

Otyłość – choroba społeczna – w USA
19,7% mężczyzn i 24,7% u kobiet



Podstawę terapii otyłości stanowi dieta
niskokaloryczna połączona ze wzmożoną
aktywnością fizyczną.

•

od ponad 100 lat stosowana jest

farmakoterapia otyłości

•

1893 r. po raz pierwszy w leczeniu tego

schorzenia zastosowano hormony tarczycy –

objawy niepożądane w postaci zaburzeń

elektrolitowych, zaburzeń rytmu serca, ubytku

masy ciała kosztem beztłuszczowej masy ciała,

a także obniżenie gęstości kości

•

1933 r. po raz pierwszy zastosowano w

leczeniu otyłości dwunitrofenol (2,4-DNP) –

wpływ na termogenezę – ubytek masy ciała

•

lata 50-te – glikozydy nasercowe w połączeniu z

hormonami tarczycy – szereg objawów

niepożądanych, szczególnie w postaci zaburzeń

rytmu serca.

•

jednoczesne podawanie kilku leków: przetwory

tarczycy, strofantyna, amfetamina i tiazydy

•

lata 70-te – leki zawierające efedrynę, także w

połączeniu z kofeiną oraz fenobarbitalem – wzrost

ciśnienia krwi, zaburzenia w gospodarce

węglowodanowej, a także drżenia mięśniowe;

efedryna w dawce 60 mg dziennie w połączeniu z

kofeiną jest, również obecnie, sporadycznie

stosowana

•

gonadotropina kosmówkowa (HCG)

•

lata 50-te i 60-te – leki o działaniu

sympatykomimetycznym (amfetamina i

fenmetrazyna)

•

fenfluramina i deksfenfluramina – leki

serotoninergiczne były obecne w terapii otyłości

przez wiele lat; istota działania tych leków polegała

na stymulowaniu wydzielania serotoniny z

ziarnistości i cytoplazmy komórek nerwowych, a

także hamowaniu jej ponownego wychwytu –

przypadki choroby zastawkowej serca lub

pierwotnego nadciśnienia płucnego –

natychmiastowe wstrzymanie terapii otyłości przy

pomocy wymienionych leków



Obecnie podstawę farmakoterapii otyłości
stanowią dwa nowej generacji leki:
sibutramina działająca na ośrodkowy układ
nerwowy (obecnie już wycofana z Polski) i
orlistat działający w przewodzie
pokarmowym.



Wskazaniem do farmakoterapii otyłości
są niezadowalające efekty leczenia
dietetycznego.

•

Leki podaje się u pacjentów z BMI powyżej 30
kg/m², a w przypadku istnienia innych
czynników ryzyka chorób układu sercowo-
naczyniowego, cukrzycy, a także
obciążającego wywiadu rodzinnego,
wówczas gdy przekracza on 27 kg/m².

•

Za zadowalający efekt odchudzający uważa się
ubytek masy ciała początkowej o 5-10%.
Leczenie farmakologiczne powinno być
kontynuowane gdy uzyskuje się dalsze ubytki
masy ciała i towarzyszące korzyści metaboliczne.



Uważa się, że kuracja odchudzająca jest
nieskuteczna gdy ubytek masy ciała
uzyskany w ciągu 4-8 tygodni jest mniejszy
niż 2 kg.



lek redukujący masę ciała



inhibitor wychwytu zwrotnego dwóch
monoamin tj. serotoniny i noradrenaliny



sibutramina poprzez hamowanie wychwytu
zwrotnego potęguje działanie serotoniny i
noradrenaliny na receptory komórek
postsynaptycznych

•

za pobudzenie uczucia sytości odpowiedzialny jest

wpływ ośrodkowy serotoniny na receptory 5HT

2A

i

5HT

2

, a noradrenaliny na receptory β1. Natomiast

zwiększanie wydatków energetycznych zależy od

działania obwodowego noradrenaliny na beta-3

receptory

•

wchłania się z przewodu pokarmowego,

metabolizowana jest w wątrobie a jej metabolity

wydalane są przez nerki; okres półtrwania

metabolitów sibutraminy wynosi 14-16 godzin

•

ubytek masy ciała uzyskiwany w wyniku leczenia

otyłości sibutraminą jest wynikiem:

