Łagodne choroby sutka

Katedra Ginekologii i Położnictwa

Klinika Rozrodczości i Położnictwa

dr n. med. Lidia Hirnle

Łagodne schorzenia gruczołu sutkowego

• Rak sutka jest obecnie najczęstszym

nowotworem złośliwym u kobiet i zajmuje
pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów u
kobiet.

• Wzrasta też wśród kobiet zapadalność na

łagodne choroby sutka.

• Ponad 70% kobiet zgłasza się do lekarza podając

różnego rodzaju dolegliwości ze strony
gruczołów sutkowych /bolesność, wyciek z
brodawki sutkowej, wyczuwanie guzków,
zgrubień/

Łagodne schorzenia gruczołu sutkowego

• Zadaniem lekarza jest zebranie dokładnego

wywiadu chorobowego i rodzinnego,
przeprowadzenie właściwych badań
dodatkowych i przede wszystkim wykluczenie
procesu nowotworowego.

• Lekarz dysponuje szeroką gamą badań

diagnostycznych: badania hormonalne,
ultrasonograficzne połączone z
kolorowym dopplerem, mammografia, badania
cytologiczne, biopsja cienkoigłowa, biopsja
mammotomiczna, badania genetyczne.

Łagodne schorzenia gruczołu sutkowego

• Lekarze ginekolodzy powinni tworzyć

„pierwszą linię” w wykrywaniu i leczeniu
schorzeń sutka

• Każdy lekarz rodzinny powinien uczyć kobietę

samobadania gruczołu sutkowego

• Każdy lekarz powinien odpowiednio badać

gruczoły sutkowe pacjentek, szczególnie
powyżej 35 r.ż. Podczas każdego badania
klinicznego

Stany zapalne sutka

• 1. Związane z laktacją
Prawie zawsze wywołane są przez gronkowce

złociste

We wczesnej fazie proces może obejmować

tkankę łączną podskórną

Stosuje się leczenie antybiotykami

/cefalosporyny nowej generacji/

Stany zapalne sutka

2. Nie związane z laktacją
a/ ropień /na skutek infekcji, urazu, pęknięcia

przewodu mlekowego/

b/ cytosteatonekroza /przewlekły ziarniniak

pourazowy/

c/ przetoki, owrzodzenia, zimne ropnie związane

z gruźlicą

kiłą, brucelozą
d/ pooperacyjna choroba Mondora pojawiająca

się spontanicznie po zabiegu na sutku

Stany zapalne sutka

Ropnie sutka nie związane z laktacją

charakteryzują się podotoczkowym stanem
zapalnym powikłanym tworzeniem przetok
sutkowych i poprzecznym zaciągnięciem
brodawki i/lub zabarwionym wyciekiem. To
okołoprzewodowe zapalenie sutka występuje
głównie u palaczek.

Aby zapobiec tworzeniu się przetok, wskazane

jest postępowanie chirurgiczne poprzez
nacięcie i zdrenowanie ropnia.

Stany zapalne sutka

Leczenie już istniejących przetok wymaga

ostrożnego podotoczkowego cięcia z wycięciem
zajętych przewodów mlekowych

Każdemu opracowaniu chirurgicznemu musi

towarzyszyć antybiotykoterapia zgodna z
otrzymanym antybiogramem

W stanach zapalnych nie związanych z laktacją

głównymi patogenami są E. coli i bakterie
beztlenowe

Najskuteczniej działającymi lekami są

cefalosporyny nowej generacji

Anomalie brodawki

1. Wyciek z brodawki sutkowej /występuje u 5-10%

pacjentek zgłaszających się do poradni/

-wyciek z wieku przewodów, z obu gruczołów zasadniczo

nigdy nie wiąże się z obecnością raka i jest spowodowany
rozszerzeniem przewodów mlekowych

-obfita wydzielina występuje często u kobiet, które

rodziły w okresie premenopauzalnym i u palaczek tytoniu

-mlekotok może być wywołany gruczolakiem przysadki
-krwisty wyciek jest najczęściej wywołany

brodawczakiem śródprzewodowym

-jeżeli wyciekowi towarzyszy guzek, stan wymaga

weryfikacji histologicznej

Wyciek z brodawki sutkowej-etiologia

Brodawczak, gruczolak drzewiasty,

brodawczakowatość rozsiana,
włókniakogruczolak wewnątrzprzewodowy,
gruczolakowatość nadżerkowa brodawki,
zapalenia przewodów mlecznych, przerost
przewodów mlecznych, dystroficzne zmiany
sklerotyczne mezenchymy międzypłacikowej

Brodawczak- papilloma

Towarzyszy mu wyciek krwisty lub surowiczy
Należy przeprowadzić ocenę cytologiczną

ewentualniewykonać galaktografię

Leczenie polega na wycięciu zmiany

Anomalie brodawki-wciągnięcie brodawki

Wśród przyczyn wciągnięcia brodawki wymienić

należy:

• -anomalie wrodzone
• -stany pozapalne
• -rozszerzenie przewodów mlekowych w

okresie reprodukcyjnym

Anomalie brodawki-zmiany wypryskowe

• Choroba Pageta –rozpoczyna się od brodawki i

rozszerza na zewnątrz. Zmiana jest
powierzchownie wilgotna, skóra jest nabrzmiała,
często zmianie towarzyszy świąd. Wskazana jest
biopsja zmiany i jej wycięcie.

