Zasady profilaktyki

Zasady profilaktyki

nadciśnienia

nadciśnienia

tętniczego

tętniczego

Dr n. med. Krystyna Kaczmarczyk-
Chałas
Katedra Medycyny Społecznej i
Zapobiegawczej
Uniwersytetu Medycznego w Lodzi

2

< 120

< 80

Ciśnienie optymalne

120-129 

80-84

Ciśnienie prawidłowe

130-139 

85-89

Ciśnienie wysokie-prawidłowe

140-
159   

90-99

stopień 1 - łagodne

160-179

100-

109

stopień 2 - umiarkowane

≥ 180

≥ 110

Nadciśnienie stopień 3 - ciężkie

≥ 140

<90

izolowane - skurczowe

•

bez leków przeciwnadciśnieniowych;

bez leków przeciwnadciśnieniowych;

•

w przypadku gdy wartości SBP i DBP należą do różnych

w przypadku gdy wartości SBP i DBP należą do różnych

kategorii, należy przyjąć kategorię wyższą

kategorii, należy przyjąć kategorię wyższą

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego

PTNT 2003

PTNT 2003

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego

PTNT 2003

PTNT 2003

3

Ciśnienie tętnicze (mm

Hg)

Skurczowe Rozkurczo

we

Prawidłowe

<120

i

<80

Stan

przednadciśnieniowy 120-139

lub 80-89

Nadciśnienie stopnia

1

140-159

lub 90-99

Nadciśnienie stopnia

2

160

lub 100

Podział nadciśnienia tętniczego

(JNC VII)

Podział nadciśnienia tętniczego

(JNC VII)

4

Podział nadciśnienia

tętniczego

(ISH/ESC 2003)

Podział nadciśnienia

tętniczego

(ISH/ESC 2003)

KATEGORIA

ciśnienie

skurczowe rozkurczow

e

Ciśnienie

optymalne

<120

<80

Ciśnienie

prawidłowe

<130

<85

Ciśnienie wysokie
prawidłowe

130-139

85-89

5

Podział nadciśnienia

tętniczego

(ISH/ESC 2003)

Podział nadciśnienia

tętniczego

(ISH/ESC 2003)

NADCIŚNIENIE

ciśnienie

skurczowe rozkurczow

e

Stopień 1

140-159

90-99

140-149

90-94

Stopień 2

160-179

100-109

Stopień 3

>180

>110

Izolowane

skurczowe

>140

<90

Graniczne

izolowane

skurczowe

140-149

<90

6

Porównanie klasyfikacji
ciśnienia tętniczego

Porównanie klasyfikacji
ciśnienia tętniczego

Skurczowe

mmHg

Rozkurczow

e

mmhg

PTNT 2000

ISH/ESC 2003

JNC 7 2003

<120

<80

optymalne

prawidłowe

120-129

80-84

prawidłowe

stan

przed

nadciśnienio

wy

130-139

85-89

wysokie

prawidłowe

7

Porównanie klasyfikacji
ciśnienia tętniczego

Porównanie klasyfikacji
ciśnienia tętniczego

Skurczowe

mmHgs

Rozkurczow

e

mmhg

PTNT 2000

ISH/ESC 2003

JNC 7 2003

140-159

90-99

Stopień 1

Stopień 1

160-179 100-109

Stopień 2

Stopień 2

≥180

≥110

Stopień 3

≥140

<90

Izolowane

skurczowe

Nie

uwzględniono

8

Wpływ ciśnienia tętniczego na ryzyko

Wpływ ciśnienia tętniczego na ryzyko

zgonu związanego z chorobą

zgonu związanego z chorobą

wieńcową

wieńcową

(Prospective Study Collaboration)

(Prospective Study Collaboration)

Wpływ ciśnienia tętniczego na ryzyko

Wpływ ciśnienia tętniczego na ryzyko

zgonu związanego z chorobą

zgonu związanego z chorobą

wieńcową

wieńcową

(Prospective Study Collaboration)

(Prospective Study Collaboration)

