Demografia społeczna

1



Drugie przejście demograficzne



(Lesthaeghe, van de Kaa)

Demografia społeczna

2

Przemiany reprodukcji ludności
we współczesnej Europie



1955-1970 – przyśpieszenie wzrostu liczby rozwodów,
dalszy spadek płodności, zahamowanie zmniejszania się
wieku zawierania pierwszych małżeństw



1970-1985 – rozpowszechnianie się związków
kohabitacyjnych i typu LAT, zwiększenie liczby urodzeń
pozamałżeńskich, wzrost średniego wieku matki w
momencie urodzenia pierwszego dziecka, wzrost średniego
wieku małżonków, spadek częstości zawierania małżeństw



Od 1985 – stabilizacja natężenia rozwodów, spadek
częstości zawierania małżeństw, zwiększenie się natężenia
kohabitacji i LAT wśród rozwiedzionych i owdowiałych,
spadek płodności w najmłodszych grupach wieku i wzrost
płodności kobiet 30-39 lat

Demografia społeczna

3

Podstawowe procesy
charakteryzujące drugie
przejście demograficzne



Zmniejszenie znaczenia małżeństwa jako
formy współżycia ludzi



Przejście od modelu rodziny „dziecko z
rodzicami” do modelu „rodzice z
dzieckiem’



Przejście od zapobiegawczej antykoncepcji
do świadomej prokreacji



Przejście od homogenicznych typów rodzin
i gospodarstw do form zróżnicowanych

Demografia społeczna

4

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (schemat van de Kaa)

Poziomy

oddziaływania/p

rocesy

Grupy

społeczne

Grupy

podstawowe

Jednostki

Procesy

strukturalne

Kultura

Technologia

Demografia społeczna

5

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (c.d.)

Procesy
strukturalne:
Modernizacja, rozwój
społeczeństwa
postindustrialnego i
państwa dobrobytu
Wzrost:
-poziomu życia
-bezpieczeństwa
socjalnego
-zróżnicowania
funkcjonalnego
państwa
-funkcjonalnej
złożoności systemu
-mobilności
przestrzennej i społ.
-poziomu
wykształcenia
-uczestnictwa kobiet
w życiu społecznym

-rozwój klasy
średniej
-ograniczenie funkcji
zabezpieczających
klas społecznych
-wzrost
współzależności
-spadek znaczenia
grup ideologicznych
-pojawienie się
zachowań
grupowych

-wzrost kosztów
alter-natywnych
małżeństwa i
macierzyństwa
-większa
niezależność
współmałżonków
(part-nerów),
większa swoboda ich
wyboru
-rosnące trudności
ról partnera i rodzica

-indywidualne
umiejętności i
ambicje określają
pozycję jednostki i
jej dochód
-jednostki stawiane
są wobec coraz
bardziej
różnorodnych
wymagań które
trudno spełniać
jednocześnie
-konieczność
pozostawiania
mobilnym
-wczesna
niezależność
-wzrost poczucia
indywidualnego
bezpieczeństwa

Demografia społeczna

6

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (c.d.)

Kultura
„Cicha rewolucja”
Wzrost:
-demokracji
-równości
-autonomii
-pluralizmu
-uniwersalizmu
-sekularyzacji
-indywidualizmu
-orientacji na
potrzeby wyższego
rzędu

-spadek znaczenia
grup tworzących i
propagujących
normy
-ograniczenie
stopnia spoistości
tych grup i
możliwości kontroli
-wzrost mobilności
między grupami
społecznymi
-wzrost rywalizacji
płci
-wzrost konfliktów
między różnymi
gene-racjami etc.

-zmiany w układzie
sił (ról) między
kobietą z mężczyzną
-brak silnych zasad i
norm
-potrzeba określenia
własnych zasad i
norm
-pogląd, że dzieci i
partner ograniczają
swobodę wyboru
-trudności
pogodzenia różnych
karier życiowych

-niechęć do
tworzenia związków
długookresowych
-wzrost znaczenia
samorealizacji
-trudności określenia
własnej tożsamości
-poszukiwanie
indywidualnego
stylu życia
-wzrost
niezależności kobiet
w wyborze różnych
karier życiowych
-konflikt różnych ról
społecznych

Demografia społeczna

7

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (c.d.)