• W przypadku podejrzanych przewodów

mlecznych usuwa się cały przewód poszerzając
zabieg poza płacik.

• W przypadku drobnych zmian wypryskowych

skuteczne jest leczenie miejscowe
przeciwzapalne /np.1% hydrokortyzon/.

Zmiany guzkowe sutka

Gruczolakowłókniak-adenofibroma
• Występuje najczęściej u kobiet między 20-40

r.ż. Zwykle jest to guzek o zaokrąglonym
kształcie, łatwo przesuwalny, niebolesny,
czasem występuje w postaci mnogiej.

• Zmiana powiększa się powoli, stopniowo

/zmiany łącznotkankowo-nabłonkowe/. W 25%
daje nawroty.

• Leczeniem z wyboru jest leczenie

chirurgiczne.

Zmiany guzkowe sutka

• Guz liściasty-cystosarcoma phylloides
• Jedynie w 10% występuje w postaci złośliwej a ta

w 25% daje przerzuty

• Występuje głównie w okresie pokwitaniowym i

okołomenopauzalnym. W postaciach łagodnych
występują wznowy miejscowe oraz zmiany
zapalne. W badaniu USG oraz badaniu
mammograficznym guz przypomina
gruczolakowłókniak.

• Leczeniem z wyboru jest leczenie chirurgiczne, w

przypadku dużych zmian także mastectomia.

Zmiany guzkowe sutka

Gruczołowatość-adenosis
• Występuje głównie w okresie okołopokwitaniowym

i okołomenopauzalnym

• Zmiana polega na zbytnim rozmnażaniu się

końcowych odcinków przewodów mlecznych
wewnątrzpłacikowych

• W badaniu stwierdza się twór guzkowy słabo

odgraniczony. W badaniach dodatkowych
niepokojące obrazy daje gruczołowatość
twardzinowa

• Leczeniem z wyboru jest leczenie operacyjne

Zmiany guzkowe sutka

Odpryskowiec-hamartoma
• Zazwyczaj jest to owalna, dobrze

odgraniczona, czasami duża zmiana dająca w
obrazie mammograficznym ciemne, gęste
strefy z wyspami przejaśnień zblożonymi do
echa tkanki tłuszczowej.

• Zaleca się chirurgiczne usunięcie zmiany

Zmiany guzkowe sutka

Tłuszczak-lipoma
• Zazwyczaj jest to twór miękki, jednorodny,

dobrze odgraniczony

• Zmianę można chirurgicznie usunąć

Zmiany guzkowe sutka

Guz Abrikosoffa-ziarnistokomórkowy
• Wywodzi się z komórek grzebienia

nerwowego, występuje rzadko.

• Zmianę usuwa się chirurgicznie

Zmiany guzkowe sutka

• Torbiel sutka-cystis mammae
• Częściej występuje u kobiet w okresie rozrodczym,

miewa charakter zmian mnogich, czasami

nawracających.

• Jeżeli stwierdzi się torbiel u kobiety starszej,

przyjmującej HTZ, zawsze należy podejrzewać rak

wewnątrz torbieli.

• W postępowaniu diagnostycznym stosuje się punkcję

torbieli połączoną z badaniem cytologicznym. Dalsze

postępowanie uwarunkowane jest wynikiem punkcji.

• K poniżej 20 mmol/l sugeruje małe ryzyko raka. Na/K

poniżek 3 lub K poniżej 75 mmol/l stanowi o wysokim

zagrożeniu rakiem.

Dysplazja sutka-mastopatia fibrocystica

• Powszechnie stosowaną nazwą tego

schorzenia jest mastopatia fibrocystica.
Jego istorę stanowi sterowany hormonalnie
proces przebudowy tkanki gruczołu
sutkowego występujący najczęściej w okresie
perimenopauzy. Chodzi tu o stan, który
charakteryzuje się wystąpieniem torbieli,
metaplazji komórkowej oraz ważnej z
prognostycznego punktu widzenia proliferacji
nabłonka.

