ÓŁ

I K

PARADYGMAT = NURT

Jest to ogólny wzorzec pracy badawczej,

oparty na wyraźnych założeniach
pojęciowych, metodologicznych i
metafizycznych.

GŁÓWNE NURTY KRYMINOLOGII

- KRYMINOLOGIA KLASYCZNA

- KRYMINOLOGIA POZYTYWISTYCZNA

- KRYMINOLOGIA ANTYNATURALISTYCZNA

- KRYMINOLOGIA NEOKLASYCZNA

- początki w poł XVIII w.

- najważniejsi przedstawiciele:

1.Cesare Beccaria
2. Jeremy Bentham
3. Immanuel Kant
4. Georg Wilhelm Friedriech Hegel
5. Anselm Feuerbach

CECHY:
- każdy człowiek, w tym także sprawca przestępstwa jest

jednostką racjonalną

- każdy człowiek jest jednostką wolną, wyposażoną w wolną

wolę

- szkoła klasyczna opiera się na indeterministycznej koncepcji

człowieka (przestępca jest normalną, nie różniącą się od innych
ludzi jednostką, wybierającą w świadomy sposób zachowanie
przestępcze

- każdy człowiek jest w jednakowy sposób zdolny do popełnienia

przestępstwa (wg tego nurtu każdy jest potencjalnym
przestępcą)

- absolutna koncepcja kary; ma wymiar etyczny,

stanowi sprawiedliwą odpłatę za wyrządzone zło

- pesymistyczna wizja natury ludzkiej

( człowiek z natury jest zły)

- bez prawa karnego i bez groźby ukarania nie

istniałoby społeczeństwo (nawiązanie do umowy
społecznej

- prewencja generalna (ogólnosprawcza)
- prewencja indywidualna

- wg hedonistycznej koncepcji człowieka rozwijanej

gł. przez Jeremy'ego Benthama: człowiek jest
istotą, której zachowania mogą być
manipulowane za pomocą obawy przed karą

- kara ma powstrzymać ukaranego i innych przed

popełnieniem przestępstw

- celowa koncepcja kary służąca prewencji

generalnej a także odstraszać od popełniania
kolejnych przestępstw

KRYMINOLOGIA POZYTYWISTYCZNA

powstała w II połowie XIXw. w wyniku
dynamicznego rozwoju nauk
przyrodniczych. Nurt ten to przede
wszystkim nauka o przyczynach
przestępczości, a podstawowym jej
pytaniem jest pytanie etiologiczne.

PRZEDSTAWICIELE:
(głównie lekarze, antropolodzy,
fenolodzy)

1. Cesare Lambroso
2. Enrico Ferri
3. Rafael Garofalo
4. August Comte
5. Herbert Spencer
6. Emile Durkheim
7. Sheldon i Eleonor Glueck

NAJWAZNIEJSZE ZAŁOŻENIA
BADAWCZE:

SCENTYZM

- wiara w nieograniczona możliwości nauki i

poznania oraz wykorzystania ich wyników dla dobra
ludzi.

NATURALIZM METODOLOGICZNY-

przekonanie o

konieczności i możliwości uprawiania nauk społecznych
na wzór nauk ścisłych.

CECHY KRYMINOLOGII
POZYTYWISTYCZNEJ:

1. Determinacja koncepcji człowieka i sprawy przestępstwa

wskazuje, iż zachowanie ludzi, w tym przestępców, rządzą

czynniki, nad którymi nie mają kontroli. Dlatego zdaniem

kryminologii jako nauki o zachowaniu przestępczym jest

poszukiwanie tych przyczyn.

2. Jest przede wszystkim zorientowana na sprawę przestępstwa.

3. Opiera się na optymistycznej wizji człowieka, większość ludzi

jest dobra, a żeby popełnić przestępstwo trzeba posiadać

pewne szczególne cechy.

4. Przestępca to jednostka jedynie dotknięta

specyficznymi wadami mniejszości każdego
społeczeństwa.

5. KOREKCJONALIZM- zakłada iż niektórzy ludzie

popełniają przestępstwa ponieważ są w jakimś
stopniu odmienni od reszty społeczeństwa, a
najprostszym sposobem naprawienia tej
jednostki jest likwidacja owej odmienności np.
resocjalizacja.

6. NATURA ŁADU SPOŁECZNEGO- problem

sprowadza się do tego, czy ład społeczny i
istnienie społeczeństwa jest wynikiem istnienia
pewnych immanentnych sił dośrodkowych,
szerokiego konsensusu, w ramach którego
przeważająca większość społeczeństwa
dobrotliwie akceptuje jego istnienie, czy też w
każdym społeczeństwie istnieją zawsze potężne
siły odśrodkowe, tak że jest ono targane
nieustannym wewnętrznym konfliktem
grożącym w każdej chwili destrukcją.

