1

Profilaktyka

Stomatologiczna

2006/2007

WYKŁAD 3

cracked by fazi
created by sobatolog

Dziękuję wszystkim

doceniającym pracę

i zaopatrującym się u

źródła ;)

Profilaktyka urazów w

uzębieniu mlecznym i stałym.

2

ETIOLOGIA

EPIDEMIOLOGIA

ZAPOBIEGANIE

Powikłania
Badanie pacjenta
Klasyfikacje
Leczenie

3

Etiologia

• Upadki
• Uderzenia
• Sport
• Wypadki samochodowe
• Przemoc w rodzinie
• Pobicia
• Czynniki usposabiające

4

Sport

Sprzyjają sporty, w których występuje duża
siła i / lub szybkość:

• koszykówka

• rugby

• piłka nożna

• boks

• hokej

5

Przemoc w rodzinie

• Zespół maltretowanego

dziecka – battered child
syndrome

• Dominują urazy

nieprzypadkowe –
nonaccidental injury

6

Przemoc w rodzinie cd.

Ponad 50% urazów dotyczy twarzy i
jamy ustnej, najczęściej tkanek
miękkich:

– młodsze dzieci i chłopcy są częściej

maltretowani

– dzieci adaptowane, przysposobione są

częściej maltretowane

– Dzieci upośledzone fizycznie i

umysłowo

– Dorośli maltretujący dziecko często

sami byli maltretowani, nie radzą sobie
ze stresem, są sfrustrowani

7

Czynniki predysponujące do

urazów

• Wady zgryzu – tyłozgryz

• Nagryz poziomy (overjet) powyżej 4mm

• Doprzednie wychylenie siekaczy górnych

centralnych

• Krótka warga górna

• Oddychanie przez usta

8

Epidemiologia

Urazy zębów mlecznych:

 częstość występowania do 30%

 najczęściej siekacze w szczęce

 najczęściej zwichnięcia zębów

 zależność występowania od płci różna w

różnych badaniach

 dwa szczyty występowania – pomiędzy 1 i 2

rokiem życia, a potem około 5-tego roku życia

9

10

11

12

13

Epidemiologia

Częstość urazów zębów mlecznych

(wg Szpringer-Nodzak)

14

Epidemiologia

Urazy zębów stałych:

 chłopcy częściej niż dziewczynki

 wiek 8-11 lat

 najczęściej siekacze w szczęce

 najczęściej niepowikłane złamanie korony zęba

 tendencja rosnąca

15

Epidemiologia

Urazy zębów stałych

(wg Szpringer-Nodzak)

16

Epidemiologia

Urazy zębów stałych – szczęka (D. Rossiter)

17

Epidemiologia

Urazy zębów stałych – żuchwa (D. Rossiter)

18

Zapobieganie

• ustawodawstwo

– pasy bezpieczeństwa w

samochodzie, poduszki powietrzne, foteliki dla
dzieci, ograniczenie prędkości, kaski ochronne
dla rowerzystów

• edukacja

– uświadamianie społeczeństwa

• aspekty stomatologiczne:

• leczenie wad zgryzu
• ochraniacze jamy ustnej dla sportowców
• konsultacja stomatologiczna przed rozpoczęciem zajęć

