CYNK

Rola cynku

 udział w budowie wielu białek enzymatycznych oraz

aktywacji enzymów występujących w tkankach

• oksydoreduktazy (dehydrogenaza alkoholowa, dysmutaza

ponadtlenkowa)

• transferazy (polimeraza RNA)

• hydrolazy (aminopeptydaza, karboksypeptydaza, fosfataza

alkaliczna, fosfolipaza C)

• liazy (anhydraza węglanowa)

 uczestniczy w syntezie kolagenu

 wpływa na metabolizm fibroblastów

 hamuje proces peroksydacji lipidów

 działa stabilizująco na błony biologiczne

 pobudza metabolizm osteoblastów wpływając na proces

formowania i mineralizacji kości młodych zwierząt.

 w syntezie hormonu wzrostu i insuliny

 poprzez pobudzanie syntezy metalotionein wpływa na

prawidłowy przebieg funkcji detoksykacyjnych wątroby

 wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego

 ma też korzystny wpływ na proces regeneracji tkanek oraz

gojenie ran

 udział w aktywowaniu i utrzymywaniu prawidłowego stężenia

witaminy A w osoczu

 wysokie stężenie cynku w organizmie występuje w krwinkach

białych i skórze, kościach i gruczołach płciowych

 wchłanianie cynku zachodzi przede wszystkim w jelicie

cienkim, zwłaszcza w dwunastnicy

 przyczyny niedoboru

• uwarunkowania genetyczne

• zbyt dużą zawartość kwasu fitynowego i błonnika w paszy

• choroby przewodu pokarmowego

• duża zawartość w paszy innych pierwiastków, jak np. fosfor,

miedź, kadm i glin

Niedobór cynku

 niewielki lub umiarkowany

• nagła i silna utrata apetytu

• zahamowanie wzrostu(młodzieńczy wygląd)

• zmiany na skórze: nadmierne złuszczanie,

nadmierne rogowacenie, świąd, podatność na

zranienia, częste owrzodzenia, podatność na

grzybice, zmiany w owłosieniu (przerzedzenie i

rozjaśnienie sierści), zmiany w upierzeniu (łamliwe

pióra), kruche i łamliwe kopyta, racice i pazury

• zmiany w kościach i stawach u drobiu

• zaburzenia płodności samców

(upośledzony rozwój jąder i spermatogenezy)

• zakłócenie metabolizmu witaminy A

• zaburzenia funkcji trzustki.

 silny

•

parakeratoza świń

•

wyprysk twarzowy cieląt- genetycznie uwarunkowany

defekt w przyswajaniu cynku – brak kwasu pikolinowego

transportującego cynk przez śluzówkę jelit

•

parakeratoza bydła

•

uporczywe gojenie się ran i owrzodzeń oraz złamań kości.

Diagnostyka laboratoryjna

 oznaczenie zawartości cynku w surowicy norma

0,8-1,2 mg/l

 oznaczenie aktywności enzymów w tkankach i

krwi – fosfataza zasadowa i anhydraza węglanowa

 analiza zawartości cynku w paszach i glebie

(poniżej 40-60 ppm)

Zapobieganie i leczenie

 p.o. ZnSO4 x 7 H2O, ZnCO4, ZnO,

mieszanki mineralne i premiksy

 preparaty parenteralne i.m.

Kobalt

Rola Co

 Regulacja erytropoezy

 Razem z Mn aktywuje wiele enzymów

 Czasem zastępuje Zn

 Reguluje metabolizm tarczycy

Niedobór kobaltu

Częściej występuje u owiec niż u

bydła

Objawy i zespoły kliniczne

Enzootyczne charłactwo- marazm

Objawy typowe

 apetyt wydatnie obniżony i perwersyjny, lizawość,

koprofagia, urinodypsja, chętne pobieranie pasz

objętościowych, objętościowych nie treściwych

 szybko postępujące wychudzenie aż do skrajnego

wyniszczenia (marazm)

