Epidemiologia Nowotworów

Wenancjusz Domagała, Zakład Patomorfologii PAM

Zapadalność na nowotwory

złośliwe. Polska.

• 2003 – 121 144 zachorowań
• 58 877 K
• 62 267 M
• 1994 – 103 176 zachorowań

Najczęściej rejestrowane

nowotwory. Polska. 2003. M.

• Rak płuca (64,1)

• Rak jelita grubego (26,7)
• Rak gruczołu krokowego (23,0)
• Rak pęcherza moczowego (16,0)

• W nawiasie : standaryzowane współczynniki zapadalności

Ryc. 8.21. Struktura zarejestrowanych zachorowań na najczęstsze nowotwory
złośliwe u mężczyzn w 2003 r. w Polsce (——). Niedorejestrowanie stanowi
9%.

Najczęściej rejestrowane

nowotwory. Polska. 2003. K.

• Rak sutka (40,2)

• Rak jelita grubego (16,0)
• Rak płuca (14,8)
• Rak trzonu macicy (13,0)

• W nawiasie : standaryzowane współczynniki zapadalności

Ryc. 8.22. Struktura zarejestrowanych zachorowań na najczęstsze nowotwory złośliwe
u kobiet w 2003 r. w Polsce (——). Niedorejestrowanie stanowi 9%.

Ryc. 8.27. Surowy współczynnik umieralności z powodu raka płuca u kobiet ( ) i mężczyzn
( ) w Polsce w latach 1960–2002. (Dane WHO

Struktura zachorowań na

nowotwory złośliwe .USA.

2006. M.

• Rak gruczołu krokowego (33,0%)

• Rak płuca (13,0%)
• Rak jelita grubego (10,0%)
• Rak pęcherza moczowego (6,0%)

Struktura zachorowań na

nowotwory złośliwe . USA.

2006. K.

• Rak sutka (31%)

• Rak płuca (12,0%)
• Rak jelita grubego (11,0%)
• Rak trzonu macicy (6,0%)

Przyczyny różnej zapadalności na

nowotwory złośliwe w różnych

krajach

• Rzeczywiste różnice
• Różny poziom profilaktyki
• Różny poziom diagnostyki
• Różny sposób prowadzenia badań

statystycznych. Np. w USA uwzględniają
tylko melanoma skóry, w Polsce jeszcze
także ca plano- i basocellulare

Ryc. 8.26. Surowy współczynnik umieralności (na 100 000 populacji) z powodu
nowotworów
złośliwych w Polsce w latach 1959 – 2002. Mężczyzni . Kobiety . (Dane WHO,
www.who.int/whr/2004/annex)

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. Polska.

2003.

• Ogółem: 88 305 zgonów
• M: 49 974; K: 38 331
• Umieralność wyższa u M niż u K
• Przyczyny wyższej umieralności M:
•

- palenie tytoniu

• - częściej nowotwory trudne do

wczesnego wykrycia i radykalnego
leczenia

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. Polska.

2003.M.

• Rak płuca (88,3)

• Rak jelita grubego (23,0)
• Rak żołądka (19,9)
• Rak prostaty (18,3)

•

W nawiasie : standaryzowane współczynniki zapadalności

Ryc. 8.24. Struktura umieralności na nowotwory złośliwe u mężczyzn w 2003
r. w
Polsce (——). Liczba zgonów podana jest w nawiasie. Jelito grube – obejmuje
okrężnicę i odbytnicę.

(1146)

(1253)

(1408)

(1409)

(2016)

(2284)

(3390)

(3677)

(4243)

(6335)

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. Polska.

2003.K.

• Rak sutka (25,1)

• Rak płuca (23,9)
• Rak jelita grubego (19,7)
• Rak jajnika (11,5)

•

W nawiasie : standaryzowane współczynniki zapadalności

Ryc. 8.25. Struktura umieralności na nowotwory złośliwe u kobiet w 2003
r. w Polsce
(——). Liczba zgonów podana jest w nawiasie. Jelito grube – obejmuje
okrężnicę i odbytnicę.

(992)

(4942)

(4700)

(3894)

(2271)

(2094)

(2001)

(1825)

(1173)

(1171)

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. USA.

2003.K.

• Rak sutka (15%)

• Rak płuca (25%)
• Rak jelita grubego (11%)
• Rak jajnika (5%)

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. USA.