120

120

120

120

160

160

160

160

256

256

256

256

64

64

64

64

16

16

16

16

4

4

4

4

1

1

1

1

Skurczowe ciśnienie tętnicze

Skurczowe ciśnienie tętnicze

Skurczowe ciśnienie tętnicze

Skurczowe ciśnienie tętnicze

mmHg

mmHg

mmHg

mmHg

Wiek:

Wiek:

Wiek:

Wiek:

80-89 lat

80-89 lat

80-89 lat

80-89 lat

70-79 lat

70-79 lat

70-79 lat

70-79 lat

60-69 lat

60-69 lat

60-69 lat

60-69 lat

50-59 lat

50-59 lat

50-59 lat

50-59 lat

40-49 lat

40-49 lat

40-49 lat

40-49 lat

70

70

70

70

90

90

90

90

256

256

256

256

64

64

64

64

16

16

16

16

4

4

4

4

1

1

1

1

Rozkurczowe ciśnienie tętnicze

Rozkurczowe ciśnienie tętnicze

Rozkurczowe ciśnienie tętnicze

Rozkurczowe ciśnienie tętnicze

mmHg

mmHg

mmHg

mmHg

Wiek:

Wiek:

Wiek:

Wiek:

80-89 lat

80-89 lat

80-89 lat

80-89 lat

70-79 lat

70-79 lat

70-79 lat

70-79 lat

60-69 lat

60-69 lat

60-69 lat

60-69 lat

50-59 lat

50-59 lat

50-59 lat

50-59 lat

40-49 lat

40-49 lat

40-49 lat

40-49 lat

110

110

110

110

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Z

g

o

n

y

w

ie

ń

co

w

e

Lancet 2002; 360: 1903

Lancet 2002; 360: 1903

Lancet 2002; 360: 1903

Lancet 2002; 360: 1903

9

zależność ryzyka powikłań

zależność ryzyka powikłań

narządowych od podwyższonego

narządowych od podwyższonego

ciśnienia tętniczego ma charakter

ciśnienia tętniczego ma charakter

ciągły,

ciągły,

począwszy już od jego niskich

począwszy już od jego niskich

wartości, uznawanych przez

wartości, uznawanych przez

klinicystów za prawidłowe

klinicystów za prawidłowe

(od 115/75)

(od 115/75)

zależność ryzyka powikłań

zależność ryzyka powikłań

narządowych od podwyższonego

narządowych od podwyższonego

ciśnienia tętniczego ma charakter

ciśnienia tętniczego ma charakter

ciągły,

ciągły,

począwszy już od jego niskich

począwszy już od jego niskich

wartości, uznawanych przez

wartości, uznawanych przez

klinicystów za prawidłowe

klinicystów za prawidłowe

(od 115/75)

(od 115/75)

10

Rozpowszechnienie (%)

Rozpowszechnienie (%)

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

24

30

33

42

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

woj. lodzkie

Polska

kobiety
mezczyzni

11

21%

20%

29%

30%

21%

20%

29%

30%

Częstość występowania

Częstość występowania

nadciśnienia tętniczego w Polsce

nadciśnienia tętniczego w Polsce

2002

2002

Częstość występowania

Częstość występowania

nadciśnienia tętniczego w Polsce

nadciśnienia tętniczego w Polsce

2002

2002

NATPOL III PLUS

NATPOL III PLUS

optymalne

optymalne

optymalne

optymalne

prawidłowe

prawidłowe

prawidłowe

prawidłowe

wysokie prawidłowe

wysokie prawidłowe

wysokie prawidłowe

wysokie prawidłowe

nadciśnienie

nadciśnienie

nadciśnienie

nadciśnienie

12

Częstość występowania

nadciśnienia tętniczego w Polsce

2002

Częstość występowania

nadciśnienia tętniczego w Polsce

2002

NATPOL III PLUS

NATPOL III PLUS

Nadciśnienie

leczone

nieskutecznie

Nadciśnienie

leczone

nieskutecznie

Nadciśnie

nie

nierozpoz

nane

Nadciśnie

nie

nierozpoz

nane

Nadciśnienie

Nadciśnienie

leczone

leczone

skutecznie

skutecznie

Nadciśnienie

Nadciśnienie

leczone

leczone

skutecznie

skutecznie

12,5%

12,5%

Prawidłowe

Wysokie

prawidłowe

Optymalne

9,75%

9,75%

13

Profilaktyka nadciśnienia

Profilaktyka nadciśnienia

tętniczego jest konieczna ze

tętniczego jest konieczna ze

względu na:

względu na:



