Psychologia w psychologii dziecięcej i dorosłych,

Pedodoncja, psychoprofilaktyka, komunikacja z

dzieckiem i pacjentem dorosłym (lęk)

Lęki dzieci przed wizytą u stomatologa są

normalną reakcją na nową sytuację, nieznane
osoby oraz narzędzia wywołujące uczucie
zagrożenia. Małe dzieci należy zatem
przygotować do takiej wizyty.

~

A wszystko, co sprawia, że dbanie o zęby

zamienia się w dobrą zabawę, na przykład
wspólne mycie zębów z dzieckiem albo pozwolenie
mu na wybranie własnej szczoteczki, zachęca
jednocześnie do odpowiedniego dbania o higienę
jamy ustnej.ka sygnał, że zdrowie jamy ustnej jest
czymś, co należy cenić. A wszystko, co sprawia, że
dbanie o zęby zamienia się w dobrą zabawę, na
przykład wspólne mycie zębów z dzieckiem albo
pozwolenie mu na wybranie własnej szczoteczki,
zachęca jednocześnie do odpowiedniego dbania o
higienę jamy ustnej.



Pierwsze spotkanie ze stomatologiem

powinno posłużyć zapoznaniu się

dziecka z jego pracą i gabinetem.

Powinno odbywać się u boku matki, nie

tylko po to, by czuło się ono

bezpiecznie, ale by zebrać wywiad i

ustalić plan leczenia. Dziecko powinno

poznać sprzęt i wszystkie narzędzia,

które mogą być użyte w trakcie wizyt, a

także po raz pierwszy, próbnie usiąść

na fotelu stomatologicznym. Dziecko

może zaznajomić się z wszystkim, co go

interesuje: „pojeździć” na fotelu,

pomanipulować przyciskami konsoli,

pobawić ssakami, oczywiście pod okiem

personelu, z zachowaniem wszystkich

zasad bezpieczeństwa.



Ponadto należy dziecku omówić przebieg leczenia

oraz wytłumaczyć jakie odczucia mogą temu
towarzyszyć, np. znieczulenie jest niezbędne by nic
nie bolało – to tak jak ukąszenie komara, a
późniejszej fazie przemarsz mrówek; wiercenie to
odkurzanie; wypełnianie to prawie jak zabawa w
plastelinę; usunięcie zęba to sprzątanie „małych
kawałeczków”, itp.



Pamiętajmy o najważniejszym: dzieciom

należy zawsze podawać informacje

zgodne z rzeczywistością.

~ błędem jest niewłaściwa zachęta do wejścia na fotel

stomatologiczny: „Nie bój się..., nie ma czego się bać...,

obiecuję, że nic nie będzie bolało...”. ~ lepszą metodą jest

przekonanie małego pacjenta, że zabieg nie będzie tak niemiły,

jak on przypuszcza.

~kiedy pojawi się stan niepokoju należy dziecko uspokoić poprzez

głaskanie, poklepywanie czy wypowiadanie miłych słów,

spokojne omówienie o zabiegu, informowanie o każdej

czynności i cierpliwie jej wyjaśnianie.

~ dopiero, gdy dziecko się rozluźni można przystąpić do badania

czy leczenia.

~ całkowicie niewskazane jest ignorowanie strachu, ośmieszanie i

zawstydzanie dziecka oraz działanie z zaskoczenia.

Często bywa, że troszcząc się o zdrowie dziecka, rodzice

mówią: nie jedz tyle cukierków, bo będziesz musiał iść do

dentysty lub umyj zęby, bo jak będziesz miał próchnicę,

stomatolog będzie borował itp. Traktowanie lekarza jako groźby

budzi wyłącznie złe skojarzenia, których zmiana jest bardzo

trudna i przysparza więcej problemów niż korzyści.

Uzyskanie zaufania małego pacjenta to podstawa jego

pozytywnego nastawienia do stomatologa, które często

pozostaje na całe życie.

~innego traktowania wymaga grupa dzieci o cechach

dominacji, nieznośnych, których rodzice dodatkowo
przyzwalają na takie zachowanie.

~

do takich dzieci należy odnosić się stanowczo i

autorytarnie, co niestety nierzadko źle odbierają ich
rodzice. Jednak zwolnienie z fotela takiego malucha jest
błędem, gdyż wzmacnia niepożądane zachowanie i
dominację nie tylko nad rodzicami, ale i nad lekarzem.

~ błędem jest także, częste w takich przypadkach,

uciekanie się przez rodziców do przekupstwa.

~ pozytywne zachowanie dziecka natomiast powinno być

nagrodzone pochwałą czy okazaniem zadowolenia, a
więc metodami bazującymi na uczuciu do dziecka.
Lekarz może również nagrodzić malucha drobnym
upominkiem za dobrą współpracę.



Bez względu na cechy dziecka jego wizyty

u stomatologa powinny być krótkie, by go

nie zmęczyć i nie spowodować urazu.



