Odpowiedzialność
konstytucyjna

i Trybunał Stanu

Odpowiedzialność
konstytucyjna

Przewidziane prawem (z reguły

konstytucyjnym) konsekwencje wyciągane

w stosunku do osób zajmujących wysokie

stanowiska w państwie, które podczas

wykonywania swoich funkcji w sposób

zawiniony naruszyły konstytucje lub ustawy.

Impeachment

 Impeachment (z angielskiego –

oskarżenie), w krajach anglosaskich

procedura umożliwiająca postawienie w stan

oskarżenia osób zajmujących najwyższe

stanowiska w państwie za czyny sprzeczne z

prawem.

 Najczęściej procedura wszczynana jest

wobec osób, które dopuściły się zdrady

stanu, pogwałcenia konstytucji lub popełniły

przestępstwo.

Impeachment

 Instytucja impeachmentu pojawiła się

w XIV w. w Anglii i oznaczała prawo

parlamentu do odwołania urzędników

i doradców króla, stanowiła ona

instrument w walce o zwiększenie

wpływów parlamentu na władzę

królewską.

Impeachment

 W 1787 Stany Zjednoczone

wprowadziły impeachement do

konstytucji, w konsekwencji prezydent,

wiceprezydent oraz wszyscy urzędnicy

państwowi mogą zostać skazani za

popełnienie przewinień lub ciężkich

przestępstw (np. zdrady,

przekupstwa).

Impeachment w USA

 Prawo wszczynania impeachmentu ma Izba

Reprezentantów, a sprawę rozstrzyga Senat
obradujący pod przewodnictwem Prezesa Sądu
Najwyższego.

 Aby wyrok był prawomocny, decyzja musi zapaść

większością 2/3 obecnych senatorów. Konsekwencją
wyroku skazującego jest wydalenie z urzędu oraz
utrata funkcji honorowych i odpłatnych.

Impeachment w USA

 Tylko raz (w 1868) postawiono prezydenta (A.

Johnsona) w stan oskarżenia w Senacie, jednak

zabrakło jednego głosu do zastosowania

impeachmentu.

 W 1974 próbowano wszcząć impeachment

przeciwko prezydentowi R. Nixonowi w związku

z aferą Watergate, ale prezydent uprzedził bieg

wydarzeń i sam podał się do dymisji.

 W 1998 rozpoczęto procedurę impeachmentu

przeciwko prezydentowi B. Clintonowi.

Zarzucono mu, iż w trakcie dochodzenia

prokuratorskiego dotyczącego jego stosunków

z M. Lewinski, mówił nieprawdę oraz wywierał

naciski na świadków.

Trybunał Stanu

organ o charakterze sądowym

powołany do orzekania o

odpowiedzialności konstytucyjnej osób

zajmujących najwyższe stanowiska

państwowe.

Trybunał Stanu w II
Rzeczypospolitej

 W II Rzeczpospolitej Trybunał Stanu

rozpatrywał sprawy dotyczące prezydenta (do
1935) oraz członków rządu oskarżonych o
pogwałcenie konstytucji lub ustaw, działanie na
szkodę państwa lub narażenie go na
niebezpieczeństwo. Składał się z Pierwszego
Prezes SN i członków wybieranych przez sejm i
senat spoza ich grona.

 Jedyna sprawa rozpatrywana

przez Trybunał Stanu okresu II
Rzeczpospolitej dotyczyła ministra
skarbu G. Czechowicza,
oskarżonego (w 1929 roku) o
przekroczenia budżetowe.

Trybunał Stanu w II
Rzeczypospolitej

 Felicjan Sławoj Składkowski (1885 - 1962, generał i

polityk, premier RP w latach 1936-1939),
komentując słowa Józefa Piłsudskiego, który w 1929 przed
TS powiedział, że minister Gabriel Czechowicz uległ jego
presji personalnej, w czasie gdy komendant „miał zaszczyt
pracować” z nim w jednym gabinecie powiedział:

 Mój Boże, czyż za takie jedno powiedzenie ze strony

Pana Marszałka nie warto stanąć nawet trzy razy
jako oskarżony przez Trybunałem Stanu?! Są
jeszcze szczęściarze na tym świecie!

Źródło:

Felicjan Sławoj Składkowski, Strzępy meldunków, Warszawa 1988, s. 69

Trybunał Stanu w PRL

 Po II wojnie światowej Trybunał

Stanu został przywrócony ustawą
konstytucyjną z 1982 roku.

 Rozpatruje sprawy o naruszenie

konstytucji i ustaw przez osoby
sprawujące najwyższe urzędy

 Od 1982 roku Trybunał Stanu skazał dwie

osoby: Dominika Jastrzębskiego (ministra
współpracy gospodarczej z zagranicą w
rządzie Mieczysława Rakowskiego) i Jerzego
Ćwieka (prezesa Głównego Urzędu Ceł w
latach 1985-1990), oskarżonych o
przyczynienie się do afery alkoholowej.

 Kary, na jakie trybunał skazał obu

urzędników, były symboliczne: pięć lat
zakazu zajmowania kierowniczych stanowisk
i utrata biernego prawa wyborczego na taki
sam okres.

Skład TS

 O składzie Trybunału Stanu

decyduje każdy kolejno wybrany
sejm na swoim pierwszym
posiedzeniu, wybierając jego
członków na okres swojej kadencji
(4 lata, chyba że nastąpi
wcześniejsze rozwiązanie
parlamentu).