Masowe występowanie



Skąpoobjawowy przewlekły przebieg



Ciężkie kliniczne powikłania



Zwiększone ryzyko przedwczesnego
zgonu z powodu chorób sercowo-
naczyniowych (choroba niedokrwienna
serca, niewydolność serca, udar mózgu,
nagły zgon sercowy)

14

Ostre p

Ostre p

owikłania

owikłania

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

skutki bezpośrednie

skutki bezpośrednie

Ostre p

Ostre p

owikłania

owikłania

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

skutki bezpośrednie

skutki bezpośrednie



encefalopatia

encefalopatia



obrzęk płuc

obrzęk płuc



ostra niewydolność

ostra niewydolność

nerek

nerek



retinopatia

retinopatia



encefalopatia

encefalopatia



obrzęk płuc

obrzęk płuc



ostra niewydolność

ostra niewydolność

nerek

nerek



retinopatia

retinopatia

15

Przewlekłe powikłania

Przewlekłe powikłania

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

odległe skutki

odległe skutki

Przewlekłe powikłania

Przewlekłe powikłania

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

odległe skutki

odległe skutki



choroba wieńcowa

choroba wieńcowa



zawał serca

zawał serca



niewydolność serca

niewydolność serca



udar mózgu

udar mózgu



chromanie

chromanie

przestankowe

przestankowe


migotanie

migotanie

przedsionków

przedsionków


niewydolność nerek

niewydolność nerek



choroba wieńcowa

choroba wieńcowa



zawał serca

zawał serca



niewydolność serca

niewydolność serca



udar mózgu

udar mózgu



chromanie

chromanie

przestankowe

przestankowe



migotanie

migotanie

przedsionków

przedsionków



niewydolność nerek

niewydolność nerek

16

Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe

zwiększające ryzyko rozwoju

zwiększające ryzyko rozwoju

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego

Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe

zwiększające ryzyko rozwoju

zwiększające ryzyko rozwoju

nadciśnienia tętniczego

nadciśnienia tętniczego



Duże spożycie chlorku sodu

Duże spożycie chlorku sodu



Nadużywanie alkoholu

Nadużywanie alkoholu



Otyłość

Otyłość



mała aktywność fizyczna

mała aktywność fizyczna



Stres

Stres



czynniki genetyczne

czynniki genetyczne



Małe spożycie wapnia i

Małe spożycie wapnia i

potasu

potasu



Duże spożycie chlorku sodu

Duże spożycie chlorku sodu



Nadużywanie alkoholu

Nadużywanie alkoholu



Otyłość

Otyłość



mała aktywność fizyczna

mała aktywność fizyczna



Stres

Stres



czynniki genetyczne

czynniki genetyczne



Małe spożycie wapnia i

Małe spożycie wapnia i

potasu

potasu

17

Modyfikacja stylu życia w
leczeniu nadciśnienia wg. JNC
7

Modyfikacja stylu życia w
leczeniu nadciśnienia wg. JNC
7

Modyfikacja

Zalecenia

↓RR

Redukcja masy

ciała

Utrzymanie prawidłowej masy

ciała

(BMI 18,5-24,9 kg/m2)

5-20mmHg/

10kg utraty

masy ciała

Dieta DASH

Bogata w owoce, warzywa i

niskotłuszczowe produkty

nabiałowe

8-14 mmHg

Zmniejszenie

podaży sodu w

diecie

Ograniczenie spożycia sodu do

<100 mmol/dobę (2,4 g sodu lub 6

g chlorku sodu)

2-8 mmHg

Aktywność

fizyczna

Regularne wysiłki aerobowe (co

najmniej 30 min dziennie przez

większość dni w tygodniu)

