Oświetlenie

pomieszczeń pracy

PN- EN 12464-1 listopad 2004 Światło i oświetlenie

Oświetlenie miejsc pracy.

Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Zastępuje:

PN-71/E-02034

PN-84/E-02035

Oświetlenie pomieszczeń pracy cd,

Okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia
eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na
stanowiska pracy.

Okna i świetliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń, należy
wyposażyć w urządzenia pozwalające na otwieranie ich w sposób łatwy i
bezpieczny z poziomu podłogi oraz ustawienie części otwieranych w
pożądanym położeniu.

Okna, świetliki i naświetla w pomieszczeniach pracy o dużej
wilgotności powietrza powinny być wykonane w sposób zapobiegający
skraplaniu się w nich pary wodnej.
W przypadku szczególnie dużego zaparowania pomieszczenia i
możliwości spadania kropel wody na stanowisko pracy należy
zainstalować rynienki lub inne urządzenia odprowadzające wodę z okien,
świetlików i naświetli.

Szyby w oknach oraz inne przedmioty i powierzchnie szklane, znajdujące
się w pomieszczeniach pracy, narażone na uszkodzenia w związku z
rodzajem prowadzonych prac, powinny być od strony, po której mogą
znajdować się ludzie, osłonięte siatką zabezpieczającą przed odłamkami
szkła.

Oświetlenie dzienne – wymagania

Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno
spełniać wymagania określone w Polskiej Normie PN-71/B-02380.
Oświetlenie wnętrz światłem dziennym. Warunki ogólne.

Światło

Potocznie:

- widzialna część promieniowania elektromagnetycznego, czyli
promieniowanie odbierane przez siatkówkę oka ludzkiego np.
światłocień.

- energia promienista, która jest zdolna pobudzić siatkówkę oka i
wywoływać wrażenia wzrokowe.

Promieniowanie widzialne obejmuje zakres fali
elektromagnetycznej od 380 do około 770 nanometrów.

 

                                                              

                     

Światło

DEFINICJE

Współczynnik odbicia światła - stosunek odbitego strumienia
świetlnego do padającego strumienia świetlnego.

IESNA -    Północno-

amerykańskie Towarzystwo Techniki Świetlnej

Wartości współczynnika odbicia  procentowo określają ilość 
światła odbitego od powierzchni, różnica jest absorbowana lub
przepuszczana przez powierzchnię.

DEFINICJE

strumień świetlny - całkowita ilość światła emitowanego z
danego źródła.
Wielkość tą wyprowadza się ze strumienia energetycznego (moc
wysyłana, przenoszona lub przejmowana w postaci
promieniowania tzw. moc promienista), na podstawie stopnia
jego oddziaływania na oko obserwatora normalnego
(odniesieniowego).

sprawność oświetlenia - jest stosunkiem użytecznego
strumienia świetlnego, tzn. docierającego do oświetlanej
powierzchni, do strumienia świetlnego wysyłanego przez źródła
światła zainstalowane w oprawie. Im wyższa jest sprawność
oświetlenia tym efektywniej oprawa wysyła światło do
oświetlanej powierzchni.

Natężenie oświetlenia

Gęstość strumienia świetlnego padającego na określony punkt
powierzchni.

Natężenie oświetlenia jest określane  jako liczba lumenów (lm) przypadająca na
określoną jednostkę powierzchni.

Dwie powszechne jednostki
stosowane do mierzenia natężenia
oświetlenia:

• stopoświeca (fc)=lm/ft2

• luks (lx)= lm/m2

Dla celów przeliczeniowych:

•1 fc = 10.76 lx

•1 lx = 0.0929 fc

Natężenie oświetlenia

Natężenie oświetlenia (E) jest to gęstość powierzchniowa
strumienia świetlnego  padającego na daną płaszczyznę, czyli

jest to stosunek strumienia świetlnego padającego na
płaszczyznę do jej pola powierzchni (P).

P

E 



2

1

1

1

m

lm

lx

Równomierność oświetlenia

śre

E

E

r

min



(E

min

) - najmniejsza zmierzona wartość natężenia oświetlenia występująca na

danej płaszczyźnie
(E

śre

) - średnie natężenie oświetlenia na danej płaszczyźnie

Równomierność oświetlenia

obszar
zadania
wzrokoweg
o

X

X



0,5



0,7

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

obszar
bezpośrednie
go otoczenia

x0,5m

Luminancja

Iloraz strumienia świetlnego wychodzącego, padającego lub
przenikającego przez elementarne pole powierzchni, otaczające
rozpatrywany punkt i rozchodzącego się w określonym stożku
obejmującym ten kierunek,
przez
iloczyn kąta przestrzennego tego stożka i rzutu prostokątnego
elementarnego pola na płaszczyznę prostopadłą do tego kierunku.

Luminancja odzwierciedla ilość światła, która jest widziana przez
obserwatora. Zazwyczaj odnosi się do  sumy światła docierającego do
oka obserwatora, mierzonej w jednostkach światłości (kandelach) na
jednostkę powierzchni (m2).

Olśnienie

Warunki widzenia, odczucia wzrokowe wywoływane przez
luminacje w zasięgu pola widzenia, które są odpowiednio
większe niż luminacje, do jakich przystosowane są oczy
obserwatora, powodujące uczucie przykrości i niewygody,
lub obniżenie zdolności rozpoznawania szczegółów, lub
przedmiotów, lub oba te wrażenia jednocześnie. Wielkość 
odczuwanego olśnienia zależy od takich czynników jak:

- wielkość,
- rozmieszczenie,
- liczba źródeł luminacji.

Klasyfikacja: 

• ze względu na źródło (pochodzenie):

- olśnienie bezpośrednie

- olśnienie pośrednie, odbiciowe

• ze względu na skutki w odniesieniu do

ludzi:

- olśnienie przeszkadzające

- olśnienie przykre

Olśnienie cd.

Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych
praca jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny
być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

Olśnienie bezpośrednie jest wywołane przez świecące
powierzchnie jak oprawy oświetleniowe, sufity, okna znajdujące się
bezpośrednio w polu widzenia.
Olśnienie odbiciowe jest spowodowane przez odbicie światła od
powierzchni znajdujących się w polu widzenia, w kierunku oka
obserwatora - częste w miejscach wykonywanej pracy.

Temperatura barwowa

Temperatura barwowa, temperatura ciała doskonale czarnego, w
której wysyła ono promieniowanie tej samej chromatyczności co
promieniowanie rozpatrywane.
Inaczej - to obiektywna miara wrażenia barwy danego źródła światła,
np.:

• 1600 K - wschód i zachód słońca
• 1800 K - barwa w oświetleniu świeczki
• 2800 K - barwa bardzo ciepłobiała (żarówkowa)
• 3000 K - barwa ciepłobiała
• 3200 K - barwa światła lamp studyjnych
• 4000 K - barwa biała
• 5000 K - barwa chłodnobiała
• 6500 K - barwa dzienna
• 20000 K - barwa czystego granatowego nieba

Ciało doskonale czarne – pojęcie stosowane w fizyce dla określenia ciała
pochłaniającego całkowicie padające na nie promieniowanie
elektromagnetyczne, niezależnie od temperatury tego ciała, kąta padania i
widma padającego promieniowania. Współczynnik pochłaniania
promieniowania dla takiego ciała jest równy jedności dla dowolnej długości
fali.

Wnęka symulująca ciało doskonale
czarne

Barwa światła emitowanego przez ciało doskonale czarne. Skala nie uwzględnia
jasności świecenia.

Temperatura barwowa

Zdjęcie zrobione z różnymi ustawieniami balansu bieli
(napis na zdjęciu).

Oświetlenie pomieszczeń pracy -

dzienne

Oświetlenie dzienne:

-         górne, jeżeli światło dzienne pada przez świetliki dachowe,

-         boczne, jeżeli światło dzienne pada przez okna,

-         mieszane (łącznie górne i boczne).

Minimalne wymagania oświetlenia bocznego:

Stosunek powierzchni okien (w świetle ościeżnic) do powierzchni
pomieszczenia co najmniej 1:8. W innych pomieszczeniach, w
których oświetlenie naturalne jest wymagane ze względu na
przeznaczenie – co najmniej 1:12.

Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w
pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się
komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1.

Oświetlenie pomieszczeń pracy -

dzienne

Szczególną uwagę należy poświęcić utrzymaniu w
czystości oszklonych powierzchni.

- nie powinna skraplać się na nich para wodna,

- szyby powinny być czyste a do okien powinien być
zapewniony dogodny i bezpieczny dostęp,

- okna i świetliki należy wyposażyć w żaluzje lub
rolety,

- okna powinny łatwo się otwierać i być
zabezpieczone przed samoczynnym zamknięciem
się.

Oświetlenie pomieszczeń pracy -

elektryczne

Przy ocenie światła sztucznego (elektrycznego) bierze się pod
uwagę:

-  natężenie oświetlenia i rodzaj oświetlenia,

-  równomierność oświetlenia,

-  współczynnik zapasu (tylko przy ocenie nowych urządzeń
oświetleniowych),

-  rozkład luminancji w strefie przedmiotu pracy wzrokowej
(próba zalecana),

-  luminancję i kąt ochrony opraw oświetleniowych,

-  ograniczenie odbić,

-  barwę światła (próba zalecana),

-  tętnienie, zmiany aperiodyczne światła,

-  oświetlenie bezpieczeństwa,

-  oświetlenie ewakuacyjne,

-  stałe uzupełniające oświetlenie elektryczne.

Oświetlenie pomieszczeń pracy -

elektryczne

Oświetlenie elektryczne traktujemy jako uzupełniające
oświetlenie dzienne. PIP zaleca aby natężenie oświetlenia było
mierzone co 5 lat.

- Czynniki szkodliwe: natężenie, kontrast i tętnienie strumienia
są to fizyczne szkodliwości w procesie pracy.

Objawy zmęczenia oczu i nerwowego:

a) bóle głowy

b) łzawienie i zaczerwienienie powiek i spojówek,

c) zmniejszenie zdolności akomodacji,

d) zmniejszenie ostrości widzenia, wrażliwości na kontrasty i

szybkość spostrzegania.

Objawy zmęczenia nerwowego to:

- uczucie niechęci i ogólna ociężałość,

- tendencje do bólu głowy i nudności,

- bezsenność i utrata apetytu.

Podział oświetlenia elektrycznego

Podział oświetlenia elektrycznego:



podstawowe

- przewidziane dla danego pomieszczenia,

ogólne - oświetlenie przestrzeni bez uwzględniania szczególnych
wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jej części. Ogólne
oświetlenie sztuczne pomieszczenia przeznaczonego na pobyt stały ludzi
powinno zapewniać odpowiednie warunki użytkowania całej jego
powierzchni,

miejscowe - oświetlenie niektórych części przestrzeni, np. miejsc pracy
z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych jak zwiększenie
natężenia oświetlenia itp.,

złożone - składające się z oświetlenia ogólnego i miejscowego;

•

awaryjne

- stosowane w pomieszczeniach i miejscach pracy, w

których w razie awarii oświetlenia podstawowego mogą wystąpić
zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników.

W takich przypadkach budynek należy zasilać co najmniej z dwóch
niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii oraz
wyposażyć w samoczynnie zapalające się oświetlenie awaryjne.

W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być
agregat prądotwórczy.