CHEMIA KOSMETYCZNA

Podział surowców ze względu na ich

działanie w kosmetykach

Środki konserwujące



Czystość mikrobiologiczna i odporność na zakażenia kosmetyków jest

jednym z ważniejszych problemów przemysłu kosmetycznego.

Trwałość mikrobiologiczna kosmetyku zależy od właściwości

fizykochemicznych, struktury fizycznej, zawartości i jakości wody, a

także od obecności substancji stanowiących pożywkę dla

drobnoustrojów (typu opakowania) i zawartości inhibitorów, które

uniemożliwiają lub spowalniają niekorzystne procesy.



Rolę inhibitorów spełniają:



Związki chemiczne zapewniające stabilność mikrobiologiczną produktu



Składniki kosmetyku, które oprócz swoich podstawowych właściwości

kosmetycznych wykazują mniejsze lub większe działanie

bakteriobójcze.



Podstawową funkcją środka konserwującego jest utrzymanie

kosmetyku podczas magazynowania i użytkowania w takim stanie

mikrobiologicznym, w jakim został wyprodukowany.



Środki konserwujące powinny się charakteryzować następującymi

właściwościami:



Brakiem toksyczności i oddziaływania podrażniającego i uczulającego



Wysoką aktywnością wobec szerokiego spektrum mikroorganizmów

(bakterie gram-dodatnie i Gram-ujemne, grzyby, w tym drożdże)



Wysoką efektywnością działania w niskich stężeniach



Rozpuszczalnościa w wodzie



Brakiem wyczuwalnego zapachu, barwy, smaku



Odpornością na dezynfekujące działanie pozostałych składników

kosmetyków



Działanie środka konserwującego związane jest z obecnością w nim grup

funkcyjnych lub struktur zdolnych do łączenia się z pewnymi czynnymi

grupami białek bakteryjnych, a także antagonistycznego oddziaływania na

ich enzymy komórkowe. Na wybór i skuteczność działania środka

konserwującego duży wpływ na pH środowiska.

W środowisku kwaśnym (pH <7) aktywność wykazują: kwas sorbowy, kwas

beznoesowy, kwas dehydrooctowy oraz pochodne fenolowe, (parabeny).



Parabeny -estry kwasu p-hydroksybenzoesowego należą do najszerzej

stosowanych związków konserwujących w przemyśle kosmetycznym. Są

one aktywne przede wszystkim przeciw grzybom, jak również mają

działanie bakteriostatyczne.



Inne stosowane środki konserwujące to:



Bronopol,



kwas sorbowy (przeciw pleśniom),



irgasan (do 0,5% zawartości),



nipaginy (parabeny, aseptiny- 0,3% - 0,5%),



sterinol (r-r 1%),



germall 115 (najczęściej stosowany po parabenach, dziąłanie

przeciwbakteryjne, stosowany w kompozycji z parabenami),



Kathon CG(bardzo akrywny, ale jednocześnie toksyczny środek

konserwujący),



fenoksyetanol (przeciwbakteryjny i grzybostatyczny, stosowany

łącznie z parabenami),



Hibitan (chloroheksydyna- bakteriobójczy, stosowany łącznie ze

środkiem grzybobójczym)



Kwas salicylowy i jego sole

Środki antyoksydacyjne



Powszechnym składnikiem preparatów kosmetycznych są lipidy. Ich

autooksydacja jest częstym źródłem niekorzystnych zmian, obawiających

się zmianą barwy, smaku, zapachu oraz rozwarstwianiem się emulsji

Kosmetyki zawierające zjełczałe podłoże tłuszczowe mogą wywołać

uczulenia, podrażnienia skóry i miejscowe stany zapalne. Proces utleniania

może być wywołany przez drobnoustroje, enzymy lub bezpośrednim,

chemicznym działaniem tlenu z powietrza w obecności metalu, nadtlenku

lub innego inicjatora, które mogą występować w kosmetykach, np. ślady

metali ciężkich w olejach lub tłuszczach, te z kolei mogą katalizować

tworzenie nadtlenków. Najwyższą aktywność katalityczną w reakcjach

tworzenia się nadtlenków wykazują jony Cu, Fe, Co, Mn i Cr.



W celu wyeliminowania niepożądanego wpływu metali na podłoże

tłuszczowe stosuje się środki zdolne do tworzenia z nimi kompleksowych

połączeń, np. kwas cytrynowy, winowy, lecytynę.



W preparatach kosmetycznych zwłaszcza emulsyjnych (wodno-

lipidowych) procesy autooksydacyjne mogą przebiegać na granicy faz

woda-olej. Cienkie warstwy kosmetyków nałożone na skórę szczególnie

narażone na działanie temperatury, światła i powietrza, co może wywołać

ich utlenianie.



W celu ograniczenia autooksydacji wprowadza się substancje zwane

przeciwutleniaczami. Charakterystyczną ich cechą jest to, że są one

efektywne już przy bardzo małych stężeniach (0,001-0,1%). Podzielić je

można na trzy grupy:



Naturalne, np. tokoferole występujące w organizmach roślinnych i

zwierzęcych



Syntetyczne, np. BHT (di-tetr-butylohydroksytoluen), BHA (mono-tetr-

butylohydroksyanizol), ACP (palmitynian L-askorbylu)



Związki działające synergistyczne z przeciwutleniaczami. Są to substancje

pomocnicze, tzw. synergetyki, które nie powstrzymują procesu

samoutleniania, lecz wspomagają działanie przeciwutleniaczy, co jest

szczególnie ważne w przypadku stabilizacji kosmetyków zawierających

tłuszcze i witaminy. Do synergetyków zalicza się niektóre kwasy organiczne

(cytrynowy) i nieorganiczne (fosforowy), aminokwasy, alkohole, cukry.