sportowych dziecka

19

Pozycja siekacza mlecznego w

stosunku do zawiązka zęba

stałego

20

NASTĘPSTWA URAZOWYCH

USZKODZEŃ ZĘBÓW MLECZNYCH

•

Przebarwienie szkliwa na kolor mleczno biały lub żółtawy

•

Przebarwienie związanie z niedoborem szkliwa

•

Rozdarcie korony

•

Uformowanie się struktury zębopodobnej

•

Rozdwojenie korzenia zęba stałego

•

Zagięcie korzenia zęba stałego

•

Częściowe lub całkowite zahamowanie rozwoju korzenia

•

Wydzielenie się zawiązka zęba stałego

•

Utrudnione wyrzynanie zęba stałego

21

Przebarwienie

szkliwa

22

Przebarwienie związane z

niedoborem szkliwa

23

POWIKŁANIA URAZOWYCH

USZKODZEŃ ZĘBÓW

• Przebarwienie korony zęba

• Martwica miazgi i jej następstwa

• Obliteracja jamy zęba

• Resorpcja twardych tkanek zęba

• Zahamowanie rozwoju korzenia

• Zanik kości wyrostka zębodołowego

24

Przebarwienie korony zęba

Wylew krwi w komorze prowadzący do

przebarwienia zęba

25

Przebarwienie korony zęba

Resorpcja wewnętrzna –

pink spot

26

Przebarwienie korony zęba

Obliteracja
kanału i
komory

27

Przebarwienie korony zęba

Obliteracja kanału i komory

28

29

30

Resorpcja zewnętrzna korzenia

31

Resorpcja
zewnętrzna korzenia

32

Resorpcja wewnętrzna korzenia

33

Klasa 5. Całkowite zwichnięcie

zęba

• częstość 1-16% urazów zębów stałych

• najczęściej centralne siekacze szczęki

• wiek 7-11 lat

• chłopcy 3x częściej niż dziewczęta

• uszkodzenie więzadeł ozębnej

• przerwanie pęczka naczyniowo-

nerwowego

34

Klasa 5. Całkowite zwichnięcie

zęba

Medium transportowe

– zabezpieczenie komórek

ozębnej przed wysychaniem

 ślina (przedsionek jamy ustnej)
 woda
 fizjologiczny roztwór soli
 mleko
 Gatorade, Isostar
 inne –np. HBSS, Vispan, Propolis

„…Pierwszoplanową rolę odgrywa minimalizacja czasu
przechowywania wybitego zęba w suchym środowisku…”

35

Zęby usunięte po nieudanej replantacji – widoczne oznaki resorpcji
zewnętrznej

36

• HBSS (Hankk’s Balansed Salt Solution)

–

przywraca prawidłową funkcję komórek, usuwa
produkty przemiany materii, składnik systemu
Save-A Tooth, zalecane przez AAE – 1995r.

37

Medium transportowe

„…Płyn do przechowywania soczewek
kontaktowych oraz izotoniczne napoje dla
sportowców (Isostar, Gatorade) o temp. 24°C
(pokojowej) nie powinny być stosowane jako
medium transportowe dla wybitych zębów.
…Woda, niezależnie od temperatury, również nie
jest zalecana.
…Jeśli istnieje możliwość utrzymania niskiej temp.
(przechowywanie w lodzie), odtłuszczone mleko
stanowi dobrą alternatywę dla HBSS…”

38

• Emdogain

– na podstawie wstępnych badań wydaje

się doskonałą alternatywa dla mediów
transportowych, gdyż nie tyko znacznie zmniejsza
ryzyko resorpcji zewnętrznej korzenia, ale również
stymuluje tworzenie włókien ozębnej. Zaleca się go
do stosowania przed replantacją wybitych zębów
stałych

39

Klasa 5. Całkowite zwichnięcie

zęba

Postępowanie na miejscu wypadku:

1. odnalezienie wybitego zęba

2. chwytanie zęba za koronę a nie za korzeń

3. wymycie zęba pod bieżącą wodą, bez szorowania

4. natychmiastowa replantacja (jeśli jest możliwa0

5. gdy natychmiastowa replantacja nie jest możliwa

– umieszczenie zęba w środku transportowym

6. szybkie udanie się do gabinetu dentystycznego

40

Rodzaje urazów w trakcie

dyscyplin sportowych

• Bezpośredni kontakt z inną osobą

• Bezpośrednio po uderzeniu

przedmiotem (np. rakietą tenisową lub

piłką)

• Piłka baseball’owa i tenisowa mogą

rozwinąć prędkość nawet do 160 km/h

41

Ochraniacze (mouthguards) są

zalecane przede wszystkim w sytuacjach

ze zwiększonym ryzykiem kolizji,

bezpośredniego kontaktu oraz sportów

związanych z dużą mobilnością.