Kultura
„Cicha rewolucja”
Wzrost:
-demokracji
-równości
-autonomii
-pluralizmu
-uniwersalizmu
-sekularyzacji
-indywidualizmu
-orientacji na
potrzeby wyższego
rzędu

-spadek znaczenia
grup tworzących i
propagujących
normy
-ograniczenie
stopnia spoistości
tych grup i
możliwości kontroli
-wzrost mobilności
między grupami
społecznymi
-wzrost rywalizacji
płci
-wzrost konfliktów
między różnymi
gene-racjami etc.

-zmiany w układzie
sił (ról) między
kobietą z mężczyzną
-brak silnych zasad i
norm
-potrzeba określenia
własnych zasad i
norm
-pogląd, że dzieci i
partner ograniczają
swobodę wyboru
-trudności
pogodzenia różnych
karier życiowych

-niechęć do
tworzenia związków
długookresowych
-wzrost znaczenia
samorealizacji
-trudności określenia
własnej tożsamości
-poszukiwanie
indywidualnego
stylu życia
-wzrost
niezależności kobiet
w wyborze różnych
karier życiowych
-konflikt różnych ról
społecznych

Demografia społeczna

8

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (c.d.)

Technologia
„Druga rewolucja
antykoncepcyjna”
oraz
rozpowszechnienie
informacji TV
Rozwój:
-transportu
-łączności i
komunikacji
-ochrony zdrowia
-technologii
medycznych
-metod i środków
kontroli urodzeń

-gwałtowny rozwój
technik
informacyjnych
-zmniejszenie
kosztów przekazu
informacji
-wzrost uprawnień
do usług
medycznych
-równość dostępu do
usług medycznych i
edukacyjnych dla
wszystkich grup
społecznych

-dostępność
informacji o sytuacji
na rynku pracy
-szybkie
rozprzestrzenianie
się wiedzy
-możliwość
doskonałego
zapobiegania ciąży
-rezygnacja z
antykoncepcji jako
wynik świadomej
decyzji
-społeczna
akceptacja
bezdzietności

-antykoncepcja
może być wynikiem
indywidualnej
decyzji
-wzrost swobody
seksualnej
-dopuszczalność
usunięcia ciąży
-wzrost świadomości
i odpowiedzialności
indywidualnej

Demografia społeczna

9

Koncepcja wyjaśniania przemian
demograficznych drugiego przejścia
demograficznego (c.d.)

Technologia
„Druga rewolucja
antykoncepcyjna”
oraz
rozpowszechnienie
informacji TV
Rozwój:
-transportu
-łączności i
komunikacji
-ochrony zdrowia
-technologii
medycznych
-metod i środków
kontroli urodzeń

-gwałtowny rozwój
technik
informacyjnych
-zmniejszenie
kosztów przekazu
informacji
-wzrost uprawnień
do usług
medycznych
-równość dostępu do
usług medycznych i
edukacyjnych dla
wszystkich grup
społecznych

-dostępność
informacji o sytuacji
na rynku pracy
-szybkie
rozprzestrzenianie
się wiedzy
-możliwość
doskonałego
zapobiegania ciąży
-rezygnacja z
antykoncepcji jako
wynik świadomej
decyzji
-społeczna
akceptacja
bezdzietności

-antykoncepcja
może być wynikiem
indywidualnej
decyzji
-wzrost swobody
seksualnej
-dopuszczalność
usunięcia ciąży
-wzrost świadomości
i odpowiedzialności
indywidualnej