Skład TS

 W skład Trybunału Stanu wchodzą:

przewodniczący, 2 zastępców i 16 członków.

 Przewodniczącym z urzędu jest Pierwszy

Prezes Sądu Najwyższego, pozostałe osoby
wybierane są spoza grona sejmu.

Skład TS

 Do Trybunału Stanu mogą zostać

wybrani obywatele polscy korzystający

z pełni praw obywatelskich, nie karani

sądownie, nie zatrudnieni w organach

administracji państwowej.

 Członkowie Trybunału Stanu są

niezawiśli i podlegają tylko ustawom.

KADENCJA TRYBUNAŁU STANU 2007 -
2011

Przewodniczący

prof. dr hab. Lech

GARDOCKI 

Zastępcy

Przewodniczącego

  1. Stanisław T. Rymar

  2. Andrzej Grabiński

Członkowie Trybunału Stanu:

 Lech ADAMCZYK
 Kazimierz BARCZYK
 Anna BOGUCKA-SKOWROŃSKA
 dr Andrzej Sebastian DUDA
 dr hab. prof. UW Ewa GRUZA
 dr hab. prof. UwB Dariusz KIJOWSKI
 Sylweriusz Marcin KRÓLAK
 prof. dr hab. Jacek Maria MAJCHROWSKI
 Janusz MARGASIŃSKI
 Józef MEDYK
 Roman Stanisław NOWOSIELSKI
 dr hab. prof. UW Krystyna PAWŁOWICZ
 prof. dr hab. Andrzej Jan SZWARC
 Krzysztof ŚMIEJA
 dr Jarema TRZEBIŃSKI
 Andrzej WOSIŃSKI

Zakres podmiotowy

Art. 1. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w

związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

swojego urzędowania, odpowiedzialność

konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1) Prezydent RP,

2) Prezes RM oraz członkowie Rady Ministrów,

3) Prezes NBP,

4) Prezes NIK,

5) członkowie KRRiT,

6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył

kierowanie ministerstwem,

7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji

odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą

również posłowie i senatorowie.

Odpowiedzialność
konstytucyjna

 obejmuje czyny popełnione przez wyżej

wymienione osoby w związku z zajmowanym

stanowiskiem lub w zakresie swojego

urzędowania, chociażby nieumyślnie naruszyły

Konstytucję lub ustawę (art. 3 Ustawy o TS)

Odpowiedzialność
Prezydenta RP

 Prezydent może być pociągnięty do

odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za
naruszenie:



Konstytucji,



Ustawy,



lub za popełnienie przestępstwa.

Postępowanie w sprawie
odpowiedzialności
konstytucyjnej

 I etap – postępowanie wstępne
 II etap – postępowanie przed TS
 III etap – postępowanie

wykonawcze (Sąd Okręgowy w
Warszawie)

Postępowanie wstępne

Wniosek złożony

do Marszałka Sejmu

(140 członków ZN)

Komisja

Odpowiedzialności

Konstytucyjnej

Zgromadzenie Narodowe

(uchwała - 2/3 głosów

ustawowej liczby członków)

Uchwała o umorzeniu

Uchwała o postawieniu

w stan oskarżenia

(2 oskarżycieli)

Odpowiedzialność członków
Rady Ministrów

 Członkowie Rady Ministrów ponoszą

odpowiedzialność przed Trybunałem
Stanu za naruszenie Konstytucji lub
ustaw, a także za przestępstwa
popełnione w związku z zajmowanym
stanowiskiem.

Wniosek do Marszałka Sejmu:

Prezydent RP, grupa

co najmniej 115 posłów

Komisja

Odpowiedzialności

Konstytucyjnej

Sejm RP

(uchwała – 3/5 głosów

ustawowej liczby posłów)

Uchwała o umorzeniu

Uchwała o postawieniu

w stan oskarżenia

(2 oskarżycieli)

Posłowie i senatorowie

 ponoszą odpowiedzialność

konstytucyjną przed TS za naruszenie

zakazu prowadzenia działalności

gospodarczej z wykorzystaniem

mienia państwowego i komunalnego;

 prawo postawienia w stan

oskarżenia posła przysługuje

Sejmowi, a senatora - Senatowi;

Orzekanie TS

 I instancja – przewodniczący i 4 członków,
 II instancja – przewodniczący i 6 członków

(z wyłączeniem sędziów, którzy
uczestniczyli w rozpatrzeniu sprawy w I
instancji);

 w postępowaniu przed TS udział obrońcy

jest obowiązkowy,

Kary

Trybunał Stanu może orzekać kary:
 utratę czynnego i biernego prawa

wyborczego,

 zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk,
 utratę wszystkich lub niektórych orderów,

odznaczeń i tytułów honorowych,

 może również wymierzać kary przewidziane

w ustawach karnych.

Kary

Trybunał może również poprzestać na
uznaniu winy oskarżonego (jeżeli
społeczna szkodliwość czynu jest
znikoma lub ze względu na szczególne
okoliczności sprawy) i odstąpić od
wymierzenia kary.

Orzeczenia TS

 Ściganie przez Trybunał Stanu jest

dopuszczalne przez 10 lat od popełnienia
czynu, a w przypadku przestępstwa - w
okresie przewidzianym przez ustawę.

Postępowanie wykonawcze

Wykonanie orzeczeń Trybunału Stanu
należy do kompetencji Sądu
Okręgowego w Warszawie