Dorośli, którzy odczuwają lęk na samą myśl o wizycie w

gabinecie stomatologicznym najczęściej doświadczyli

bolesnego zabiegu w dzieciństwie. Lęk przysposabia

organizm do zmierzenia się z trudną sytuacją lub do

ucieczki. Ucieczka od dentysty jest prosta – można do niego

nie pójść! Ale do czasu. Paradoksalnie właśnie osoby

panicznie bojące się bólu u stomatologa dopiero silny,

długotrwały ból skłania do wizyty.

Współczesna stomatologia jednak radzi sobie z bólem poprzez

zastosowanie skutecznych znieczuleń. Praktycznie każdy zabieg

może być przeprowadzony w znieczuleniu miejscowym.

Należy jednak pamiętać, że w skład niektórych leków

znieczulających wchodzą związki, które mogą wzmocnić odczucie

lęku, przyspieszyć akcję serca i oddech. Każdy lekarz

poinformowany o naszym stanie ducha zastosuje w zamian leki

łagodniejsze. U części osób strach wywoływany jest również

przez sytuację, gdy ktoś inny, czyli stomatolog, ma nad nimi

kontrolę.

Niektórzy pacjenci wymagają szczegółowego wyjaśnienia

kolejności zabiegów, a znając dokładnie etapy i czas leczenia

czują się dużo bezpieczniej.

~~

współczesna

praktyka

pediatryczna

zaleca

wykonywać

nieprzyjemne

zabiegi u dzieci

w

znieczuleniu ogólnym. W taki sposób długotrwałe,
rozległe i skomplikowane leczenie, możemy bez
stresu, lęku czy zwykłego zmęczenia, przeprowadzić
za jednym razem, bez konieczności kilku, czy
kilkunastu wizyt. W czasie zasypania dziecku
towarzyszą rodzice, kiedy się budzi nawet nie wie, że
ma wyleczone kilka zębów naraz.

Do elementów psychoprofilaktyki

chorób jamy ustnej, zaliczamy:



Smakowe pasty do zębów,



Kolorowe akcesoria do higieny jamy ustnej

zawierające motywy z bajek,



Płyny do płukania jamy ustnej
sprawdzające osad nazębny,
wybarwią osad na kolorowo, dzięki
czemu widać jakie miejsca
wymagają lepszego szczotkowania.
Szybki i pewny sposób kontroli
płytki nazębnej u dzieci, pozwala w
prosty sposób sprawdzić technikę
szczotkowania zębów u dzieci.
Jednocześnie motywuje do
codziennej higieny jamy ustnej.



Płyny do płukania które zabarwiają
pozostałe po szczotkowaniu
cząsteczki, które widoczne są w
płynie wypluwanym do zlewu –
dziecko widzi efekt płukania.



Zakładanie kolorowych wypełnień pomarańczowych,
różowych ,niebieskich , zielonych - kolorowe plomby
są bardzo ważne dla dziecka – widzą efekt swoich
wysiłków , chętniej przychodzą na kolejne wizyty ,
wybierając kolor biorą udział w leczeniu swoich
ząbków , no i mogą pochwalić się nimi babci ,
dziadkowi , rówieśnikom.



Nagroda dla dzielnego pacjenta – nalepki,
kalendarzyki, kolorowanki, zabawki, medale,
książeczki – nagradzamy małych pacjentów za
odwagę, współprace i wzorową postawę w czasie
wykonywania zabiegów. Drobny prezent jaki otrzyma
dzielny pacjent, pozwoli mu zapomnieć o lęku, który
często towarzyszy w gabinecie stomatologicznym. W
oczach małego pacjenta nagroda jest potwierdzeniem
bohaterstwa i wytrwałości za czas spędzony w
gabinecie. Należy sprawić, żeby mały pacjent pełen
zaufania i z uśmiechem wracał do gabinetu.

Lęk u dorosłych

Lęk jest to negatywny stan emocjonalny, uczucie

obawy spowodowane przewidywanym

zagrożeniem, którego źródło może się

znajdować na zewnątrz lub wewnątrz jednostki.

Lęk może być wywołany przez bodźce płynące
z otoczenia, ciała lub psychiki człowieka.
Objawia się on jako niepokój, uczucie napięcia,

skrępowania bądź zagrożenia.

W odróżnieniu od strachu jest on procesem

wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim

zagrożeniem lub bólem.

Strach występuje gdy przyczyna

niebezpieczeństwa jest konkretna.

Lęk staje się patologiczny gdy:

~ stale dominuje w zachowaniu,
~ nie pozwala na swobodę,
~w konsekwencji prowadzi do zaburzeń,
~ reakcje lękowe tracą swoją przystosowawczą
funkcję
i są nieadekwatne do bodźców, niepokój
wywołują sytuacje nie mające znamion zagrożenia.

Lęk występuje w istotnym natężeniu u 5-10%

populacji. U podłoża mogą leżeć czynniki

genetyczne, rozwojowe i osobowościowe, które

powodują, w zetknięciu z aktualną trudną sytuacją

życiową, wystąpienie różnych form zaburzeń

lękowych.

