Kino gatunków

Analiza genealogiczna

utworu filmowego

Co to jest gatunek?

• Określenie gatunku wskazuje na

konkretne ukierunkowanie
wypowiedzi filmowej i sugeruje
widzowi konkretny typ sensów
danego filmu, przez co określa
postawę odbiorczą

• W teorii filmu jest to jednak pojęcie

niejasne i mobilne

Jak wyodrębnic gatunek

filmowy?

Podejście aprioryczne:
badanie nad jednym gatunkiem „czystym”

filmowo

Podejście aposterioryczne
zasady formatywne gatunku są mobilne, ale

do pewnego stopnia uniwersalne, tym

samym gatunki są zjawiskami zdecydowanie

dynamicznymi, a ich istotę i właściwości

można dostrzec tylko w „procesie

ewolucyjnym”

Gatunek jako zwyczaj

• Wobec ostatniego podejścia gatunek

jest utrwalonym społecznie
sposobem postępowania
artystycznego. Rzadko jest nakazem
– raczej: intersubiektywnie
utrwalonym sposobem
postępowania, daje się porównac do
zwyczaju, jest swego rodzaju
niepisanym kodeksem kina

Gatunek jako wzorzec

• Na gruncie wiedzy o filmie gatunek jest

więc rozumiany jako element stylu oraz
typ konstruowany przez badacza na
podstawie dostępnych konkretów. Ma
więc charakter dynamicznego,
ewolucyjnego wzorca idealnego. Jest
pewnym uogólnionym modelem,
sumującym wszystkie istotne właściwości
strukturalno – historyczne określonej
grupy filmów

Gatunki filmowe

- W myśli europejskiej gatunki filmowe zwykło

się klasyfikowac według koncepcji rodzajów i
gatunków zaczerpniętej z
literaturoznawstwa: film fabularny,
dokumentalny, oświatowy,
eksperymentalny, animowany

- Myśl amerykańska posługiwała się

podziałem na „kino gatunków”
(skonwencjonalizowane) i „kino artystyczne”
(indywidualne, niepowtarzalne)

Ch.F. Altman „W stronę teorii

gatunku filmowego” „Kino”

1987/6

• Autor najbardziej trafnej

charakterystyki kina gatunków,
wywiedzionej z obserwacji okresu
klasycznego w kinie amerykańskim i
zrytualizowanych form uczęszczania
do kina

• Kino gatunków to według niego

rytuał, który posiada siedem cech

Cechy kina gatunków

• Dualizm (opozycje kultury i

kontrkultury)

• Powtarzalnośc (te same konfrontacje

zdarzeń i przebiegów)

• Kumulatywnośc (gromadzenie

powtarzających się obrazów, motywów
i konfiguracji)

• Przewidywalnośc (opowieśc rozwija się

według znanego widzom wzoru)

Cechy kina gatunków II

• Nostalgicznośc (gra pomiędzy tradycją a

współczesnością)

• Symbolicznośc (znaczeniowe nacechowanie

rekwizytów, zachowań, miejsc akcji)

• Funkcjonalnośc (kompensacja ukrytych,

zakazanych pragnień)

KINO DZISIEJSZE DĄŻY DO TWORZENIA

MEGAGATUNKÓW (THRILLER), MIESZANIA,
NAKŁADANIA SIĘ GATUNKÓW H

WESTERN

• Arcygatunek, synonim, kwintesencja

filmowości

• Dla Amerykanów stanowi ich własną

najbardziej znaną mitologiczną
tradycję

• Istota: zdarzenia i postaci autentyczne

mieszają się z fikcyjnymi, to samo
dzieje się w mitach i legendach

Retoryka westernu

• Westernowe mity w nowych wersjach

zawsze karmiły się zmityzowaną niby
– rzeczywistością (Wyatt Earp)

• Jest to gatunek zakorzeniony głęboko

w kulturze plebejskiej

• Wypracował własną, czytelną i

powszechnie znaną retorykę

Retoryka westernu

• Galeria postaci: dobry kowboj,

romantyczny jeździec znikąd, zbieg
wyjęty spod prawa, uczciwy i prawy
szeryf, elegancki szuler, niewinna
dziewczyna, szlachetna upadła
prostytutka, czrny charakter, groźny
rewolwerowiec, banda złoczyńców,
chciwy bogacz, żółtodziób ze
Wschodu, tchórzliwy barman

Western - retoryka

• Typowe sceny i sytuacje niezmienne

mimo ewolucji gatunku:

• Sceneria
• Dynamiczna akcja ze scenami walk,

ucieczek, strzelanin, galopad,

• Czarno – biały schemat
• Zwycięstwo dobra nad złem
• Ikonografia (wygląd i zachowanie postaci)

Historia

• Rozwój westernu nastąpił w latach

1914 – 1970, twórcy: John Ford,
Howard Hawkes, Fred Zinneman

• W latach 70-tych nastąpiła

demitologizacja gatunku, ale w
latach 90-tych western powrócił:
„Wyatt Earp”, „Tańczący z wilkami”,
„Bez przebaczenia”

Model klasyczny

• Przybycie bohatera do społeczności

żyjącej na pograniczu ładu i
cywilizacji a zła: Indianie, zły ranczer

• Opowiedzenie się bohatera po stronie

dobra, zwycięstwo i odejście

• Dwuznaczne zakończenie: bohater

odchodzi, ponieważ miłuje wolnośc i
przestrzeń – JEST WESTERNEREM

PRZYKŁADY

• „Dyliżans” reż. John Ford, 1939 – wyznacznik

gatunku: galeria postaci, galeria motywów,

galeria obrazów

• „Jeździec znikąd” 1952 – synteza gatunku
• „W samo południe” 1952 – nurt nadwesternu,

formuła zdolna udźwignąc problemy

współczesności. Punktem wyjścia jest

porządek, który był zamknięciem klasycznego

westernu, a który okazuje się być kruchy i

ambiwalentny. Pętla historyczności westernu

zbliżyła się do czasów współczesnych