Demografia społeczna

10

Drugie przejście
demograficzne

czas

współczynnik urodzeń (BR)
współczynnik zgonów (DR)

współczynnik migracji zagranicznych netto (NMR)

stopa wzrostu ludności (PGR)

drugie przejście

demograficzne

przejście demograficzne

0

natężenie zjaw isk

ludnościow ych

Demografia społeczna

11

Drugie przejście
demograficzne

czas

współczynnik urodzeń (BR)
współczynnik zgonów (DR)

współczynnik migracji zagranicznych netto (NMR)

stopa wzrostu ludności (PGR)

drugie przejście

demograficzne

przejście demograficzne

0

natężenie zjaw isk

ludnościow ych

Demografia społeczna

12

Ludność świata



-8000

4



-5000

5



-3000

14



-2000

27



-1000

50



1

211



1000

290



1500

473

Demografia społeczna

13

Liczba ludności świata i jej przyrosty w latach 1750-2150

0

20

40

60

80

100

1750

1800

1850

1900

1950

2000

2050

2100

2150

Przyrosty

średnioroczne

(w mln)

0

2

4

6

8

10

12

Liczba ludności

(w mld)

przyrosty

liczba ludności

Demografia społeczna

14

Przyrost ludności świata



1 miliard 1804



2 miliardy

1927 (po 123 latach)



3 miliardy

1960 (po 33 latach)



4 miliardy

1974 (po 14 latach)



5 miliardów 1987

(po 13 latach)



6 miliardów 1999 (po 12 latach)



Prognoza:



7 miliardów 2013 (po 14 latach)

Demografia społeczna

15

Udział kontynentów w zaludnieniu świata

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1750

1800

1850

1900

1950

1999

2050

2150

Afryka

Azja

Europa

Ameryka Łacińska i Karaiby

Ameryka Północna

Oceania

Demografia społeczna

16

Dysproporcje podziału
światowego dochodu (w
procentach)

Ludność

Dochód w %

1/5 (najbogatsi)

82,7

1/5

11,7

1/5

2,3

1/5

1,9

1/5 (najbiedniejsi)

1,4

Demografia społeczna

17

Demografia społeczna

18

Podstawowe charakterystyki demograficzne świata i jego głównych części w 2000 r.

Obszar

Liczba

ludności

(2000, w mln)

Stopa wzrostu

liczby ludności

1995-2000 (w %)

e(0)

Mediana

wieku

Udział osób w

wieku poniżej

15 lat (w %)

Udział osób w

wieku 60 lat i

więcej (w %)

TFR

(1995-2000)

ŚWIAT

6 055

1,3

65

26,4

30,0

10,0

2,7

Kraje

bardziej

rozwinięte

1 191

0,3

75

37,2

18,3

19,4

1,6

Kraje mniej

rozwinięte

4 864

1,6

63

24,2

32,8

7,7

3,0

Afryka

784

2,4

51

18,3

42,6

5,1

5,1

Ameryka

Łacińska i

Karaiby

482

1,6

69

24,2

31,5

8,0

2,7

Ameryka

Północna

346

0,8

77

35,6

21,5

16,2

1,9

Azja

3 684

1,4

66

26,0

30,2

8,8

2,6

Europa

729

0,0

73

37,4

17,5

20,3

1,4

Oceania

30

1,3

74

30,9

25,4

13,4

2,4

Demografia społeczna

19

Dzietność całkowita w krajach o najwyższych i
najniższych współczynnikach



Najwyższa

Najniższa



Jemen 7,60

Hiszpania

1,15



Strefa Gazy 7,30

Rumunia

1,17



Somali

7,25

Czechy

1,19



Uganda

7,10

Włochy

1,20



Afganistan

6.90

Bułgaria

1,23



Nigeria

6,84

Litwa

1,25



Angola

6,80

Słowenia

1,26



Malawi

6,75

Grecja

1,28



Mali

6,60

Estonia

1,29



Burkina Faso6,57

Niemcy

1,30

Świat 2,71

Demografia społeczna

20

Kraje o najwyższej wartości parametru
„e”