Rodzaje lęku

lęk odczuwany –

wyczekiwanie na wydarzenia

przykre, o których nie wiemy nic konkretnego.

lęk domniemany –

stan emocjonalny powstający na

podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego

zagrożenia

lęk ukryty –

przemieszczenie z przejawu w postać

np. somatyczną.

lęk wolnopłynący –

uczucie przenikającego

nieokreślonego niepokoju

lęk napadowy (paniczny) –

ostry napad lęku z

poczuciem przerażenia

agitacja –

silny lęk z towarzyszącym niepokojem

ruchowym

lęk fobiczny (sytuacyjny) –

obawa przed określoną

sytuacją, która doprowadza do jej unikania

Charakterystyczne objawy
towarzyszące lękowi:

pocenie się
drżenie
przyspieszone bicie serca
objawy napięciowe ze strony obręczy barkowej,

kręgosłupa
świąd skóry
bóle brzucha
zawroty głowy
mrowienie
ból serca
zakłócenia oddychania
biegunka
moczenie się
omdlenia

Podział zaburzeń
lękowych
wg ICD-10

fobie (F40)

agorafobia (F.40.0)
fobia społeczna (F40.1)
fobie specyficzne (F40.2)

inne zaburzenia lękowe (F41)

zespół lęku panicznego (F41.0)
zespół lęku uogólnionego (F41.1)
mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne

zaburzenie obsesyjno- kompulsyjne (F42)

zaburzenie z przewagą myśli (obsesji) czy ruminacji

natrętnych (F42.0)
zaburzenie z przewagą czynności natrętnych

(kompulsje) (F42.1)
myśli i czynności natrętne, mieszane

„Lęk
stomatologiczny
”

Według danych statystycznych lęk związany z
zabiegami stomatologicznymi występuje u około 5%
pacjentów, natomiast więcej niż 50% populacji nie lubi
wizyt w gabinecie stomatologicznym.
Wśród wielu przyczyn „lęku stomatologicznego" do
najczęstszych zaliczyć można:
wstrzyknięcia znieczulenia miejscowego,
ekstrakcje zębów,
opracowywanie ubytków oraz ich szlifowanie.

U większości pacjentów dominuje

napięcie i trwoga, chory jest

niespokojny, skarży się na liczne

dolegliwości układu krążenia

i oddechowego.

Pacjenci często zgłaszają uczucie:

-

suchości w jamie ustnej,

- nadmiernego pocenia,
- parestezji (mrowienia) w kończynach,
- uderzeń ciepła,
- trudności oddychania,
- przyspieszonego lub nieregularnego bicia

serca,
- trudności w koncentracji uwagi oraz
- zwiększoną drażliwość.

Zwalczanie
lęku

Znaczący wpływ na zwalczanie lęku mają

metody psychologiczne:

Otoczenie, w którym znajduje się pacjent ma

gruntowny wpływ na całokształt stosunku

pacjenta do leczenia stomatologicznego.
Ważny jest sposób urządzenia nie tylko samego

gabinetu stomatologicznego, ale również i

poczekalni.

Należy właściwie dobrać rodzaj mebli, kolorystykę

(niebieski jest kojarzony z bezpieczeństwem,

żółty z radością i wesołością, zielony ze

spokojem) oraz zapewnić odpowiednią

temperaturę.

Bardzo ważny jest stosunek lekarza do pacjenta.

W celu uzyskania dobrej współpracy między

pacjentem, a lekarzem stomatologiem należy

dążyć do zmniejszenia lub całkowitej eliminacji

lęku już w czasie pierwszych wizyt w gabinecie

stomatologicznym.

Nie należy rozpoczynać postępowania

leczniczego, jeśli nie ma bezwzględnych wskazań

do zabiegów, którym towarzyszy wiele

nieprzyjemnych doznań, tj. ekstrakcje zębów czy

też leczenie endodontyczne.

Przykre doznanie bólu czy też lęku we
wczesnym dzieciństwie ma bowiem
decydujący wpływ na późniejsze zachowanie i
nastawienie dorosłego pacjenta wobec
stomatologa.

Wykazano, że lęk przed leczeniem
stomatologicznym ma głównie charakter
nabyty. Bardzo ważne są więc pierwsze wizyty
w gabinecie stomatologicznym, w czasie
których należy dążyć do eliminacji wszelkiego
rodzaju negatywnych wrażeń.

Znaczący wpływ na zwalczanie lęku lub jego
eliminację ma również farmakoterapia.

Niektórzy klinicyści twierdzą, że być dobrym
lekarzem to nie tylko efektywnie leczyć, ale
również skutecznie zwalczać lęk, który
nieodłącznie towarzyszy choremu.

Ćwiczenie

Trening kontaktu lekarz – trudny pacjent dorosły

i lekarz - dziecko