2003.M.

• Rak płuca (31%)

• Rak jelita grubego (10%)
• Rak prostaty (10%)
• Rak żołądka jest < 10 miejsca

Umieralność z powodu

nowotworów złośliwych. Polska.

2003.M.

•Wśród mężczyzn w

średnim wieku
należy do
najwyższych na
świecie!!! Bo palą!

Umieralność z powodu nowotworów

złośliwych. M. Polska. Ważniejsze

negatywne

trendy.

• ↑ umieralności z powodu:

raka płuc,
raka j. ustnej,
raka gardła,
raka j. grubego,
raka stercza,
raka p. moczowego,
raka nerek,
melanoma i lymphoma

Umieralność z powodu nowotworów

złośliwych. K. Polska. Ważniejsze

negatywne

trendy.

• ↑ umieralności z powodu:

raka płuc, ↑x2 w ciągu ostatnich 20

lat

raka sutka,
raka jajnika,
raka j. grubego,
raka trzustki,
raka nerek,
melanoma i lymphoma

Umieralność z powodu raka szyjki

macicy. K – 30-59 lat. 2001 r.

• Polska : 11,7/100 000
• Szwecja : 2,4/100 000
• Finlandia : 2,1/100 000

W Polsce z powodu raka szyjki

macicy umiera 5x więcej
kobiet rocznie niż w Szwecji
czy Finlandii.

Ryc. 8.28. Surowy współczynnik umieralności z powodu nowotworów złośliwych szyjki
macicy u kobiet w przedziale wiekowym 30–59 w Polsce, Szwecji i Finlandii.
(Dane WHO)

Ryc. 8.29. Surowy współczynnik umieralności z powodu nowotworów
złośliwych szyjki macicy u kobiet w wybranych
krajach Europy. Kobiety powyżej 30. roku życia.(Dane WHO)

Polska

Polska

Szwecja

Szwecja

Finlandia

Finlandia

Rok

30–59

lat

40–59

lat

30–59

lat

40–59

lat

30–59

lat

40–59

lat

1971

17,0

22,8

10,4

13,9

8,4

10,8

1980

15,8

20,9

5,2

6,6

4,4

6,4

1990

11,8

16,2

3,6

4,5

0,8

0,9

2001

11,7

15,5

2,4

3,2

2,1

2,8

Tabela 8.5. Umieralność z powodu nowotworów złośliwych
szyjki macicy w Polsce, Szwecji i Finlandii. Współczynnik
surowy (liczba zgonów na 100 000 populacji) w przedziale
wiekowym 30–59 i 40–59 lat.(Dane WHO).

Umieralność z powodu

raka szyjki macicy w

Polsce.

•Należy do najwyższych w

Europie

Zakład Patomorfologii Pomorskiej Akademii Medycznej

Zachodniopomorski Program Profilaktyki

Raka Szyjki Macicy

Liczba badań cytologicznych szyjki macicy wykonanych w latach

2000-2005

42,921

125,051

130,673

135,368

100,341

80,983

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Ty

s

ią

c

e

Liczba badań

Zakład Patomorfologii Pomorskiej Akademii Medycznej

Zachodniopomorski Program Profilaktyki

Raka Szyjki Macicy (2000 -2005)

Liczba badań cytologicznych szyjki macicy ze zmianami

patologicznymi

Liczba zachorowań

na raka szyjki macicy

w województwie

zachodniopomorskim i

liczba tych raków leczonych

radio(curie)terapią

w RSO w latach 2002-2005

2002-2005 = spadek o 33%

Źródła: Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w
Polsce w 2002 i 2003r. Warszawa 2004 i 2005 r. Zachodniopomorski Rejestr Nowotworów,
RSO Szczecin.

2002-2005 = spadek o 30%

Zapadalność i umieralność na

nowotwory złośliwe a położenie

geograficzne.

•Rak przełyku - Chiny
•Rak wątroby - Afryka i

Azja (endemicznie)

•Rak żołądka - Japonia

Zapadalność i umieralność na

nowotwory złośliwe a czynniki

kulturowo-obyczajowe.

• Rak szyjki macicy:

↑ ryzyka

•

im wcześniejsza inicjacja sex

•

im większa liczba partnerów

.

Częsty u prostytutek, niezwykle rzadki u

zakonnic.