Mężczyźni

Kobiety



Japonia

76,8

Japonia

82,9



Islandia

76,8

Francja

82,0



Szwecja

76,3

Martynika

82,0



Kanada

76,1

Kanada

81,8



Hong Kong

75,8

Szwajcaria

81,8



Izrael

75,7

Hiszpania

81,5



Grecja

75,6

Hong Kong

81,4



Cypr

75,5

Islandia

81,3



Martynika

75,5

Włochy

81,2



Australia

75,5

Australia

81,1

Demografia społeczna

21

Kraje o najniższej wartości parametru
„e”



Mężczyźni

Kobiety



Sierra Leone

35,8

Sierra Leone

38,7



Uganda

38,9

Malawi

39,6



Malawi

38,9

Uganda

40,4



Rwanda

39,4

Zambia

40,6



Zambia

39,5

Rwanda

41,7



Burundi

41,0

Burundi

43,8



Etiopia

42,4

Etiopia

44,3



Afryka Środkowa

42,9

Zimbabwe

44,7



Gwinea-Bissau

43,5

Burkina Faso

45,2



Burkina Faso

43,6

Afganistan

46,0

Demografia społeczna

22

Demografia społeczna

23



Wskaźnik starości demograficznej



Współczynnik wsparcia demograficznego



Wskaźniki obciążenia demograficznego



Całkowitego



Dziećmi



Osobami starszymi

Pomiar starzenia się ludności

C

L

L

W

t

t

SD

)

65

( 



C

L

L

W

t

t

WD

)

60

(

)

59

15

(







C

L

L

L

W

t

t

t

ODC

)

59

15

(

)

60

(

)

14

0

(











C

L

L

W

t

t

ODD

)

59

15

(

)

14

0

(







C

L

L

W

t

t

ODC

)

59

15

(

)

60

(







Demografia społeczna

24



Skala Edwarda Rosseta

udział ludności w wieku 60+



< 8% - młodość demograficzna



8 - 10% - przedpole starości



10 - 12% - starzenie się rzeczywiste



12% < - starość demograficzna



Skala ONZ

udział ludności w wieku 65+



< 4% - populacja młoda



4 – 7 % - populacja dojrzała



7% < - populacja stara

Przykłady skal starości demograficznej

Demografia społeczna

25

Podstawowe charakterystyki demograficzne świata i jego głównych części w 2000 r.

Obszar

Liczba

ludności

(2000, w mln)

Stopa wzrostu

liczby ludności

1995-2000 (w %)

e(0)

Mediana

wieku

Udział osób w

wieku poniżej

15 lat (w %)

Udział osób w

wieku 60 lat i

więcej (w %)

TFR

(1995-2000)

ŚWIAT

6 055

1,3

65

26,4

30,0

10,0

2,7

Kraje

bardziej

rozwinięte

1 191

0,3

75

37,2

18,3

19,4

1,6

Kraje mniej

rozwinięte

4 864

1,6

63

24,2

32,8

7,7

3,0

Afryka

784

2,4

51

18,3

42,6

5,1

5,1

Ameryka

Łacińska i

Karaiby

482

1,6

69

24,2

31,5

8,0

2,7

Ameryka

Północna

346

0,8

77

35,6

21,5

16,2

1,9

Azja

3 684

1,4

66

26,0

30,2

8,8

2,6

Europa

729

0,0

73

37,4

17,5

20,3

1,4

Oceania

30

1,3

74

30,9

25,4

13,4

2,4

Demografia społeczna

26

Urbanizacja



Proces powiększania się względnego
udziału ludności miejskiej



Przemiany struktury osiedleńczej
polegające na wzroście dużych skupisk
ludności na stosunkowo małych
powierzchniach

Demografia społeczna

27

Skala urbanizacji ONZ



Miasta – skupiska ludności liczące nie
mniej niż 20 tys. mieszkańców.