 silna niedokrwistość (osłabienie, duszność), bladość błon

śluzowych

 obfite łzawienie (owce i cielęta)

 niekiedy biegunka

Objawy towarzyszące

 obniżenie wydajności produkcyjnej zaburzenia

 rozrodu(niepłodność, ronienia) zmniejszona

żywotność i wysoka śmiertelność okołoporodowa

noworodków

 zahamowanie wzrostu i rozwoju młodych zwierząt

 zwiększona podatność na ketozę i choroby

pasożytnicze

Inne zespoły chorobowe

 Kołowacizna mózgowa

 Choroba białej wątroby owiec-

zwyrodnienie tłuszczowe wątroby

Diagnostyka laboratoryjna

Badania biochemiczne płynów i tkanek

 obniżenie poziomu witaminy B w surowicy poniżej

1 ng/ml, w wątrobie poniżej 200 g/kg tkanki, w

treści żwacza poniżej 20 pg/ml

 obniżenie stężenia kobaltu w surowicy i wątrobie

poniżej 0,15 ppm.

 obniżenie zawartości kwasu metylomalonowego

w moczu

• Chemiczna analiza pasz i gleby

 obniżenie zawartości kobaltu w paszy poniżej

0,05-0,1 ppm s.m, w glebie poniżej 2 ppm

Badanie histopatologiczne

 złogi hemoglobiny w śledzionie i wątrobie

Metody leczenia i profilaktyki

 podawanie zwierzętom preparatów zawierających

kobalt(p.o. CoCl2, CoSO4), witaminę B12,

mieszanki mineralne i premiksy, lizawki

jednorazowo CoCl2 co 5-7 dni

jagnięta do 3 miesiąca 1 mg

owce dorosłe 3-5 mg

cielęta do 6 miesiąca 5-10 mg

bydło dorosłe 10-40 mg

 Nawożenie gleb

300 g kobaltu na 1 hektar co 1 rok

• Toksyczne stężenie kobaltu w paszy

• bydło powyżej 20 ppm

• owce powyżej 100-150 ppm

Jod

Rola jodu

 składnik hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i

tyroksyny

 tyroksyna zawiera około 65% jodu i działa jako ważny

czynnik regulujący wzrost

 działa on jako katalizator reakcji utleniania i reguluje

szybkość przemiany materii organizmu

 wchłania się przede wszystkim z jelita cienkiego i jest

przenoszony z osoczem w postaci luźno związanej z

białkami

 przyswajanie jodu oraz jego metabolizm jest

uzależniony od żelaza i selenu, ponieważ niedobór

tych pierwiastków doprowadza do niedoczynności

tarczycy

 hormony produkowane przez tarczycę są potrzebne

do prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego

 w tarczycy jod się utlenia i zostaje wbudowany do

tyrozyny za pomocą peroksydazy

 kiedy przyswajanie jodu jest niewystarczające tkanka

tarczycy powiększa się i tworzy się wole

 niedobór jodu daje w efekcie powiększenie tarczycy i

obniżoną masę ciała

Objawy i zespoły kliniczne

 niedoczynność tarczycy – wole – powiększenie objętości i

ciężaru tarczycy (kompensacyjny przerost gruczołu)

 objawy towarzyszące

• osłabienie wzrostu i opóźnienie rozwoju młodych zwierząt

• zaburzenia rozrodcze u samic- niepłodność, nieregularna lub

cicha ruja, brak rui, obumieranie i resorpcja zarodków,

ronienia, rodzenie martwych i często nieowłosionych płodów,

obniżona żywotność i wysoka śmiertelność nowonarodzonych

zwierząt

• obniżona płodność samców – opóźnione dojrzewanie, zmiany

degeneracyjne plemników, zmniejszenie popędu płciowego,

zanik jąder, wnętrostwo.