4-9 mmHg

Umiarkowane

spożycie

alkoholu

Ograniczenie spożycia do maks. 2

drinków (ok.30 ml etanolu) u

mężczyzn lub 1 drinka u kobiet i

mężczyzn o drobnej budowie ciała

2-4 mmHg

18

Następstwa redukcji

skurczowego ciśnienia

tętniczego o 2 mm Hg

Następstwa redukcji

skurczowego ciśnienia

tętniczego o 2 mm Hg

 10% mniejsze ryzyko zgonu z

powodu udaru

 7% mniejsze ryzyko zgonu z
powodu

choroby

wieńcowej



10% mniejsze ryzyko zgonu z

powodu udaru



7% mniejsze ryzyko zgonu z

powodu

choroby

wieńcowej

Prospective Study Collaboration. Lancet 2002; 360: 1903

Prospective Study Collaboration. Lancet 2002; 360: 1903

19

Redukcja masy ciała

Redukcja masy ciała



Spadek RR o 5-20 mmHg/10 kg

utraconej masy ciała



Regresja przerostu lewej komory



Poprawa profilu lipidowego



Poprawa profilu węglowodanowego



Wpływ redukcji masy ciała jest

zwiększony przy jednoczesnym

wzroście aktywności fizycznej i

modyfikacji diety

20

Rozpowszechnienie

Rozpowszechnienie

otyłości wśród doroslych

otyłości wśród doroslych

Polakow

Polakow

(Badanie WOBASZ 2003-

(Badanie WOBASZ 2003-

2005)

2005)

16.9

19.1

20.2 20.6

0

5

10

15

20

25

woj. Lodzkie

Polska

kobiety
mezczyzni

21

Rozpowszechnienie

Rozpowszechnienie

nadwagi wśród doroslych

nadwagi wśród doroslych

Polakow

Polakow

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

29.3

42.4

27.9

40.4

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

woj. lodzkie

Polska

kobiety
mezczyzni

22

Dieta DASH

Dieta DASH

(Dietary Approaches to Stop

(Dietary Approaches to Stop

Hypertension)

Hypertension)

Dieta DASH

Dieta DASH

(Dietary Approaches to Stop

(Dietary Approaches to Stop

Hypertension)

Hypertension)



duże ilości owoców, warzyw,

duże ilości owoców, warzyw,

orzechy, niskotłuszczowy nabiał, ryby,

orzechy, niskotłuszczowy nabiał, ryby,

drób, znaczne zmniejszenie spożycia

drób, znaczne zmniejszenie spożycia

czerwonego mięsa, tłuszczów

czerwonego mięsa, tłuszczów

nasyconych i soli

nasyconych i soli


Korzystny wpływ diety jest związany

Korzystny wpływ diety jest związany

z odpowiednią podażą potasu,

z odpowiednią podażą potasu,

magnezu i błonnika

magnezu i błonnika



duże ilości owoców, warzyw,

duże ilości owoców, warzyw,

orzechy, niskotłuszczowy nabiał, ryby,

orzechy, niskotłuszczowy nabiał, ryby,

drób, znaczne zmniejszenie spożycia

drób, znaczne zmniejszenie spożycia

czerwonego mięsa, tłuszczów

czerwonego mięsa, tłuszczów

nasyconych i soli

nasyconych i soli



Korzystny wpływ diety jest związany

Korzystny wpływ diety jest związany

z odpowiednią podażą potasu,

z odpowiednią podażą potasu,

magnezu i błonnika

magnezu i błonnika

23

• badanie randomizowane
• chorzy z nadciśnieniem tętniczym
• okres obserwacji 8 tygodni
•odpowiednio dobran

ą

ą diet

ą

ą, z dużą

zawartością owoców i warzyw można
obniżyć skurczowe

ciśnienie tętnicze o

11 mmHg, rozkurczowe o 5,5 mmHg.

• badanie randomizowane

•

chorzy z nadciśnieniem tętniczym

• okres obserwacji 8 tygodni

•odpowiednio dobran

ą

ą diet

ą

ą, z dużą

zawartością owoców i warzyw można
obniżyć skurczowe

ciśnienie tętnicze o

11 mmHg, rozkurczowe o 5,5 mmHg.