Umieralność na nowotwory złośliwe a

nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu i stosowanie

używek.

●1/3 zgonów - z powodu

palenia

tytoniu

●1/3 zgonów - z powodu narażenia na

karcynogeny pokarmowe

●1/3 zgonów - z wszystkich innych

czynników

Alkoholizm czynnikiem

ryzyka dla:

• Raka j. ustnej
• Raka gardła,
• Raka przełyku,
• Raka krtani,
• Raka wątroby (marskość)

Zespoły

paraneoplazmatyczne

• Są to zespoły objawów klinicznych,

które nie są związane z
umiejscowieniem nowotworu ani z
obecnością przerzutów ani z
wydzielaniem hormonów
charakterystycznych dla tkanki, z
której nowotwór się wywodzi.

Zespoły

paraneoplazmatyczne są

następstwem:

• Wydzielania ektopowego peptydów lub

innych czynników (np. wydzielania
hormonów przez nowotwór, który nie
wywodzi się z narządów endokrynnych).

• Działania przeciwciał generowanych

przeciwko komórkom nowotworowym.

• Innych przyczyn do dzisiaj niejasnych.

Najczęstsze zespoły

paraneoplazmatyczne

• Hiperkalcemia

(rak płuca, sutka,

nerki).

• Zespół Cushinga

(rak płuca-

drobnokomórkowy, rak trzustki)

• Objaw Trousseau

(thrombophlebitis

migrans) (rak trzustki, rak płuca)

Zespoły

Przyczyny

Endokrynopatie

Zespół Cushinga

ACTH

Hipoglikemia

insulina

Hiperkalcemia

peptyd podobny do hormonu przytarczyc; TNF-, IL-1, TGF-

Policytemia

Erytropoetyna

Zespół karcinoidu

serotonina, bradykinina

Zmiany naczyniowe

Zakrzepica żylna
(objaw Trousseau)

czynniki aktywujące krzepnięcie krwi

Zapalenie wsierdzia

nadkrzepliwość

zakrzepowe niebakteryjne

DIC

Inne

Zespół nefrotyczny

kompleksy immunologiczne

Dermatomyositis

mechanizmy immunologiczne?

Acanthosis nigricans

mechanizmy immunologiczne?

Myasthenia

mechanizmy immunologiczne

Neuropatie obwodowe

mechanizmy immunologiczne

Tabela 8.18. Zespoły paraneoplazmatyczne i ich przyczyny.

Zespoły

3

Raki

Mięsaki

płuca

1

trzustki sutka nerki jajnika wątroby żołądka

Zespół Cushinga

+

+

Hypoglikemia

+

+

Hiperkalcemia

+

+

+

+

Policytemia

+

+

Zespół karcinoidu

+

+

Zakrzepica żylna

2

+

+

Dermatomyositis

+

+

Acanthosis

nigricans

+

+

Myasthenia

+

1

Szczególnie w raku drobnokomórkowym, w raku płaskonabłonkowym często występuje

hiperkalcemia.

2

Występuje też w innych rakach.

3

Zespół nefrotyczny oraz neuropatie obwodowe występują w różnych rakach; Zakrzepowe

niebakteryjne zapalenie wsierdzia występuje w rakach bardzo zaawansowanych. DIC może wystąpić w
raku gruczołu krokowego i w ostrej białaczce promielocytarnej.

 

 

Tab. 8.19. Ważniejsze nowotwory złośliwe, w

których występują zespoły

paraneoplazmatyczne.

System TNM

• T (tumor)
• N (nodes)
• M (metastases)

• T1 guzy małe zwykle<2cm
• Tis zmiana in situ
• N0 brak przerzutów w węzłach
• M0 brak przerzutów odległych
• Tx nie było możliwości oceny rozmiarów guza

pTNM

• Dane cechy określono w preparacie

patomorfologicznym

• Np. guz sutka o śr. 19mm ( w

preparacie operacyjnym) bez
usuniętych węzłów będzie oceniony
jako pT1,Nx,Mx

TNM

•Podstawa

planowania terapii i
oceny rokowania

Klasyfikacje kliniczno-

patologiczne

• Np. w guzach Wilmsa:
• Nie tylko cechy obrazu

morfologicznego jak: naciekanie
torebki narządu, doszczętność
zabiegu,

• Ale też pewne cechy kliniczne