Transformacja systemowa
polskiej gospodarki
Wykład 14
WNE UW
Główne cele transformacji
• Przejście od gospodarki centralnie
planowanej do gospodarki rynkowej
• Przejście od autorytarnego
socjalizmu państwowego do
demokracji parlamentarnej
• Makroekonomiczna stabilizacja
gospodarki
Systemowe cechy
socjalizmu państwowego
(typu radzieckiego)
• Planowanie centralne, jako podstawa
mechanizmu regulacji gospodarki
• Własność kolektywna (państwowa i
spółdzielcza), jako dominująca forma
własności
• Brak rozdzielenia trzech rodzajów władzy
(ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej)
• Zasada kierowniczej roli partii
• Zasada nomenklatury
Dylematy transformacji
• Najpierw stabilizacja gospodarki a
następnie demokratyzacja systemu
politycznego, czy odwrotnie?
• Najpierw reformy systemowe, a
następnie stabilizacja
makroekonomiczna, czy odwrotnie?
• Reformy wdrażane szokowo
(uderzeniowo) czy stopniowo
(gradualistycznie)?
Cele stabilizacji
makroekonomicznej
• Ograniczenie inflacji
• Wprowadzenie wymienialności złotówki
• Zahamowanie spadku PKB i
zapoczątkowanie jego wzrostu
• Zmniejszenie zadłużenia zagranicznego
• Ograniczenie bezrobocia
• Ograniczenie deficytu budżetowego
Stadia transformacji
gospodarczej w Polsce
1.
Stadium anarchizacji życia
gospodarczego (lata 80 do pocz. 1990 r.)
-
pojawienie się „pustki regulacyjnej”
-
rozwój „czarnego rynku”
-
inflacja (zarówno utajona, jak i cenowa|)
-
recesja w gospodarce
-
zapoczątkowanie liberalizacji cen
(uwolnienie cen żywności przez rząd M.
Rakowskiego)
Stadia ...(2)
2. Stadium stabilizacji makroekonomicznej
i tworzenia instytucji rynkowych:
- realizacja tzw. Planu Balcerowicza w
latach 1990-1991
3. Stadium kapitalizmu niedojrzałego
(nieskonsolidowanego): od 1992 do 2004
r.
4. Stadium kapitalizmu dojrzałego: Polska
po wstąpieniu do Unii Europejskiej
Ważniejsze dane o rozwoju kraju
(1990=100)
1990
1995
2000
2005
PKB (ceny stałe)
Tempo wzrostu
PKB %
Eksport
Stopa bezrobocia
%
Stopa inflacji %
Absolwenci szkół
wyższych, w tys.
100.0
-
100.0
6.5
564
56.1
111.4
7.0
129.9
14.9
27.9
89.0
144.8
4.0
226.5
15.1
10.1
261
167.7
3.4
426.2
17.6
2.1
391
Efekty transformacji
•
Sukcesy
:
-
wyhamowanie inflacji i jej skuteczna kontrola
-
krótki okres tzw. recesji transformacyjnej
-
stosunkowo szybkie tempo wzrostu PKB od
1992 r. do chwili obecnej
-
mocna pozycja polskiej złotówki
-
napływ kapitału zagranicznego
-
znaczna redukcja zadłużenia zagranicznego
-
stosunkowo dobre przygotowanie się do
członkostwa w UE
Efekty transformacji (2)
• Problemy i niepowodzenia
:
- bardzo wysokie bezrobocie
- wzrost zróżnicowań społecznych i
powiększanie się obszaru biedy
- wolna przebudowa i modernizacja
polskiego rolnictwa
- wysoki deficyt finansów publicznych
- „miękkie państwo” – mało skuteczne i
korupcyjne
- słabe „społeczeństwo obywatelskie”
Pytania do wykładu 14
1. Porównaj główne cechy systemu
gospodarki planowej i gospodarki rynkowej
2. Na czym polegała tzw. makroekonomiczna
stabilizacja polskiej gospodarki po 1989 r.?
3. Wyodrębnij i scharakteryzuj główne stadia
transformacji post-socjalistycznej w Polsce
4. Jakie są najważniejsze sukcesy i
niepowodzenia polskiej transformacji?