Dysplazja sutka-dysplasia fibrocystica

mammae

• W dysplazji sutka występują zmiany w

zakresie przewodów mlecznych i ich części
końcowych, zmiany tkanki między- i
śródzrazikowej. Torbiele tworzą się przez
zarastanie światła przewodu mlecznego
tkanką łączną /różnie nasilone strefy
przerostu nabłonkowego a następnie
stwardnienie tkanki łącznej/.

• W badaniu klinicznym można stwierdzić guzki,

stwardnienia, wycieki z brodawki, torbiele.

Dysplazja sutka

• Należy do najczęstszych chorób sutka. Ulega

zezłośliwieniu w 1,5-6%. Często kojarzy się z
mastodynią /45-50%/ lub patologiczną laktacją
/3-10%/.

• Etiopatogeneza zmian mastopatycznych nie

jest do końca poznana. Choroba rozwija się w
ciągu lat. Jeżeli dochodzi do niej w wieku
młodzieńczym, towarzyszy temu
brodawkowata proliferacja nabłonka, tzw.
brodawkowatość wieku dziecięcego.

Dysplazja sutka

• Anatomiczne i czynnościowe ukształtowanie

gruczołów sutkowych jest uwarunkowane złożoną
regulacją hormonalną, w której uczestniczą: układ
podwzgórzowo-przysadkowy, jajniki, nadnercza,
tarczyca, obwodowy metabolizm sterydów.

• Hormonalne uwarunkowania mastopatii wynikają

z:

• 1. Nadmiernej stymulacji estrogenami
• 2. Niedomogi ciałka żółtego
• 3. Hiperprolaktynemii
• 4. Upośledzonej funkcji tarczycy

Dysplazja sutka

• Podział wg Prechtel
• I - łagodna dysplazja bez przerostu

nabłonka, bez ryzyka zezłośliwienia

• II - łagodna dysplazja ze śródnabłonkowym

przerostem nabłonka ale bez atypii

• III - dysplazja ze śródnabłonkowym

rozrostem nabłonka z atypią /w 2/3
przypadków występują mikrozwapnienia,
występuje czterokrotnie większe ryzyko
wystąpienia raka/

Dysplazja sutka-leczenie

• W leczeniu mastpatii stosuje się kilka grup leków:
• - o działaniu antygonadotropinowym /analogi LH-

RH, Danazol/

• - o działaniu gestagennym /pochodne 17-

nortestosteronu, 17-hydroksyprogesteronu –
Norethisteron, Orgametril/

• - pochodne retroprogesteronu /Duphaston/
• - leki hamujące wydzielanie prolaktyny

/bromokryptyna/

• - leki o działaniu antyestrogennym /Tamoxifen,

Stimovul, Estriol, Clomid/

Dysplazja sutka-leczenie

• W I i II stopniu leczenie hormonalne oraz

diagnostyczno-lecznicze opróżnianie torbieli

• Zabieg chirurgiczny w przypadkach nie

reagujących na leczenie hormonalne oraz w
przypadkach nawrotów.

• W III stopniu dysplazji, ze względu na duże

ryzyko zezłośliwienia w wybranych
przypadkach nawet mastektomia podskórna z
wkładką inlay.

Ból sutka-mastalgia

• Jeżeli ból sutka występuje cyklicznie, związany

jest zwykle z brakiem równowagi hormonalnej,
która jest spowodowana nieprawidłową funkcją
ciałka żółtego a to z kolei prowadzi do
hiperestrogenizmu. Może występować także
przy podwyższonym poziomie PRL lub też przy
nadwrażliwości na PRL w trakcie fazy lutealnej,
nawet bez jej niedomogi.

• Uważa się, że przyczyną mastalgii jest nadmiar

tłuszczu w diecie, metyloksantyny, niedobór
wit. A, E, B1, B6

Ból sutka-mastalgia

• W leczeniu stosuje się mastodynon,

progesteron doustnie, przezskórnie,
retroprogesteron, pochodne 19
norprogesteronu, bromokryptynę, zaleca się
ograniczenie tłuszczu w diecie, stosowanie
oleju z wiesiołka, wit. A, B1, B6, E.

Czynniki ryzyka raka sutka

• Mastopatia cystica fibrosa 1,4-

2,5

• Torbiele bez metaplazji apokrynowej 3
• Torbiele z metaplazją apokrynową 10
• Przerost kanałów mlekowych

1,8-2,6

• Brodawczakowatość rozsiana 4,1
• Przerost zrazikowy atypowy przed 45 r.ż. 6
• Przerost zrazikowy atypowy po 45 r.ż. 3
• Otyłość, stres 2

Wskazania do wycięcia zmiany

• Wszystkie badalne zmiany po 40 r.ż.
• Rozszerzenie przewodów mlekowych
• Włókniakogruczolaki, brodawczaki itp.
• Prośba pacjentki