42

Dyscypliny sportowe z

obowiązkowym stosowaniem

ochraniaczy jamy ustnej

• Amatorskie:

 boks

 futbol amerykański

 hokej

 kobiecy hokej na

trawie

• Profesjonalne:

 boks

43

44

Historia

rok

wydarzenie

1913

boks jako sport, w którym wprowadzono
ochraniacze

1960

obowiązkowo ochraniacze w zawodach futbolu
amerykańskiego w szkołach wyższych

1974

obowiązkowo ochraniacze w zawodach futbolu
amerykańskiego w liceach

1976

zawody hokejowe w liceach – obligatoryjnie
ochraniacze

1983

utworzenie Amer. Academy for Sports Dentistry

1990

NCAA wprowadza obowiązek stosowania
ochraniaczy w kolorze - widocznych

45

Akademia stomatologii sportowej (LASD)

zaleca

stosowanie ochraniaczy w następujących

dyscyplinach sportowych:

• akrobacje
• koszykówka
• baseball
• boks
• kolarstwo
• rzut dyskiem
• sporty konne
• hokej na trawie
• futbol amerykański
• gimnastyka
• piłka ręczna

• hokej
• judo
• karate
• motocross
• spadochroniarstwo
• rugby
• squash
• narciarstwo
• piłka nożna

46

• Całkowity koszt odtworzenia braku zębowego po wybiciu 1

zęba stałego jest ponad 20x większy od wykonania
indywidualnego ochraniacza.

• 200.000 (około) urazów uzębienia podczas meczów futbolu

amerykańskiego jest zabezpieczonych przy użyciu ochraniaczy.

• Od czasu obligatoryjnego wprowadzenia ochraniaczy oraz

kasków ochronnych częstość urazów w obrębie jamy ustnej
zredukowana została z 10% rocznie do 0,35-0,45%.

• Częstość wystąpienia urazów twarzoczaszki i uzębienia

przypadająca na 100 sportowców zmalała z 2,2 do 0,3% po
wprowadzeniu przepisów o profilaktyce urazów podczas
zawodów sportowych

• Koszt leczenia pojedynczego wybitego zęba u młodzieży na

przykład podczas gry w koszykówkę oszacowano na 35-2,200$,
średnio929$.

47

Sport

 Ponad 5 milionów zębów ulega wybiciu

podczas zawodów sportowych każdego roku

 Nat’l Youth Sports Found.for the Prev. of

Athletic Injuries oceniła, że ryzyko urazów w

obrębie twarzoczaszki u sportowców podczas

regularnego sezonu wynosi 10%.

48

Sport cd.

 13% wszystkich urazów w uzębieniu ma związek z

uprawianiem sportu

 Z wszystkich zależnych od sportu urazów 11-18%

to urazy w obrębie twarzoczaszki

49

50

Sport cd.

9%

młodzieży uprawiającej sporty

doznaje urazów w obrębie jamy ustnej;

75%

z tych urazów dotyczy osób nie

noszących ochraniaczy;

40%

dotyczy

wyłącznie koszykówki i baseballu.

51

Futbol amerykański

3,9% zawodników w uczelniach

doznaje urazu pomimo

stosowania ochraniaczy

52

Koszykówka

 7,5% kobiet grających w uczelniach w

koszykówkę doznaje urazu w obrębie
twarzoczaszki.

 10% mężczyzn grających w uczelni

doznaje urazu w obrębie twarzoczaszki

53

Ograniczenia dotyczące wiarygodności

badań nad skutecznością ochraniaczy

stosowanych w trakcie zawodów

sportowych

 wiele badań ma za mało danych, są zbyt małe

grupy

 najczęściej są ograniczone do określonej liczby osób

w określonym wieku oraz w określonym czasie

 znaczne różnice w definicji skuteczności, duża

rozbieżność

54

Rodzaje ochraniaczy

 gotowe

 Boil-and-bite (uplastyczniane)

 indywidualne

55

56

Zapobieganie

Ochraniacze jamy ustnej

• standardowe:

– gotowe do użycia

– termoplastyczne

• indywidualne:

– formowane próżniowo

– formowane ciśnieniowo

57

Gotowe

• gotowe do użycia bez konieczności – dodatkowej

preparacji

• najtańsze

• niedopasowane, zbyt pełne

• brak retencji

• muszą być utrzymywane w jamie ustnej poprzez

stałe zwarcie

• mogą utrudniać mowę i oddychanie

58

Zapobieganie urazom

Ochraniacze standardowe

59

Boil & Bite

(uplastyczniane)