KIERUNKI ROZWOJU KRYMINOLOGI
POZYTYWISTYCZNEJ:

Nurt indywidualistyczny- Pytanie lombrozowskie:

„Dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa, a inni
nie?” Paradygmat (wzór) rodzaju ludzi: podział
społeczeństwa na dobrych i złych, ci drudzy muszą
posiadać jakieś specyficzne cechy.

Nurt socjologiczny- Pytanie queteletowskie: „Dlaczego

nasilenie przestępczości w ramach różnych grup
społecznych jest różne?” Paradygmat rodzajów
otoczenia. Podział społeczeństwa ze względu na
pochodzenie z określonej grupy społecznej.

ISTOTA ZJAWISK I PROCESÓW
SPOŁECZNYCH:

Nominalizm – suma indywidualnych zachowań człowieka

Realizm (socjologizm) – zjawisk społecznych nie można

redukować jedynie do indywidualnych zachowań
człowieka – Emile Durkheim

Podejście wieloczynnikowe – na przestępczość wpływ

wywiera tak wielka różnorodność czynników o
biologicznym, psychologicznym i socjologicznym
charakterze, że jedyne, co może zrobić badacz, to
rejestrować siły związków pomiędzy takimi czynnikami,
a zachowaniami przestępnymi – Sheldon i Eleonora
Gluck.

LIS

Wykształciła się w latach 60 i 70 XX wieku.
* Teoria antynaturalistyczna = teoria naznaczenia

społecznego = teoria stygmatyzacji = teoria etykietowania

* Cechuje się odrzuceniem przekonania o metodologicznej

jedności nauk, jako że przedmiotem badań jest
człowiek. Preferuje metody jakościowe, a nie jak w
pozytywizmie pomiar i analizę ilościową.

*w centrum uwagi nie znajduje się zachowanie dewiacyjne

ani przestępcze ale społeczna reakcja na te
zachowania.

*indeterministyczna wizja człowieka- zachowanie się nie

ma charakteru przyczynowego, nie należy łączyć zachowań
z cechami jednostek.

• Opiera się na konfliktowej wizji społeczeństwa i prawa

karnego

(prawo karne jako instrument używany w konfliktach społecznych

przez strony konfliktu)

(przestępczość jako skutek tego rodzaju procesów społecznych.)

• Interakcjonistyczna koncepcja przestępstwa; przedmiotem

zainteresowania są mechanizmy społecznej reakcji na

zachowanie przestępne, związany jest on z pytaniem

reaktywnym: „ dlaczego pewne zachowania uznawane są za

przestępstwa i pewni ludzi uważani są za przestępców, a inne

zachowania i inni ludzie nie?”

• Główny nacisk kładzie na funkcjonowanie mechanizmów

instytucji społecznej kontroli.

REPREZENTANCI:

– w centrum nie samo

zachowanie, co społeczna reakcja na nie.

Edwin Lemert – koncepcja dewiacji wtórnej – każda jednostka

ma zdanie na temat siebie, samoocenę, wywierającą istotny
wpływ na jej zachowanie. Wpływ na samoocenę ma też
zdanie innych

• Dewiacja pierwotna – naruszenie normy
• Dewiacja wtórna – społeczna reakcja w momencie

naruszenia normy – uznanie jednostki za dewianta.

Konsekwencją kontroli społecznej jest nadawanie

jednostkom etykiet dewiantów, co prowadzi do
wytworzenia w jednostce przekonania o własnej dewiacji.
Nie jest to status osiągnięty, lecz przypisany.

• Dewiacja jako następstwo oceny grupy społecznej odnośnie

jakiegoś zachowania.

• Grupy społeczne kreują dewiacje poprzez tworzenie norm,

których naruszenie stanowi dewiację, a następnie
stosowanie tych norm i naznaczanie jednostek ich
nieprzestrzegających jako outsiderów.

• Dewiantem jest, zatem osoba której zachowania są

naznaczone znamionami dewiacji przez grupę. Brak
społecznej reakcji oznacza brak dewiacji a społeczna
reakcja na naruszenie normy przesądza o jej istnieniu.

• U osób etykietowanych jako dewianci utrwala się taki sposób

postrzegania siebie. Status dewianta zaczyna w społecznej
świadomości dominować nad innymi cechami i rolami –
mamy do czynienia z samo spełniającą się przepowiednią i
zepchnięciem jednostki do subkultury dewiacyjnej.

Elementami kształtowania się kariery dewiacyjnej są:
• Stereotypizacja – jednostka zaczyna być postrzegana przez

pryzmat negatywnego stereotypu przestępcy

• Retrospektywna interpretacja – ujawnienie że dana osoba

jest złodziejem powoduje interpretację dotychczasowych
poprawnych zachowań przez pryzmat złodzieja – otoczenie
dochodzi do wniosku że ujawnione zachowanie nie było niczym
niespodziewanym bo dotychczasowe kontakty wynikały stad że
dewiant zdołał dotychczas oszukiwać otoczenie.

• Pochłanianie ról – rola dewianta staje się rolą absolutnie

dominującą