Odsetek ludności miejskiej:



<20% - poziom niski



20-29,9% - poziom średnio niski



30-39,9% - poziom średnio wysoki



40% i więcej – poziom wysoki

Demografia społeczna

28

Poziom urbanizacji na
świecie



1950
2000



Kraje bardziej rozwinięte

54,9 75,4



Kraje mniej rozwinięte

17,8

40,4



Świat ogółem

29,8

47,2

Demografia społeczna

29

Fazy osadnictwa miejskiego



Miasta



Suburbanizacja



Aglomeracja



Konurbacja



Megalopolia

Demografia społeczna

30

Miasta liczące powyżej 10
milionów mieszkańców

1950

1975

2001

Nowy Jork (12,3)

Tokio (19,8)
Nowy Jork (15,9)
Szanghaj (11,4)
Mexico City (10,7)
Sao Paulo (10,3)

Tokio (26,2)
Sao Paulo (18,3)
Mexico City (18,3)
Nowy Jork (16,8)
Bombaj (16,5)
Los Angelos (13,3)
Kalkuta (13,3)
Dakka (13,2)
Delhi (13,0)
Szanghaj (12,8)
Buenos Aires (12,1)
Dżakarta (11,4)
Osaka(11,0)
Pekin (10,8)
Rio de Janeirio (10,8)
Karaczi (10,4)
Manilia (10,1)

Demografia społeczna

31

Podstawowe charakterystyki demograficzne świata i jego głównych części w 2000 r.

Obszar

Liczba

ludności

(2000, w mln)

Stopa wzrostu

liczby ludności

1995-2000 (w %)

e(0)

Mediana

wieku

Udział osób w

wieku poniżej

15 lat (w %)

Udział osób w

wieku 60 lat i

więcej (w %)

TFR

(1995-2000)

ŚWIAT

6 055

1,3

65

26,4

30,0

10,0

2,7

Kraje

bardziej

rozwinięte

1 191

0,3

75

37,2

18,3

19,4

1,6

Kraje mniej

rozwinięte

4 864

1,6

63

24,2

32,8

7,7

3,0

Afryka

784

2,4

51

18,3

42,6

5,1

5,1

Ameryka

Łacińska i

Karaiby

482

1,6

69

24,2

31,5

8,0

2,7

Ameryka

Północna

346

0,8

77

35,6

21,5

16,2

1,9

Azja

3 684

1,4

66

26,0

30,2

8,8

2,6

Europa

729

0,0

73

37,4

17,5

20,3

1,4

Oceania

30

1,3

74

30,9

25,4

13,4

2,4

Demografia społeczna

32

Rodzina

Demografia społeczna

33

Odsetek osób w wieku 65+ w krajach
europejskich

Demografia społeczna

34

Dzietność w Europie

Demografia społeczna

35

Stopień urbanizacji w niektórych krajach
europejskich



Austria

64,5

Bułgaria

67,2



Belgia

86,6

Czechy

74,7



Dania

84,9

Litwa

68,3



Finlandia

61,7

Polska

61,8



Francja

74,3

Rumunia

57,6



Grecja

62,5

Słowacja

57,0



Hiszpania

78,4

Węgry

63,8



Holandia

89,0

Ukraina

67,9



Irlandia

56,4



Niemcy

85,3



Portugalia

33,6



Szwecja

83,3



Wielka Brytania

91,5



Włochy

67,1

Demografia społeczna

36

Ludność Polski według NSP
2002



38 230 080 mieszkańców



Z tego za granicą 650-950 tys.



W miastach: 61,76%



Narodowości wyłącznie Polskiej: 96,7%



Polscy obywatele: 97,0%

Demografia społeczna

37

Podstawowe charakterystyki populacji w
okresie II RP

Rok

Liczba
ludności

Udział
ludności

miejskiej

Współczyn
nik
dzietności

E

0

1921

27177

24,6

45,9
(1927)

1931

32107

27,4

3,5

49,8

1938

34849

30,1

52-53 (?)

Demografia społeczna

38

BILANS OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ

KRYTERIUM: TERYTORIUM

1810

– 10,2 mln, na obszarze „

ziem piastowskich

”

1914

– 23,7 mln, na obszarze „

ziem piastowskich

”

(30,9 mln, na obszarze

II RP

, większym o 66 %)

1918

– 26,3 mln, na obszarze

II RP

1939

– 35,1 mln (24,3 mln

narodowości polskiej

, w tym 21,4 mln,

na obszarze PRL)
………..