Przeciwutleniacz powinien charakteryzować się:



Całkowitą nieszkodliwościa dla zdrowia



Dobrą rozpuszczalnością w środowisku stabilizowanym



Brakiem smaku, zapachu, i wpływu na wygląd utrwalanego preparatu.



Trwałością i odpornością na działanie czynników fizycznych i chemicznych



Skutecznością w małych stężeniach przez dłygi okres czasu

Surowce odżywcze



Cholesterol- przeciwdziała wypadaniu włosów, wpływa na ich

porost



Kolagen- działa odżywczo na skórę i włosy. Główna rola kolagenu

jest rola substancji nawilżającej (hydrofilowa substancja

filmogenna)



Nafta kosmetyczna- składnik preparatów do pielęgnacji włosów



Napary roślinne, wyciągi rożlinne, witaminy, oleje (np. awokado),

kiełki pszenicy, sok cytryny, skrzyp, rozmaryn- występują w

kremach nawilżająco- odżywczych



Lanolina (tłuszcz owczy)



Mleczko pszczele, kwasy owocowe- stosowane w kremach

odżywczych i odżywakch do włosów



Mistyrol (tłuszcz syntetyczny)

Surowce ściągające i

złuszczające



Chlorhydrol- ma działanie ściągające i bakteriostatyczne,

podstawowy składnik antyperspirantów



Kwas mlekowy i chlorek glinu



Kwasy owocowe (α-hydroksykwasy, AHA)- zawierają do 14 atomów

C w cząsteczce, np. kwas glikolowy, mlekowy, jabłkowy, winowy,

cytrynowy. Kwasy te są przydatne w pielęgnacji skóry młodej.

Dzięki swym właściwościom złuszczającym zapobiegają

powstawaniu czopów łojowych, są pomocne w leczeniu trądziku



Kwas glikolowy (r-r 30%)- jest stosowany do peelingu twarzy



Kwas borny i boraks

Surowce dezynfekcyjne



Do substancji o takim działaniu należą:



hibitan,



disteryl,



irgasan,



matanol (stosowany w płynach po goleniu),



nadboran sodu (środek dezynfekcyjny stosowany w solach do

pielęgnacji nóg),



sterinol (r-r 10%),



kwas mlekowy, salicylowy, borny,



tymol, siarka koloidalna,



saponiny, azuleny, garbniki, parabeny, nipaginy, sorbitol,



kwas beznoesowy i jego sole, olejki eteryczne

Surowce nawilżające



Są to substancje higroskopijne i absorbujące wodę. Tworzą na

skórze hydrofilny film i dostarczają wodę do głębszych warstw

naskórka. Należą do nich: glikol, gliceryna, kwas glikolowy, kwas

mlekowy, mleczan sodu, węglowodany (chityna, chitozan), sorbitol,

biotyna, mocznik, aminokwasy, ceramidy, prowitamina B5,

hydrolizaty protein (kolagen, elastyna) i śluzy roślinne



Surowce te pełnią role hydrofilowych środków filmogennych. Po

nałożeniu kosmetyku na skórę tworzą wilgotny kompres,

wchłaniający i zatrzymujący wodę

Środki czyszczące i polerujące



Śubstancje te są składnikami ściernymi past do zębów, środków

usuwających nadmiar zrogowaciałego naskórka i wygładzających

płytkę paznokcia. Należą do nich: fosforan wapnia, fosforan

magnezu, weglan wapnia, kwasny fosforan wapnia, uwodniony

tlenek glinu, uwodniona krzemionka, polimetafosforan sodu,

drobne ziarna polimetakrylanu metylu i polichlorku winylu (PCV),

sól kuchenna i morska, ziemia okrzemkowa, pumeks, spienione

szkło.

Surowce kryjące, zwiększające

przyczepność i poślizgowe



Są to substancje takie, jak: kaolin, bentonit, talk, parafina,

stearyna, woski (ozokeryt, cerezyna, wosk Karnauba, i Kandelilla-

występują w kremach tłustych W/O), wosk pszczeli, lanolina, tlenek

zynku, dwutlenek tytanu, alkohol stearynowy, stearynian cynku i

magnezu, glikol etylenowy, agar-agar, węglan magnezu.

Surowce zmiękczające skórę



Należą do nich:



Alantoina, alkohol cetylowy, alkohol olejowy, cholesterol, alkohole

lanolinowe (euceryt), euceryna, gliceryna- zmiekczają, natłuszczają

i pielęgnuja skórę



Masło kakaowe, olbrot, olej parafinowy, wazelina (O/W), oleje

silikonowe (pełnia dodatkowo funkcje ochronną przed czynnikami

atmosferycznymi)



Kwasy owocowe



Wosk pszczeli- nadaje skórze miękkość i elastyczność