•

zmniejszenia ilości przyjmowanej energii

•

zwiększonej utraty ciepła z organizmu

•

osłabiony apetyt powoduje, że pacjent zjada

mniejsze posiłki, skraca czas ich trwania,

rezygnuje z przekąsek; orientacja smakowa

zmienia się w kierunku produktów

białkowych; z kolei zwiększony wydatek

energetyczny u ludzi zależy od stymulacji

termogenezy poposiłkowej

•

ponadto lek ten utrudnia powstawanie

efektu yo-yo, co wynika z faktu, że

sibutramina utrudnia spowalnianie

spoczynkowej przemiany materii

•

czas leczenia do 12 miesięcy, ale tylko u
osób, które w ciągu początkowych 3
miesięcy terapii straciły nie mniej niż 5%
początkowej masy ciała

•

objawy niepożądane:

•

nieznaczny wzrost ciśnienia krwi

•

Przyspieszenie częstości pracy serca

•

suchość w jamie ustnej

•

zaburzenia snu

•

zaparcia

•

lek redukujący masę ciała

•

hamuje wchłanianie tłuszczu z przewodu

pokarmowego z pożywieniem przyjmowane są

tłuszcze obojętne stanowiące estry glicerolu z

kwasami tłuszczowymi w dwunastnicy i jelicie

czczym następuje ich trawienie i wchłanianie, co

umożliwia obecność kwasów żółciowych, enzymów i

koenzymów kluczową rolę w tym procesie odgrywa

lipaza trzustkowa, która powoduje hydrolizę

trójglicerydów do monoglicerydów i uwalnianie

kwasów tłuszczowych monoglicerydy wnikają do

wnętrza enterocytów, gdzie ponownie są

estryfikowane do trójglicerydów tylko 5% spożytych

tłuszczów wydala się z kałem

•

w przypadku zastosowania orlistatu dochodzi do

hamowania hydrolizy trójglicerydów, co

powoduje że część spożytych tłuszczów tj

około 30% nie jest absorbowana

•

orlistat działa wyłącznie w przewodzie

pokarmowym, wchłania się w ilości poniżej

1%

•

lecznie otyłości orlistatem poprawia profil

lipidowy i tolerancję glukozy

•

pacjenci leczeni orlistatem statystycznie

znamiennie obniżają ciśnienie krwi, zarówno

skurczowe jak i rozkurczowe, wówczas gdy

obniżą masę ciała powyżej 5%

•

objawy niepożądane:

•

zwiększone wydalanie tłuszczu w kale

•

luźne stolce

•

parcie na stolec

•

wzdęcia

•

plamienie tłuszczowe

•

w nielicznych przypadkach pacjenci wymagają

podawania witamin rozpuszczalnych w

tłuszczach, a także beta-karotenu

•

Orlistat nie powinien być stosowany u

pacjentów z zespołem złego wchłaniania, w

przypadku cholestazy, u kobiet w ciąży, a także

matek karmiących.



specyficzne endogenne peptydy hamujące apetyt np.



cholecystokinina

inhibitory peptydazy inaktywujące cholestystokininę



bombezyna

agoniści, hamuje apetyt



enterostatyna agoniści, hamuje apetyt



leptyna

analogi, hamują apetyt



specyficzne endogenne peptydy zwiększające apetyt np.:



neuropeptydy antagoniści, hamują apetyt



galanina

antagoniści, hamują apetyt



opioidy (dynorfina)

antagoniści, hamują apetyt



białka rozprzęgające (UCP-2, UCP-3) - nasilenie termogenezy



receptory β3 adrenergiczne - nasilenie termogenezy, lipolizy i zwiększenie
transportu glukozy do brunatnej tkanki tłuszczowej



receptory melanokortyny (MC-4) - agoniści receptorów (MC-4), hamują apetyt



TNF-α

zmniejszenie oporności na insulinę mięśni szkieletowych



jądrowe czynniki transkrypcyjne - utrudnione powstawanie adipocytów z
fibroblastów



manipulacje immunologiczne - liza adipocytów