1946

– 20,9 mln

narodowości polskiej

(23,9 mln mieszkańców ogółem)

***

KRYTERIUM: PAŃSTWO

1939

– 35,1 mln

1946

– 23,9 mln (tj. o 11,2 mln mniej)

1946

– 38,2 mln (gdyby państwo pozostało w granicach II RP)

1946

– 20,0 mln (faktyczna liczba mieszkańców II RP lub ich potomków)

Demografia społeczna

39

Przemiany demograficzne w Polsce

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

19

45

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

Liczba ludności

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Urodzenia/zgony

Ludność Polski (31 XII)

Urodzenia

Zgony

prognoza

Demografia społeczna

40

Ludność Polski w okresie
powojennym

Rok

Ludność
(w tys.)

Kobiety
(na 100

mężczyzn

)

%

ludności

miejskiej

Przyrost

naturalny
(na 1000)

Saldo

migracji
(na 1000)

1946
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2006
2007

23640
25035
29795
32658
35735
38073
38254
38125
38116

114
110
107
106
105
105
106
105
105

34,0
36,9
48,3
52,3
58,7
61,8
61,8
61,9
61,4

16,0
19,1
15,0
8,5
9,6
4,1
0,3
0,1
0,3

-27,6
-2,1
-0,8
-0,4
-0,6
-0,4
-0,5
-0,9
-0,5

Demografia społeczna

41

Demografia społeczna

42

Demografia społeczna

43

Demografia społeczna

44

Demografia społeczna

45

Demografia społeczna

46

Struktura ludności według
wieku

Rok

Ogółem
<15 60>

Miasto
<15 60>

Wieś
<15 60>

1950
1960
1970
1980
1990
2000
2005

29,4 8,3
33,5 9,6
26,5 13,0
24,4 13,2
24,3 15,0
19,1 16,2
16,2 16,5

26,3 8,0
31,2 8,9
23,5 11,9
22,9 11,7
24,0 13,5
17,2 15,4
14,5 15,5

31,3 8,5
35,7 10,2
29,8 14,1
26,5 15,3
26,5 17,4
22,2 17,8
19,0 17,9

Demografia społeczna

47

Źródło: GUS

Demografia społeczna

48

Urodzenia żywe w okresie PRL
(w tys i na 1000 ludności)

Lata Ogółem

Miasto

Wieś

1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1988

763,1 (30,7)
793,8 (29,1)
669,5 (22,6)
547,4 (17,4)
547,8 (16,8)
646,4 (19,0)
695,8 (19,5)
680,1 (18,2)
589,9 (15,6)

272,5 (30,0)
339,2 (28,6)
280,5 (19,9)
233,5 (14,9)
249,2 (14,7)
325,5 (17,3)
383,4 (18,5)
372,8 (16,9)
318,8 (13,9)

490,6 (31,2)
454,6 (29,5)
389,0 (24,9)
313,9 (19,8)
298,6 (19,2)
320,9 (21,1)
312,4 (21,1)
307,3 (20,3)
271,1 (18,1)

Demografia społeczna

49

Zmiany ogólnego współczynnika
dzietności

Lata

Ogółem

Miasto

Wieś

1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1988

3,705
3,605
2,980
2,520
2,200
2,270
2,276
2,329
2,126

3,235
3,175
2,430
1,915
1,710
1,770
1,860
2,045
1,817

4,030
4,020
3,600
3,275
2,885
3,180
2,579
2,817
2,506

Demografia społeczna

50

Urodzenia żywe w okresie w
okresie transformacji (w tys i na
1000 ludności)