• zanurzone w gorącej wodzie uplastyczniają się i

mogą być dopasowane w jamie ustnej za pomocą

palców i języka oraz mięśni

• dostępne w ograniczonych rozmiarach

• mogą być zbyt krótkie lub niewłaściwie pokrywać

wyrostek zębodołowy od strony policzkowej

60

Zapobieganie urazom

Ochraniacze standardowe

61

Indywidualne

• wykonane przez dentystów na modelu

gipsowym szczęki

• najlepsza adaptacja

• najlepsza retencja, komfort i stabilność

• najmniej utrudnia mowę oraz oddychanie

62

Zapobieganie urazom

Ochraniacze indywidualne

63

Zapobieganie urazom

Ochraniacze indywidualne

64

Dlaczego sportowcy nie stosują

ochraniaczy

 brak obaw

 niewiedza, że ochraniacze są

rekomendowane dla dyscypliny sportowej
przez nich uprawianej

 nie zachęcają do tego trenerzy

 stosowanie ochraniaczy nie jest

obligatoryjne w dyscyplinie sportowej

 niechęć do noszenia ochraniaczy

65

Decyzję o noszeniu

ochraniaczy sportowcy

podejmują po sugestii ich

trenerów.

66

Źródła informacji o ochraniaczach

w opinii trenerów

 przedstawiciele handlowi

72%

 materiały edukacyjne

33%

 dentyści

11%

67

Rola pracowników opieki stomatologicznej w

pomocy w zmniejszeniu ilości urazów

twarzoczaszki oraz wnętrza jamy ustnej

indukowanych przez uprawianie sportu

• Dostarczanie informacji i udzielanie porady

pacjentom oraz trenerom

• Wykonanie dobrze dopasowanych szyn jako część

swojej praktyki

• Szybkie leczenie w przypadkach nagłych
• Uczestniczenie w spotkaniach edukacyjnych takich

jak zajęcia kliniczne dotyczące szyn ochronnych

• Pełnienie funkcji stomatologów drużynowych albo

konsultantów miejscowych drużyn

68

Zasadnicze cele stosowania

ochraniaczy

 edukacja

 motywacja

 wykonanie

69

Informacja dla pacjentów

 uprawianie różnych dyscyplin sportowych

może predysponować do wystąpienia urazu i

stosowanie ochraniaczy może temu

zapobiec

 ochraniacze w znacznym zakresie będą

chronić uzębienie podczas ruchu oraz

zawodów sportowych

70

Cele edukacji pacjentów, którzy

potencjalnie nie korzystają z tego typu

ochrony

 zwiększyć potrzebę poprzez informację o

skutkach nienoszenia ochraniaczy

 szersza informacja

 można dotrzeć do pacjentów

wymagających wykonania ochraniaczy za

pośrednictwem osób postronnych,

kolegów, rodziców

71

Ochraniacze należy regularnie

kontrolować ze względu na

możliwość

 rozprężeń

 przegryzienia

 rozdarcia lub pęknięcia

Jeśli występują, należy wykonać nowy

.

72

Zapobieganie urazom

Ochraniacze standardowe

73

Przygotowanie masy wyciskowej

74

Formierz próżniowy

75

Wycisk i model gipsowy

76

Indywidualny ochraniacz

77

Zapobieganie urazom

Ochraniacze indywidualne

78

Zalety ochraniaczy

•

ochrona zębów i błony śluzowej jamy ustnej

•

ochrona stawów skroniowo-żuchwowych

•

ochrona wyrostków kłykciowych żuchwy

•

zmniejszenie liczby wstrząśnień mózgu, utraty
przytomności i innych uszkodzeń OUN

•

lepsze samopoczucie sportowca, większa pewność
siebie

•

oszczędności ekonomiczne

•

dodatkowa usługa wykonywana przez lekarzy dentystów

79

Ochrona stawu skroniowo-żuchwowego i

wyrostków kłykciowych żuchwy

bez ochraniacza

z ochraniaczem

80

Wady ochraniaczy

• dyskomfort – przyleganie, odruch

wymiotny, higiena

• odleżyny i podrażnienia błony śluzowej

• problemy z oddychaniem podczas

wysiłku fizycznego

81

Ochraniacze indywidualne są

lepsze

• ścisłe przyleganie

• większy komfort

• pokrycie powierzchni żujących

wszystkich zębów – lepsza ochrona

stawu skroniowo-żuchwowego

Wada – są droższe!!

82