Kino gatunków

• termin wskazujący na ogólne ukierunkowanie wypowiedzi filmowej: sugeruje

widzowi konkretny typ sensów danego filmu, przez co określa postawę odbiorczą;

• z metodologicznego punktu widzenia dominują dwa stanowiska:

– aprioryczne – reprezentujące prace analityczne nad jednym gatunkiem,

którego „czystość” gatunkowa zdaje się nie podlegać dyskusji (np. western,
burleska). Fakt ukształtowania danego gatunku filmowego jest prawie
równoznaczny
z przynależnością pewnych zasad formalnych wyłącznie do tego i tylko tego
gatunku. Zasady te należy traktować jako szczególne dyrektywy konstrukcyjne,
ważne przy montowaniu i komponowaniu podobnych pod względem
tematycznym i formalnym struktur gatunkowych; teoretycy tej grupy traktują
gatunku jako normy lub zespoły dyrektyw. Gatunek jest po prostu nakazem,
który w ostatniej instancji określa dany zespól wypowiedzi filmowej;

– aposterioryczne – zyskało więcej zwolenników i opiera się na przekonaniu, że

zasady formalne gatunku są mobilne, ale do pewnego stopnia uniwersalne, tym
samym gatunki filmowe są zjawiskami zdecydowanie dynamicznymi, a ich istotę
można dostrzec i zbadać tylko w „procesie ewolucyjnym”. W tym przypadku
gatunek jest utrwalonym społecznie sposobem postępowania artystycznego.

Podstawowe cechy identyfikujące kino gatunków



Charles F. Altman przyjmuje, że przemysł filmowy jest formą rozrywki, która jest
nieproduktywną, kontrkulturową aktywnością wyrażającą te wartości i potrzeby, które
stłumiła dominująca ideologia; kino gatunków jest więc sposobem ucieczki od
rzeczywistości i realizacją zasady przyjemności;



Podstawowe cechy identyfikacyjne kina gatunków:

1.

Dualizm – konsekwentne podwajanie bohaterów pozostających w stosunku do siebie w relacjach
opozycyjnych (np. szeryf – banda, gangster – agent FBI);

2.

Powtarzalność – „kino gatunków” powtarza stale ten sam materiał, rozwiązuje w ten sam sposób
główne konflikty, każdy film zmienia jedynie szczegóły, lecz pozostawia bez zmian podstawowy wzór
gatunkowy;

3.

Kumulacyjność – nagromadzenie często powtarzanych konfrontacji, tematów lub obrazów; filmy
tego samego gatunku są wariacjami jednego mitu, które nie reprezentuje pojedynczy film tylko ich
suma;

4.

Przewidywalność polega na łatwym odnajdywaniu możliwych rozwiązań konfliktów
dramaturgicznych przez widza; kino gatunków jest afirmacją upodobań widzów, którzy chcą
zobaczyć tych samych bohaterów, rozpoznać te same historie, na nowo uczestniczyć w dobrze
znanych im wydarzeniach;

5.

Nostalgiczność – filmy kina gatunku w naturalny sposób zwracają się ku przeszłości, dając widzowi
iluzję uczestnictwa w wydarzeniach o doniosłym znaczeniu;

6.

Symboliczność/charakterystyczna ikonografia – kino gatunków jest rozpoznawalna z uwagi na
symboliczny wymiar elementów obrazowych;

7.

Funkcjonalność – spełnienie życzeń widzów, choć nie dokonuje się to w sposób jednoznaczny
i bezpośredni.

Koncepcja Andrew Tudora (1974)



Kino gatunków jest „empiryczną pułapką”, gdyż wprowadza nas w
rodzaj „błędnego koła”, które najpierw żąda od nas, żeby wyodrębnić
pewne filmy, do czego konieczne jest kryterium, a potem to samo
kryterium winno wypłynąć z empirycznie stwierdzonych wspólnych
cech filmów tworzących dany gatunek;



Wyjście z tej sytuacji jest rezygnacja z pojęcia gatunku bądź oparcie
się na powszechnej w naszej kulturze opinii na jego temat –
„gatunek jest tym, za co wszyscy wspólnie go uważamy, (...) jest
względnie stałym wzorem kulturowym. Określa społeczne i moralne
uniwersum”.



Wybitni twórcy kina mogą posługiwać się strukturami gatunkowymi
w sposób niekonwencjonalny. Film, który łamie ustalone normy,
wyróżnia się przez sam ten fakt;



Niektóre gatunki rodzą się z kierunków filmowych uznawanych za
kino artystyczne (np. film noir ma swą genezę w ekspresjonizmie
niemieckim).