteomalacja (rozmiękczenie kości u

dorosłych)

 tracenie zębów i łamliwość kości

wątroba, tran, jaja,
mleko, masło,

drożdże, ryby:

śledź i łosoś

E

20 mg/

dzień

 wpływa na przebieg ciąży i

rozmnażanie

 spowalnia starzenie komórek

 niepłodność, zaburzenia ciąży

 osłabienie i zwyrodnienie mięśni

 choroby narządów rozrodczych

olej, orzechy,

kiełki pszenicy,
wołowina, jaja,

mleko, czosnek

K

1 mg/

dzień

 uczestniczy w krzepnięciu krwi

 jej zapotrzebowanie jest pokrywane

przez florę jelitową

 jego brak jest często po operacjach

 krwotoki, obniżona krzepliwość krwi

szpinak,. lucerna,

kapusta, mięso,

wątroba, nerki

B

1

1,5 mg/
dzień

 udział w przemianach węglowodanów i

tłuszczów

 udział w utlenianiu biologicznym

 odpowiada za prawidłowy stan tkanki

nerwowej

 choroba beri-beri (bóle rąk i nóg)

 drżenie i osłabienie mięśni

 niewydolność układu krążenia

 nerwowość, słaba pamięć i koncentracja

 złe samopoczucie

wątroba, mięso,
drożdże, ryż

niełuskany,

rodzynki, ciemny

chleb

B

2

1,7 mg/

dzień

 podnosi odporność

 składnik enzymów utleniających

 zahamowanie wzrostu

 choroby oczu i skóry (łojotok, łysienie,

zajady)

wątroba, ser,

mleko, jaja,

drożdże, twaróg

B

3

(PP)

20 mg/

dzień

 obniża ciśnienie krwi

 pobudza produkcje hormonów

płciowych

 uczestniczy w regeneracji skóry i

układu nerwowego

 zaburzenia pamięci, zmęczenie, depresja

 pelagra= rumień lombardzki

(przebarwienia i zapalenia skóry,
biegunka, gorączka, utraty przytomności)

otręby, drożdże,

nerki, ryby,

wątroba, nasiona
grochu i fasoli

B

5

10 mg/

dzień

 niezbędna w przemianach kwasów

tłuszczowych

 w naturalnych warunkach nie stwierdzono wątroba, mleko,

jaja, pomidory

B

6

2 mg/

dzień

 reguluje przemiany aminokwasów

 udział w procesach krwiotwórczych

 składnik enzymów

 wspiera działanie układu nerwowego i

pokarmowego

 depresje

 nerwowość

 pobudliwość

 choroby skóry

 epilepsja, anemia

 zatrzymanie wody w organizmie

banany, kiełki

pszenicy, otręby

ryżowe, drożdże,
mięso, drób,

groszek

B

8

200 μg/

dzień

 udział w metabolizmie

 udział w rozwoju tkanek nerwowych

skóry i włosów

 halucynacje, depresje

 choroby skóry, bóle mięśni, wypadanie

włosów

marchew,

czekolada, maliny,

drożdże

B

11

0,3-0,4

mg/

dzień

 niezbędny do rozwoju układu

nerwowego

 do tworzenia nowych tkanek u zarodka

 uczestniczy w syntezie kwasów

nukleinowych i funkcjonowaniu układu

krwionośnego

 anemia złośliwa

 wady cewki moczowej u płodu

rośliny

strączkowe,

drożdże, jarzyny

liściaste

B

12

5 μg/

dzień

 pobudza wytwarzanie erytrocytów

 składnik enzymów biorących udział w

przemianach kwasów nukleinowych

 osłabienie i anemia złośliwa

wątroba, mleko,

bakterie, nie

występują w

żadnych roślinach

C

75-100

mg/

dzień

 aktywator enzymów

 wzmaga odporność

 uczestniczy w utlenianiu biologicznym

 wpływa na stan dziąseł i naczyń

krwionośnych

 przyspiesza gojenie ran

 niezbędny do syntezy kolagenu,

wchłaniania żelaza, tworzenia kości i

zębów

 mała odporność

 rany trudno się goją

 szkorbut (krwawienie dziąseł, wypadanie

zębów, kości się nie zrastają)

 kruchość naczyń krwionośnych

 wit. C szybko ulega rozkładowi w

wysokich temperaturach

porzeczki, cytrusy,

maliny, truskawki,

koperek, papryka,

chrzan, kapusta,

ziemniaki, aronia,

pomidor

Nadmiar witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K) nie jest korzystny, ponieważ nie jest wydalany z organizmu i osadza

się w tkance tłuszczowej. Pozostałe witaminy zostają nieszkodliwie wydalone, oprócz wit. C której nadmiar powoduje kamienie

nerkowe.

nazwa

skutki niedoboru

Głównym powodem sięgania po witaminowe środki
pielęgnujące jest chęć dbania o włosy (20%), poprawienie
kondycji skóry (17%) i paznokci (13%). Najmłodsze kobiety
(15-19 lat) częściej jako przyczynę sięgania po preparaty
witaminowe wskazują chęć poprawienia wyglądu skóry i
paznokci (odpowiednio 21% i 18% wskazań). Pozostałe
kobiety wybór specyfiku częściej motywują chęcią dbania o
włosy (20%).

Stosowanie kosmetycznych środków
witaminowych przez kobiety w
Polsce