Etyka – zagadnienia ogólne

Etyka

• Obowiązek i zasady informowania

pacjenta i uzyskiwania zgody na

leczenie są określone w licznych

aktach prawnych i kodeksach.

• Jest to także problem etyczny,

ponieważ przepisy regulują tylko

ogólne zasady, natomiast

charakter, zakres i sposób

przekazywania informacji są inne

w odniesieniu do każdego

pacjenta.

Etyka

Przepisy

• Ustawa o zawodach pielęgniarki i

położnej. (Dz. U. 1996 r. Nr 91 poz. 410)

• Art. 20. 1. Pielęgniarka, położna ma

obowiązek poinformować pacjenta o
jego prawach.

• 2. Pielęgniarka, położna udziela

pacjentowi lub jego przedstawicielowi
ustawowemu informacji o stanie
zdrowia pacjenta, w zakresie
koniecznym do sprawowania opieki
pielęgnacyjnej.

Etyka

Kodeks Etyki Zawodowej

I. Pielęgniarka/położna a

pacjent

1.Pielęgniarka / położna pełniąc

rolę zawodową zobowiązana
jest do:

c)udzielania pacjentowi

rzetelnej i zrozumiałej
informacji dotyczącej procesu
pielęgnowania.

Etyka

Kodeks Etyki Zawodowej

3. Pielęgniarka / położna obowiązana jest

przestrzegać następujących zasad
wynikających z praw pacjenta:

b)realizować świadczenia pielęgniarskie

za zgodą pacjenta, o ile jest on zdolny
ją sformułować

c) poinformować pacjenta, w

przypadkach odmowy wyrażenia przez
niego zgody, o możliwych skutkach
jego decyzji oraz podjąć próbę
przekonania pacjenta, aby zmienił
swoje zdanie.

Etyka

Ustawa o zawodzie
lekarza

Art. 31.
1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub

jego ustawowemu przedstawicielowi

przystępnej informacji o jego stanie zdrowia,

rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych

metodach diagnostycznych, leczniczych,

dających się przewidzieć następstwach ich

zastosowania albo zaniechania, wynikach

leczenia oraz rokowaniu.

2. Lekarz może udzielać informacji, o której

mowa w ust. 1, innym osobom tylko za zgodą

pacjenta.

3. Na żądanie pacjenta lekarz nie ma obowiązku

udzielać pacjentowi informacji, o której

mowa w ust. 1.

Etyka

Ustawa o zawodzie
lekarza

4. W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest

niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć

informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli według

oceny lekarza przemawia za tym dobro pacjenta. W

takich przypadkach lekarz informuje przedstawiciela

ustawowego pacjenta lub osobę upoważnioną przez

pacjenta. Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak

obowiązek udzielić mu żądanej informacji.

5. Obowiązek lekarza, określony w ust. 1, dotyczy także

pacjentów, którzy ukończyli 16 lat.

6. Jeżeli pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny

bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji,

lekarz udziela informacji przedstawicielowi ustawowemu,

a w razie jego braku lub gdy porozumienie się z nim jest

niemożliwe - opiekunowi faktycznemu pacjenta.

7. Pacjentowi, który nie ukończył 16 lat, lekarz udziela

informacji w zakresie i formie potrzebnej do

prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub

terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania.

8. Ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o opiekunie

faktycznym, należy przez to rozumieć osobę wykonującą,

bez obowiązku ustawowego, stałą pieczę nad pacjentem,

który ze względu na wiek, stan zdrowia albo swój stan

psychiczny pieczy takiej wymaga.

Etyka

• Zasadą jest pełne informowanie

pacjenta o wszystkich
aspektach leczenia/opieki.

• Zatajenie istotnej informacji

jest możliwe, ale musi być
dobrze uzasadnione.

• Zasadą jest przekazywanie

informacji tylko samemu
pacjentowi.

Etyka

• Zrozumiale – poziom informacji

musi być dostosowany do
możliwości jej przyswojenia oraz
oczekiwań.

• W odpowiednich warunkach –

konieczne jest zachowanie
poufności.

• Taktownie – we współczesnej

medycynie bardzo rzadko mamy do
czynienia z sytuacjami, w których
nic dla chorego nie można zrobić.

Etyka

• Badania wskazują, że pacjenci

zapamiętują bardzo małą część

przekazywanej im informacji.