Lata Ogółem

Miasto

Wieś

1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005

564,4 (14,9)
547,7 (14,3)
547,7 (14,3)
515,2 (13,5)
494,3 (12,8)
481,3 (12,8)
433,1 (11,2)
428,2 (11,1)
412,7 (10,7)
395,6 (10,2)
382,0 (9,9)
378,3 (9,8)
368,2 (9,5)
353,8 (9,3)
351,1 (9,2)
356,1 (9,3)
364,4 (9,5)

303,4 (13,2)
292,5 (12,6)
289,3 (12,4)
271,7 (11,5)
262,7 (11,2)
258,0 (10,9)
232,7 (9,8)
229,8 (9,7)
221,1 (9,3)
214,1 (9,0)
208,2 (8,8)
208,3 (8,8)
205,7 (8,3)
197,5 (8,4)
199,6 (8,5)
204,9 (8,7)
211,2 (9,0)

261,0 (17,4)
255,2 (17,2)
258,4 (17,3)
243,5 (16,4)
231,6 (15,6)
223,3 (15,0)
200,4 (13,5)
198,4 (13,4)
191,6 (12,9)
181,5 (12,2)
173,8 (11,7)
170,0 (11,4)
162,5 (10,4)
156,3 (10,7)
151,5 (10,3)
151,2 (10,3)
153,2 (10,4)

Demografia społeczna

51

Źródło: GUS

Demografia społeczna

52

Urodzenia pozamałżeńskie w okresie w okresie
transformacji (w % ogółu urodzeń żywych)

Lata Ogółem

Miasto

Wieś

1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005

5,8
6,2
6,6
7,2
8,2
9,0
9,5
10,2
11,0
11,6
11,7
12,1
13,2
14,4
15,8
17,1
18,5

7,3
7,8
9,2
9,8
10,5
11,5
12,0
12,8
13,7
14,3
14,4
14,8
15,9
17,4
18,8
20,2
21,4

4,1
4,4
4,9
4,9
5,6
6,1
6,5
7,8
7,8
8,3
8,4
8,8
9,7
10,7
11,9
13,0
14,3

Demografia społeczna

53

Źródło: GUS

Demografia społeczna

54

Źródło: GUS

Demografia społeczna

55

Źródło: GUS

Demografia społeczna

56

Przemiany demograficzne w Polsce

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

19

45

19

50

19

55

19

60

19

65

19

70

19

75

19

80

19

85

19

90

19

95

20

00

20

05

20

10

Liczba ludności

0

100

200

300

400

500

600

700

800

Urodzenia/zgony

Ludność Polski (31 XII)

Urodzenia

Zgony

prognoza

Demografia społeczna

57

Migracje zagraniczne Polaków
w okresie PRL



Podstawowy wyznacznik migracji –
limitowanie wyjazdów przez państwo



Źródła danych: oficjalne statystyki
dotyczyły jedynie emigracji na stałe
oficjalnie zgłoszonej

Demografia społeczna

58

Okresy migracji w PRL



Migracje powojenne



Wielkie zamknięcie



Migracje popaździernikowe



Stabilizacja okresu Gomółki



Otwarcie gierkowskie



Lata osiemdziesiąte

Demografia społeczna

59

Kierunki migracji w okresie
PRL



Niemcy



USA



Izrael



Europa Zachdnia (lata 80.)

Demografia społeczna

60

Migracje okresu
transformacji



Migracje przedakcesyjne



Migracje poakcesyjne

Demografia społeczna

61

Migracje przedakcesyjne



Spadek ekonomicznej opłacalności migracji



Migracje niepełne – dominująca strategia
migracyjna



Migracje sezonowe



Migracje z obszarów peryferyjnych



Dominacja migracji europejskich (Niemcy,
Włochy, Belgia)



Wzrost udziału migracji krótkookresowych

Demografia społeczna

62

Migracje poakcesyjne



Zmiana kierunków migracji (Wielka
Brytania, Irlandia)



Obniżenie się wieku i wzrost
wykształcenia migrantów



Zróżnicowanie celów migracji



Zmiana strategii migracyjnych:
migracje jednostek, brak
sprecyzowanych planów długości
pobytu

Demografia społeczna

63

Demografia społeczna

64