24

DIETA DASH

DIETA DASH



redukcja ciśnienia o około 12/6 mm Hg

redukcja ciśnienia o około 12/6 mm Hg

u osób z nadciśnieniem tętniczym

u osób z nadciśnieniem tętniczym



równoczesne obniżenie stężenia

równoczesne obniżenie stężenia

cholesterolu całkowitego, cholesterolu

cholesterolu całkowitego, cholesterolu

frakcji LDL i triglicerydów, a więc

frakcji LDL i triglicerydów, a więc

dodatkowe zmniejszenie ryzyka

dodatkowe zmniejszenie ryzyka

sercowo-naczyniowego

sercowo-naczyniowego

25

Ograniczenie spożycia

Ograniczenie spożycia

chlorku sodu < 6 g

chlorku sodu < 6 g

NaCl/dobę

NaCl/dobę



Spadek skurczowego ciśnienia
tętniczego o około 6 mmHg



Spadek rozkurczowego
ciśnienia tętniczego o około 2,5
mmHg

26

przemysłowy proces

przemysłowy proces

produkcji żywności

produkcji żywności

50%

50%

przygotowanie posiłków

przygotowanie posiłków

w kuchni

w kuchni

40-45%

40-45%

indywidualne dosalanie

indywidualne dosalanie

5-

5-

15%

15%

przemysłowy proces

przemysłowy proces

produkcji żywności

produkcji żywności

50%

50%

przygotowanie posiłków

przygotowanie posiłków

w kuchni

w kuchni

40-45%

40-45%

indywidualne dosalanie

indywidualne dosalanie

5-

5-

15%

15%

Źródła chlorku sodu we w

Źródła chlorku sodu we w

diecie

diecie

Źródła chlorku sodu we w

Źródła chlorku sodu we w

diecie

diecie

Ograniczenie spożycia alkoholu

Ograniczenie spożycia alkoholu

do 20-30 g etanolu/dobę dla

do 20-30 g etanolu/dobę dla

mężczyzn oraz do 10-20 g

mężczyzn oraz do 10-20 g

etanolu/dobę dla kobiet powoduje:

etanolu/dobę dla kobiet powoduje:

-> spadek RR o 2-4 mmHg

-> spadek RR o 2-4 mmHg

-> spadek częstości udarów mózgu

-> spadek częstości udarów mózgu

-> poprawia skuteczność

-> poprawia skuteczność

przyjmowanych leków

przyjmowanych leków

oceniono, ze około 10%przypadków

oceniono, ze około 10%przypadków

nadciśnienia jest spowodowane

nadciśnienia jest spowodowane

nadmiernym spożyciem alkoholu

nadmiernym spożyciem alkoholu

28

Zwiększenie aktywności

Zwiększenie aktywności

fizycznej

fizycznej



Regularne ćwiczenia tlenowe (szybkie
chodzenie, marsze, pływanie – 30 minut
dziennie przez większość dni w
tygodniu



Spadek RRs o około 10 mmHg



Spadek RR o okolo 6 mmHg



Redukują otyłość, dyslipidemię,
hiperglikemię, hiperinsulinemię

29

Niski poziom aktywności

Niski poziom aktywności

fizycznej w czasie wolnym

fizycznej w czasie wolnym

(%)

(%)

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

(Badanie WOBASZ 2003-2005)

62

52

56

49

0

10

20

30

40

50

60

70

woj. lodzkie

Polska

kobiety
mezczyzni

30

Dla populacji

Dla populacji

Konsekwencje niedostatecznej

Konsekwencje niedostatecznej

kontroli ciśnienia tętniczego

kontroli ciśnienia tętniczego

Konsekwencje niedostatecznej

Konsekwencje niedostatecznej

kontroli ciśnienia tętniczego

kontroli ciśnienia tętniczego

Dla

Dla

poszczególnych

poszczególnych

chorych

chorych

ich rodzin

ich rodzin

pogorszenie jakości życia

pogorszenie jakości życia

i sytuacji ekonomicznej

i sytuacji ekonomicznej

chorego i jego rodziny

chorego i jego rodziny

zwiększenie kosztów

zwiększenie kosztów

leczenia

leczenia

wzrost odsetka

wzrost odsetka

inwalidztwa

inwalidztwa

wzrost przedwczesnej

wzrost przedwczesnej

umieralności

umieralności