• Zmiany na skórze – obrzęki śluzowate, wypadanie włosów

• obniżona wydajność produkcyjna

Diagnostyka laboratoryjna

 badanie biochemiczne krwi i tarczycy

• obniżenie w surowicy PBJ(jod związany z białkiem)

• SPJ(jod strącalny), BEJ(jod ekstrahowany butanolem)

• zmniejszenie zawartości jodu w tarczycy

 analiza pasz, wody, gleby na zawartość jodu

(pasze poniżej 0,05-0,1 ppm s.m)

 badanie anatomopatologiczne i histopatologiczne

tarczycy

• określenie ciężaru tarczycy

Metody leczenia i profilaktyki

 Podawanie zwierzętom związków jodu p.o

• KJ, KJO3

• mieszanki mineralne i premiksy paszowe

 Parenteralnie – organiczne związki jodu

 Odpowiednie nawożenie gleb

wodorosty morskie i saletra chilijska

Żelazo

Rola żelaza

 związana z procesami oddychania komórkowego

 związki hemu są głównym składnikiem hemoglobiny, mioglobiny i

cytochromów

 jest składnikiem katalazy, peroksydazy, hydroksylazy

fenyloalaninowej, tyrozynazy i hydroksylazy prolinowej

 żelazo nie hemowe (reszta) związane jest z białkami

 wchłanianie regulowane jest w ustroju przez szereg czynników

żywieniowych, które zwiększają bądź zmniejszają jego absorpcję



rolę hamującą spełniają

•

fosforany

•

szczawiany

•

fityniany

•

związki polifenolowe

•

witamina E

•

niektóre pierwiastki (cynk, kobalt, mangan, nikiel)

 Zwiększona absorpcja zachodzi przy udziale witaminy C oraz Ca i Cu

Niedobór żelaza

 występuje u wszystkich gatunków zwierząt

 największy problem stanowi u prosiąt

 toksyczne stężenie w paszy wynosi

powyżej 2000-6000 ppm

Niedobór żelaza

Nieznaczny i umiarkowany

tzw. niedobór utajony – głód tkankowy żelaza

 zmniejszony, perwersyjny apetyt (lizawość, niekiedy kanibalizm

u drobiu)

 obniżone przyrosty wagowe



zmniejszenie nieśności

 zmiany troficzne skóry i tkanek – zanik brodawek językowych,

zajady, wzmożone złuszczanie się naskórka, odbarwienie

wytworów rogowych, siwienie włosów, kwitnienie paznokci



Duszność



Osłabienie

 obniżenie odporności (podatność na choroby warunkowo

zakaźne)

Silny i jawny niedobór

 niedobarwliwa anemia osesków (prosięta i cielęta)

 eksploatacyjna (enzootyczna) anemia kur niosek

 niedokrwistość pokrwotoczna – ostra i przewlekła

 choroba bawełnianego futra u lisów i norek

Warunkowy niedobór żelaza

 anemia śródzakaźna

Zwalczanie

Podawanie i.m. preparatów żelaza

 profilaktyka anemii prosiąt będącej następstwem

fizjologicznego niedoboru żelaza

 leczenie anemii wtórnych powstałych w następstwie  inwazji

endo – i ektopasożytów

 wspomagająco przy schorzeniach przemiany materii,

infekcjach, zaburzeniach apetytu, obniżeniu przyrostów masy

ciała i charłactwie

np. Ferran 100

Prosięta

• profilaktycznie ( w pierwszym tygodniu  życia ) 2 ml

• leczniczo (w zależności od masy ciała) 2 - 5 ml

• po podaniu preparatów czasem występują reakcje

nadwrażliwości na żelazo - zaburzenia krążenia z

zapaścią 

• podatne są prosięta od macior żywionych dietą

bogatą w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i

ubogą w selen oraz witaminę  E

• przy przedawkowaniu nadmiar żelaza może

powodować biegunkę i zaparcia

Co Cr Cu Fe J

Mn Mo Se Zn

Co
Cr
Cu
Fe
J
Mn
Mo
Se
Zn

SYNERGIZM
ANTAGONIZ
M

INTERAKCJE POMIĘDZY PIERWIASTKAMI

Bolus

KONIEC