J. Wilkin - Ekonomi
a

Podstawy metodologiczne

ekonomii

Jerzy Wilkin

Wykład 3

J. Wilkin - Ekonomi
a

Modele w ekonomii

• Rzeczywistość gospodarcza a jej

teoretyczne odwzorowanie

• Model – konstrukcja teoretyczna, będąca

uproszczonym odwzorowaniem
rzeczywistości

• Modele opisowe, graficzne i matematyczne
• Danemu obiektowi badawczemu może

odpowiadać wiele modeli

• Proces abstrakcji i poziomy abstrakcji

J. Wilkin - Ekonomi
a

Do czego służą modele?

Rzeczywistość społeczna czy przyrodnicza jest

niezmiernie skomplikowana, a pojedyncze

składniki tej rzeczywistości (np. jednostki ludzkie,

rośliny czy zwierzęta) są niepowtarzalne i nigdy

identyczne. Nie ma, jak wiadomo, nie tylko dwóch

identycznych jednostek ludzkich, ale nawet

dwóch identycznych liści na drzewie. Nauka dąży

natomiast do formułowania twierdzeń ogólnych,

odnoszących się do wielu ludzi czy wielu

obiektów przyrodniczych. Temu celowi służą

modele, które upraszczając obraz rzeczywistości
pozwalają jednocześnie ją lepiej zrozumieć

J. Wilkin - Ekonomi
a

Kategorie ekonomiczne

• Kategoria ekonomiczna jest pojęciem

abstrakcyjnym, odzwierciedlającym

wybrany element procesu gospodarowania.

Typowe kategorie ekonomiczne, używane

bardzo często w ekonomii, to np.: cena,

towar, popyt, podaż, rynek, zysk,

równowaga rynkowa, preferencje

konsumenta, pieniądz, koszt krańcowy itp.

Ekonomia bada związki między różnymi

kategoriami ekonomicznymi i formułuje te

związki w postaci praw ekonomicznych

J. Wilkin - Ekonomi
a

Prawa ekonomiczne

• Prawa ekonomiczne są głównym

składnikiem wiedzy ekonomicznej.
Odzwierciedlają one podstawowe
prawidłowości rządzące procesami
gospodarowania. Odkrywanie
praw rządzących danym
wycinkiem rzeczywistości jest
podstawowym celem każdej nauki

J. Wilkin - Ekonomi
a

Pozytywne i normatywne

podejście w ekonomii

• Ekonomia pozytywna jest tą częścią teorii

ekonomii, która analizuje i opisuje przebieg

procesów gospodarki, odpowiadając na

pytanie: „jak jest?” oraz budując na podstawie

tych badań wnioski dotyczące przyszłości.

Podejście pozytywne w ekonomii ma pomóc w

ukształtowaniu ekonomii, jako nauki

obiektywnej, wolnej od sądów wartościujących

i subiektywnych poglądów badaczy. Ekonomia

pozytywna opiera się na analizie faktów, a

wyniki badań dzieli na fałszywe lub prawdziwe,

a nie dobre i złe

J. Wilkin - Ekonomi
a

Pozytywne i normatywne

podejście w ekonomii

(2)

• Ekonomia normatywna stara się odpowiedzieć

na pytanie: jak być powinno? Nie ignoruje ona

jednak badań odpowiadających na pytanie: jak

jest, a więc osiągnięć ekonomii pozytywnej.

Zwolennicy normatywnego podejścia do ekonomii

argumentują, że niemożliwe jest całkowicie

obiektywne badanie procesów ekonomicznych.

Ekonomista zawsze kieruje się jakimiś

wartościami, podejmując się badania tego lub

innego problemu badawczego, wybierając

określone metody badawcze czy też mając na

uwadze jakieś cele praktyczne, którym ma służyć
nauka ekonomii

J. Wilkin - Ekonomi
a

Przykład podejścia

pozytywnego i

normatywnego: podatki

•

Pozytywne:

-

Analiza wpływu
systemu podatkowego
na decyzje
konsumentów i
producentów;

-

„Krzywa Laffera”:
związek między stopą
podatkową a wielkością
wpływów z podatków
do budżetu państwa

• Normatywne:
- Sposoby

wykorzystania

systemu

podatkowego do

zmniejszenia

zróżnicowania

dochodów w

społeczeństwie;

- „Sprawiedliwy

system podatkowy”

J. Wilkin - Ekonomi
a

Z czego wynikają spory

między ekonomistami?

• Różny zakres ujęć pozytywnych i

normatywnych

• Możliwość wykorzystania różnych

modeli tego samego wycinka
rzeczywistości

• Różnorodność „szkół naukowych” i

metodologii badawczych

J. Wilkin - Ekonomi
a

Podmioty gospodarcze

• Podmiot gospodarczy: wyodrębniona

jednostka biorąca udział w procesach

gospodarowania, a więc podejmująca

decyzje w sprawie alokacji zasobów, podziału

dochodów, produkcji, konsumpcji itp.

• Rodzaje podmiotów gospodarczych:
- firmy (przedsiębiorstwa)
- gospodarstwa domowe
- państwo (rząd i inne agendy władzy

państwowej)

J. Wilkin - Ekonomi
a

Model graficzny: okrężny obieg w

gospodarce

Firma

(przedsiębiorstwo)

RZĄD

Rynek pracy

Rynek kapitału

Gospodarstwo

domowe

BANK

CENTRA LNY

Rynek walutowy

KRAJ

ZA GRA NICA

Eksport, import

Napływ, odpływ kapitału

Rynek dóbr i usług

J. Wilkin - Ekonomi
a

Nowe tendencje w

metodologii ekonomii

•

Szerokie zastosowanie matematyki, a

zwłaszcza teorii gier

•

Wykorzystanie eksperymentów i rozwój

ekonomii eksperymentalnej

•

Wzrost zainteresowania rolą instytucji w

gospodarowaniu i interdyscyplinarnym

podejściem do badania procesów

gospodarowania

•

Poszerzanie się zakresu przedmiotu ekonomii

i wykorzystania teorii ekonomicznych

J. Wilkin - Ekonomi
a

Pytania do wykładu 3

• W jaki sposób tworzone są teorie ekonomiczne?
• Na czym polega znaczenie modeli w ekonomii i

jakie są rodzaje modeli?

• Podaj przykłady modeli ekonomicznych
• Czym różni się podejście pozytywne i

normatywne w ekonomii?

• Z czego wynikają spory między ekonomistami?
• Dlaczego przedmiot ekonomii ulega

poszerzeniu; podaj kilka przykładów tej

„ekspansji” ekonomii