Proces umierania i proces

żałoby

Katarzyna Rojewska

Specjalista psycholog

kliniczny

psychoterapeuta

Caplan 4 fazy przebiegu

kryzysu

1.

Konfrontacja z sytuacją, która
narusza ważne potrzeby czy
wartości

•

wzrost napięcia, aktywizacja do
przywrócenia stanu poprzedniej
równowagi

•

Rozwiązywanie problemów
znanymi środkami (nieefektywne).

Caplan 4 fazy przebiegu

kryzysu

2.

Dalszy wzrost napięcia

•

przeżywanie bezradności

•

wtórnie potęguje napięcie lękowe

•

dezorganizacja działania

3.

Mobilizacja rezerw

•

Próby nowych sposobów rozwiązania

problemu – poznawcze, emocjonalne

przekształcenie sytuacji kryzysowej lub

mechanizmy obronne minimalizujące

przeżywanie przykrych emocji- brak zwrotu i

nowej równowagi

Caplan 4 fazy przebiegu

kryzysu

4. Kumulacja sytuacji kryzysowej,

wzrost patologicznych zachowań,
najczęściej symptomy nerwicy,
depresji, możliwa psychoza
reaktywna

Adaptacja poznawcza do

zagrażających wydarzeń –

Shelly E.Taylor

1.

Poszukiwanie znaczenia zaistniałego

zdarzenia, co dokonuje się poprzez:

•

atrybucję przyczyn

•

Przewartościowanie dotychczasowego życia

2.

Uzyskanie przynajmniej częściowej kontroli

nad sytuacją zagrażającą (często forma

kontroli nad domniemaną przyczyną).

3.

Wysiłki zmierzające do odzyskania poczucia

własnej wartości; najczęściej używania

strategia „porównywanie w dół” (osoby w

gorszej sytuacji)

Stopień odczuwanego niepokoju

pacjenta z terminalną diagnozą wg.

E.M.Pattisona

1.

Ostra faza kryzysu – przyjęcie terminalnej

diagnozy, od panicznego lęku do bezradności-

mechanizmy obronne- od nich zależy

efektywność procesu umierania. Poziom lęku

wysoki.

2.

Przewlekła faza życia – umierania – redukcja

lęku. Mieszanina rezygnacji i nadziei; słabną

siły fizyczne, wzrasta uzależnienie od innych;

walka pacjenta dotyczy głównie sfery

psychicznej. Fakt umierania rzeczywistością-

gdy zaakceptowany realność sytuacji. Pacjent

uczy się godnego i spokojnego odejścia.

Stopień odczuwanego niepokoju

pacjenta z terminalną diagnozą wg.

E.M.Pattisona

3. Faza terminalna – zaczyna się w

momencie zaakceptowania faktu
umierania. Moment w którym pacjent
zamyka się w sobie, zagłębia,
wsłuchuje w sygnały płynące z
wnętrza. Odwraca się psychicznie i
fizycznie od świata zewnętrznego w
kierunku świata wewnętrznego.

4 rodzaje reakcji na zbliżającą się

śmierć wyróżnione w fazie

terminalnej choroby przez

R.Kastenbauma i R.Aisenberga

1.

Przezwyciężanie – psycholog pomaga
odwołać się do nieśmiertelności, życia „ po
drugiej stronie”. Pacjent odchodzi
zwrócony twarzą przed siebie. Tym
chorym pomaga wiara.

2.

Uczestniczenie – gdy pacjent aktywnie
uczestniczy w przygotowaniu się do
śmierci. Koncentruje się na swoim wnętrzu
i potrzebach, a psycholog w miarę
możliwości pomaga mu w ich realizacji.

4 rodzaje reakcji na zbliżającą się

śmierć wyróżnione w fazie

terminalnej choroby przez

R.Kastenbauma i R.Aisenberga

3.

Obawa i lęk – przed cierpieniem,
bólem, procesem umierania,
przed ukaraniem i odrzuceniem
w życiu po …

4.

Żal – traktowany jako naturalne
pogodzenie się ze śmiercią.

3 fazy procesu żałoby wg. J.

Makselon

1.

Faza początkowa (do 3-4 tygodnie po

pogrzebie)

•

Szok- niedowierzanie, zimno,

oszołomienie, sparaliżowanie, pustka

•

Zgeneralizowany smutek – niekiedy

obrony poprzez ucieczkę w używki

Hardt – w tym okresie stadium szoku,

stadium fałszywej (pozornej)

akceptacji śmierci)

3 fazy procesu żałoby wg. J.

Makselon

2.

Faza pośrednia (od 3 do 8 miesiąca)

•

Poszukiwanie nowej tożsamości

•

Uczenie się nowych ról

•

Obsesyjne powracanie do scen ze

zmarłym, winnienie siebie

•

Poszukiwanie zrozumienia śmierci

Hardt – stadium pseudoorganizacji, stadium

depresji (poszukiwanie pamiątek po

zmarłym, kształtowanie zwykle

negatywnej postawy wobec śmierci)

3 fazy procesu żałoby wg. J.

Makselon

3. Faza odzyskiwania równowagi (ok.. Roku po

śmierci)

•

Godzenie się z realną stratą bliskiej osoby

•

Zajęcie się życiem

•

Okres reorganizacji życia

•

Akceptacja śmierci

•

Bardziej pozytywna ocena faktu ludzkiego

przemijania

W końcowej fazie żałoby zwiększa się zaufanie do siebie i

poczucie większej wartości. Wg. Makselon po przeżyciu

żałoby ludzie wychodzą umocnieni.

Proces żałoby jako stan

obejmujący człowieka jako

całość

•

W żałobie zmiany w działaniu ukł.

oddechowego, nerwowego, hormonalnego,

osłabienie systemu odporności.

•

Zmiany fizjologiczne w wyniku działania

długotrwałego, powtarzającego się stanu

emocjonalnego, zależą od:

-

intensywności, czasu trwania emocji

-

konstytucjonalnej słabości narządu (próg

reaktywności narządu)

-

od łatwości warunkowania aktywacji narządu.