• Celowe jest powtórzenie

informacji lub zapytanie

pacjenta co zapamiętał i jak

zrozumiał przekaz.

• Jeżeli to możliwe, należy

wskazać gdzie pacjent może

znaleźć więcej informacji i

spokojnie się z nimi zapoznać.

Etyka

• Jeżeli możliwości wyboru są

jednakowe, nakłaniać do
samodzielnej decyzji, pomocą w
tym może być rodzina i bliskie
osoby, w wielu krajach jest to
lekarz rodzinny.

• Jeżeli jedna z możliwości jest

zdaniem informującego
najlepsza, należy zaproponować
ją i wytłumaczyć dlaczego.

Etyka

• Informacja musi być podana w sposób

obiektywny – ani nadmiernie

optymistycznie (każde działanie

lecznicze wiąże się z ryzykiem), ani w

sposób wyolbrzymiający ryzyko

(straszenie pacjenta, aby uważał dobry

wynik za coś niezwykłego).

• Pacjenci w większości bardzo słabo

rozumieją liczby. Należy używać

zrozumiałych terminów (na przykład 1

na 10), a unikać nieokreślonych

terminów, jak „mało, rzadko,

najczęściej” – dla każdego człowieka

oznaczają one co innego.

Etyka

• Jest to zgoda na czynności medyczne

wyrażona przez osobę zdolną do

zrozumienia swojej sytuacji oraz

planowanych czynności i

poinformowaną w stopniu

wystarczającym do podjęcia decyzji.

• Stąd bardziej właściwy jest termin

„zgoda poinformowanego pacjenta”.

• Informowanie pacjenta jest procesem

ciągłym, do którego należy stale wracać

– większość pacjentów pyta wielokrotnie

o to samo. Nie można poprzestać na

otrzymaniu podpisu pod formularzem.

Etyka

• Na co pacjent wyraża zgodę.
• Jaki jest powód podjęcia

czynności.

• Jaki jest cel czynności.
• Możliwe powikłania i

zagrożenia.

• Oświadczenie o otrzymaniu

wystarczających informacji.

Etyka

• Zgoda „blankietowa” – nie

wskazująca na co konkretnie
została wyrażona – jest
nieważna.

• Z punktu widzenia prawnego

można podważyć ważność
każdej zgody, niezależnie od
tego jak jest obszerna i
szczegółowa.

Etyka

• Ustawa o zawodzie lekarza wyróżnia

dwa rodzaje interwencji:

– zabiegi operacyjne i interwencje

stwarzające stan podwyższonego ryzyka;

– pozostałe zabiegi i badania.

• Grupa czynności o podwyższonym

ryzyku wymaga wyrażenia formalnej

zgody na piśmie.

• Do pozostałych czynności wystarcza

zgoda domniemana, którą stanowi

wykonanie czynności zwyczajowo i

powszechnie przyjętych jako

związane z określonym działaniem.

Etyka

Przykłady zgody domniemanej:
• pacjent zgłaszający się na badanie EKG

zgadza się na rozebranie, założenie
elektrod, podłączenie aparatu;

• pacjent zgłaszający się na pobranie krwi

zgadza się na nakłucie żyły, wysłanie
krwi do laboratorium, ryzyko związane z
nakłuciem (krwiak, rzadko infekcja);

• pacjent zgłaszający się na zdjęcie

szwów zgadza się na zmianę opatrunku,
usunięcie szwów, drobne zabiegi przy
ranie itp.

Etyka

• Najczęściej mamy do czynienia

z sytuacją, kiedy pacjent jest

sam najbardziej zainteresowany

wykonaniem zabiegu - prośba.

• Nieuzgodnione zabiegi

najczęściej są wykonywane w

trakcie leczenia, kiedy zespół

leczący chcąc uzyskać jak

najlepszy wynik może wywierać

naciski na dalsze zabiegi wbrew

woli pacjenta.

Etyka

• Partnerskie stosunki między

pacjentem a leczącymi
powinny obejmować
jednakowe prawa i obowiązki.

• Obowiązki i odpowiedzialność

leczących są określone
licznymi przepisami.

• Co wiemy o obowiązkach

pacjenta?

Etyka

Dalsze pytania?

• Jak postępować gdy pacjent

nie zgadza się na leczenie?

• Czy brak zgody na leczenie

obowiązuje gdy stan pacjenta
pogorszy się i nie może on już
wyrazić swojego sprzeciwu?

Document Outline